Τα οφέλη της καινοτομίας στην οικονομία Κ.Ζοπουνίδης, Δ.Νίκλης Εργαστήριο Συστημάτων Χρηματοοικονομικής Διοίκησης ( Σχολή Μηχανικών Παραγωγής και Διοίκησης Πολυτεχνείο Κρήτης Τμήμα Οικονομίας και Διοίκησης, Μεσογειακό Αγρονομικό Ινστιτούτο Χανίων (ΜΑΙΧ) (

Περιεχόμενα • Καινοτομία – Παράγοντες – Οφέλη – Υστέρηση της Ελλάδας • Δείκτες Καινοτομίας • Πρόγραμμα Med (R&D industry) • Υλοποίηση προγράμματος Med στην Κρήτη

Καινοτομία

Τι είναι καινοτομία • Η χρήση νέας γνώσης προκειμένου να προσφερθεί (δηλαδή να σχεδιαστεί και να εμπορευματοποιηθεί) ένα νέο προϊόν ή µια νέα υπηρεσία που θέλουν οι πελάτες • Μπορεί να αφορά ένα νέο προϊόν ή µια νέα υπηρεσία, τον τρόπο ή την τεχνολογία παραγωγής ενός προϊόντος ή µιας υπηρεσίας, καθώς επίσης να αναφέρεται σε διοικητική διαδικασία ή οργανωτική δοµή (εσωτερικά ή εξωτερικά σε σχέση µε τους πελάτες ή τους προμηθευτές) • Μπορεί να είναι ριζική, ή σταδιακή (ανάλογα µε το πόσο αλλάζει και απαξιώνει υπάρχουσες ικανότητες της επιχείρησης).

Παράγοντες που διαµορφώνουν το πλαίσιο ανάπτυξης της καινοτομίας • Το επίπεδο επενδύσεων σε βασική έρευνα • Οι πολιτικές υποστήριξης και χρηματοδότησης της έρευνας • Οι πολιτικές που σχετίζονται µε την φορολόγηση κεφαλαίων για Ε&Α • Οι δηµόσιες επενδύσεις, αφού µέσα από τη βασική έρευνα αναπτύσσεται το ανθρώπινο κεφάλαιο της χώρας • Η διαθεσιμότητα κεφαλαίων επιχειρηματικού κινδύνου (venture capital), κάτι που θα βοηθήσει στην αρχική φάση σχεδιασµού και πειραµατικής εισαγωγής της καινοτοµίας, µιας και είναι γνωστό ότι µικρό µόνο ποσοστό των καινοτοµικών προσπαθειών καταλήγουν να είναι πετυχημένα στην αγορά • Το µέγεθος και η ποιότητα του ερευνητικού δυναµικού της χώρας • Το επίπεδο της πανεπιστημιακής εκπαίδευσης.

Παράγοντες που διαµορφώνουν το πλαίσιο ανάπτυξης καινοτομίας (2) • Η υποδοµή σε τεχνολογίες πληροφορικής και επικοινωνιών, που επιτρέπουν την άµεση επικοινωνία και διασύνδεση, την άντληση µεγάλου όγκου δεδοµένων, την παράλληλη εργασία και συνεργασία • Το κατάλληλο θεσµικό πλαίσιο, που προβλέπει προστασία της πνευματικής ιδιοκτησίας, αντιμονοπωλιακές πολιτικές • Το επίπεδο ωριµότητας της αγοράς, όσον αφορά την εγχώρια ζήτηση για καινοτοµικά προϊόντα, η έκθεση στο διεθνή ανταγωνισμό και η προσέλκυση επενδύσεων

Σε επίπεδο επιχείρησης • Η ύπαρξη ισχυρού τµήµατος Ε&Α, και το ύψος των επενδύσεων της επιχείρησης σε Ε&Α, η ύπαρξη επιχειρησιακού κλίµατος και ηγετικής οµάδας που να ευνοεί την ανάληψη κινδύνου • Η ύπαρξη και αξιοποίηση διανοητικού κεφαλαίου (intellectual capital) και εν γένει η διαχείριση της γνώσης της επιχείρησης, µιας και η γνώση αποτελεί καίριο παράγοντα στην ανάπτυξη καινοτοµίας. Στη διαχείριση της γνώσης συµβάλλει η τεχνολογία της πληροφορικής, αλλά και η ύπαρξη κατάλληλου κλίµατος εµπιστοσύνης για ανταλλαγή γνώσης • Η υιοθέτηση αποκεντρωµένων και ευέλικτων οργανωτικών δοµών µε «ανοιχτή» επικοινωνία τόσο κάθετα (ανάµεσα στα οργανωτικά επίπεδα) όσο και οριζόντια (εντός των οργανωτικών επιπέδων) • Η σύναψη στρατηγικών συµµαχιών και γενικότερα η δικτύωση των επιχειρήσεων, ή η ένταξή τους σε τεχνολογικά δίκτυα, κάτι που διευκολύνει σηµαντικά την ανταλλαγή της γνώσης και την επικοινωνία µε οµοειδείς επιχειρήσεις, µε προµηθευτές, µε πελάτες, κλπ • Η πρόσβαση σε χρηµατοδοτικά κεφάλαια

