Ο Συνήγορος του Παιδιού και η Εφαρμογή της Διεθνούς Σύμβασης για τα Δικαιώματα του Παιδιού στην Ελλάδα

Ο Συνήγορος του Παιδιού στην Ελλάδα: -Ανατέθηκε ως αποστολή στον Συνήγορο του Πολίτη με νομοθετική ρύθμιση (ν.3094/03) - Ξεκίνησε να λειτουργεί τον Ιούλιο του 2003 - Ακολουθεί τα διεθνώς θεσπισμένα πρότυπα των Συνηγόρων του Παιδιού - Παρακολουθεί και στηρίζει την εφαρμογή της Σύμβασης για τα Δικαιώματα του Παιδιού - Συνδυάζει την εξέταση αναφορών για παραβιάσεις δικαιωμάτων ανηλίκων με πρωτοβουλίες για να βρεθεί κοντά στα παιδιά και να προωθήσει την εφαρμογή των δικαιωμάτων τους

Μέχρι σήμερα (Νοέμβρης 2008): - Περισσότερες από 1600 υποθέσεις - Το 2008 θα ξεπεράσουν τις 400 - Ετήσια αύξηση αναφορών σχεδόν 20% - Οι περισσότερες υποθέσεις σχετίζονται με την εκπαίδευση (39%) και την οικογένεια (17%) - Μία στις δύο αναφορές υποβάλλεται από γονείς ενώ μόνο μία στις 10 από παιδιά - Για να επικοινωνεί με τα παιδιά ο Συνήγορος επισκέπτεται συχνά σχολεία, ιδρύματα κλπ. - Έχουν γίνει πάνω από 200 συναντήσεις με ομάδες μαθητών και 100 επισκέψεις σε ιδρύματα

Η ενίσχυση της φωνής των παιδιών και η προώθηση της συμμετοχής τους είναι κύριο μέλημα του Συνηγόρου του Παιδιού. Εκτός από τις επισκέψεις σε σχολεία, το 2007 και 2008 διοργάνωσε Ημέρες Διαλόγου με μαθητές και μαθήτριες από διάφορα γυμνάσια και λύκεια της Αττικής και της Θεσσαλονίκης. Τώρα ετοιμάζεται να συγκροτήσει 20μελή Ομάδα Εφήβων Συμβούλων από όλη την Ελλάδα, που θα τον βοηθούν στην εκτέλεση της αποστολής του.

Η εφαρμογή της Σύμβασης για τα Δικαιώματα του Παιδιού αποτελεί προτεραιότητα του Συνηγόρου. Μέσα από τη νομική τεκμηρίωση προτεινόμενων μέτρων (π.χ. για την συμμετοχή στην εκπαίδευση των παιδιών παρανόμων μεταναστών) είτε μέσα από την προτροπή σε φορείς και επαγγελματίες να λαμβάνουν υπόψη τους το περιεχόμενο της Σύμβασης κατά την εκτέλεση της αποστολής τους

Μέχρι σήμερα ο Συνήγορος του Παιδιού έχει διαπιστώσει ότι το περιεχόμενο της Σύμβασης δεν είναι ευρέως γνωστό στους επαγγελματίες που εργάζονται με τα παιδιά, ούτε στα παιδιά. Άγνωστες στους περισσότερους παραμένουν η ύπαρξη της Επιτροπής για τα Δικαιώματα του Παιδιού του ΟΗΕ και των συστάσεών της προς την Ελληνική Κυβέρνηση (μέσω των Καταληκτικών Παρατηρήσεων της, ύστερα από την υποβολή της αρχικής έκθεσης της Ελλάδας για την εφαρμογή της Σύμβασης)

Η επανενεργοποίηση του Εθνικού Παρατηρητηρίου για τα Δικαιώματα του Παιδιού είναι ένα γεγονός ελπιδοφόρο. Ωστόσο, οι προσδοκίες είναι πολλές και η αποστολή του είναι ιδιαίτερα απαιτητική. Καθώς αυτή είναι η πρώτη δημόσια εκδήλωση του Παρατηρητηρίου, ο Συνήγορος του Παιδιού θεωρεί σκόπιμο να συνοψίσει τις κυριότερες διαπιστώσεις του για τις υπάρχουσες ανάγκες που σχετίζονται με την εφαρμογή των δικαιωμάτων του παιδιού στην χώρα μας

Οι διαπιστώσεις αυτές έχουν περιληφθεί: - στις ετήσιες εκθέσεις του Συνηγόρου του Πολίτη στη Βουλή - στις θεσμικές προτάσεις της Αρχής προς την Επιτροπή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και Ισότητας της Βουλής - σε Ειδικές Εκθέσεις και Πορίσματα - σε Δελτία Τύπου και άλλα κείμενα δημόσιων παρεμβάσεων.

