Μέγεθος επιχείρησης και αμοιβές στην ελληνική αγορά εργασίας: Ενδείξεις απο ενοποιημένα στοιχεία εργαζόμενων και εργοδοτών Γιαννακόπουλος Νικόλαος (PhD) Λαλιώτης Ιωάννης (PhD Candidate) Νταούλη Άννα (Professor) Ντεμούσης Μιχάλης (Professor) Τμήμα Οικονομικών Επιστημών Πανεπιστήμιο Πατρών Μάρτιος, 2010

Δομή παρουσίασης Εισαγωγικά Στόχοι της μελέτης Θεωρητικές προσεγγίσεις Δεδομένα Εμπειρική εξειδίκευση Αποτελέσματα εκτιμήσεων Συμπεράσματα

Εισαγωγικά Διεθνώς, παρατηρείται θετική σχέση μεταξύ αμοιβών και μεγέθους επιχείρησης (Oi and Idson, 1999, HanbLaborEcon-Vol.A). Δηλαδή, οι εργαζόμενοι σε επιχειρήσεις μεγάλου μεγέθους εμφανίζονται να έχουν ένα μισθολογικό πλεονέκτημα (wage- premium) έναντι των εργαζομένων σε επιχειρήσεις μικρότερου μεγέθους. Το πλεονέκτημα αυτό είναι διαφορετικό από τις μισθολογικές διαφορές που παρατηρούνται και οφείλονται στο φύλο του εργαζόμενου στη χώρα γέννησης του εργαζόμενου στη συμμετοχή του εργαζόμενου σε εργατικό συνδικάτο κλπ (ατομικά χαρακτηριστικά)

Εισαγωγικά Γιατί μας ενδιαφέρει αυτή η σχέση; Γνωρίζουμε ότι οι παρατηρούμενες μισθολογικές διαφορές μπορεί να είναι αποτέλεσμα είτε ατομικής επιλογής των εργαζομένων (self-selection) είτε επιλογής των εργοδοτών (agent) που γίνεται με βάση κάποιο εμφανές χαρακτηριστικό του εργαζόμενου (discrimination). Στην περίπτωση που εξετάζουμε, παρατηρούμε ότι επιχειρήσεις διαφορετικού μεγέθους (unknown agent) πληρώνουν με διαφορετικό τρόπο όμοιους εργαζόμενους. Συνεπώς, παρατηρείται μια «ανωμαλία» στη λειτουργία της αγοράς εισροών. Υποθέτουμε συνήθως ότι οι επιχειρήσεις προσλαμβάνουν εργατικού δυναμικού μέχρις ότου η αξία του οριακού προϊόντος ισοδυναμεί με το μισθό όπως αυτός προσδιορίζεται εξωγενώς στην αγορά εργασίας.

Μισθολογικό πλεονέκτημα Τι γνωρίζουμε διεθνώς... Χώρα Μισθολογικό πλεονέκτημα (lnw=a+blns+cH+e) Βιβλιογραφική πηγή Βέλγιο 0.051 Lallemand et al. (2007, Empirica, data 1995) Δανία 0.012 Ιρλανδία 0.049 Ιταλία 0.047 Ισπανία 0.068 ΗΠΑ Troske (1999, RevEconStat, data 1992) Νορβηγία 0.025 Albaek et al. (1998, LabEcon, data: Norway 1989; Sweden 1991; Finland 1985 ) Σουηδία 0.021 Φινλανδία 0.020 Καναδάς 0.035 Reilly (1995, JHumRes, data 1979) Ελλάδα ?

Τι γνωρίζουμε για το μέγεθος της επιχείρησης στην Ελλάδα... Κατανομή επιχειρήσεων με βάση το μέγεθος της απασχόλησης στην Ελλάδα, 2002 Μέγεθος επιχείρησης Αριθμός επιχειρήσεων % επί του συνόλου (μέγεθος ≥10) Σύνολο 879.318 100.00 (#16.688) 0-4 844.917 96.09 - 5-9 17.713 2.01 10-19 8.588 0.98 51.5 20-29 2.908 0.33 17.4 30-49 2.335 0.27 14.0 50-59 1.534 0.17 9.2 100 και άνω 1.323 0.15 7.9 Πηγή: Μητρώο επιχειρήσεων , έτος 2002 (ΕΣΥΕ, www.statistics.gr )

