Περιφερειακή Διεύθυνση Εκπαίδευσης Πελοποννήσου Ερευνητικές Εργασίες και Βιωματικές Δράσεις: Ρολος των Στελεχών της Εκπαίδευσης στην Εποπτεία και τη Στήριξή τους Ηλίας Γ. Ματσαγγούρας Επιστημονικός Υπεύθυνος Περιφερειακή Διεύθυνση Εκπαίδευσης Πελοποννήσου Τρίπολη 13 Νοεμβρίου 2013 3/4/2017 1

1η Βασική Παραδοχή της Επιμορφωτικής Ημερίδας Αυτό που διαφοροποιεί την Ιεραρχία στελεχών της εκπαίδευσης από την ιεραρχία υπολοίπων οργανισμών είναι το γεγονός ότι οι οργανωτικές, διοικητικές και εκπαιδευτικές αποφάσεις και ενέργειες της πρέπει να διέπονται από παιδαγωγική φιλοσοφία. Με αυτή την έννοια κάθε επιλογή και ενέργεια σε όλο το φάσμα της εκπαιδευτικής ιεραρχίας θεωρείται παιδαγωγική πράξη και ως τέτοια πρέπει να διαμορφώνεται και να κρίνεται. Στελέχωση ιεραρχίας μόνο από εκπαιδευτικούς.

2η Παραδοχή ΙΕΠ &ΥΠΑΙΘ Ερ. Ερ. και Βμ. Δρ 2η Παραδοχή ΙΕΠ &ΥΠΑΙΘ Ερ. Ερ. και Βμ. Δρ. Είναι Καινοτομίες που Χρήζουν Στήριξης Όλων των Στελεχών ΙΕΠ θεωρεί τις εκπαιδευτικές καινοτομίες σημαντικό στοιχείο μιας εκπαιδευτικής πολιτικής. Ερευνητικές Εργασίες και Βιωματικές Δράσεις αποτελούν, για τα ελληνικά δεδομένα, καινοτομίες και εντάσσονται στις προτεραιότητες της εκπαιδευτικής πολιτικής των τελευταίων ετών. Καινοτομίες για να εδραιωθούν πρέπει να τύχουν της συντονισμένης στήριξης από το σύνολο των στελεχών της εκπαιδευτικής ιεραρχίας. ΥΠΑΙΘ αποφασίζει συμμετοχή όλων των στελεχών

Δομή και Σκοποί της Εισήγησης Ι. Ταυτότητα Καινοτομίας Ερευνητικών Εργασιών (Ερ. Ερ.) και Βιωματικών Δράσεων (Βμ. Δρ.), που αποτελούν διακριτές μονάδες της εκπαιδευτικής πολιτικής και του υποχρεωτικού ΑΠ και ΩΠ. ΙΙ. Ρόλος Στελεχών Εκπαίδευσης στη Στήριξη και Εποπτεία των Ερ. Ερ. και Βμ. Δρ. ΙΙΙ. Πρόληψη και Αντιμετώπιση Προβλημάτων Αντιγραφής και Συρραφής που παρατηρούνται ΙV. H Σχολική και Κοινωνική Ζωή ως Βμ. Δρ. της Α΄ Γυμνασίου. V. Εκτενής Συζήτηση 3/4/2017 4

Ι. Ταυτότητα, Σημαντικότητα και Δυσκολίες Καινοτομιών: Οι Καινοτομίες είναι σημαντικές αλλά και δύσκολες, διότι: στηρίζονται σε πρωτοπόρες& πρωτότυπες ιδέες και οδηγούν σε παρεμβάσεις που επιφέρουν μεγάλες αλλαγές και ανατροπές: στη νοοτροπία, στις πρακτικές, στους ρόλους και στη γενικότερη κουλτούρα του συστήματος (σχολείου). Κοινωνικά συστήματα αντιστέκονται στις αλλαγές και η επιτυχία των καινοτομιών απαιτεί προετοιμασία, στήριξη και συνέπεια από το σύνολο του συστήματος. Τέτοιες αντιστάσεις υπάρχουν και στις εκπ/κές καινοτομίες 3/4/2017 5

Α. Ερ. Ερ. και Βμ. Δρ. «Εμπερίστατες» Καινοτομίες Α. Ερ. Ερ. και Βμ. Δρ. «Εμπερίστατες» Καινοτομίες Ερ. Ερ. και Βμ. Δρ. πληρούν προδιαγραφές εκπ/κής καινοτομίας, καθιερώθηκαν καθυστερημένα ως διακριτές μονάδες υποχρεωτικού ΑΠ/ΩΠ.(Βρετανία, Γαλλία κλπ) Άρχισαν χωρίς επαρκή προετοιμασία και στήριξη των στελεχών και των εκπαιδευτικών. Διέπονται από πλαίσιο που αλλάζει διαρκώς με νέες ΥΑ, μέσα σε κλίμα γενικότερης ανησυχίας. Στάση στελεχών και εκπαιδευτικών καλύπτει όλο το φάσμα: Κάποιοι επιμένουν «με λογισμό και μ’ όνειρο» κάποιοι άλλοι στέκονται με απορία, αβεβαιότητα, φόβο & ελάχιστοι με απόρριψη & απαξίωση, λόγω τε και έργω Πικρία Στελεχών κυρίως Συμβούλων, για αγνόησή τους

Β. Παιδαγωγικές Αρχές των Ερ. Ερ. Β. Παιδαγωγικές Αρχές των Ερ. Ερ. 1. Αρχή Διερευνητικής Προσέγγισης Μάθησης, που μετατρέπει την ερευνητική μεθοδολογία των Επιστημών σε διδακτική μεθοδολογία & μαθητές σε μικρούς ερευνητές. 2. Αρχή Διεπιστημονικής Συνεργασίας, που αξιοποιεί πλήρως τις δυνατότητες των διακλαδικών συμπράξεων, αλλά & της συνεργασίας Καθηγητών διαφορετικών κλάδων. 3. Αρχή Συνεργασίας Μαθητών εντός 4μελών Ομάδων, αλλά και μεταξύ των ομάδων, που αξιοποιεί πλήρως τη δυναμική της ομάδας ως πλαίσιο μάθησης και ανάπτυξης. 4. Αρχή Διαφοροποίησης Διδασκαλίας, που προσαρμόζει τη μάθηση στα ενδιαφέροντα, τις ανάγκες, τις δυνατότητες και τα στυλ μάθησης των μαθητών. 3/4/2017 7 7

3/4/2017 8

Γ. Ταυτότητα, Σκοποί Ερευνητικών Εργασιών Ταυτότητα: Συλλογικές έρευνες λυκειακού επιπέδου με χρήση εννοιών, γενικεύσεων, αρχών, γνώσεων ικανοτήτων που διδάσκουν τα ΠΣ των μαθημάτων. Ούτε πανεπιστημιακή εργασία ούτε ευχάριστες δραστηριότητες χωρίς ακαδημαϊκό προσανατολισμό. Σκοποί: Ανάπτυξη κριτικής σκέψης, (αυτο-)κριτικής στάσης και ικανοτήτων επίλυσης προβλημάτων Βαθύτερη κατανόηση θεμάτων του φυσικού και κοινωνικού κόσμου Ανάπτυξη δεξιοτήτων/ικανοτήτων επικοινωνίας, συνεργασίας, έρευνας Κατασκευή αντικειμένων και συστημάτων Καλλιτεχνική έκφραση 3/4/2017 9 9

Δ. Ερ.Ερ. στη Συνείδηση Εκπ/κης Κοινότητας Δ. Ερ.Ερ. στη Συνείδηση Εκπ/κης Κοινότητας Μαθήματα ΑΠ έχουν ανάλογη βαρύτητα με αντίστοιχους κλάδους επιστήμης, τεχνολογίας,τέχνης Ερ. Ερ. θα αποκτήσουν δείκτη βαρύτητας ανάλογα με τη σοβαρότητα που θα επιδείξουν η ιεραρχία του εκπαιδευτικού συστήματος και οι εκπαιδευτικοί που θα τις αναλάβουν. Ακούσιες αναθέσεις, έλλειψη επιμόρφωσης, πληθωρική βαθμολογία και συνεχής αλλαγές ΥΑ αποτελούν χρυσή συνταγή για την απαξίωσή τους. Συστήματα έχουν δυναμική ακύρωσης αλλαγών. Έχουμε προηγούμενες περιπτώσεις σε εκπαίδευση.