Ακολουθούν 20 φράσεις – κλειδιά στις οποίες συνοψίζονται οι κυριότερες διαπιστωμένες από τον Συνήγορο του Παιδιού ανάγκες στο πεδίο της εφαρμογής των δικαιωμάτων του παιδιού στην Ελλάδα:

«Να μάθουμε όλοι καλύτερα το περιεχόμενο, τις αξίες και την φιλοσοφία της Σύμβασης» Απαραίτητη είναι η επιμόρφωση των επαγγελματιών και η εκπαίδευση των παιδιών, η οποία πρέπει να γίνεται με συμμετοχικές και βιωματικές μεθόδους. Να αποτελεί ευκαιρία διαλόγου, ενεργού παρατήρησης της κοινωνίας και ενεργοποίησης των διαδικασιών προάσπισης.

«Η Κυβέρνηση πρέπει να υποβάλλει τις οφειλόμενες εκθέσεις για την εφαρμογή της ΔΣΔΠ προς τον Ο.Η.Ε.» Το Παρατηρητήριο μπορεί να βοηθήσει σε αυτό τον στόχο. Οι Μ.Κ.Ο. και ο Συνήγορος του Παιδιού στην συνέχεια χρειάζεται να υποβάλλουν τις δικές τους εναλλακτικές εκθέσεις ώστε να συμπληρωθεί η εικόνα .

«Χρειαζόμαστε ένα Εθνικό Σχέδιο Δράσης για τα Δικαιώματα του Παιδιού» Βασισμένο σε διϋπουργική συνεργασία και συντονισμό δράσεων, με επιστημονικό σχεδιασμό, συγκεκριμένους στόχους, αποκεντρωμένη ανάπτυξη, συμμετοχή κρατικών φορέων, ΟΤΑ και ΜΚΟ, με χρονοδιάγραμμα υλοποίησης, διαδικασία παρακολούθησης και αξιολόγησης. Απαραίτητο στοιχείο του ΕΣΔ είναι να εξασφαλίσει διακομματική συναίνεση και ειδικούς πόρους (επενδύσεις).

«Να ενισχυθούν και εξειδικευτούν οι αποκεντρωμένες κοινωνικές υπηρεσίες» για την κατάλληλη προληπτική και υποστηρικτική παρέμβαση στις οικογένειες όπου υπάρχουν προβλήματα φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού, και όπου σημειώνονται παραβιάσεις, όπως κακοποίηση - παραμέληση.

«Να οργανωθεί και υποστηριχθεί καλύτερα η επιστημονική έρευνα» Σήμερα στην Ελλάδα δεν διαθέτουμε επαρκή στοιχεία για την παιδική κακοποίηση, για την παιδική εργασία και για πολλές από τις σοβαρότερες παραβιάσεις σε βάρος ανηλίκων.

«Να δοθεί μεγαλύτερη στήριξη στις φτωχές οικογένειες και να υπάρξει σχεδιασμός για την καταπολέμηση της παιδικής φτώχειας» Ειδική φροντίδα χρειάζεται η στήριξη των μονογονεϊκών και πολύτεκνων οικογενειών. Τα επιδόματα για τα απροστάτευτα παιδιά είναι απαραίτητο να αναπροσαρμοστούν.

«Τα σχολεία να δίνουν έμφαση στην επικοινωνία, στην εκπαίδευση στα δικαιώματα, στις δραστηριότητες και στην συμμετοχή των μαθητών» Να υποστηρίζονται: ο διάλογος στην τάξη, ο αλληλοσεβασμός, η ενημέρωση των παιδιών για το περιεχόμενο των δικαιωμάτων, η εφαρμογή των σχολικών κανόνων και η επίλυση των συγκρούσεων με συνδρομή των παιδιών, η ουσιαστική λειτουργία των μαθητικών κοινοτήτων, η ενίσχυση των ομαδικών δραστηριοτήτων έκφρασης.