Τι γνωρίζουμε για τη σχέση παραγωγικότητας και μεγέθους επιχείρησης στην Ελλάδα... Σχήμα 1. Συντελεστής συσχέτισης μεταξύ παραγωγικότητας (q/h) και μεγέθους των επιχειρήσεων, ανά κλάδο οικονομικής δραστηριότητας Πηγές: Τα στοιχεία για την αξία του ακαθάριστου προϊόντος και τις συνολικές ετήσιες ώρες εργασίας ανά κλάδο οικονομικής δραστηριότητας (ανά 1ψήφιο ΣΤΑΚΟΔ ) για το έτος 2002 προήλθαν από την βάση δεδομένων: STAN Database for Industrial Analysis (OECD). Τα στοιχεία για την κατανομή των επιχειρήσεων με βάση το μέγεθος (ανά 1ψήφιο ΣΤΑΚΟΔ ) προήλθαν από το Μητρώο Επιχειρήσεων της ΕΣΥΕ για το έτος 2002.

Τι γνωρίζουμε για τη σχέση παραγωγικότητας και μεγέθους επιχείρησης στην Ελλάδα... Επιπρόσθετες ενδείξεις για τη χαμηλή παραγωγικότητα του μικρού μεγέθους επιχειρήσεων στην ελληνική οικονομία (Nicolitsas, D. 2007): Ο μέσος όρος των μηνιαίων αμοιβών συσχετίζεται θετικά με το μέγεθος της επιχείρησης ακόμα και όταν λαμβάνονται υπόψη το επίπεδο εκπαίδευσης και το επάγγελμα των εργαζομένων, ο κλάδος οικονομικής δραστηριότητας και η περιφέρεια που δραστηριοποιείται η επιχείρηση Στον κλάδο της μεταποίησης, το επίπεδο της παραγωγικότητας της εργασίας για επιχειρήσεις με αριθμό εργαζομένων (≥20) είναι περίπου 4% μεγαλύτερο συγκριτικά με επιχειρήσεις με αριθμό εργαζομένων (≥10)

Στόχοι της μελέτης Η εκτίμηση της ελαστικότητας του μισθού ως προς το μέγεθος της επιχείρησης για την Ελληνική οικονομία Ο έλεγχος διαφόρων θεωρητικών προσεγγίσεων (υποθέσεων) αναφορικά με την εξήγηση του μισθολογικού πλεονεκτήματος των εργαζομένων σε επιχειρήσεις μεγάλου μεγέθους Να σημειωθεί ότι η σχετική βιβλιογραφία της οικονομικής επιστήμης δεν έχει εντοπίσει ένα και μόνο παράγοντα που συμβάλλει στη δημιουργία διαφορετικών αμοιβών (για ομοιογενή τύπο εργασίας) ανά επίπεδο μεγέθους της επιχείρησης (Winter-Ember and Zweimuller, 1999, AmerEconRev).

Θεωρητικές προσεγγίσεις Νεοκλασική προσέγγιση (Neoclassical) Διαφορές στα ποιοτικά χαρακτηριστικά του ανθρώπινου δυναμικού (επίπεδο εκπαίδευσης, εργασιακή εμπειρία, ικανότητες, δεξιότητες, κ.λπ.). Αντισταθμιστικές αμοιβές λόγω διαφορετικών συνθηκών εργασίας (compensating wage differentials). Θεσμική προσέγγιση (Institutional) Επιχειρήσεις στις οποίες δεν υπάρχουν εργατικά σωματεία συμπεριφέρονται έτσι ώστε να αποφευχθεί η δημιουργία τους, καταβάλλοντας υψηλότερες αμοιβές (στρατηγική θετικών εργασιακών σχέσεων). Δύναμη αγοράς (Μονοπώλια-Ολιγοπώλια). Επιχειρήσεις με μεγάλο μέγεθος χαρακτηρίζονται από αυξημένη πιθανότητα εμπλοκής σε μονοπωλιακές πρακτικές και μοιράζονται με τους εργαζόμενους τα μονοπωλιακά κέρδη. Εναλλακτικές προσεγγίσεις (Additional explanations) Επιλογή του μεγέθους της επιχείρησης από τον εργαζόμενο (self-selection) Έλεγχος/εποπτεία (Monitoring) Εξαγωγική δραστηριότητα επιχείρησης Αριθμός υποκαταστημάτων ι