ΙΙ. Ρόλοι Στελεχών Εκπαίδευσης Α. Ρόλος Διευθυντών Γυμνασίου ή Λυκείου Αναθέσεις Ερ. Ερ./ Βμ. Δρ. που προκαθορίζουν ποιότητά τους και βαθμό κατ-/απ-αξίωσής τους. Έγκαιρος προγραμματισμός για διασφάλιση απαιτούμενου χρόνου(πόσες εβδομάδες το 4μηνο;) Επιδίωξη εφαρμογής ολιγομελών τμημάτων ενδιαφέροντος σε πλαίσιο ζώνης/ζωνών στο ΩΠ. Αναζήτηση ευκαιριών επιμόρφωσης Αξιοποίηση διαθέσιμων χώρων, εργαστηρίων Αναζήτηση λύσεων πρόσβασης σε διαδίκτυο Αξιοποίηση διαθέσιμου καθ. Πληροφορικής Στενή συνεργασία με Σ.Σ.Π.Ε και Δ/ντή Εκπ/σης

Β. Ρόλος Διευθυντή Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης Β. Ρόλος Διευθυντή Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης Ασκεί γενική εποπτεία και στηρίζει τις καινοτομίες της εκπαιδευτικής πολιτικής στον νομό ευθύνης τους Στηρίζει επιμορφωτικές δράσεις διαφορετικών επιπέδων Εισηγείται σε Περιφερειακό Διευθυντή αλλαγές και μέτρα οργανωτικής και διοικητικής φύσης για αποτελεσματικότερη λειτουργία των Ερ. Ερ. και Βμ. Δρ.

Γ. Ρόλος Σχολικών Συμβούλων Παιδαγωγικής Ευθύνης Ενημερώνουν Δ/ντές για αρχές & πρακτικές Καθοδηγούν στη διαμόρφωση των προς έγκριση θεμάτων & ερευνητικών ερωτημάτων Εποπτεύουν διεξαγωγή Ερ. Ερ. & Βμ. Δρ. Εποπτεύουν σύνθεση ερευνητικής έκθεσης Παρακολουθούν το θέμα της αξιολόγησης και της πληθωριστικής βαθμολόγησης. Εγκρίνουν επέκταση θέματος σε β΄ 4/μηνο Συντάσσουν/υποβάλλουν σε ΠΕΠΚΑ έκθεση Φροντίζουν για την επιμόρφωση.

1. Διαμόρφωση Θέματος, Προσδιορισμός Εύρους 1. Διαμόρφωση Θέματος, Προσδιορισμός Εύρους Συνδιαμόρφωση θεμάτων από καθηγητές και μαθητές με καθοδήγηση του Σ.Σ.Π.Ε. Προσδιορισμός κατάλληλου εύρους θέματος Τρόποι περιορισμού θέματος μέσω: 1. Χρονικού Προσδιορισμού, 2.Τοπικού Προσδιορισμού, 3. Κατηγοριακού Προσδιορισμού Παραδείγματα: κατηγορίες τέχνης, οικοδομημάτων, ηλικιών, επαγγελμάτων, αιτίων, επιπτώσεων, μέσων, πόρων Θέματα διαχωρίζονται σε υπο-θέματα με ενεργό συμμετοχή μαθητών

2. Έννοιες Υπερ-κλαδικής Χρήσης ως Θέμα Επανάσταση . Μοτίβα Κοινωνική . Φύση, Fibonacci Εθνική . Αρχιτεκτονική Βιομηχανική . Ποίηση Καλλιτεχνική . Εικαστικά 3/4/2017 15

3. Kλαδική Έννοια ως Θέμα Α. Γεωγραφικός Προσανατολισμός Ναυτικοί και εξέλιξη οργάνων προσανατολισμού Ναυαγοί στη λογοτεχνία αναζητούν τρόπους προσανατολισμού Προσανατολισμός ζώων Β. Επανάσταση του 21 Εθνική συνείδηση αγωνιστών Φιλελληνισμός Ζωγραφική και επιδράσεις στη διεθνή γνώμη 3/4/2017 16

4. Θέματα με Φυσική & Κοινωνική Διάσταση ή με Αναφορά στο Τότε/Τώρα, Εδώ/Αλλού Α. Αλκοόλ και Αλκοολισμός Αλκοόλ ως χημική ένωση και δράσεις του Αλκοόλ ως προϊόν ευρείας κοινωνικής χρήσης και κατάχρησης Β. Ολυμπιακά Αγωνίσματα τότε και τώρα (α) αγωνίσματα: συνέχεια, αλλαγή & εξέλιξη (β) τεχνολογία των αγωνισμάτων τότε/τώρα (γ) διατροφή στην αρχαιότητα & στις ημέρες μας (δ)απολαβές στην αρχαιότητα & στις ημέρες μας / 3/4/2017 17

5. Υπο-θέματα Φυσικής και Κοινωνικής διάστασης και ανάθεση υπο-θεμάτων σε συνεργαζόμενο ζεύγος ομάδων. Μαθητές συνεργάζονται ανά δύο ομάδες, για εντοπισμό «κοινών τόπων» των δύο υποθεμάτων 1ο Υπο-θέμα 1η Ομάδα & Υποομάδες 1 2 3 4 2ο Υπο-θέμα 2η Ομάδα & Υποομάδες 1ο Υπο-θέμα 3η Ομάδα & Υποομάδες 2ο Υπο-θέμα 4η Ομάδα & Υποομάδες 3/4/2017 18 18

6. Ερευνητικά Ερωτήματα (υπο-)Θεμάτων: 6. Ερευνητικά Ερωτήματα (υπο-)Θεμάτων: . Βασική Προϋπόθεση της Όλης Διαδικασίας Χωρίς σαφή ερευνητικά ερωτήματα οι εργασίες είναι εγκυκλοπαιδικά λήμματα. Ερευνητικά ερωτήματα καθορίζουν 1. ύπαρξη έρευνας και το είδος της έρευνας, 2. ερευνητικές διαδικασίες 3. ερευνητικά εργαλεία, 4. πηγές αναζήτησης δεδομένων, 5. μέθοδο επεξεργασίας δεδομένων για αποφυγή φαινομένου αντιγραφής και συρραφής Ερευνητικά ερωτήματα καθορίζουν ποικιλία ικανοτήτων που θα αναπτύξουν οι μαθητές

7α. Ερν. Ερωτήματα Συλλογής Δεδομένων Θέματος: 7α. Ερν. Ερωτήματα Συλλογής Δεδομένων Θέματος: Πραγματολογικά ερωτήματα(το ον αυτό καθ' αυτό): 1. τι 2. ποιος 3. πού, 4. πότε, 5. πόσο Επεξηγηματικά/Ερμηνευτικά Ερωτήματα: 6. γιατί, 7. πώς Κριτικής ανάλυσης ερωτήματα (αξίες, αντιδράσεις, στάσεις, επιλογές, ενδιαφέροντα, συμφέροντα, κοσμοθεωρία): 1. Προσωπική θέση έναντι θέματος 2. Θέση κοινωνικών ομάδων έναντι θέματος 3 . Θέση κοινωνικών θεσμών έναντι θέματος 4. Ποιοι ενδιαφέρονται, ποιοι ωφελούνται/ βλάπτονται ; .