Οφέλη από τη Καινοτομία • Οι νέες τεχνολογίες. Η τεχνολογική αλλαγή δημιουργεί νέες ευκαιρίες για να αναπτυχθούν ευκολότερα καινοτόμες ιδέες, όπως νέα προϊόντα, νέες δυνατότητες για τον σχεδιασμό ενός υπάρχοντος προϊόντος, νέους τρόπους μάρκετινγκ, παράδοσης και νέων βιομηχανιών • Οι νέες ή μετατοπιζόμενες ανάγκες αγοραστών. Η ανάπτυξη και διαφοροποίηση των αναγκών των καταναλωτών ανάλογα με την εξελισσόμενη αγορά, κατά την πάροδο του χρόνου, οδηγεί τις επιχειρήσεις στην ανάπτυξη νέων καινοτομικών ευκαιριών • Η εμφάνιση ενός νέου τομέα βιομηχανίας. Προσδίδει ανταγωνιστικό πλεονέκτημα, αφού δίνεται η ευκαιρία για την απόκτηση νέων πελατών, νέων τρόπων μάρκετινγκ, προσέγγισης συγκεκριμένων πελατών και παραγωγής συγκεκριμένων προϊόντων • Οι αλλαγές στους κυβερνητικούς κανονισμούς. Οι επιχειρήσεις, οι οποίες μπορούν να προσαρμοστούν ταχύτατα σε τέτοιου είδους αλλαγές (όπως, πρότυπα προϊόντων, προστασίας περιβάλλοντος, περιορισμούς εμπορίου κτλ), είναι σε θέση να κερδίσουν μεγάλο πλεονέκτημα 먄档쌋첞で퀆榡鐉 砏闳岟櫻먩愁踂坯뉋鋠렒渉囆尕֟쐷뱹븓厵綥披諦侇푛뺶 Ȉᾙ 擌 æ 퓏 諆齌￬삜萉짅爉祷蹟좶墖뚧鬸壎寈慝핐軹提셭鯻라뫖꺯 딭웥✸피礇砆铘 ισμών.

Χαρακτηριστικά επιτυχίας της καινοτομικής δράσης • Η εστίαση της επιχειρηματικής δραστηριότητας, και όχι η διασπορά της σε πολλά αντικείμενα. Η ερευνητική και καινοτομική δραστηριότητα της επιχείρησης επικεντρώνεται σε περιορισμένο αριθμό αντικειμένων, προς τα οποία η διοίκηση της καινοτομίας κατευθύνει την ανάπτυξη ουσιαστικών επιχειρησιακών ικανοτήτων • Η επιλογή του κατάλληλου οργανωσιακού μοντέλου αποτελεί ένα σημαντικό χαρακτηριστικό της καινοτομικής επιχείρησης. Τέτοια οργανωσιακά μοντέλα είναι η κάθετη και η οριζόντια δομή της λειτουργίας μιας επιχείρησης ή ακόμα, ο συνδυασμός και των δύο. Έχει παρατηρηθεί ότι η καινοτομία προωθείται αποτελεσματικότερα με την υιοθέτηση περισσότερο οριζόντιων οργανωτικών δομών, διότι αυτές επιταχύνουν και διευκολύνουν ολόκληρη την καινοτομική διαδικασία • Το μάνατζμεντ καινοτομίας δεν είναι μονόπλευρο. Δηλαδή, δεν μπορεί να θεωρεί την καινοτομία ως μόνο τεχνολογική ή ως συνδεόμενη μόνο με την αγορά ή ως μόνο οργανωσιακή, αλλά η καινοτομία χρειάζεται να αντιμετωπίζεται και από τις τρείς αυτές πλευρές ταυτόχρονα (τεχνολογική, εμπορική και οργανωσιακή πλευρά).