Δεδομένα Μίκρο-δεδομένα για την Ελλάδα από την Έρευνα Διάρθρωσης και Κατανομής των Αμοιβών στις Επιχειρήσεις (Structure of Earnings Survey, 2002)-ΕΣΥΕ Η SES είναι η μοναδική βάση δεδομένων στην Ελλάδα που ενοποιεί δεδομένα εργαζομένων –επιχειρήσεων Δειγματοληψία σε επίπεδο καταστήματος Αντιπροσωπευτικό δείγμα όλων των καταστημάτων στη χώρα με τουλάχιστον 10 εργαζόμενους και άνω στους κλάδους (Γ-Κ, 2-ψήφιος κωδικός NACE Rev. 1 ). Ερευνήθηκαν συνολικά 5.281 τοπικές μονάδες και 49.153 απασχολούμενοι από σύνολο 31.622 τοπικών μονάδων (μέγεθος δείγματος 16,7%) και 983.129 απασχολούμενων (μέγεθος δείγματος 5,0%). Στοιχεία εργαζομένων: (π.χ., ακαθάριστο ωρομίσθιο, αμοιβές παραγωγικότητας, ηλικία, εκπαίδευση, διάρκεια απασχόλησης στην τρέχουσα επιχείρηση, φύλο, επάγγελμα, κ.λπ.) Στοιχεία επιχειρηματικών μονάδων: (π.χ., κλάδος οικονομικής δραστηριότητας, μέγεθος επιχειρηματικής μονάδας, επίπεδο κάλυψης σύμβασης εργασίας κ.λπ.) Πλεονεκτήματα της SES ακριβή και αξιόπιστα δεδομένα αμοιβών δυνατότητα αντιστοίχησης του εργαζόμενου με την επιχείρηση στην οποία εργάζεται

Table 2. Descriptive statistics for the full sample and by employer size. [10-19] [20-49] [50-99] [100-249] [250-499] [500-999] [≥1000] Gross hourly wage (€) 8.045 6.081 6.898 7.727 8.187 8.733 9.048 10.299 Standard deviation of gross hourly wage 5.085 3.451 4.198 4.715 5.167 5.399 6.035 Employee’s age 36.734 35.283 36.496 36.533 36.776 37.974 37.148 37.530 Years of schooling 11.595 11.008 11.293 11.643 11.696 11.451 11.570 12.403 Tenure in establishment (yrs) 6.605 4.204 5.020 5.661 6.056 8.049 7.251 10.539 Female (0/1) 0.402 0.405 0.400 0.386 0.399 0.380 0.395 0.430 Foreign (0/1) 0.057 0.121 0.087 0.049 0.037 0.022 0.017 Blue collar worker (0/1, ISCO 71-93) 0.436 0.456 0.416 0.468 0.428 0.257 Paid overtime (0/1) 0.159 0.029 0.067 0.117 0.145 0.250 0.262 0.318 Shift work, night/weekend work (0/1) 0.142 0.061 0.080 0.115 0.181 0.184 0.238 0.200 Productivity bonus (0/1) 0.143 0.034 0.062 0.108 0.141 0.164 0.111 0.357 Profit bonus (0/1) 0.003 0.002 0.001 0.007 0.005 0.016 0.103 Piece payments (0/1) 0.066 0.009 0.021 0.025 0.047 0.074 0.027 0.225 Unlimited employment contract (0/1) 0.907 0.911 0.928 0.892 0.893 0.903 0.910 0.904 Limited employment contract (0/1) 0.089 0.069 0.101 0.097 0.088 0.095 Apprentice/trainee contract (0/1) 0.004 0.010 0.008 Supervisory worker (0/1) 0.122 0.102 0.120 0.129 0.125 0.133 0.180 Multi-unit firm (0/1) 0.560 0.224 0.322 0.447 0.575 0.732 0.931 Firm level bargaining (0/1) 0.096 0.100 0.092 0.113 0.070 0.079 Global exporter (0/1) 0.153 0.137 0.228 0.245 0.302 0.084 Mining and quarrying (0/1) 0.000 Manufacturing (0/1) 0.337 0.279 0.335 0.349 0.391 0.504 0.455 0.192 Electricity, gas, and water supply (0/1) Construction (0/1) 0.056 0.055 0.060 0.073 0.051 0.138 Wholesale and retail trade; repair etc (0/1) 0.263 0.346 0.281 0.254 0.165 0.274 Hotels and restaurants (0/1) 0.116 0.189 0.156 0.128 0.110 Transport, storage and communication (0/1) 0.054 0.059 0.085 0.045 0.048 0.018 0.190 Financial intermediation (0/1) 0.006 0.014 0.013 0.284 Real estate, renting and business activities (0/1) 0.071 0.107 0.099 0.083 Number of employees 40393 5626 7753 5069 5990 3896 2908 9151 Number of establishments 2667 536 857 434 557 171 64 48 Source: Structure of Earnings Survey-2002, National Statistical Service of Greece. All numbers have been weighted by sampling weights

