Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης Τμήμα Επιστήμης Φυσικής Αγωγής & Αθλητισμού ΕΙΚΟΤΗΤΑ: ΥΠΑΙΘΡΙΕΣ ΑΘΛΗΤΙΚΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ Προπτυχιακό Πρόγραμμα Σπουδών 2012-13 (χειμερινό εξάμηνο) 2η θεματική ενότητα: «ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ & ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΣΕ ΥΠΑΙΘΡΙΕΣ ΑΘΛΗΤΙΚΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ» Εισηγητής: Θωμάς Καραγιώργος

Στόχοι θεματικής ενότητας: Αντικείμενο Υπαίθριας Αναψυχής(τι είναι & που παρέχεται?) Φιλοσοφία & Στόχοι προγραμμάτων Υ.Δ.Α Τουρισμός υπαίθρου Τουρισμός περιπέτειας Τομείς της Υπαίθριας Αναψυχής Κίνητρα συμμετοχής σε Υ.Δ.Α Ανασταλτικοί παράγοντες για συμμετοχή Έννοιες που εμπεριέχονται στην Υπαίθρια Αναψυχή Θεωρία της “ιδανική διέγερση” Μοντέλο της “εμπειρίας της περιπέτειας”

…Αναψυχή είναι η κατάσταση ευεξίας που το άτομο βιώνει ως αποτέλεσμα, της αυτόβουλης & ενεργούς ενασχόλησης του, με δραστηριότητες δικής του επιλογής, που δεν σχετίζονται με το επάγγελμα του, στη διάρκεια του ελεύθερου χρόνου του. (Κουθούρης 2001) …Υπαίθρια αναψυχή περιλαμβάνει οποιαδήποτε δραστηριότητα, περιβαλλοντική, αθλητική, αναψυχής, κοινωνικής ευαισθητοποίησης, υπό μορφή απλής εμπειρίας ή σχεδιασμένου προγράμματος, που διενεργείται ή αποκτιέται σε ελεύθερο φυσικό περιβάλλον.. (Κουθούρης Χ, 2009) Και μέσα από τη συμμετοχή σε δραστηριότητες Υπαίθριας Αναψυχής… …προκύπτουν ψυχικά, συναισθηματικά, σωματικά οφέλη όπου τελικός αποδέκτης των εμπειριών είναι ο άνθρωπος και των συνεπειών το περιβάλλον δράσης…

…Τι σας θυμίζουν οι παρακάτω προορισμοί? Yosemite Valley Όλυμπος Μετέωρα Σέλι, 3-5 Πηγάσια, Βασιλίτσα Άλπεις Λήμνος, Λευκάδα, Πάρος Κάλυμνος Everest Mont Blanc Βενέτικος Hawai Νεα Ζηλανδία Κένυα

Που παρέχονται? Εθνικοί δρυμοί Εθνικά πάρκα Δασικές εκτάσεις Εσωτερικά ύδατα(λίμνες, ποτάμια, κανάλια κ.ά) Παράκτιες εκτάσεις (παραλίες, ακτές) Αγροτικές περιοχές Αστικές περιοχές (αστικά πάρκα, ελεύθεροι χώροι πρασίνου, δίκτυο ποδηλατοδρόμων, αυλές σχολείων, δημοτικές πλατείες)

Παγκόσμια αγορά υπαίθριας αναψυχής Εξάπλωση της αγοράς Ανάγκη δημιουργίας εξειδικευμένων ατόμων και οργανισμών για αποτελεσματική διαχείριση Ειδικές μονάδες διαχείρισης: Μανατζμεντ Αναψυχής υπαίθρου Μανατζμεντ Αναψυχής δασών Μανατζμεντ Αναψυχής ακτών Μανατζμεντ Αναψυχής παραλιών Οι μανατζερ συνεργάζονται με τις τοπικές αρχές και διατηρούν ισορροπίες μεταξύ περιβάλλοντος-ντόπιων- επισκεπτών

Στόχοι των προγραμμάτων υπαίθριων κινητικών δραστηριοτήτων Προστασία του φυσικού περιβάλλοντος: Γνώση σε βάθος για το περιβάλλον Ανάπτυξη περιβαλλοντικής συνείδησης Οικοσυστήματα με ιδιαίτερο οικολογικό ενδιαφέρον (Λιμνοθάλασσες, Υδροβιότοποι, Δέλτα ποταμών, Φαράγγια, Εθνικοί δρυμοί) ΛΥΣΗ: η απαγόρευση??? …Δημιουργία περιβαλλοντικής συνείδησης , θετικής στάσης, συνεχής πληροφόρηση για την προστασία Αναψυχή Εκπαίδευση Ανάπτυξη ατομικών & ομαδικών ικανοτήτων Ανάπτυξη δεξιοτήτων Βελτίωση υγείας Αποκατάσταση υγείας Θεραπεία Κοινωνική επανένταξη