7β. Ερν. Ερωτήματα Συλλογής Δεδομένων Θέματος: «Εξελικτική Πορεία του Φεμινιστικού Κινήματος» Πραγματολογικά ερωτήματα: ποιος, τι, πού, πότε, πόσο; Τι είναι το Φ. Κ. και σε Ποιο πλαίσιο (πότε) πρωτο-εμφανίστηκε; Ποιες φάσεις/τάσεις Πού και Πότε αναπτύχθηκαν, Πόσο διήρκεσαν; Ποιοι εκπρόσωποι , Ποια κύρια χαρακτηριστικά φάσεων/τάσεων; Επεξηγηματικά/Ερμηνευτικά Ερωτήματα: γιατί, πώς; Ποια στοιχεία συνέχειας και αλλαγής παρατηρούνται από φάση σε φάση και ποια θεωρείτε ως στοιχεία εξέλιξης και γιατί; Ποιοι παράγοντες συνέβαλαν και πώς στις εξελίξεις; Ποιες οι συνέπειες των εξελίξεων και γιατί; Κριτικής ανάλυσης ερωτήματα: αξίες, αντιδράσεις, στάσεις, ενδιαφέροντα, συμφέροντα, κοσμοθεωρία ατόμων, ομάδων θεσμών; 1. ποιες αντιδράσεις, πρακτικές ατόμων και ομάδων και γιατί; 2. ποιες αντιδράσεις, επιλογές, πρακτικές θεσμών και γιατί; 3. ποιοι ωφελούνται/προβάλλονται, ποιοι αδικούνται/αγνοούνται .

8. Ερν. Ερωτήματα Επεξεργασίας Δεδομένων: Αναχαιτίζουν Αντιγραφή και Συρραφή Ερωτήματα συσχέτισης επεξεργασμένων δεδομένων α. συγκρίσεις με βέννειο διάγραμμα, β. μεταγραφή δεδομένων σε πίνακα διπλής εισόδου ή εννοιολογικό χάρτη γ. ταξινομήσεις με πυραμίδες ή με διάγραμμα, δ. διατάξεις με ανιούσα ή κατιούσα φορά ε. οριζόντιες/ κατακόρυφες προεκτάσεις και τα ανάλογα: ποιος άλλος, τί άλλο, πότε άλλοτε, πού αλλού, πώς αλλιώς, πόσο αλλού/ άλλοτε, γιατί αλλού/άλλοτε 2. Ερωτήματα αξιολογικής αποτίμησης οντοτήτων α. διατύπωση εσω-/εξωτερικώνκριτηρίων αξιολογικής αποτίμησης β. εφαρμογή κριτηρίων αξιολογικής αποτίμησης γ. σύγκριση των αξιολογικών αποτιμήσεων 3. Ερωτήματα αυτο-κριτικής ανάλυσης συλλογικής έρευνας α. αναστοχαστική εξέταση προσωπικής μου στάσης, συμμετοχής και συμβολής στο ομαδικό πνεύμα και το ομαδικό έργο και συνέπειες τους, β. αναστοχαστική εξέταση τρόπου λειτουργίας ομάδας μας γ. αυτο-αξιολόγηση Ερευνητικής Εργασίας και Τεχνήματος ομάδας μας

- + Παράδειγμα πίνακα διπλής εισόδου Θαλπωρή και Στήριξη Επίπεδο Προσδοκιών Σαφήνεια και Συνέπεια Κανόνων Επικοινωνία Γονέων-Παιδιού Αυταρχικοί Γονείς - + Συμμετοχικοί Γονείς Χαλαροί- Επιτρεπτικοί Γονείς Αδιάφοροι -Αποστασιω- ποιημένοι Γονείς

Διαδικασία Λήψης Απόφασης με Ανάλυση Παραμέτρων Ανάλυση εναλλακτικών επιλογών Προσδιορισμός Προβλήματος και Απόφασης που πρέπει να λάβουμε : Πρώτη Επιλογή Δεύτερη Επιλογή Παράμετροι προς εξέταση Λήψη Απόφασης και Αιτιολόγηση

9. Παράδειγμα Περιορισμού Θέματος , Ερωτημάτων Επεξεργασίας ΕΥΡΥΤΑΤΟ ΘΕΜΑ: Η Τέχνη στην Υπηρεσία των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων Τρία Υπο-θέματα (κατηγοριακός & χρονικός περιορισμός) Ερευν. Ερωτήματα Συλλογής Δεδομένων για κάθε Υπο-θέμα Ερευνητικά Ερωτήματα Επεξεργασίας Δεδομένων Ι. ΜΟΥΣΙΚΗ α. 18ου Αιώνα β. 19ου Αιώνα γ. 20ου Αιώνα ΙΙ. ΖΩΓΡΑΦΙΚΗ α. 18ου Αιώνα β. 19ου Αιώνα γ. 20ου Αιώνα ΙΙΙ. ΓΛΥΠΤΙΚΗ α. 18ου Αιώνα β. 19ου Αιώνα γ. 20ου Αιώνα .   Α. Ποιοι καλλιτέχνες, ποια τα έργα τους και ποια δικαιώματα προβάλλουν ; Β. Πώς σχετίζονται προβαλλόμενα με πλαίσιο εποχής τους; Γ. Ποιες αντιδράσεις των έργων στην εποχή τους και γιατί; Δ. Σε ποιες σύγχρονες αποκτούν επικαιρότητα και γιατί ; Α. Ποια κατηγορία ανθρωπίνων δικαιωμάτων προβάλλεται ανά είδος τέχνης, ανά καλλιτέχνη και ανά αιώνα; Β. Ποια έργα ποιου καλλιτέχνη απέκτησαν κοινωνικό και πολιτικό νόημα στην κοινή γνώμη χωρίς αυτό να είναι στην πρόθεση του καλλιτέχνη και γιατί; Γ. Ποια δικαιώματα παραμένουν διαχρονικά σταθερά σε όλα τα είδη τέχνης; Δ. Ποια δικαιώματα παρουσιάζουν εποχιακή επικαιρότητα και γιατί; Ε. Ποιες διαφορές παρατηρούνται ανά είδος τέχνης και γιατί; Στ. Ποιοι καλλιτέχνες πλήρωσαν ακριβό τίμημα για το έργο τους και πώς;

10. Έξι Είδη Έρευνας, Συνδυασμός ανάλογα το Θέμα 1. Βιβλιογραφική έρευνα για κατανόηση θέματος, τεκμηρίωση επιλογής θέματος, διαμόρφωση ερευνητικών ερωτημάτων, ερωτηματολογίων και συνεντεύξεων. Εργαλεία: χρήση σημειώσεων, περιλήψεων, παραφράσεων και αποσπασμάτων. 2. Δημοσκοπική Έρευνα για καταγραφή κοινωνικών απόψεων, επιλογών, στάσεων Πηγές κοινωνικά δείγματα. Εργαλεία: ερωτηματολόγια, 3. Έρευνα Συνέντευξης για καταγραφή απόψεων, προτάσεων, στάσεων προβληματισμών ειδικών. Εργαλείο: ημι-δομημένη συνέντευξη 3/4/2017 26 26