Εμπειρικό Υπόδειγμα Τυπική παλινδρόμηση ωρομισθίου (Mincer, 1974, OLS) lnwi=α+βlnsi+γκ Xiκ+δμZiμ+ζλDiλ+ui (1) όπου, wi το ωρομίσθιο του εργαζόμενου i, si το μέγεθος της επιχειρηματικής μονάδας που εργάζεται το άτομο/εργαζόμενος i, Xi δέσμη κ ατομικών χαρακτηριστικών του εργαζόμενου i, Zi δέσμη μ χαρακτηριστικών της επιχειρηματικής μονάδας στην οποία απασχολείται ο εργαζόμενος i, Di δέσμη λ μεταβλητών ελέγχου και ui ο διαταρακτικός όρος της παλινδρόμησης του ωρομισθίου για τον εργαζόμενο i.

Διαδικασία εκτίμησης-Υποθέσεις για έλεγχο Ανθρώπινο κεφάλαιο (Mincer, 1974) Ζ=0 Χ= (ηλικία, εκπαίδευση, προϋπηρεσία στην τρέχουσα επιχείρηση) D=(φύλο, χώρα γέννησης, επάγγελμα, κλάδος οικονομικής δραστηριότητας και περιφέρεια/έδρα της επιχείρησης) Σύνθεση προσόντων του εργατικού δυναμικού σε επίπεδο επιχείρησης: Εργαζόμενοι με αυξημένα προσόντα τείνουν να εργάζονται σε επιχειρήσεις μεγαλύτερου μεγέθους (Barron et al. 1987; Kremer and Maskin, 1996; Troske, 1999; Barth and Dale-Olsen, 2005). Z=(μέσος όρος εργασιακής εμπειρίας, ποσοστό εργαζομένων με τουλάχιστον πτυχίο ΑΕΙ, ποσοστό ειδικευμένου εργατικού δυναμικού) Χ, D

Διαδικασία εκτίμησης-Υποθέσεις για έλεγχο 3. Δύναμη αγοράς: Επιχειρήσεις που λειτουργούν σε αγορές με μονοπωλιακή δύναμη πληρώνουν στους εργαζόμενους μέρος από τα μονοπωλιακά κέρδη (Weiss, 1966; Mellow, 1982; Stewart, 1990; Troske, 1999) Z=(δείκτης συγκέντρωσης ανά 2φιο ΣΤΑΚΟΔ με βάση το τζίρο ανά 4φιο ΣΤΑΚΟΔ ) Χ, D 4. Υποκατάσταση Κεφαλαίου-Εργασίας: Το Κεφάλαιο και η Εργασία είναι συμπληρωματικοί παραγωγικοί συντελεστές και ταυτόχρονα η παραγωγή επιχειρήσεων μεγάλου μεγέθους είναι εντάσεως κεφαλαίου (Hamermesh, 1980, 1993; Brown and Medoff, 1989 Reilly, 1995; Troske, 1999) Z=(λόγος κεφαλαίου προς εργασία ανά 2φιο ΣΤΑΚΟΔ )

Διαδικασία εκτίμησης-Υποθέσεις για έλεγχο 5. Συλλογικές διαπραγματεύσεις: Οι συμβάσεις εργασίας που συνάπτονται σε επίπεδο επιχείρησης οδηγούν σε υψηλότερους μισθούς, άρα ερμηνεύουν ένα μέρος της μισθολογικής διαφοράς (Plasman et al. 2006; Lallemand et al. 2007). Z=(ψευδομεταβλητή για διαπραγμάτευση σε επίπεδο επιχείρησης) Χ, D 6. Λειτουργικά χαρακτηριστικά επιχείρησης: Οι μισθολογικές διαφορές μεταξύ μικρών και μεγάλων επιχειρήσεων μπορούν να ερμηνευθούν από συγκεκριμένα λειτουργικά χαρακτηριστικά, όπως λειτουργία πολλών καταστημάτων (Wagner, 1995) ή εξαγωγική δραστηριότητα (Schank et al. 2007). Z=(εξαγωγέας σε παγκόσμιο επίπεδο, ύπαρξη περισσότερων από μιας τοπικών μονάδων)