Υπαίθρια αναψυχή & Τουρισμός υπαίθρου Τουρισμός υπαίθρου/Ενεργητικές διακοπές: όταν το άτομο εντοπίζεται στην άσκηση ή την εμπλοκή του σε κάποια δραστηριότητα Άλλες μορφές τουρισμού: Οικοτουρισμός, Πολιτιστικός τουρισμός, Θρησκευτικός τουρισμός, Αγροτουρισμός, Ιαματικός τουρισμός κ.ά Τι άλλα είδη υπάρχουν?? Χαρακτηριστικά τουρισμού υπαίθρου: - Αυτονομία - Επαφή με τη φύση - Συντροφικότητα - Υγιεινός τρόπος ζωής - Διαρκής εκπαίδευση - Ανάπτυξη πνευματικών και σωματικών δεξιοτήτων

Τουρισμός περιπέτειας και ακραία αθλήματα Ο τουρισμός περιπέτειας χαρακτηρίζεται: Στοιχείο πρόκλησης Έντονη ψυχοσωματική διέγερση Ευφορία & συγκινήσεις Δεν γίνεται στην καθημερινότητα Επιβεβαίωση ικανότητας Προθυμία αντιμετώπισης κινδύνων …Υπερτερούν οι μικροτραυματισμοί σε σχέση με τα μοιραία ατυχήματα π.χ στο σκι χωρίς επίβλεψη -βέβαια οι περισσότεροι σοβαροί τραυματισμοί έγιναν σε δραστηριότητες νερού και αέρα “Σημαντικό στοιχείο για την συμπεριφορά του συμμετέχοντα είναι η προσωπική αντίληψη του για το ρίσκο”

Τομείς της υπαίθριας αναψυχής Τομέας Υπαίθριων δραστηριοτήτων αναψυχής & ακραίων αθλημάτων Τομέας Ανάπτυξης δεξιοτήτων & διαχείρισης ανθρώπινου δυναμικού Τομέας Αγωγής υπαίθρου Τομέας Υπαίθριας θεραπευτικής αναψυχής

Τομέας Υπαίθριων δραστηριοτήτων αναψυχής & ακραίων αθλημάτων Στις Υπαίθριες δραστηριότητες: -γίνονται σε φυσικό περιβάλλον με την ενεργή συμμετοχή του ατόμου, την τήρηση των κανονισμών ασφαλείας και την ορθή συμπεριφορά απέναντι στο χώρο δράσης/περιβάλλον -αποκλείονται οι δραστηριότητες που απαιτούν μηχανική υποστήριξη, συμμετοχή με έμβια όντα, δραστηριότητες που διαταράσσουν το περιβάλλον -Σχετίζονται με ένα συγκεκριμένο επίπεδο: Επικινδυνότητας Περιπέτειας Εξερεύνησης Μετακίνησης -Το επίπεδο εξαρτάται από τις δεξιότητες των συμμετεχόντων και τη φύση της δραστηριότητας -Αναπτύσσεται ανταγωνισμός ανάμεσα στον άνθρωπο και τα στοιχεία της φύσης -Δίνεται έμφαση στην ασφαλή ολοκλήρωση της δράσης

Δημοφιλείς Υπαίθριες Κινητικές Δραστηριότητες: Πεζοπορία(hiking) Διανυκτέρευση στη φύση(free camping) Αναρρίχηση(climbing) Ορειβασία(mountaineering) Καγιάκ άγριων νερών( kayak wild water) Ράφτινγκ(rafting) Προσανατολισμός(orienteer ing) Σκι/freeride ski Ποδήλατο βουνού(M.B/Downhill) Παρατήρηση πουλιών(bird watching) Ιστιοπλοΐα Windsurf/surf Φωτογραφία άγριας φύσης Ελεύθερη πτώση(sky diving) Υποβρύχια κατάδυση(scuba diving) ΆΛΛΕΣ?

Ανήκουν στις Υπαίθριες κινητικές δραστηριότητες η υπαίθρια αντισφαίριση, το γκολφ, το ποδόσφαιρο, το σοφτμπολ????