συνέχεια ερευνών Πειραματικές Έρευνες για φυσικά και κοινωνικά φαινόμενα. Πηγές δείγμα πειραματικό και ελέγχου. Εργαλεία: παρατήρησης & μέτρησης μεταβλητών Περιγραφικές Έρευνες (Correlational studies) για φυσικά και κοινωνικά φαινόμενα. Πηγές αντιπροσωπευτικό δείγμα. Εργαλεία: παρατήρησης, μέτρησης συμπεριφοράς Ερμηνευτικές Έρευνες για Ιστορικά και Κοινωνιολογικά ερωτήματα: Πηγές κείμενα, έργα και μαρτυρίες. Εργαλεία: ανάλυση περιεχομένου, καλλιτεχνικών έργων 3/4/2017 27 27

Πηγές αναζήτησης πληροφοριών Πρωτογενείς πηγές Δευτερογενείς πηγές Αρχεία, βάσεις δεδομένων (σχολείου, δήμου, φωτογραφικό υλικό..) Άνθρωποι (Πεποιθήσεις, στάσεις) Επιτόπια παρατήρηση /Καταγραφές στο πεδίο Καταγραφές στο μουσείο Ιστορικά ντοκουμέντα (μαρτυρίες, έγγραφα, ημερολόγια) Πειραματικές μετρήσεις και ερευνητικά δεδομένα Έργα τέχνης (πίνακες, ταινίες) Αναλύσεις, ερμηνείες δεδομένων ή σχολιασμός πληροφοριών σε: Βιβλία (επιστημονικά, λογοτεχνικά) Άρθρα επιστημονικά Δημοσιογραφικά κείμενα

Είδη Έρευνας και ερευνητικά εργαλεία Είδη Έρευνας και ερευνητικά εργαλεία Δημοσκοσκοπική έρευνα Ερωτηματολόγια Συνεντεύξεις . Όργανα μέτρησης Κλείδες παρατήρησης Πειραματική έρευνα Κλείδες ανάλυσης περιεχομένου Βιβλιογραφική έρευνα Καταγραφές με κάμερες Κλείδες παρατήρησης Έρευνα πεδίου

Μία έρευνα πεδίου μπορεί να είναι: Αναγνωριστική: (χωρίς προηγούμενες υποθέσεις) Διαγνωστική (που ψάχνουν μια άμεση απάντηση σε πρακτικές ερωτήσεις) Πειραματική (για επαλήθευση υποθέσεων)

Επιλογή μεθόδου, εργαλείων και πηγών ανάλογα με την ερευνητική εργασία ΦΑΙΝΟΜΕΝ0 ΕΙΔΟΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΑ ΕΡΓΑΛΕΙΑ ΦΥΣΙΚΟ Περιγραφική ή πειραματική παρατήρηση, περιγραφική εξήγηση και πειραματισμός στο εργαστήριο ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ Δημοσκοπική Έρευνα Πεδίου Ερωτηματολόγια, συνεντεύξεις. Παρατήρηση και καταγραφή Καταγραφική δημοσιογραφία ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΌ Ερμηνευτική Ανάλυση περιεχομένου πρωτογενών πηγών, αλλά και δευτερογενών

Δ. Ρόλος Προϊσταμένου Καθοδήγησης (ΠΕΠΚΑ) Συνεργάζεται με Σ.Σ.Π.Ε για θέματα επιμόρφωσης (ενδο-σχολικών ή περιφέρειας) Κωδικοποιεί τις εκθέσεις των Σ.Σ.Π.Ε και συγκαλεί συσκέψεις με Συμβούλους για αντιμετώπιση προβλημάτων. Εισηγείται σε Δ/ντές Εκπ/σης και σε Περιφερειακό Δ/ντή Εκπαίδευσης μέτρα πρόληψης και αντιμετώπισης προβλημάτων.

Ε. Ρόλος Περιφερειακού Διευθυντή Ασκεί γενική εποπτεία και στηρίζει τις καινοτομίες της εκπαιδευτικής πολιτικής Στηρίζει επιμορφωτικές δράσεις διαφορετικών επιπέδων Εισηγείται σε υπηρεσίες Υπουργείου αλλαγές και μέτρα για αποτελεσματικότερη λειτουργία των Ερ. Ερ. και Βμ. Δρ.

ΙΙΙ. Βιωματικές Δράσεις Α. Διαφορές Ερ. Ερ. και Βμ. Δρ. ΙΙΙ. Βιωματικές Δράσεις Α. Διαφορές Ερ. Ερ. και Βμ. Δρ. Ερ. Ερ: Ελεύθερη επιλογή θεμάτων από 4 ακαδημαϊκά πεδία: 1. Ανθρωπιστικές και Κοινωνικές Επιστήμες, 2. Μαθηματικά, Φυσικές Επιστήμες και Τεχνολογία, 3. Τέχνη και Πολιτισμός, 4. Περιβάλλον και Αειφόρος Ανάπτυξη Βμ. Δρ: Εστιάζουν σε συγκεκριμένο πεδίο: ΣΚΖ, Περιβάλλον(ΠΕΑΑ) Τοπ. Ιστορία, Πολιτισμός Δραστρτ. Τέχνης, Φύση & Άσκηση, ΣΕΠ Βμ. Δρ., εκτός του ΣΕΠ, εφαρμόστηκαν στα πιλοτικά προγράμματα και έχουν επιμορφωτικό/εκπαιδευτικό υλικό αναρτημένο στο Φωτόδενδρο του Διόφαντου. Βμ, Δρ. , εκτός ΣΚΖ και ΣΕΠ, συγγενεύουν στενά με διδασκόμενα μαθήματα, με ανοικτά όλα τα θετικά και αρνητικά ενδεχόμενα. ΣΚΖ αρκετές διαφορές από υπόλοιπα πέντε πεδία Βμ. Δρ.

Β. Ένταξη Βιωματικών Δράσεων σε Τάξεις Στην Α΄ τάξη υλοποιούνται θέματα του διδακτικού αντικειμένου «Σχολική και Κοινωνική Ζωή (ΣΚΖ)». Στην Β΄ τάξη από το σχ. έτος 2014-2015 θα υλοποιούνται θέματα των διδακτικών αντικειμένων «Φύση και Άσκηση» και «Πολιτισμός και Δραστηριότητες Τέχνης» Στην Γ΄ τάξη από το σχ. έτος 2015-2016 θα υλοποιούνται θέματα των διδακτικών αντικειμένων «Σχολικός Επαγγελματικός Προσανατολισμός», «Τοπική Ιστορία» και «Περιβάλλον και Εκπαίδευση για την Αειφόρο Ανάπτυξη».

Γ. Σχολική και Κοινωνική Ζωή στην Α΄ Γυμνασίου: Εαυτός, Συναισθήματα, Σχέσεις και Ομάδα Α και Β τρίμηνο επιλογή θεμάτων σχετικών με την ταυτότητα, την ετερότητα, την έκφραση και τη διαχείριση συναισθημάτων, τις σχέσεις, την ένταξη στη μαθητική κοινότητα, την ομαλή μετάβαση και την προσαρμογή στο νέο πλαίσιο του Γυμνασίου Γ τρίμηνο η μαθητική ομάδα ως πλαίσιο διεξαγωγής γυμνασιακού επιπέδου ερευνητικής εργασίας με θέμα τη σχολική βία και υπο-θέματα: 1. Διαχείριση συγκρούσεων, 2. Λεκτικός εκφοβισμός, 3. Ψηφιακός εκφοβισμός, 4. Φυσική βία, 5. Άλλες Μορφές Αντικοινωνικής Συμπεριφοράς

Άλλα Θέματα Σχετικά με Ερ. Ερ.