Διαδικασία εκτίμησης-Υποθέσεις για έλεγχο 7. Συνθήκες εργασίας στην επιχείρηση: Οι μεγάλες επιχειρήσεις αποζημιώνουν τους εργαζομένους για πιθανές μη ελκυστικές συνθήκες εργασίας (Brown and Medoff, 1989; Albaek et al. 1998; Lallemand et al. 2007). Z=(ποσοστό εργαζομένων που λαμβάνουν επιμίσθια, π.χ., υπερωρίες, επίδομα αδείας, 13ος -14ος μισθός, bonus, διάθεση κερδών, πληρωμές σε είδος και τύπος σύμβασης εργασίας) Χ, D 8. Διασπορά αμοιβών: Η διασπορά των αμοιβών εντός της επιχείρησης είναι μεγαλύτερη στις μεγάλες επιχειρήσεις λόγω αυξημένης ετερογένειας του εργατικού δυναμικού (Davis et al. 1991; Davis and Haltiwanger, 1996) ή λόγω ανταγωνισμού μεταξύ των εργαζομένων εντός της επιχείρησης (Lazear and Rosen, 1981). Z=(διαφορά (ln) ωρομισθίου μεταξύ υψηλόμισθων (μ.ο. 4ου τεταρτημορίου) και χαμηλόμισθων εργαζομένων (μ.ο. 1ου τεταρτημορίου))

Διαδικασία εκτίμησης-Υποθέσεις για έλεγχο 9. Ικανότητες Διευθυντικών Στελεχών: Οι μισθολογικές διαφορές μπορεί να οφείλονται στο ό,τι οι μεγαλύτερες επιχειρήσεις διοικούνται από πιο ικανά στελέχη που επιλέγουν και πιο παραγωγικούς εργαζόμενους (Lucas, 1978; Troske, 1999). Z=(μέσος όρος εργασιακής εμπειρίας διευθυντικών στελεχών, ποσοστό διευθυντικών στελεχών με τουλάχιστον πτυχίο ΑΕΙ) Χ, D 10. Εποπτεία/Έλεγχος: Επιχειρήσεις μεγάλου μεγέθους πραγματοποιούν πιο αποτελεσματική επίβλεψη των εργαζομένων τους (Reilly, 1995; Troske, 1999). Z=(ποσοστό εργαζομένων που ασκούν επίβλεψη προς το σύνολο των εργαζομένων στην επιχείρηση)

Διαδικασία εκτίμησης-Υποθέσεις για έλεγχο 11. Πυκνότητα εργατικών σωματείων: Οι μισθολογικές διαφορές υπέρ των εργαζομένων σε μεγάλες επιχειρήσεις εξηγούνται από τη δραστηριοποίηση εργατικών συνδικάτων σε αυτές (Mellow, 1982; Idson and Feaster, 1990; Albaek et al. 1998). Z=(ποσοστό εγγεγραμμένων εργαζόμενων προς συνολικό αριθμό εργαζομένων ανά 2φιο ΣΤΑΚΟΔ) Χ, D

Αποτελέσματα εκτιμήσεων Table 2. Establishment-size wage premium for different model specifications (estimated coefficient of lnsize) [1] [2] [3] [4] [5] [6] [7] [8] Human Capital .047 (.002)*** - Workforce skill .046 (.002)*** Market power .045 (.002)*** K/L ratio Bargaining level Operating characteristics Working conditions .029 (.002)*** Within-wage dispersion Occupation Yes Industry Region Number of employees 40393 Number of establishments 2667 Robust standard errors in parentheses. Asterisks ***, ** and * indicate statistical significance at 1%, 5% and 10%, respectively. All results are weighted using the weight variable included in the SES database. Source: Greek Structure of Earnings Survey, 2002 (SES)

Αποτελέσματα εκτιμήσεων Table 3. Establishment-size wage premium for different model specifications (estimated coefficient of lnsize) [9] [10] [11] Only size Size plus managerial skill Size plus percent supervisors Size plus union density by sector Managerial skill .048 (.002)*** .047 - Percent supervisory .045 .043 (.002)** Union density .044 Occupation Yes Industry Region R-squared .392 .397 .369 .371 .477 .478 Observations 35126 32886 32083 Robust standard errors in parentheses. Asterisks ***, ** and * indicate statistical significance at 1%, 5% and 10%, respectively. All results are weighted using the weight variable included in the SES database. All specifications include the human capital variables. Source: Greek Structure of Earnings Survey, 2002 (SES). Union density has been calculated by using data by sector of economic activity [from the 30th Congress of the Greek General Confederation of Labour (GSEE), 2001] on the total number of unionized members to the total number of employees in each sector.