Υπαίθριες Δραστηριότητες Ορειβασία, Ποδήλατο βουνού, Αναρρίχηση, ιστιοσανίδα κ.ά -έντονη ψυχοσωματική διέγερση -ανταγωνισμός μεταξύ ανθρώπου- φύσης -στοιχείο πρόκλησης, περιπέτειας, ρίσκου -ενεργή συμμετοχή των ατόμων -δεν γίνονται στην καθημερινή ζωή(απαιτούν μετακίνηση) -αβέβαιο αποτέλεσμα -βίωση της ανθρώπινης ολοκλήρωσης -αντιμετώπιση στοιχείων φύσης Γκολφ, Υπαίθρια αντισφαίριση, Σοφτμπολ, Ποδόσφαιρο κ.ά -ελεγχόμενο περιβάλλον δράσης -ανταγωνισμός μεταξύ των συμμετεχόντων -οι περισσότεροι παραβρισκόμενοι είναι παθητικοί θεατές

Κατηγορίες επικινδυνότητας υπαιθρίων δραστηριοτήτων Χαμηλής επικινδυνότητας: ψάρεμα, φωτογράφηση, συλλογή πεταλούδων, περίπατοι κ.ά. Δεν περιέχουν κίνδυνο, ελάχιστες πιθανότητες τραυματισμού, σχεδόν ελεγχόμενο περιβάλλον, ατύχημα από απρόβλεπτα γεγονότα. Μεσαίας επικινδυνότητας: Ραφτινγκ, Ποδήλατο βουνού, Χιονοδρομία, Προσανατολισμός κ.ά. Κίνδυνος μέτριας δυσκολίας με πιθανότητα τραυματισμού, οι συμμετέχοντες είναι γνώστες των κινδύνων και σωστά εκπαιδευμένοι. Υψηλής επικινδυνότητας: Αλπινισμός, Αναρρίχηση σε άγνωστα πεδία, ελεύθερη πτώση κ.ά. Ψηλός βαθμός κινδύνου όπου απαιτείται καλή φυσική κατάσταση και άρτια εκπαίδευση και προετοιμασία.

Τομέας Ανάπτυξης δεξιοτήτων & διαχείρισης ανθρώπινου δυναμικού στην ύπαιθρο Προγράμματα με απώτερο σκοπό τη συνεργασία και «χτίσιμο» της ομάδας(team building) Εφαρμόζονται πολύ στον προσκοπισμό Ασφαλές και ελεγχόμενο περιβάλλον Δραστηριότητες που πραγματοποιούν πολλές εταιρίες για τα στελέχη τους Χαρακτηρισμός: παιγνιώδης, συναγωνιστικός, εκπαιδευτικός -μέσα από αυτά αναπτύσσεται: επικοινωνία, λήψη αποφάσεων και επίλυση προβλημάτων Δεν είναι απαραίτητη η παρέμβαση του συνοδού Γίνεται εφαρμογή των γνώσεων του μάνατζμεντ

…Περιεχόμενο και στόχοι ενός προγράμματος υπαίθριας εκπαίδευσης… Δραστηριότητες Γνωριμίας: -ευκαιρίες για πρώτη γνωριμία -γνωριμία ονόματος και στοιχείων προσωπικών για κοινή δράση -εφαρμόζονται και σε άτομα που ήδη γνωρίζονται Δραστηριότητες Επικοινωνίας: -λεκτική επικοινωνία -κινητικά παιχνίδια -συνεχίζεται η σύνδεση της ομάδας Δραστηριότητες Εμπιστοσύνης: -δραστηριότητες που ενισχύουν την εμπιστοσύνη μεταξύ των ατόμων -στοιχεία της σωματικές επαφής, σωματικής υποστήριξης ή μεταφοράς -ενισχύεται η συνοχή της ομάδας -αύξηση της οικειότητας των μελών μεταξύ τους

…Περιεχόμενο και στόχοι ενός προγράμματος υπαίθριας εκπαίδευσης… Δραστηριότητες Συνεργασίας: -ανάληψη προσωπικών ευθυνών -λειτουργία ομάδας υπό την εποπτεία ενός μέλους από την ομάδα -ο συνοδός γίνεται απλός παρατηρητής και να βοηθάει στην εφαρμογή κανονισμών Δραστηριότητες Λήψης Απόφασης & επίλυσης Προβλημάτων: -η ομάδα έχει καλή επικοινωνία και ομαδικό πνεύμα -αποδοχή λάθους -προσπάθεια για να γίνει η ομάδα πιο αποτελεσματική Δραστηριότητες Δημιουργίας & Κατασκευών: -η ομάδα πλέον διαχειρίζεται ολόκληρα σχέδια δράσης -σχεδιάζει, οργανώνει, υλοποιεί -ανάλυση ατομικής συμπεριφοράς μετά το τέλος της δράσης -στόχος η ενίσχυση της αποτελεσματικότητας και των ικανοτήτων -η διαδικασία της εκπαίδευσης γίνεται βιωματικά -η δράση θεωρείται πετυχημένη όταν η μάθηση και οι αλλαγές στη συμπεριφορά των ατόμων παραμείνουν και στην καθημερινή, επαγγελματική και κοινωνική ζωή