«Να διασφαλισθεί έμπρακτα η ισότιμη εκπαιδευτική ένταξη των παιδιών με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες» Ζητούμενο είναι η εφαρμογή των προβλέψεων της νομοθεσίας για την ειδική αγωγή και εκπαίδευση –που συχνά προσκρούσει στην έλλειψη πιστώσεων και ειδικευμένων εκπαιδευτικών- αλλά και η υποστήριξη όλου του εκπαιδευτικού συστήματος να εντάσσει και υποστηρίζει επιτυχημένα τα παιδιά με ε.ε.α.

«Να περιοριστεί η σχολική διαρροή – Να δοθεί έμφαση στην υποστήριξη της εκπαιδευτικής ένταξης και συμμετοχής παιδιών μεταναστών και μειονοτικών ομάδων, όπως Ρομά και μουσουλμάνων» με ειδικά εκπαιδευτικά εργαλεία, διαρκή επιμόρφωση και στήριξη των εκπαιδευτικών των σχολείων όπου φοιτούν τα παιδιά αυτά, τάξεις υποδοχής και παράλληλες υποστηρικτικές παρεμβάσεις με τις οικογένειές τους.

«Τα σχολεία να πλαισιωθούν από κοινωνικούς λειτουργούς και ειδικούς ψυχικής υγείας» Οι εκπαιδευτικοί χρειάζονται υποστήριξη για την διαχείριση δύσκολων περιστατικών και φαινομένων σχολικής βίας, αλλά συχνά απαιτείται και σύνδεση του σχολείου με την οικογένεια από ειδικευμένους επαγγελματίες, ιδίως σε σχολεία με διαπολιτισμική σύνθεση.

«Να ενισχυθεί το έργο των εισαγγελέων ανηλίκων από κοινωνικές υπηρεσίες» Για την επάρκεια και ταχύτητα του χειρισμού υποθέσεων κακής άσκησης της επιμέλειας και ενδεχόμενης κακοποίησης των παιδιών, χρειάζεται να λειτουργήσουν οι προβλεπόμενες από τον νόμο 2447/96 κοινωνικές υπηρεσίες στα πρωτοδικεία

«Να λειτουργήσουν τα οικογενειακά δικαστήρια, με ταχείες διαδικασίες, συνδεδεμένα με υπηρεσίες οικογενειακής διαμεσολάβησης» Πολλές φορές οι συγκρούσεις των γονέων και τα διαζύγια φέρνουν τα παιδιά σε εξαιρετικά δύσκολη θέση. Χρειάζονται εξειδικευμένοι δικαστές, υποστήριξη της εφαρμογής των δικαστικών αποφάσεων, εξωδικαστικές ενέργειες διαμεσολάβησης, και έμπρακτη διαβεβαίωση των παιδιών ότι λαμβάνονται υπόψη οι απόψεις τους.

«Τα ιδρύματα παιδικής προστασίας να πληρούν προδιαγραφές ποιότητας, να ενισχυθεί η αναδοχή και να επιταχυνθούν οι υιοθεσίες» Να θεσπιστούν και ελέγχονται προδιαγραφές που αφορούν το προσωπικό και τη λειτουργία των ιδρυμάτων παιδικής προστασίας, δημοσίων και ιδιωτικών, να στελεχώνονται κατάλληλα και έγκαιρα, και να ελέγχεται τακτικά ο σεβασμός των δικαιωμάτων των φιλοξενούμενων. Για την αναδοχή και υιοθεσία να υπάρξουν αποκεντρωμένες υπηρεσίες με σαφείς αρμοδιότητες .

«Να υποστηριχτεί η λειτουργία των μονάδων φιλοξενίας και αποκατάστασης για παιδιά με προβλήματα σωματικής και ψυχικής υγείας» Πολλές από τις υπάρχουσες μονάδες υστερούν δραματικά σε προσωπικό, ενώ άλλες που δημιουργήθηκαν με σύγχρονες προδιαγραφές και Ευρωπαϊκούς πόρους, κινδυνεύουν να κλείσουν. Μεγάλες ελλείψεις υπάρχουν σε μονάδες για παιδιά με αυτισμό και χρόνιες παθήσεις .