Αποτελέσματα εκτιμήσεων (Κλάδος μεταποίησης) Table 4. Establishment-size wage premium for different model specifications (estimated coefficient of lnsize) [Manufacturing] [1] [2] [3] [4] [5] [6] [7] [8] Human Capital .070 (.002)*** - Workforce skill .066 (.003)*** Market power .073 (.003)*** K/L ratio .072 (.003)*** Bargaining level .068 (.003)*** Operating characteristics .074 (.003)*** Working conditions .046 (.003)*** Within-wage dispersion .051 (.003)*** Occupation Yes Industry Region Number of employees 14059 Number of establishments 1046 Robust standard errors in parentheses. Asterisks ***, ** and * indicate statistical significance at 1%, 5% and 10%, respectively. All results are weighted using the weight variable included in the SES database. Source: Greek Structure of Earnings Survey, 2002 (SES)

Αποτελέσματα εκτιμήσεων (Κλάδος μεταποίησης) Table 5. Establishment-size wage premium for different model specifications (estimated coefficient of lnsize) [Manufacturing] [9] [10] [11] Only size Size plus managerial skill Size plus percent supervisors Size plus union density by sector Managerial skill .068 (.003)*** .066 - Percent supervisory .065 (.002)*** .064 (.003)** Union density .074 (.004)** Occupation Yes Industry Region R-squared .448 .450 .436 .438 .506 .507 Observations 12689 12021 8861 Robust standard errors in parentheses. Asterisks ***, ** and * indicate statistical significance at 1%, 5% and 10%, respectively. All results are weighted using the weight variable included in the SES database. All specifications include the human capital variables. Source: Greek Structure of Earnings Survey, 2002 (SES). Union density has been calculated by using data by sector of economic activity [from the 30th Congress of the Greek General Confederation of Labour (GSEE), 2001] on the total number of unionized members to the total number of employees in each sector.

Αποτελέσματα εκτιμήσεων (Κλάδος υπηρεσιών) Table 6. Establishment-size wage premium for different model specifications (estimated coefficient of lnsize) [Services] [1] [2] [3] [4] [5] [6] [7] [8] Human Capital .042 (.002)*** - Workforce skill .041 (.002)*** Market power .031 (.002)*** K/L ratio Bargaining level Operating characteristics .047 (.002)*** Working conditions .028 (.002)*** Within-wage dispersion .020 (.003)*** Occupation Yes Industry Region Number of employees 25691 Number of establishments 1593 Robust standard errors in parentheses. Asterisks ***, ** and * indicate statistical significance at 1%, 5% and 10%, respectively. All results are weighted using the weight variable included in the SES database. Source: Greek Structure of Earnings Survey, 2002 (SES)

Αποτελέσματα εκτιμήσεων (Κλάδος υπηρεσιών) Table 7. Establishment-size wage premium for different model specifications (estimated coefficient of lnsize) [Services] [9] [10] [11] Only size Size plus managerial skill Size plus percent supervisors Size plus union density by sector Managerial skill .043 (.002)*** .042 (.003)*** - Percent supervisory .038 .037 (.002)** Union density .046 .034 (.004)** Occupation Yes Industry Region R-squared .405 .409 .379 .380 .463 .474 Observations 22140 20595 22908 Robust standard errors in parentheses. Asterisks ***, ** and * indicate statistical significance at 1%, 5% and 10%, respectively. All results are weighted using the weight variable included in the SES database. All specifications include the human capital variables. Source: Greek Structure of Earnings Survey, 2002 (SES). Union density has been calculated by using data by sector of economic activity [from the 30th Congress of the Greek General Confederation of Labour (GSEE), 2001] on the total number of unionized members to the total number of employees in each sector.