Διαφορές των παραπάνω δραστηριοτήτων από τα παιδαγωγικά παιχνίδια Είναι σχεδιασμένες μαθητοκεντρικά με συγκεκριμένους κινητικούς, ψυχολογικούς, παιδαγωγικούς και κοινωνικούς στόχους, επιδιώκοντας αλλαγή συμπεριφοράς Απαιτούν ενεργή συμμετοχή όλων των μαθητών για άμεση προσοχή, επινοητικότητα και συνεργασία Το αποτέλεσμα της δράσης γίνεται το κεντρικό σημείο για αξιολόγηση και παραγωγική συζήτηση Αναδεικνύονται προσόντα και δεξιότητες σε σωματικό & ψυχικό επίπεδο των συμμετεχόντων Το αποτέλεσμα της συμμετοχής είναι το εφαλτήριο, για την μετέπειτα πορεία του ατόμου στις καταστάσεις της πραγματικής ζωής

Τομέας Αγωγής υπαίθρου Τα προγράμματα αγωγής υπαίθρου επιδιώκουν την οικολογική ευαισθητοποίηση μέσα από την ενεργή συμμετοχή(π.χ δενδροφύτευση) Φιλοσοφία της βιωματικής εκπαίδευσης(μάθηση μέσα από τη συμμετοχή) Η συμμετοχή μαθητών σε προγράμματα αναψυχής στην ύπαιθρο εξασφαλίζει κινητικά, συναισθηματικά και ψυχικά οφέλη Σκοπός: ενασχόληση των μαθητών με δράσεις που περιέχουν α)κινητικές αθλητικές δραστηριότητες στην ύπαιθρο, β)με παιχνίδια ανάπτυξης δεξιοτήτων ζωής και γ)με θέματα περιβαλλοντικής εκπαίδευσης Οι μαθητές συμμετέχουν ενεργά σε κατασκευές, δράσεις, παραγωγή παιχνιδιών, παρατήρηση/καταγραφή

Τομέας αγωγής υπαίθρου (υπαίθρια αναψυχή στα σχολεία) Τομέας αγωγής υπαίθρου (υπαίθρια αναψυχή στα σχολεία) Τα προγράμματα ανάλογα με το περιεχόμενο τους απευθύνονται σε όλες τις ηλικίες και απαιτούν την ενεργή συμμετοχή γύρω από το φυσικό περιβάλλον Η ασφαλής συμμετοχή είναι πρωτεύον θέμα Εναλλαγή προγραμμάτων και χώρου δράσης σύμφωνα με την εποχή Βίωση ανθρώπινων αξιών και αρχών Προγράμματα τέτοιου είδους προσφέρονται και σε άλλους ανοιχτούς χώρους (αστικά πάρκα, αυλές σχολείων)

Τομέας Υπαίθριας θεραπευτικής αναψυχής Δικαίωμα στην αναψυχή έχουν όλοι Ίσες ευκαιρίες για άτομα με ειδικές ανάγκες, ικανότητες και δεξιότητες Είναι ενεργά μέλη της ελληνικής κοινωνίας Κατηγορίες ατόμων: Άτομα με αυτισμό, σύνδρομο down, νοητική στέρηση, ψυχοσωματικές αναπηρίες Άτομα εξαρτημένα από ουσίες(ναρκωτικά) Άτομα με παραπτωματικές συμπεριφορές Άτομα με χρόνιες ασθένειες ή νοσήματα Άτομα τρίτης ηλικίας και υπερήλικες

Δημιουργία θεραπευτικών προγραμμάτων υπαίθριας αναψυχής Βήματα για την δημιουργία: Διαγνωστική εκτίμηση της κατάστασης(ιατρικό ιστορικό, παρούσα κατάσταση, προηγούμενες εμπειρίες) Σχεδιασμός κατάλληλου προγράμματος(επίπεδο δυσκολίας, βοηθητικά μέσα) Αξιολόγηση του προγράμματος(βελτίωση κατάστασης) Στόχοι: Ανάπτυξη δεξιοτήτων-βελτίωση Ελάττωση συνεπειών ασθένειας Βελτίωση φυσικής κατάστασης Προαγωγή υγείας Εκτόνωση Ομαλή επανένταξη στο κοινωνικό σύνολο