Ζ. Φάσεις Ερευνητικής Διαδικασίας 1η εκκίνηση με προβλήματα & ερωτήματα 2η συλλογή δεδομένων/εναλλακτικές έρευνες & διαφορετικά ερευνητικά εργαλεία 3η επεξεργασία ποιοτικών δεδομένων και ποσοτικών(Μ.Ο. %, γραφήματα, συνάφειες) 4η διατύπωση τεκμηριωμένων απαντήσεων 5η ανάπτυξη επεξηγήσεων 6η εξέταση αντιθέτων απόψεων 7η στοχαστική ανάλυση διαδικασιών και συμπερασμάτων

ΙV. Πλαίσιο Καθοδήγησης Ερευνών Ελεγχόμενες μορφές διερεύνησης: ο/η εκπαιδευτικός ορίζει ερωτήματα και βήματα διερεύνησης και μαθητές επαληθεύουν συγκεκριμένη αρχή/γενίκευση Μορφές φθίνουσας καθοδήγησης: ο/η εκπαιδευτικός θέτει τα ερωτήματα και μαθητές επιλέγουν βήματα και δράσεις της έρευνας σε πλαίσιο καθοδήγησης Ακαθοδήγητες μορφές διερεύνησης: ερωτήματα και διερευνητικές δράσεις καθορίζονται από μαθητές, χωρίς παρεμβάσεις του εκπαιδευτικού. 3/4/2017 39 39

Α. Μορφές Φθίνουσας Καθοδήγησης (fading scaffolding) Ερευνητικές Εργασίες του Λυκείου ακολουθούν την προσέγγιση της φθίνουσας καθοδήγησης, διότι έχει αποδειχθεί ιδιαίτερα αποτελεσματική. Mε τη φθίνουσα καθοδήγηση ο εκπαιδευτικός: διδάσκει μέσω επεξηγήσεων παρωθεί τους μαθητές να αναπτύξουν σημεία της ερευνητικής διαδικασίας ή/και έκθεσής τους εμψυχώνει. 3/4/2017 40 40

Β. Τι Πρέπει να Διδάσκουμε μέσω Επεξηγήσεων και Φθίνουσας Καθοδήγησης Β. Τι Πρέπει να Διδάσκουμε μέσω Επεξηγήσεων και Φθίνουσας Καθοδήγησης Ό,τι είναι αναγκαίο για την ανάπτυξη: προ-απαιτούμενης επιστημονικής γνώσης διαδικασιών, μεθόδων και μέσων έρευνας τρόπων επιχειρηματολογίας και επεξηγήσεων επιστημονικών τρόπων σκέψης και ειδών λόγου στοχαστικής ανάλυσης διαδικασιών και συμπερασμάτων με επιστημονικά & αξιακά κριτήρια Διαδικασίες Παραγωγής Γνώσης όμοιες με της Μάθησης 3/4/2017 41 41

Γ. Πρόληψη Προβλημάτων στην Έρευνα: Μεθοδολογικά και Σύνθεσης Δεδομένων Διασφάλιση αναγκαίων γνώσεων που προϋποθέτουν τα θέματα των ΕρΕρ. Καθοδήγηση σε διαδικασίες και εργαλεία έρευνας Προσεκτική διατύπωση ερευνητικών ερωτημάτων για την υποβοήθηση της σύνθεσης και την αποφυγή της συρραφής Διασφάλιση των 13 εβδομάδων 3/4/2017 42

Δ. Προβλήματα Μαθητών στη Διερεύνηση Μαθητών στη διερευνητική διαδικασία και τα μεθοδολογικά εργαλεία Προβλήματα μαθητών στην επεξεργασία των δεδομένων Προβλήματα μαθητών στη σύνθεση δεδομένων, περιορίζονται στη συρραφή των πληροφοριών Προβλήματα μαθητών στην εκπόνηση της ερευνητικής έκθεσης Προβλήματα μαθητών σε δημόσια παρουσίαση 3/4/2017 43

V. Αρχή Διεπιστημονικής Συνεργασίας: Α Στον ακαδημαϊκό χώρο είναι καθιερωμένες οι διεπιστημονικές συμπράξεις, παρόλο που προωθεί την απόλυτη (υπο-)ειδίκευση. Διεπιστημονικότητα σημαίνει συνεργασία επιστημών και επιστημόνων. Σκοπός εκπαίδευσης: δεν αποβλέπει στην εξειδίκευση αλλά στη σφαιρικότερη θεώρηση και βαθύτερη κατανόηση πραγματικότητας, που υπηρετεί άριστα η διεπιστημονική σύμπραξη 3/4/2017 44

Β. Έρευνα για Επάγγελμα Εκπαιδευτικού: Μονήρες στο Άβατο της Σχολικής Τάξης Ιστορία και Κοινωνιολογία των επαγγελμάτων χαρακτηρίζουν το διδασκαλικό επάγγελμα ως μοναχικό και κάνουν λόγο για ψυχολογία «άβατου της σχολικής τάξης». Teaching is a very isolated profession. We can shut our classroom doors and make it our own safe haven. 1ο Βήμα: Ανοίγω την πόρτα της τάξης 2ο Βήμα: Συνεργάζομαι στον προγραμματισμό 3ο Βήμα: Προσκαλώ συνάδελφο στην τάξη μου 4ο Βήμα: Συνδιδάσκω με συνάδελφο 3/4/2017 45

βελτιώνει μαθητικές επιδόσεις, λειτουργικότητα σχολείου, Γ. Συνεργασία Εκπαιδευτικών εντός και εκτός Τάξης Παράγον Επαγγελματικής Ανάπτυξης Έρευνα διαπιστώνει για τη Συνεργασία ότι: παράγει νέα εκπαιδευτική γνώση και λειτουργεί ως ενδο-σχολική επιμόρφωση για επαγγελματική ανάπτυξη οδηγεί σε επεξεργασμένες προτάσεις κατά τη λήψη αποφάσεων & την επίλυση προβλημάτων βελτιώνει μαθητικές επιδόσεις, λειτουργικότητα σχολείου, πρακτικές συνεργασίας σπανίζουν ΕρΕρ προωθούν/απαιτούν πρακτικές συνεργασίας 3/4/2017 46 46

Δ. Διεπιστημονική Συνεργασία Καθηγητών: Συνεργασία Ειδικοτήτων Διπλή Ωφέλεια Οι καθηγητές ξεπερνούν τη «μοναξιά» επιστημών και επιστημόνων και μαθαίνουν να αξιοποιούν τις δυνατότητες της διεπιστημονικής σύμπραξης Οι μαθητές κατανοούν βαθύτερα: πώς είναι οργανωμένος ο φυσικός και ο κοινωνικός κόσμος, πώς αλλάζουν και πώς αλληλοσυσχετίζονται πώς επικοινωνούμε μεταξύ των δύο κόσμων πώς αναπαριστούμε και εκφράζουμε τη γνώση μας για τους δύο αυτούς κόσμους και τη σχέση τους 3/4/2017 47 47

Ε. Συνεργασία Ειδικοτήτων στις ΕρΕρ.: Συνδυασμοί ειδικοτήτων από τέσσερα πεδία 1. Ανθρωπιστικές και Κοινωνικές Επιστήμες 2.Μαθηματικά, Φυσικές Επιστήμες &Τεχνολογία 3. Τέχνη και Πολιτισμός 4. Περιβάλλον και Αειφόρος Ανάπτυξη 3/4/2017 48

VΙ. Αρχή Συνεργασίας Μαθητικών Ομάδων: Ελληνικό Λύκειο, όπως και Γαλλικό, επιλέγει συνειδητά τις ομαδικές και όχι τις ατομικές ΕρΕρ. Επιλογή Ομαδικών ΕρΕρ για λόγους: Μαθησιακούς, αναπτυξιακούς Πολιτικούς Γαλλικό Λύκειο διασφαλίζει 18 εβδομάδες το 4μηνο και ισορρόπησε μετά την τριετία εφαρμογής Ελληνικό θεωρητικά 16, αξιοποιήσιμες 13-14 Πρόταση για δυνατότητα παράτασης θέματος με νέες διαστάσεις για δεύτερο τετράμηνο 3/4/2017 49

