Περιβάλλον, Ρύπανση Γεωπεριβάλλοντος, Νομοθεσία Περιβάλλον (πόσιμο νερό, ατμόσφαιρα, υπέδαφος*, διάστημα) και ρύπανση: περιορισμένες ανοχές Νομοθεσία: σε συνεχή εξέλιξη *υπέδαφος = έδαφος + υπόγειο νερό

Ας κάνουμε ένα βήμα πίσω: ευκαιρία να σκεφτούμε προσωπική φιλοσοφία δικαίου

Νομοθετικά κατοχυρωμένο το δικαίωμα στην πληροφορία Αίτημα σε δημόσια υπηρεσία για πληροφορίες – η υπηρεσία υποχρεούται να απαντήσει σε 60 ημέρες το αργότερο (Άρθρο 10 του Συντάγματος) Οδηγία για ελεύθερη πρόσβαση στην περι- βαλλοντική πληροφορία (ισχύει από 14-02-05) Οδηγία 2003/4/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 28ης Ιανουαρίου 2003, για την πρόσβαση του κοινού σε περιβαλλοντικές πληροφορίες Ενσωματώθηκε στο Εθνικό Δίκαιο με την απόφαση 11764/653/2006 (ΦΕΚ 327, Τεύχος Β, 17-03-2006)

Περιβάλλον, Ρύπανση Γεωπεριβάλλοντος, Νομοθεσία Περιβάλλον (πόσιμο νερό, ατμόσφαιρα, υπέδαφος*, διάστημα) και ρύπανση: περιορισμένες ανοχές Νομοθεσία: σε συνεχή εξέλιξη *υπέδαφος = έδαφος + υπόγειο νερό

Νομοθεσία για τη ρύπανση του υπεδάφους Πιο αναπτυγμένη στις ΗΠΑ (Νομοθεσία “Comprehensive Environmental Response, Compensation, and Liability Act” – CERCLA ή Superfund), Ολλανδία Διαμορφώθηκε τουλάχιστον αρχικά σαν απάντηση στις ανησυχίες και την αυξανόμενη περιβαλλοντική συνειδητοποίηση των πολιτών – όχι με βάση υπάρχουσες τεχνικές γνώσεις

Νομοθεσία για τη ρύπανση του υπεδάφους (συνέχεια) Στην Ευρωπαϊκή Ένωση από το 2007 ισχύει Οδηγία για την περιβαλλοντική ευθύνη όσον αφορά την πρόληψη και την αποκατάσταση της περιβαλλοντικής ζημίας (2004/35/ΕΚ  Π.Δ. 148, ΦΕΚ 190Α, 29-9-2009) από το 2013 θα ισχύει Οδηγία για την προστασία του υπόγειου νερού (2006/118/ΕΚ  Αποφ. 39626/2208/Ε130, ΦΕΚ 2075Β, 25-9-2009) Οδηγία για την προστασία του εδάφους υπό επεξεργασία Η Ελλάδα απέκτησε σχετική (αλλά αποσπασματική) νομοθεσία μόλις το 2006 (Αρ.13588/725, ΦΕΚ 383Β, 28-3-06, αντικαθιστά την 19396/1546/1997) στο πλαίσιο του εθνικού σχεδιασμού για τα επικίνδυνα απόβλητα

Νομοθετικό πλαίσιο υπόγειο νερό έδαφος επικίνδυνα απόβλητα Αφετηρία νομοθετημάτων για την πρόληψη και αποκατάσταση ρύπανσης γεωπεριβάλλοντος: 1) Διαχείριση επικινδύνων αποβλήτων 2) Προστασία εδάφους και υπόγειου νερού Όλες απαραίτητες!