Δραστηριότητες & Προγράμματα Εξειδικευμένες κατασκηνώσεις Διακοπές σε προορισμούς φυσικής ομορφιάς Ψάρεμα-Τοξοβολία(Τρίτη ηλικία) Αναρρίχηση σε τεχνητή πίστα(τύφλωση, ημιπληγία) Υποβρύχια κατάδυση(άτομα με αναπηρίες και προβλήματα στη μέση) Προσανατολισμός(άτομα με κινητικά προβλήματα) Ιππασία Χιονοδρομία

Παρατηρώντας τις φωτογραφίες σε ποιόν τομέα υπαίθριας αναψυχής ανήκουν?

Συμμετοχή σε Υπαίθριες Δραστηριότητες Αναψυχής Συμμετοχή σε Υπαίθριες Δραστηριότητες Αναψυχής Φιλοσοφία= αγάπη για τη σοφία, τρόπος που αντιμετωπίζουμε τη ζωή και τα προβλήματά της, εμπεριέχει ιδέες-αξίες-αρχές, βοηθάει στο ξεκαθάρισμα των στόχων (ελληνική λέξη) Θεμέλιο κάθε οργανισμού/εταιρίας/προγράμματος Οι Έλληνες φιλόσοφοι υποστήριζαν τις αρετές όπως η σοφία, η γενναιότητα, η αυτοσυγκράτηση και η δικαιοσύνη οι οποίες πρέπει να καλλιεργούνται σε κάθε νέο με σκόπιμη και άμεση εμπλοκή σε δράσεις Ο Wurdinger (1995) μέσα από το έργο του Πλάτων & Αριστοτέλη κατέγραψε 3 βασικά δόγματα: Εμπλοκή σε δραστηριότητα με άμεση εμπειρία Δημιουργία ατόμων με ήθος Αναγκαιότητα για ανάληψη ρίσκου

Κίνητρα Συμμετοχής Πολλές έρευνες στο πεδίο αυτό Ποικιλία κινήτρων λόγω διαφορών στις προσωπικές ανάγκες Manfredo, Driver, Tarrant (1996) Έρευνες 30 χρόνων 19 βασικές κατηγορίες Κλίμακα REP (Recreation Experience Preference)

Κλίμακα REP Επίτευξη/ ώθηση Δημιουργικότητα Νοσταλγία Αυτονομία/ ηγεσία Ρίσκο Εξοπλισμός Συνεύρεση οικογένειας Γνωστοί άνθρωποι Νέοι άνθρωποι Γνώση Απόλαυση της φύσης Αυτοέλεγχος Δημιουργικότητα Νοσταλγία Σωματικές ικανότητες Σωματική ξεκούραση(χαλάρωση) Διαφυγή από πιέσεις Διαφυγή από σωματικές πιέσεις Κοινωνική ασφάλεια Εκπαίδευση τρίτων Μείωση κινδύνων(αποφυγή ρίσκου)

Κίνητρα συμμετοχής σε παιδικές κατασκηνώσεις Αλεξανδρής & Κουθούρης (2005) 6 παράγοντες συμμετοχής: 1.Εμπειρία της συμμετοχής, 2.Συνάντηση παλιών φίλων, 3.Δημιουργία νέων φίλων, 4.Ανεξαρτησία, 5.Συμμετοχή σε υπαίθριες δραστηριότητες, 6.Επαφή με τη φύση Αντίστοιχη έρευνα του Dworken (1999) 1.Ένιωθαν υγιέστερα, 2.Σιτίζονταν καλύτερα, 3.Ασκούνταν περισσότερο, 4.Βρίσκονταν στον καθαρό αέρα, 5.Κοιμόντουσαν καλύτερα, 6.Απολάμβαναν την κατασκηνωτική ζωή

Εμπόδια προς τη συμμετοχή Κάθε αιτία που περιορίζει, εμποδίζει ή αποτρέπει ένα άτομο να συμμετέχει σε δραστηριότητες αναψυχής της αρεσκείας του. Κύριοι λόγοι που αναστέλλουν τη συμμετοχή είναι: Έλλειψη χρόνου(πιο σημαντικός ανασταλτικός παράγοντας) Ατομικοί/ ψυχολογικοί λόγοι(φυσική κατάσταση, πρόβλημα υγείας, έλλειψη ικανοτήτων, φόβος τραυματισμού, χαμηλή αυτοεκτίμηση, μη αποδοχή της συμμετοχής από το κοινωνικό περιβάλλον) Έλλειψη ενδιαφέροντος(περιορισμένο ενδιαφέρον & κακή προηγούμενη εμπειρία) Οικονομικά προβλήματα & προβλήματα πρόσβασης Έλλειψη παρέας Έλλειψη αθλητικών εγκαταστάσεων & υπηρεσιών αναψυχής Οι ανασταλτικοί παράγοντες χωρίζονται: α) ενδοπροσωπικούς β) διαπροσωπικους γ) δομικούς