Συμπεράσματα Πράγματι, το μέγεθος της τυπικής ελληνικής επιχειρηματικής μονάδας είναι ιδιαιτέρως μικρό. Το παραπάνω είναι προβληματικό διότι, η σχέση παραγωγικότητας της εργασίας και μεγέθους επιχείρησης είναι θετική. Η ελαστικότητα του ωρομισθίου ως προς το μέγεθος της επιχειρηματικής μονάδας ανέρχεται σε ≈0.047 ή ≈5% (βασική εξειδίκευση). Δηλαδή, δυο όμοιοι (ως προς τα ατομικά χαρακτηριστικά τους) εργαζόμενοι λαμβάνουν διαφορετικές αμοιβές όταν εργάζονται σε επιχειρηματικές μονάδες διαφορετικού μεγέθους. Άρα, ο μισθός της αγοράς (που προσδιορίζεται εξωγενώς) αποκλίνει από την αξία του οριακού προϊόντος του εργαζόμενου.

Συμπεράσματα Που οφείλεται αυτή η απόκλιση; Σύμφωνα με τα ευρήματα της παρούσας εργασίας το παραπάνω οφείλεται κυρίως στις συνθήκες εργασίας (π.χ., υπερωρίες, επίδομα αδείας, 13ος -14ος μισθός, bonus, διάθεση κερδών, πληρωμές σε είδος και τύπος σύμβασης εργασίας). στη διασπορά των αμοιβών εντός της επιχειρηματικής μονάδας. Από πλευράς θεωρητικής προσέγγισης, οι Νεοκλασικές υποθέσεις ερμηνεύουν σημαντικό μέρος του size-wage premium (compensating differentials/efficiency wage, internal labor markets) Δηλαδή, η πιο ομοιόμορφη κατανομή των προσόντων και δεξιοτήτων του εργατικού δυναμικού μειώνει το size-wage premium

Συμπεράσματα Προτάσεις πολιτικής προς διερεύνηση Η αύξηση του αριθμού των επιχειρήσεων με μεγάλο μέγεθος (ιδιαίτερα στον κλάδο της μεταποίησης) αναμένεται να συντελέσει στην αύξηση των αμοιβών στο σύνολο της οικονομίας δηλαδή, μετατόπιση της κατανομής του μεγέθους των επιχειρήσεων προς τα δεξιά. Με δεδομένη τη χαμηλή παραγωγικότητα της εργασίας σε μικρού μεγέθους επιχειρήσεις (≤10), ενδυνάμωση των κινήτρων για άσκηση επιχειρηματικής δραστηριότητας ώστε να αξιοποιηθούν οι υπάρχουσες οικονομίες κλίμακας. Κατευθύνσεις μελλοντικής έρευνας Έλεγχος της υπόθεσης για την επιλογή του μεγέθους της επιχείρησης από τους εν-δυνάμει εργαζόμενους (self-selection) Διερεύνηση των ατομικών χαρακτηριστικών (e.g., risk aversion) των εν-δυνάμει επιχειρηματιών αναφορικά με τη δημιουργία μονάδων διαφορετικού μεγέθους (μεγάλο vs. μικρό, κ.λπ.) Δημιουργία ενοποιημένων βάσεων δεδομένων για το σύνολο των ενεργών επιχειρηματικών μονάδων ανεξαρτήτως μεγέθους (≥0) Διερεύνηση της έκτασης στην οποία η υφιστάμενη διάρθρωση κινήτρων επηρεάζει το μέγεθος της επιχείρησης και την παραγωγικότητα της εργασίας.

Μισθολογικό πλεονέκτημα Τι μάθαμε... Χώρα Μισθολογικό πλεονέκτημα (lnw=a+blns+cH+e) Βιβλιογραφική πηγή Βέλγιο 0.051 Lallemand et al. (2007, Empirica, data 1995) Δανία 0.012 Ιρλανδία 0.049 Ιταλία 0.047 Ισπανία 0.068 ΗΠΑ Troske (1999, RevEconStat, data 1992) Νορβηγία 0.025 Albaek et al. (1998, LabEcon, data: Norway 1989; Sweden 1991; Finland 1985 ) Σουηδία 0.021 Φινλαδία 0.020 Καναδάς 0.035 Reilly (1995, JHumRes, data 1979) Ελλάδα Daouli, J., M. Demoussis, N. Giannakopoulos, I. Laliotis (2010, data 2002)

Σας ευχαριστούμε για την πρόσκληση, την προσοχή σας και το ενδιαφέρον σας