Α. Μαθησιακοί Λόγοι: Η Μάθηση σε Κοινωνικό Πλαίσιο Α. Μαθησιακοί Λόγοι: Η Μάθηση σε Κοινωνικό Πλαίσιο Θεωρητικά ο κοινωνικός εποικοδομισμός του L. Vygotsky, τον οποίο επιβεβαιώνει η διδακτική έρευνα. Η ενεργός μάθηση είναι ατομικό επίτευγμα, αλλά συντελείται μέσα σε συνθήκες συνεργασίας και αλληλεπικοινωνίας για την αναζήτηση σχέσεων Ομαδοσυνεργατική διασφαλίζει συνθήκες αυτές με φυσικό τρόπο 3/4/2017 50 50

Β. Αναπτυξιακοί Λόγοι: Ανάπτυξη σε Κοινωνικό Πλαίσιο Β. Αναπτυξιακοί Λόγοι: Ανάπτυξη σε Κοινωνικό Πλαίσιο Ολόπλευρη ανάπτυξη ατόμου σε πρόσωπο είναι ατομικό επίτευγμα, αλλά συντελείται κοινωνικά. Έρευνα επιβεβαιώνει την αποτελεσματικότητα του κοινωνικού πλαισίου: α. ανάπτυξη Ικανοτήτων Γλώσσας & Επικοινωνίας β. ανάπτυξη Σκέψης & Ικανοτήτων Λήψης Αποφάσεων και Επίλυσης Προβλημάτων β. ανάπτυξη εγω-ταυτότητας και αυτο-αντίληψης γ. κοινωνικοποίηση & στάσεις αποδοχής του “άλλου” 3/4/2017 51 51

Γ. Πολιτικοί Λόγοι: ο Ενεργός Πολίτης σε Συλλογικό Πλαίσιο Γ. Πολιτικοί Λόγοι: ο Ενεργός Πολίτης σε Συλλογικό Πλαίσιο Η ανάπτυξη του αυτόνομου, ενεργού και υπεύθυνου δημοκρατικού πολίτη με κριτική στάση συντελείται μέσα σε συνθήκες ισότιμων σχέσεων επικοινωνίας και συνεργασίας. Η ομαδοσυνεργατικότητα διασφαλίζει αβίαστα και με φυσικό τρόπο τις παραπάνω συνθήκες. 3/4/2017 52 52

Δ. Σύνθεση Ανομοιογενών μικρο-Ομάδων Προτιμήσεις μαθητών με παρεμβάσεις καθηγητών για ένταξη πάντων και δημιουργία ανομοιογενών & λειτουργικών μικρο-ομάδων των 4-5 μελών. Ιδεατή Σύνθεση: Προτιμήσεις: Δύο μέλη αμοιβαίας επιλογής, ένα μονής επιλογής, ένα ανοχής Μαθησιακό επίπεδο: Ένας καλός, δύο μέτριοι, ένας αδύναμος. 3/4/2017 53

Ε. Συνεργασία Μαθητών σε Τρία Επίπεδα: Εντός Ομάδας, Μεταξύ Ομάδων, σε Ολομέλεια α. ΕΝΔΟ-ΟΜΑΔΙΚΗ: τα μέλη της ομάδας συνεργάζονται 1)στην οργάνωση, 2)στη συλλογή και επεξεργασία δεδομένων, 3) στη διαμορφώση κοινής άποψης στα ερωτήματα, 4) στη σύνθεση ερευνητικής έκθεσης, 5) στη δημιουργία τεχνήματος και 6) στη δημόσια παρουσίαση. β. ΔΙ-ΟΜΑΔΙΚΗ: οι ομάδες συνεργάζονται ανά 2 ή 3 και συζητούν τις απόψεις τους στα κοινά ερώτημα γ. ΟΛΟΜΕΛΕΙΑ: το σύνολο των ομάδων της τάξης σε επίπεδο Ολομέλειας συζητούν συγκλίσεις και αποκλίσεις στα κοινά ερωτήματα. 3/4/2017 54

Στ. Πρόληψη Προβλημάτων Συνεργασίας Ανάθεση ρόλων ευθύνης σε όλα τα μέλη Τήρηση και έλεγχος ατομικού ημερολογίου Τήρηση δελτίου κίνησης και αυτο- αξιολόγησης ομάδας στο πλαίσιο 4μήνου Ετοιμάζονται σχετικά έντυπα/φόρμες 3/4/2017 55

Ζ. Προβλήματα Καθηγητών και Μαθητών στη Λειτουργία Ομάδας & στη Διερεύνηση Καθηγητών για τη σύνθεση των ομάδων Καθηγητών για την καθοδήγηση της ομάδας Καθηγητών για την ενεργοποίηση όλων των μαθητών Μαθητών για τη συνεργασία εντός ομάδας και μεταξύ των ομάδων Μαθητών στην τήρηση χρονοδιαγραμμάτων 3/4/2017 56

VII. Η Διαφοροποιημένη Διδασκαλία Α Η διαφοροποιημένη προσέγγιση στη μάθηση (differentiated learning) αποβλέπει σε υψηλής ποιότητας εκπαίδευση ανεξαιρέτως σε όλα τα παιδιά Διαφοροποίηση με βάση: ιδιαίτερες εκπαιδευτικές ανάγκες &δυνατότητες παιδιού ιδιαίτερα ενδιαφέροντά του, ξεχωριστά βιώματά του, δικούς του ρυθμούς μάθησης, προσωπικό του στυλ μάθησης, πολιτισμικό του υπόβαθρο, αυτο-αντίληψή του. ΕρΕρ παρέχουν δυνατότητες διαφοροποίησης 57 3/4/2017

Β. Διαφοροποίηση Ερευνητικών Ερωτημάτων Ερευνητικά ερωτήματα και υπο-ερωτήματα παρέχουν δυνατότητες διαφοροποίησης. Πολλαπλοί τύποι νοημοσύνης προσφέρουν το πλαίσιο για μια τέτοια διαφοροποίηση Δυνατότητες διαφοροποίησης ατομικών εργασιών για ομάδα και πλαισίου εργασίας Γ. Προβλήματα στη Διαφοροποίηση Αποτυχία κινητοποίησης ενδιαφέροντος όλων Αποτυχία προσαρμογής σε δυνατότητες όλων 3/4/2017 58

VIII. Τέσσερα Εναλλακτικά Σχήματα Κατανομής Θεμάτων & Οργάνωσης Ομάδων Συνδυασμός σχεδιασμού και υλοποίησης ενός συλλογικού έργου με τη διαδικασία διερεύνσης αποτελεί μία δύσκολη πρόκληση, αλλά, ταυτόχρονα, ιδιαίτερα αναπτυξιακή. Kεντρίζει το ενδιαφέρον των μαθητών και βελτιώνει τόσο τις στάσεις τους και την αυτο- εκτίμησή τους όσο και τις ικανότητές τους για συνεργασία και, κατ’ επέκταση, και τη μάθηση και τη διατήρηση της γνώσης.