Ανασταλτικοί παράγοντες που βιώνουν οι γυναίκες Little, 2002 ρόλος της γυναίκας Αυξημένες κοινωνικές δεσμεύσεις φροντίδα οικογένειας ανδρική υπόθεση Υ.Α.Δ Αυτοαντίληψη αμφιβολία, φόβος, ενοχές, έλλειψη εμπειρίας «Ιδιαίτερη φύση» των δραστηριοτήτων περιπέτειας

Έννοιες και όροι της Υπαίθριας αναψυχής Βιωματική εκπαίδευση Περιπέτεια Ρίσκο Πρόκληση

Βιωματική εκπαίδευση …είναι μια φιλοσοφία και μεθοδολογία, στην οποία οι εκπαιδευτές σκόπιμα εμπλέκονται με τους μαθητές σε άμεση εμπειρία και συγκεκριμένη συλλογιστική, ώστε να αυξήσουν τις γνώσεις, τις δεξιότητες και να προάγουν αρχές & αξίες… (Association for Experiential Education) «ΜΑΘΑΙΝΩ, ΔΙΟΤΙ ΣΥΜΜΕΤΕΧΩ» Απόκτηση εμπειριών που θα της χρησιμοποιήσει στην πραγματική ζωή μέσα από την ανάκληση από τη μνήμη του

Περιπέτεια Βασικό στοιχείο των προγραμμάτων υπαίθριας αναψυχής Προσδίδει αίγλη, μυστήριο, αμφιβολία Χαρακτηρίζει μια πράξη για τους τολμηρούς, γενναίους & «διαφορετικούς» -φιλοσοφία των προγραμμάτων είναι η έκβαση της δράσης να μην εξελίσσεται πάντα σύμφωνα με το αρχικό πλάνο -περιπτώσεις που ο συνοδός, συνειδητά, επιλέγει να αφήσει στην τύχη της την έκβαση της δράσης(τεχνητές συνθήκες περιπέτειας) Υπάρχουν διαβαθμίσεις στην αίσθηση που έχει κάποιος για την περιπέτεια(ανάγκη για εξερεύνηση του άγνωστου, του απάτητου, του απόμακρου) Ακόμη και απλές δραστηριότητες περιέχουν στοιχεία περιπέτειας(π.χ ξαφνική αλλαγή του καιρού)

Περιπέτεια Υπάρχουν προγράμματα που για λόγους μάρκετινγκ δημιουργούν τεχνητά το αβέβαιο/ριψοκίνδυνο Μάθημα ζωής για τους συμμετέχοντες Θετική εμπειρία Παράδειγμα: κατά τη διάρκεια μιας πεζοπορίας επιχειρείται έντεχνα η έλλειψη νερού..ύστερα από μια σκληρή προσπάθεια..ξαφνικά βρίσκουν μία πηγή.. Αίσθηση της επιτυχίας και κίνητρο για την επόμενη φορά Άρα το στοιχείο της περιπέτειας αποβλέπει: Στην προσπάθεια για ανεύρεση Στην πίεση για παραμονή Στην αναμονή για την κατάλληλη ευκαιρία Στην επιμονή Στο ομαδικό πνεύμα Στην επινοητικότητα/αυτενέργεια Στην στωικότητα Στην πειθαρχία Στον σεβασμό στον συνάνθρωπο

Ρίσκο Ρίσκο(rischio ιταλική λέξη)= κίνδυνος, διακινδύνευση, έκθεση του ατόμου σε καταστάσεις που πιθανά θα προκαλέσουν απώλεια ή ζημιά (Μπαμπινιώτης, 1998) Αβεβαιότητα απώλειας, σχετικά με σωματική βλάβη(τραυματισμού), ψυχολογική βλάβη(κυριαρχία φόβου), κοινωνική βλάβη(αίσθημα ντροπής), οικονομική βλάβη(απώλεια εξοπλισμού) (Priest & Gass, 1997) Το ρίσκο είναι μια τριπλή σχέση ανάμεσα σε: Πιθανότητα συγκεκριμένης απώλειας Σημαντικότητα της απώλειας Αν θα εμφανιστεί τελικά η απώλεια Η αλληλεπίδραση των τριών καθορίζει το επίπεδο του ρίσκου (Yates & Stone, 1992)