«Να γίνεται ουσιαστικότερος έλεγχος για την αποτροπή της παιδικής εργασίας, παιδικής πορνείας και εκμετάλλευσης» Χρειάζεται να υπάρχει διαρκής παρουσία κοινωνικών λειτουργών στο δρόμο εκεί που εκδηλώνεται η παράνομη παιδική εργασία, ενώ οι επιθεωρήσεις εργασίας να ασκούν τακτικούς ελέγχους των επιχειρήσεων όπου εργάζονται ανήλικοι, υποστηριζόμενες από κοινωνικές υπηρεσίες.

«Τα παιδιά μεταναστών δεύτερης γενιάς, να αποκτήσουν δυνατότητα ισότιμης κοινωνικής συμμετοχής» Να προβλεφθεί η δυνατότητα εγγραφής στα δημοτολόγια και έκδοσης πιστοποιητικών γέννησης των αλλοδαπών που γεννιώνται στην Ελλάδα, ώστε να συμμετέχουν ισότιμα στην εκπαίδευση και την εργασία και να μελετηθεί η προοπτική απόκτησης ιθαγένειας από αυτά.

«Οι ασυνόδευτοι ανήλικοι να μην κρατούνται ή απελαύνονται, αλλά να αντιμετωπίζονται ως υποκείμενα δικαιωμάτων και προστασίας» Αντί της κράτησης να προβλέπεται η προστατευτική φύλαξη και η ένταξη των ασυνόδευτων ανηλίκων σε προνοιακές δομές και αντί της απέλασης, να λαμβάνει χώρα ο επαναπατρισμός εφόσον είναι προς το συμφέρον των ανηλίκων.

«Να ενισχυθούν τα αναμορφωτικά, υποστηρικτικά και προληπτικά μέτρα στην κοινότητα για τους ανήλικους παραβάτες και τους τοξικοεξαρτημένους εφήβους, αντί του ποινικού εγκλεισμού τους» Να υποστηριχθεί η εφαρμογή των προβλεπόμενων από τη νομοθεσία αναμορφωτικών και θεραπευτικών μέτρων. Οι υπηρεσίες επιμελητών ανηλίκων να ενισχυθούν και να δημιουργηθούν οι Μονάδες Μέριμνας Ανηλίκων.

«Να ενισχυθούν τα μέτρα για την προστασία των ανηλίκων από τα ΜΜΕ, και να υιοθετηθεί κώδικας δεοντολογίας για την ψυχαγωγική τηλεόραση» «Να θεσμοθετηθεί σύστημα προστασίας των ανηλίκων από την παραβίαση δικαιωμάτων τους μέσω του διαδικτύου και ιδίως στα ίντερνετ καφέ»

«Να στηριχθούν και ενισχυθούν οι δράσεις και τα κέντρα πρόληψης και έγκαιρης παρέμβασης στις τοπικές κοινότητες». …γιατί η πρόληψη είναι πάντοτε πιο αποδοτική από την εκ των υστέρων ενασχόληση με οποιοδήποτε πρόβλημα, ιδίως όσο αφορά τις παραβιάσεις δικαιωμάτων των παιδιών!

Εκτός από τα παραπάνω, υπάρχουν πολλά ακόμη θέματα με τα οποία ασχολείται ο Συνήγορος του Παιδιού, όπως: Οι παροχές υγείας για παιδιά, οι κτιριακές εγκαταστάσεις των σχολείων, το περιβάλλον, ο ελεύθερος χρόνος, η προστασία των παιδιών-καταναλωτών, κ.α.

Οι ανάγκες και οι ελλείψεις είναι πολλές Οι ανάγκες και οι ελλείψεις είναι πολλές. Για την πληρέστερη εφαρμογή της Σύμβασης και των Δικαιωμάτων του Παιδιού απαιτούνται ριζικές θεσμικές αλλαγές και γενναίες επενδύσεις. Για αυτές χρειάζεται να ενώσουμε τις δυνάμεις μας.