Νομοθεσία: τι να συγκρατήσουμε • Πού/πώς ψάχνουμε Ευρωπαϊκή Ένωση Για κάτι συγκεκριμένο (με γνωστό έτος/αριθμό) ή με λέξεις-κλειδιά http://new.eur-lex.europa.eu/homepage.html?locale=el Ανά κατηγορίες http://eur-lex.europa.eu/RECH_repertoire.do Ελλάδα: www.et.gr, βάσεις δεδομένων (με χρέωση)

Νομοθεσία: τι να συγκρατήσουμε (συν.) Λογική (κάποιες γενικές αρχές) έμφαση στην πρόληψη (π.χ., Council Directive 2008/1/EC concerning integrated pollution prevention and control – IPPC & 2010/75/EU: επικαιροποίηση) - οδηγίες για αποκατάσταση (π.χ., διάταξη CERCLA στις ΗΠΑ) επιτρεπτά όρια ρύπανσης (καθορίζονται πώς;) οδηγίες για το (α) πώς κάνουμε κάτι (prescriptive) ή (β) τι θέλουμε να πετύχουμε (outcome-based ) Τι καλύπτει – τι εξαιρείται π.χ., ουσίες, δραστηριότητες Οδηγία 2008/1/EΚ σχετικά με την ολοκληρωμένη πρόληψη και έλεγχο της ρύπανσης: αναφέρει το αρσενικό, δεν καλύπτει δραστηριότητες σε μεταλλεία

Όρια ρύπανσης: παραδείγματα Μέγιστες συγκεντρώσεις στο πόσιμο νερό Maximum Contaminant Level (MCL), ΗΠΑ: http://www.epa.gov/safewater/mcl.html#mcls As: 10 μικρογραμμάρια/λίτρο (mg/l ή ppb) [το όριο αυτό ισχύει από το 2006, πριν ήταν 50 mg/l] Στο έδαφος ΗΠΑ: συγκέντρωση στο εκχύλισμα πρότυπης δοκιμής As: 5 χιλιοστόγραμμα /λίτρο (mg/l ή ppm) Βρετανία, Ολλανδία (mg/kg ξηρού εδάφους) As: 10-40 mg/kg (Βρ.), 55 mg/kg (Ολλ.)

Πηγές ρύπανσης υπεδάφους Πηγές σχεδιασμένες για απόθεση (discharge) αποβλήτων Eνέσεις αποβλήτων σε (βαθιά) φρέατα (deep well injection): περιορίζονται σημαντικά με την έναρξη ισχύος της 2006/118/ΕΚ (Δεκέμβριος 2013) Πηγές σχεδιασμένες για αποθήκευση, επεξεργασία, απόθεση (disposal) αποβλήτων ή χημικών ουσιών Χώροι Υγειονομικής Ταφής Αποβλήτων (ΧΥΤΑ), δεξαμενές (κυρίως υπόγειες) Πηγές που προκύπτουν από μεταφορά αποβλήτων/χημικών ουσιών Πετρελαιαγωγοί, μεταφορικά μέσα

[...] Τρίτον, η ανίχνευση των ρύπων σε τόσο μεγάλο βάθος δείχνει ότι τα επικίνδυνα απόβλητα διοχετεύθηκαν μάλλον μέσω γεωτρήσεων κατ’ευθείαν στον υδροφόρο ορίζοντα! υδροφορέα

Πηγές ρύπανσης υπεδάφους (συν.) Πηγές που προκύπτουν από άλλες παραγωγικές δραστηριότητες Άρδευση, λίπανση Πηγές που δρουν σαν αγωγοί μεταφοράς του ρύπου Γεωτρήσεις, πιεζόμετρα, αποχετευτικά συστήματα Ανθρώπινες δραστηριότητες που επιδρούν σε φυσικές διεργασίες Άντληση (υφαλμύριση), εξόρυξη μεταλλευμάτων (αύξηση της διαλυτότητας βαρέων μετάλλων) Άλλες ανθρώπινες επεμβάσεις στο υπέδαφος ... Φυσικές διεργασίες Αρσενικό στο Μπαγκλαντές (αλλά και στη Χαλκιδική)