Ρίσκο Δραστηριότητες ‘ελεύθερου χρόνου/ψυχαγωγίας’ ρίσκου πραγματοποιούνται από εταιρείες που εμπορεύονται τον ανθρώπινο φόβο(τρενάκια αναψυχής, θεματικά πάρκα) Εδώ το άτομο δεν έχει περιθώρια αντίδρασης σε περίπτωση ατυχήματος Αντίθετα δραστηριότητες αναψυχής ρίσκου όπως στην ελεύθερη αναρρίχηση, ελεύθερη κατάδυση το άτομο έχει τα περιθώρια αντίδρασης και διόρθωσης Μ.Ο ηλικίας συμμετεχόντων σε δραστηριότητες ρίσκου 32,5 χρόνια Εμπλοκή για δημοσιότητα ή μακριά από κάθε θέαση Φροντίζουν τον εαυτό τους και την αποφυγή συνειδητά του θανάτου Σημαντικός παράγοντας για συμμετοχή σε δραστηριότητα με υψηλό ρίσκο η εμπειρία και χρόνια εμπλοκή με το άθλημα

Πρόκληση Ρίσκο + ικανότητες ανταπόκρισης= πρόκληση Ρίσκο + ικανότητες ανταπόκρισης= πρόκληση Το ρίσκο δημιουργεί την αβεβαιότητα για το αποτέλεσμα και η αβεβαιότητα, ανάλογα τα προσόντα του συμμετέχοντα, δημιουργεί την πρόκληση π.χ έμπειρος ορειβάτης-εύκολη πεζοπορία: υπάρχει πρόκληση?? Το επίπεδο πρόκλησης επηρεάζει το βαθμό βελτίωσης, σε ατομικό ή ομαδικό επίπεδο, των συμμετεχόντων Θεωρίες συμμετοχής: χρήσιμες στα χέρια στελεχών για την δημιουργία αποτελεσματικών προγραμμάτων και υπηρεσιών υπαίθριας αναψυχής Ερωτήματα: περιπέτεια, ρίσκο, πρόκληση..αναπόσπαστο κομμάτι της ανθρώπινης ψυχοσύνθεσης? Γιατί επιλέγουν το δύσκολο? Γιατί επιθυμούν το νέο και αυτό που τους γεμίζει φόβο?

Μελέτη μακροχρόνιας συμμετοχής γυναικών σε υπαίθριες δραστηριότητες περιπέτειας (Boniface, 2007) Δίνει μεγαλύτερο νόημα στη ζωή τους Επηρεάζει την ευεξία, την αυτοεκτίμηση, τις ικανότητες Δημιουργεί συναισθήματα ενθουσιασμού, ικανοποίησης, επιτυχίας παρά τι υψηλό επίπεδο φόβου που προκαλεί Όσο μεγαλύτερη εμπειρία τόσο καλύτερη διαχείριση κινδύνου και υποχώρηση φόβου Οι γυναίκες δεν φοβούνται περισσότερο από τους άνδρες, αλλά είναι πιο πρόθυμες να παραδεχτούνε τον φόβο τους

Θεωρία της ‘ιδανικής διέγερσης’ Η θεωρία εξετάζει τη σχέση μεταξύ του επιπέδου ερεθίσματος στο άτομο και του βαθμού κινητικής απόδοσης Για να υπάρξει διέγερση πρέπει να προηγηθεί ένα εξωτερικό ερέθισμα Το επίπεδο διέγερσης του εγκεφάλου εξαρτάται από την ποσότητα και την ποιότητα των πληροφοριών-όσες περισσότερες πληροφορίες λαμβάνει ο εγκέφαλος, τόσο υψηλότερο το επίπεδο διέγερσης και το αντίθετο Το ιδανικό σημείο διέγερσης είναι ΞΕΧΩΡΙΣΤΟ για τον καθένα και εξαρτάται από το βαθμό του ερεθίσματος Παράδειγμα: έμπειρος αναρριχητής-εύκολο πεδίο αρχάριος αναρριχητής-δύσκολο πεδίο Άλλα παραδείγματα?