Α. Ομάδες Κοινού Θέματος Χαλαρής Συνεργασίας Θέμα προσεγγίζεται σε όλες του τις διαστάσεις αυτοτελώς από όλες τις ομάδες, που κάνουν εσωτερικό καταμερισμό υπο-θεμάτων του και έχουν τακτές συναντήσεις Ολομέλειας με συμμετοχή όλων των ομάδων. Θέμα κοινό 1η Ομάδα & Υποομάδες Υποδομή 1 2 3 4 Θέμα κοινό 2η Ομάδα &Υποομάδες Θέμα κοινό 3η Ομάδα & Υποομάδες Θέμα κοινό 4η Ομάδα & Υποομάδες χαλαρές σχέσεις 3/4/2017 60 60

Β. Επιμερισμός Διαστάσεων Θέματος σε Ομάδες Θέμα καταμερίζεται σε υπο-θέματα. Κάθε υπο-θέμα εξετάζεται αυτοτελώς από μία ή δύο ομάδες και στη συνέχεια στην Ολομέλεια. 1ο Υπο-θέμα 1η Ομάδα & Υποομάδες 1 2 3 4 2ο Υπο-θέμα 2η Ομάδα & Υποομάδες 3ο Υπο-θέμα 3η Ομάδα & Υποομάδες 4ο Υπο-θέμα 4η Ομάδα & Υποομάδες χαλαρές σχέσεις 3/4/2017 61 61

Γ. Επιμερισμός σε δύο Υπο-θέματα σε Συνεργαζόμενο Ζεύγος Ομάδων Θέμα καταμερίζεται σε δύο υπο-θέματα, μαθητές συνεργάζονται ανά δύο ομάδες με διαφορετικά θέματα, για να εντοπίσουν «κοινούς» τόπους» των δύο υποθεμάτων 1ο Υπο-θέμα 1η Ομάδα & Υποομάδες 1 2 3 4 2ο Υπο-θέμα 2η Ομάδα & Υποομάδες 1ο Υπο-θέμα 3η Ομάδα & Υποομάδες 2ο Υπο-θέμα 4η Ομάδα & Υποομάδες 3/4/2017 62 62

Δ. Κοινό Θέμα σε Τρεις Ομάδες και Ολομέλεια Θέμα προσεγγίζεται συνολικά, χωρίς υπο-ομάδες, σε τέσσερις φάσεις, από τρεις ομάδες και την Ολομέλειά τους 3/4/2017 63 63

IΧ. Αξιολόγηση Ομάδας και Μελών Α. Συλλογική Εργασία με Ατομική Ευθύνη Από την αρχή της ερευνητικής εργασίας επισημαίνονται παιδαγωγικοί, κοινωνικοί και ηθικοί λόγοι που επιβάλλουν διαφοροποίηση ατομικής βαθμολογίας από ομαδική, βάσει της ατομικής συμβολής. Ανάδειξη ατομικής ευθύνης έναντι ομάδας Αποθάρρυνση φαινομένων «λαθρεπιβάτη» Συνυπολογισμός σημείου εκκίνησης μαθητή και καταβολής προσπαθειών. 3/4/2017 64 64

Β. Αυτο-αξιολόγηση Λίγο πριν την ολοκλήρωση του έργου μέλη απαντούν σε ερωτήματα : α. Με ποιο τρόπο βοήθησες ιδιαίτερα μέλος ή όλη την ομάδα σου; β. Ποιος άλλος/ ποιοι άλλοι βοηθούν ιδιαίτερα την ομάδα σας και με ποιο τρόπο; γ. Σε τι βαθμό πιστεύεις ότι μέχρι τώρα έχεις ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις σου και έχεις προσφέρει στην ομάδα σου αυτό που περιμένει από κάθε μέλος της; δ. Υπάρχει κάποιος στην ομάδα σας που θεωρείς ότι μέχρι τώρα ξεχωρίζει για τη θετική συμβολή του; ε. Τι σκοπεύεις από εδώ και πέρα να κάνεις για να βοηθήσεις την ομάδα σας; στ. Τι περιμένεις από τους άλλους να κάνουν από εδώ και πέρα για να βοηθήσουν την ομάδα σας; 3/4/2017 65 65

Γ. Ημερολόγιο Δράσεων, Συναισθημάτων, Σκέψεων, Προθέσεων Αυτο-κριτικής(journal writing) Για πρόληψη λειτουργικών προβλημάτων και της έγκαιρης συνειδητοποίησης των ατομικών και συλλογικών ευθυνών, ο εκπαιδευτικός ζητά από τους μαθητές να τηρούν προσωπικό ημερολόγιο έναρξης και ολοκλήρωσης των δράσεών τους. Μαθητές επιπρόσθετα μπορούν να σημειώνουν πληροφοριακά στοιχεία για τις δράσεις τους, αλλά και σχόλια, σκέψεις, παρατηρήσεις, συναισθήματα, προτάσεις, κρίσεις και βιώματα. Καθηγητής παρακολουθεί και σχολιάζει. 3/4/2017 66 66

Δ. Περιεχόμενο Ημερολογίου Είναι, μάλιστα, ιδιαίτερα αποτελεσματικό, όταν το περιεχόμενο των σημειώσεων οργανώνεται γύρω από κεντρικά σημεία, όπως: «Τι ήξερα» για το θέμα, «Τι ήθελα να μάθω» και, τελικά, «Τι έμαθα», Εμπλουτισμός ημερολογίου με στοχασμούς, κρίσεις και συναισθήματα. 3/4/2017 67 67

Ε. Δελτίο Προόδου Ομάδας και Ατομικής Συμβολής Ε. Δελτίο Προόδου Ομάδας και Ατομικής Συμβολής Ομάδες τηρούν Δελτίο Προόδου Ομάδας και Ατομικής Συμβολής, όπου καταγράφεται το τι έχουν ήδη κάνει, ατομικά και ομαδικά, και τι πρόκειται να κάνουν άμεσα στην ομάδα τους. Από το Δελτίο Προόδου ο εκπαιδευτικός μπορεί να συμπεράνει με ικανοποιητική ακρίβεια (α) ποιος είναι ο βαθμός προσπάθειας, εμπλοκής και ενημέρωσης κάθε μαθητή για το τι και πώς κινείται στην ομάδα του και (β) πού βρίσκεται η ομάδα. Από το Δελτίο μέλη και ομάδα συνειδητοποιούν χρόνο και υποχρεώσεις. 3/4/2017 68 68

Στ. Ατομικός Φάκελος Μαθητή Εκθέσεις προόδου, ατομικές εργασίες και όλα τα υπόλοιπα στοιχεία, όπως τα προσωπικά ημερολόγια, ερωτηματολόγια της λειτουργικότητας ομάδας και μελών που προαναφέραμε, αποτελούν το περιεχόμενο του ατομικού φακέλου, ο οποίος θα αξιοποιηθεί, αργότερα, ως χρήσιμο υλικό για την ατομική βαθμολόγηση των μαθητών. 3/4/2017 69 69

Ζ. Περιεχόμενο Ομαδικού Φακέλου α) Έκθεση Ερευνητικής Εργασίας σε ηλεκτρονική και έντυπη μορφή β) Τέχνημα γ) Επιμέρους παραστατικά από τις ερευνητικές διαδικασίες 3/4/2017 70

Η. Ερευνητική Έκθεση (research report) H Ερευνητική Έκθεση παρουσιάζει σε συνεχή λόγο το θέμα της έρευνας και την προβληματική του, τους στόχους, τις ερευνητικές διαδικασίες συλλογής και επεξεργασίας των δεδομένων, τα συμπεράσματα και την κριτική τοποθέτηση (reflection) της ομάδας, τον τρόπο που εργάστηκε και τα συμπεράσματα που συνήγαγε, καθώς και τις κοινωνικές, πολιτικές και ηθικές συνεπαγωγές τους. 3/4/2017 71 71