Παράγοντες που συμβάλλουν στην επιτυχία μιας καινοτομίας • Η ύπαρξη πλεονεκτημάτων του νέου προϊόντος σε σχέση με αυτά τα προϊόντα που προσπαθεί να αντικαταστήσει • Η μη σύγκρουση της καινοτομίας με τις τρέχουσες αξίες του καταναλωτικού κοινού • Η δυνατότητα δοκιμής του προϊόντος από τον καταναλωτή και διαπίστωση σε σχετικά εύλογο χρονικό διάστημα κατά πόσο το νέο προϊόν αποδίδει ό,τι υπόσχεται • Η ευκολία χρήσης που σημαίνει ότι η δυνατότητα χρήσης του συμβιβάζεται με τις γνώσεις και τις δυνατότητες των καταναλωτών στους οποίους απευθύνεται.

Η υστέρηση της Ελλάδας στην καινοτομία • Η επιχειρηματικότητα, η εκπαίδευση, η πολιτική μας ζωή, κ.ά. χαρακτηρίζονται σε μεγάλο βαθμό από στασιμότητα και ακαμψία • Στο επιχειρηματικό πεδίο οι τράπεζες διστάζουν να αναλάβουν τον κίνδυνο να στηρίξουν καινοτόμες επιχειρηματικές δραστηριότητες, ρόλο που σε αναπτυγμένες οικονομίες παίζουν τα Κεφάλαια Κινδύνου και τις αντιμετωπίζουν με τα ίδια κριτήρια με τις καθιερωμένες επιχειρήσεις.

Η υστέρηση της Ελλάδας στην καινοτομία (2) • Η Ελλάδα είναι περισσότερο «χρήστης» καινοτομικών τεχνολογιών που έχουν αναπτυχθεί αλλού παρά «παραγωγός» καινοτομιών • Το μέγεθος της εσωτερικής αγοράς και η τοποθέτησή της στην περιφέρεια της Ευρώπης • Η έλλειψη βιομηχανικής παράδοσης των ελληνικών επιχειρήσεων, που σημειωτέον είναι κατά βάση συγκεντρωμένες σε παραδοσιακούς κλάδους χαμηλής ή μέσης έντασης τεχνολογίας.

Δείκτες Καινοτομίας

Δείκτες Παραγωγικού Συστήματος (7 Δείκτες) • - Πυκνότητα Πληθυσμού • - Κατά Κεφαλή Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν • - Απασχόληση ως ποσοστό του πληθυσμού • - Ανεργία ως ποσοστό του εργατικού δυναμικού • - Απασχόληση ανά Τομέα Δραστηριότητας ως ποσοστό των απασχολούμενων • - Απασχόληση ανά Κλάδο Οικονομικής Δραστηριότητας ως ποσοστό των απασχολούμενων • - Εξαγωγές ανά Προϊόν ως ποσοστό της αξίας των εξαγωγών.

Δείκτες Ανθρώπινου Δυναμικού (5 Δείκτες) • - Πληθυσμός με Γνώσεις Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης ως ποσοστό του πληθυσμού ετών • - Απασχόληση σε Επιστήμη και Τεχνολογία ως ποσοστό των απασχολούμενων (3 Δείκτες) • - Προσωπικό Έρευνας και Ανάπτυξης ως ποσοστό του εργατικού δυναμικού.

Δείκτες Δημιουργίας Γνώσης (5 Δείκτες) • - Δαπάνες Έρευνας και Ανάπτυξης ως ποσοστό του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος • - Αιτήσεις για χορήγηση Διπλωμάτων Ευρεσιτεχνίας ανά εκατομμύριο πληθυσμού

Δείκτες Ανάπτυξης Καινοτομίας (3 Δείκτες) • - Νέες Επιχειρήσεις ανά Κλάδο Δραστηριότητας ως ποσοστό των νέων επιχειρήσεων • - Καινοτόμες Μεταποιητικές Επιχειρήσεις ως ποσοστό των μεταποιητικών επιχειρήσεων • - Πωλήσεις από Καινοτομίες Προϊόντων Μεταποιητικών Επιχειρήσεων ως ποσοστό των πωλήσεων μεταποιητικών επιχειρήσεων.