Θεωρία της ‘κατάστασης ροής’ Csikszenmihalyi, 1975 Αντίστοιχη της θεωρίας της ‘ιδανικής διέγερσης’ αφού και εδώ εξετάζει τη σωματική απόδοση του ατόμου σε σχέση με ένα εξωτερικό ερέθισμα Η θεωρία εξετάζει τη συναισθηματική κορύφωση που επέρχεται ένα άτομο συμμετέχοντας σε μία δράση, μόνο όταν ο βαθμός προσπάθειας αποβεί οριακά ικανός να υπερκαλύψει τις παρουσιαζόμενες απαιτήσεις της δοκιμασίας

Θεωρία της ‘κατάστασης ροής’ Η εμπειρία ροής είναι αυτοτελής, άρα έχει αρχή-μέση-τέλος και προκαλεί στιγμιαία, ύψιστο βαθμό ικανοποίησης(διάθεση για επανάληψη της συμμετοχής μετά από τη βίωση του συναισθήματος) Κατά τον Mitchell(1983) υπάρχουν κάποιες συνθήκες σχετικά με τη συμμετοχή των ατόμων σε υπαίθριες δραστηριότητες: Η συμμετοχή πρέπει να γίνεται εθελοντικά(δικαίωμα στην επιλογή για συμμετοχή ή όχι). Το άτομο να μην πιέζετε να πάρει κάποιο ρίσκο Οι δραστηριότητες πρέπει να είναι σχεδιασμένες ανάλογα με το ψυχολογικό προφίλ των συμμετεχόντων Οι άνθρωποι συμμετέχουν για εσωτερικά και εξωτερικά κίνητρα(ισχυρότερα τα εσωτερικά κίνητρα) Να υπάρχει ισορροπία μεταξύ της πρόκλησης και του ελέγχου που ασκεί το άτομο πάνω σε αυτή Ο συμμετέχον εμπλέκεται ενεργά στη δράση και πιθανά να επηρεάσει και την έκβασή της

Μοντέλο της ‘εμπειρίας της περιπέτειας’ Εξηγεί τη συμπεριφορά των συμμετεχόντων σε προγράμματα δραστηριοτήτων περιπέτειας, βασισμένο σε δυο παραμέτρους: -το ρίσκο που εμπεριέχεται στο πρόγραμμα -το επίπεδο των ικανοτήτων των συμμετεχόντων(Martin & Priest, 1986) Αυτοί οι δυο παράμετροι δημιουργούν την πρόκληση, η οποία δεν υφίσταται χωρίς το ρίσκο Τα επίπεδα πρόκλησης είναι σταδιακά και οδηγούν σε μία από τις πέντε καταστάσεις: α)εξερεύνηση και πειραματισμός, β)περιπέτεια, γ)μέγιστη περιπέτεια, δ)ατύχημα και ε)καταστροφή (Priest & Gass, 1977)

Μοντέλο της ‘εμπειρίας της περιπέτειας’ Χαρακτηρισμός δράσης ανάλογα με το βαθμό πρόκλησης Επίπεδο ρίσκου Επίπεδο ικανοτήτων Πιθανότητα επιτυχίας Απώλειες Εξερεύνηση & πειραματισμός Μικρό Κανονικό 100% Καμία Περιπέτεια Μεσαίο Μεγάλο 80% Σωματικές Μέγιστη περιπέτεια Αρκετά μεγάλο Πολύ μεγάλο 60% Ψυχολογικές Ατύχημα 40% Οικονομικές Καταστροφή Μέγιστο Ανεπαρκές Λιγότερο από 20% Κοινωνικές μη υπολογίσιμες

Βιβλιογραφία Κουθούρης, Χ. (2009). Υπαίθριες Δραστηριότητες Αναψυχής & Ακραία Αθλήματα: μανατζμεντ υπηρεσιών & εκπαίδευση στελεχών. Εκδ. Χριστοδουλίδη Κουθούρης, Χ. (2011). 1η θεματική ενότητα: φιλοσοφία & θεωρίες της Υπαίθριας Κινητικές Αναψυχής, σημειώσεις από διαλέξεις, μεταπτυχιακό πρόγραμμα σπουδών «Άσκηση & Ποιότητα Ζωής», Τρίκαλα 3-5 Νοεμβρίου 2011 Gilbertson, K., Bates, T., McLaughlin, T. & Ewert, A. (2006).Outdoor Education:Methods & Strageties, Publisher by Human Kinetics Csikszentmihaly, M.(1975). Beyond Boredom and Anxiety, Jossey-Bass Publishers, San Francisco-Washington-London Jones, C., Hollenhorst, S. & Perna, F. (2003) An Empirical Comparison of the Four ChannelFlow Model and Adventure Experience Paradigm. Leisure Sciences, 25:17–31. Manfredo, M., Driver, B. & Tarrant, M. (1996). Measuring Leisure Motivation: a Meta-Analysis of the Recreation Experience Preference Scales. Journal of Leisure Research, vol. 28, No3, pp.188-213