ρυπασμένο

Παραδείγματα εγκαταστάσεων και δραστηριοτήτων που παράγουν απόβλητα Βιομηχανία π.χ. μπογιές, χάλυβας, τυπογραφικό μελάνι (ψηλός λόγος αποβλήτων/προϊόντος) Ορυχεία Χημικά εργαστήρια Συντήρηση μηχανημάτων Διυλιστήρια Γεωργία Στεγνοκαθαριστήρια

Δραστηριότητες που ενέχουν κίνδυνο ρύπανσης του εδάφους (Πρόταση Οδηγίας για την προστασία του εδάφους, Σεπτέμβριος 2006) Εγκαταστάσεις που χρησιμοποιούν ουσίες σε ποσότητες μεγαλύτερες αυτών που αναφέρονται στην Οδηγία για την πρόληψη βιομηχανικών ατυχημάτων (96/82/EΚ) π.χ. βενζίνη αυτοκινήτων > 5000 τόνους Δραστηριότητες που αναφέρονται στην 2008/1/ΕΚ π.χ. εγκαταστάσεις παραγωγής ενέργειας, χημικών Αεροδρόμια, λιμάνια Πρώην στρατιωτικές εγκαταστάσεις Εγκαταστάσεις επεξεργασίας υγρών αποβλήτων ΧΥΤΑ, κάποιες μεταλλευτικές εγκαταστάσεις Αγωγοί μεταφοράς επικίνδυνων ουσιών Βενζινάδικα, στεγνοκαθαριστήρια

Παραδείγματα χρήσης χημικών τριχλωροαιθάνιο 1,1,1 (TCA): χρησιμοποιείται στα ζιζανιοκτόνα, σαν διαλύτης και για καθαρισμό από γράσα, κτλ τριχλωροαιθυλένιο (TCE): χρησιμοποιείται στις μπογιές, για στεγνό καθάρισμα, στην υφαντουργία, σαν διαλύτης και για καθαρισμό από γράσα, κτλ αρσενικό: συστατικό συντηρητικών ξυλείας (κύρια πηγή: διάβρωση εδαφικών στρωμάτων)

Κατηγορίες ρύπων Οργανικοί ρύποι Ευκολότερο να εξεταστούν σε ομάδες Κατηγοριοποιούνται με βάση τις αντίστοιχες αναλυτικές μεθόδους (πτητικά – ημιπτητικά-ζιζανιοκτόνα) Αν δεν αναμειγνύονται με το νερό (δηλαδή έχουν μικρή υδατοδιαλυτότητα), διακρίνουμε περιπτώσεις (α) διαρροής διαλυμένου ρύπου ή/και (β) ρύπου σε μη υδατική φάση [συχνά δεν ξέρουμε αν η περίπτωσή μας είναι (α) ή (β)]

Παράδειγμα: Διαρροή μη υδατικού ρύπου, ελαφρότερου από το νερό Παράδειγμα: Διαρροή μη υδατικού ρύπου, ελαφρότερου από το νερό στάθμη υδροφόρου ορίζοντα

Παράδειγμα: Διαρροή μη υδατικού ρύπου, βαρύτερου από το νερό Παράδειγμα: Διαρροή μη υδατικού ρύπου, βαρύτερου από το νερό στάθμη υδροφόρου ορίζοντα

Κατηγορίες ρύπων Ανόργανοι ρύποι Η συμπεριφορά τους μπορεί να ποικίλλει σημαντικά όταν αλλάζουν τα χαρακτηριστικά του υπόγειου νερού (π.χ., pH). Η τοξικότητα και η κινητικότητά τους εξαρτάται από το χημικό τύπο: π.χ. το Cr+6 είναι ευδιάλυτο, το Cr+3 είναι δυσδιάλυτο στο νερό (το Cr+6 είναι καρκινογόνο) Κάποιοι από αυτούς βρίσκονται φυσικά σε εδάφη/πετρώματα