Θ. Τέχνημα (artifact) & Δράσεις (action) Το τέχνημα που εκφράζει (την) κεντρική ιδέα της Ερευνητικής Εργασίας και μπορεί να έχει τη μορφή κατασκευής, καλλιτεχνικής σύνθεσης, δισδιάστατης ή τρισδιάστατης αναπαράστασης, κολλάζ, αφίσας, βίντεο, φιλμ, δρώμενου για την έκφραση κάποιας κεντρικής ιδέας ή την ανάδειξη κάποιου ζητήματος. Οι δράσεις μπορεί να συμπεριλαμβάνουν την οργάνωση μιας σχολικής εκδρομής ή εκδήλωσης με συγκεκριμένη εστίαση, ατομικές αλλαγές στις στάσεις, τις προκαταλήψεις και τις επιλογές των μελών ή/και μεγαλύτερης έκτασης παρεμβάσεις στο άμεσο περιβάλλον του σχολείου και της τοπικής κοινότητας ή το ευρύτερο της κοινωνίας. 3/4/2017 72 72

Ι. Παρουσίαση των Ερευνητικών Εργασιών Στο τέλος του τετραμήνου, με την ολοκλήρωση της Ερευνητικής Εργασίας, οι ομάδες παρουσιάζουν δημόσια στο πλαίσιο ειδικών παράλληλων ημερίδων τις εργασίες τους στη σχολική κοινότητα και απαντούν σε σχετικές ερωτήσεις, κατά τη διάρκεια σύντομης συζήτησης που θα ακολουθεί την κάθε παρουσίαση. Ταυτόχρονα, γίνεται υποχρεωτικά κοινοποίηση όλων των Ερευνητικών Εργασιών και στην ευρύτερη εκπαιδευτική και τοπική κοινότητα μέσω του διαδικτύου και άλλων πρόσφορων τρόπων. Με τον τρόπο αυτό διασφαλίζεται, εκτός από την διάχυση «καλών πρακτικών», και η απαραίτητη διαφάνεια που αποτελεί προϋπόθεση της εγκυρότητας της σχετικής διαδικασίας. 3/4/2017 73 73

ΙΑ. Αξιολόγηση Συλλογικού Έργου Ομάδας: Σε Τέσσερις Διαστάσεις ΙΑ. Αξιολόγηση Συλλογικού Έργου Ομάδας: Σε Τέσσερις Διαστάσεις Αξιολόγηση Περιεχόμενου Ερευνητικής Έκθεσης Αξιολόγηση Γλώσσας Ερευνητικής Έκθεσης Αξιολόγηση Δομής Ερευνητικής Έκθεσης Αξιολόγηση Δημόσιας Παρουσίασης της Ομαδικής Εργασίας 3/4/2017 74 74

ΙΒ. Αξιολόγηση Ερευνητικής Διαδικασίας: Οκτώ Περιγραφικές Υποκλίμακες 1. Ανάπτυξη ερευνητικών ερωτημάτων 2. Αιτιολόγηση επιλογών και αξιοποίηση κατάλληλων πηγών 3. Αιτιολόγηση επιλογών, αξιοποίηση και περιγραφή κατάλληλων, τεχνικών και μεθόδων συλλογής δεδομένων 4. Αιτιολόγηση επιλογών και αξιοποίηση κατάλληλων διαδικασιών επεξεργασίας δεδομένων. 5. Κριτική αποτίμηση πηγών, μεθόδων, συμπερασμάτων 6. Αποτελεσματική αξιοποίηση ΤΠΕ στην έρευνα. 7. Συνέπεια μελών ομάδας προς τον προγραμματισμό 8. Χρήση μέσων, πόρων και ΤΠΕ 3/4/2017 75 75

ΙΓ. Αξιολόγηση Περιεχόμενου Έκθεσης: Οκτώ Περιγραφικές Υποκλίμακες ΙΓ. Αξιολόγηση Περιεχόμενου Έκθεσης: Οκτώ Περιγραφικές Υποκλίμακες 1. Κατοχή ειδικών γνώσεων επί του θέματος και των ερευνητικών ερωτημάτων τις οποίες αξιοποιεί επιτυχώς. 2. Κατανόηση εννοιών, γενικεύσεων, αρχών και θεωριών 3. Προσέγγιση δεδομένων έρευνας προς διαμόρφωση θέσεων ομάδας επί ερευνητικών ερωτημάτων μέσω αναλύσεων, συσχετίσεων και συλλογισμών 4. Διατύπωση με λογικό και συνεκτικό τρόπο θέσεων της ομάδας που απαντούν στα ερευνητικά ερωτήματα βάσει των δεδομένων. 5. Αξιοποίηση συμπερασματικών θέσεων έρευνας για διαμόρφωση τεκμηριωμένων απαντήσεων στα ερευνητικά ερωτήματα 6. Υπεράσπιση θέσεων ομάδας έναντι εναλλακτικών και αντιθέτων απόψεων και κριτικός σχολιασμός τους. 7. Συσχέτιση θέματος και συμπερασμάτων με καταστάσεις, προβλήματα και ζητήματα της πραγματικότητας. 8. Κριτική αποτίμηση των ατομικών, ομαδικών επιλογών και ρόλων. 3/4/2017 76 76

ΙΔ. Αξιολόγηση Γλώσσας, Δομής Έκθεσης: Επτά Περιγραφικές Κλίμακες ΙΔ. Αξιολόγηση Γλώσσας, Δομής Έκθεσης: Επτά Περιγραφικές Κλίμακες 2. 1. Χρήση όρων και επιστημονικής ονοματολογίας 2. Σαφήνεια, ακρίβεια και ροή γλώσσας 3. Εσωτερική συνοχή λόγου 4. Οργάνωση στην παράθεση γνώσεων, ιδεών, προτάσεων, συμπερασμάτων, σχολίων. 5. Χρήση κατάλληλου κειμενικού είδους και ύφους για περίσταση επικοινωνίας 6. Χρήση απεικονιστικών σχημάτων επιστήμης 7. Επιμέλεια εκτύπωσης ερευνητικής έκθεσης 3/4/2017 77 77

ΙΕ. Αξιολόγηση Δημόσιας Παρουσίασης : Έξι Περιγραφικές Υποκλίμακες ΙΕ. Αξιολόγηση Δημόσιας Παρουσίασης : Έξι Περιγραφικές Υποκλίμακες 1. Ενημέρωση για προβληματική και διαδικασίες έρευνας 2. Ενημέρωση για δεδομένα, συμπεράσματα έρευνας 3. Χρήση γλώσσας με άνεση εκφοράς, ορθό τόνο και σαφή ειρμό κατάλληλα για παρουσίαση. 4. Χρήση συμπληρωματικών/πολυτροπικών μέσων και ΤΠΕ για στήριξη λόγου και στις κατάλληλες στιγμές . 5. Χρήση χιούμορ, δημιουργικότητας και παραστατικότητας στη σωστή αναλογία και κατάλληλη στιγμή 6. Ετοιμότητα και πληρότητα απαντήσεων στις ερωτήσεις και τα σχόλια του κοινού. . 3/4/2017 78 78

ΙΣτ. Βαθμίδες Αξιολόγησης Οι εκπαιδευτικοί κατά την κρίση τους, αξιοποιώντας την κλίμακα διαβαθμισμένων κριτήριων, αξιολογούν και στους τέσσερις τομείς τις ερευνητικές εργασίες των ομάδων. Η κλίμακα είναι εξάβαθμη και σε κάθε μία από τις έξι βαθμίδες ο Πίνακας Ι σημειώνει και τους βαθμούς που αντιστοιχούν με άριστα το 20. Οι έξι βαθμίδες της κλίμακας από τα κάτω προς τα πάνω έχουν ως εξής: 6η βαθμίδα: Λίαν Ανεπαρκής (βαθμός 1-5) 5η βαθμίδα: Κάτω του Μετρίου (βαθμός 6-9) 4η βαθμίδα: Μέτρια (βαθμός 10-13) 3η βαθμίδα: Καλά (βαθμός 14-16) 2η βαθμίδα: Πολύ Καλά (βαθμός 17-18) 1η βαθμίδα: Άριστα (βαθμός 19-20) 3/4/2017 79 79