Κατάταξη των Χωρών με βάση το δείκτη SII 2013 • κλλλλκξξκξξ Innovation Union Scoreboard, 2013 Availiable at :

Αναπτυξιακές Επιδόσεις (Ε.Ε.27) Innovation Union Scoreboard, 2013 Availiable at :

Σύγκριση Ελλάδας με τους μέσο Ευρωπαϊκό όρο των επιμέρους δεικτών Innovation Union Scoreboard, 2013 Availiable at :

Η μέση ετήσια αύξηση ανά δείκτη και η μέση ανάπτυξη της χώρας Innovation Union Scoreboard, 2013 Availiable at :

Πρόγραμμα Med (R&D industry)

Ενθάρρυνση και Υποστήριξη Ακαδημαϊκών και Ερευνητικών Ιδρυμάτων για Έρευνα και Ανάπτυξη (Ε&Α) στη Βιομηχανία • Συντονιστής: Πανεπιστήμιο του Maribor (Σλοβενία) Συμμετέχουν: - Μεσογειακό Αγρονομικό Ινστιτούτο Χανίων (Ελλάδα) - Πανεπιστήμιο της Avignon (Γαλλία) - Πανεπιστήμιο της Κατάνιας (Ιταλία) - Ινστιτούτο Μικρομεσαίων Επιχειρήσεων της Βαλένθιας (Ισπανία) Χρηματοδότηση: πρόγραμμα MED (Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ) και εθνικοί πόροι) Διάρκεια: 3 χρόνια (1/9/2010 έως 31/8/2013)

Το έργο επιδιώκει • Να συνεισφέρει στην αποτελεσματική Παραγωγή, Διαχείριση, Μεταφορά και Οικονομική Αξιοποίηση των ερευνητικών αποτελεσμάτων και της τεχνογνωσίας μέσω της επικοινωνίας και της δικτύωσης των ακαδημαϊκών – ερευνητικών Ιδρυμάτων και των Μικρομεσαίων Επιχειρήσεων (ΜΜΕ), με αμοιβαία οφέλη για όλους τους εμπλεκόμενους.

ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ ΔΙΑΚΡΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΔΙΚΤΥΩΣΗ ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑΣ Καταγραφή ενδιαφερομένων (list of stakeholders). Οργάνωση εκδηλώσεων διάδοσης. Διαρκή επικοινωνία με τους ενδιαφερόμενους φορείς. Καταγραφή αναγκών των ΜΜΕ όσον αφορά τη διοίκηση, την έρευνα και ανάπτυξη ( χρηματοοικονομικά στοιχεία δείγματος 50 ΜΜΕ και εκτενής αναφορά 20 ΜΜΕ – 2 κύκλοι ) Δημιουργία και διάδοση ηλεκτρονικής πλατφόρμας πληροφοριών (δραστηριότητες/ανάγκες R&D επιχειρήσεων, επιτεύγματα και καινοτομίες Ακαδ./Ερευνητ. Ιδρυμάτων, ευκαιρίες χρηματοδότησης Οργάνωση συναντήσεων ερευνητών – επιχειρηματιών – Βράβευση καλύτερου ερευνητή (ή ομάδας).

Υλοποίηση του έργου στην Κρήτη

Συγκέντρωση χρηματο-οικονομικών στοιχείων δείγματος 100 επιχειρήσεων του Ν. Χανίων (1ος και 2ος κύκλος) Ανάλυση δείγματος 40 επιχειρήσεων (1ος και 2ος κύκλος) σε αναφορά με την ΕΑ (διαχείριση της καινοτομίας, κατοχύρωση ευρεσιτεχνίας, πνευματικά δικαιώματα κλπ) Μελέτη δείγματος ΜΜΕ

Συμπεράσματα – Προτάσεις • Η πλειοψηφία των επιχειρήσεων διαθέτει καλή τεχνογνωσία και προσφέρει υψηλής ποιότητας προϊόντα/υπηρεσίες. • Ελάχιστες από τις εταιρείες διαθέτουν ομάδα Ε&Α. • Αρκετές συνεργασίες επιχειρήσεων με ακαδημαϊκά ιδρύματα αναφέρθηκαν. Ωστόσο οι περισσότερες επιχειρήσεις επεσήμαναν τo περιορισμένο ενδιαφέρον από την πλευρά των ιδρυμάτων. • Ελλιπής πληροφόρηση όσον αφορά διαθέσιμα κονδύλια (κοινοτικά/εθνικά) και ευκαιρίες συνεργασίες • Κοινή πεποίθηση: η συνεργασία μεταξύ επιχειρήσεων και ερευνητικών/ακαδημαϊκών ιδρυμάτων αναμένεται να λειτουργήσει θετικά για τις ΜΜΕ, ενισχύοντας την ανταγωνιστικότητα /εξωστρέφειά τους, και αυξάνοντας το μερίδιο αγοράς τους