η τοξικότητα και η κινητικότητα των ανόργανων ρύπων εξαρτάται από το χημικό τύπο

Κατανομή αρσενικού στο υπόγειο νερό (2000) http://water.usgs.gov/nawqa/trace/arsenic/ κάποιοι ανόργανοι ρύποι βρίσκονται φυσικά σε εδάφη/πετρώματα

Κατανομή αρσενικού στο υπόγειο νερό (2011) http://water.usgs.gov/GIS/browse/arsenic_map.gif

Στοιχεία για το υπόγειο νερό και το έδαφος Στοιχεία για το υπόγειο νερό και το έδαφος European Environment Agency (EEA) Δεδομένα για την εκτίμηση της ποιότητας του περιβάλλοντος στις χώρες-μέλη: http://www.eea.europa.eu/themes/soil Ινστιτούτο Γεωλογικών και Μεταλλευτικών Ερευνών (ΙΓΜΕ), http://www.igme.gr Θεωρητικώς διαθέσιμα στοιχεία;

Χαρακτηριστικά ρύπων Τι μας ενδιαφέρει στα προβλήματα ρύπανσης του υπεδάφους; Σε τι συγκέντρωση βρίσκονται οι ρύποι; Κατά πόσο ξεπερνάει τις φυσικές τιμές; Πόσο γρήγορα μπορεί να μειωθεί; Πόσο συχνά ανιχνεύονται; Πόσο βλαβεροί είναι για τον άνθρωπο και το περιβάλλον; Πόσο γρήγορα μπορούν να κινηθούν; Πόσο εύκολο ή δύσκολο είναι να αντιδράσουν με άλλες ουσίες (και άρα να διασπαστούν);

Στοιχεία για την επίδραση ουσιών στην ανθρώπινη υγεία (προσεχώς...) Στοιχεία για την επίδραση ουσιών στην ανθρώπινη υγεία (προσεχώς...) Με ποιον τρόπο προσδιορίζονται; Βλέπε επόμενο μάθημα Πού ψάχνουμε; Βάσεις δεδομένων Προσοχή: οι πιο πάνω δυο ερωτήσεις ρωτάνε κάτι πολύ διαφορετικό!

Βάσεις δεδομένων Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας: Intergovernmental Forum on Chemical Safety http://www.who.int/ifcs/documents/forums/forum5/precaution/tools_data/en/index.html Υπηρεσία Περιβάλλοντος των ΗΠΑ IRIS (Integrated Risk Information System): http://www.epa.gov/iris/ A to Z list of IRIS substances

Για την 1η άσκηση Ερωτήματα Α, Β1 (γνώσεις 9 Δεκεμβρίου): άρθρο από εφημερίδα με θέμα «περιβαλλοντικής γεωτεχνικής», MCL ρύπου(ων) Ερώτημα Β2 (γνώσεις 11 Δεκεμβρίου): ποσοτικά και ποιοτικά στοιχεία για επιπτώσεις στην ανθρώπινη υγεία Παράδοση 16 (επιθυμητή) ή 18 Δεκεμβρίου Η λογική των ημερομηνιών: να δουλεύετε τις ασκήσεις παράλληλα με την παρουσίαση του σχετικού υλικού στο μάθημα

Για την 1η άσκηση (συνέχεια) Η απάντησή σας πρέπει να ακολουθεί το μορφότυπο (format) στο οποίο διατυπώνονται τα ερωτήματα Α, Β κλπ. Η παράθεση των πηγών πρέπει να είναι πλήρεις, δηλαδή όχι www.epa.gov αλλά http://www.epa.gov/safewater/mcl.html#mcls Η απάντηση «έψαξα αλλά δεν βρήκα» δεν είναι ικανοποιητική. Η απάντηση «έψαξα στις βάσεις τάδε και τάδε αλλά δεν αναφέρουν τον εν λόγω ρύπο– ή στην οδηγία τάδε ...» είναι.