Η ΑΓΟΡΑ ΠΑΡΑΓΩΓΩΝ ΣΤΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΧΡΗΜΑΤΙΣΤΗΡΙΑ Διαπραγμάτευση, Εκκαθάριση και Διακανονισμός Παραγώγων Προϊόντων Λευκωσία, 28 Μαρτίου 2008 Παρουσίαση σε Μέλη του Χρηματιστηρίου Αξιών Κύπρου

Περιεχόμενα Παράγωγα Προϊόντα Διενέργεια Συναλλαγών Εκκαθάριση & Διακανονισμός Δανεισμός Τίτλων – Ανοικτές Πωλήσεις Σύστημα Συναλλαγών Στατιστικά Στοιχεία Οφέλη

Παράγωγα (financial derivatives): Κάθε χρηματοοικονομικό προϊόν, η αξία του οποίου, εξαρτάται από την αξία ενός άλλου προϊόντος (υποκείμενο προϊόν). Συναλλαγή σε παράγωγο είναι μια συμφωνία για αγορά ή πώληση συγκεκριμένης ποσότητας του υποκείμενου προϊόντος σε μια προκαθορισμένη τιμή και σε μια προκαθορισμένη χρονική στιγμή στο μέλλον. Το Υποκείμενο Προϊόν (underlying) μπορεί να είναι μετοχές, χρηματιστηριακοί δείκτες, επιτόκια (ή διαφορές επιτοκίων), νομίσματα, ισοτιμίες, εμπορεύματα κά.

Συμβόλαια Μελλοντικής Εκπλήρωσης Συμβόλαια Μελλοντικής Εκπλήρωσης (ΣΜΕ, Futures): Συμβόλαιο αγοράς ή πώλησης μιας προσυμφωνημένης ποσότητας συγκεκριμένου υποκείμενου τίτλου σε προσυμφωνημένη μελλοντική χρονική στιγμή (λήξη - expiry date), σε προσυμφωνημένη τιμή (futures price), στα πλαίσια οργανωμένης αγοράς. Εκτιμήσεις για την μελλοντική πορεία υποκειμένων Ανοδικές αλλά ΚΑΙ καθοδικές κινήσεις Περιθώριο ασφάλισης (margin) Μόχλευση (leverage) Καθημερινή αποτίμηση κέρδους – ζημιάς

Κέρδη & Ζημιές από την Αγορά ΣΜΕ Κέρδη (σε €) +2.000 +1.500 +1.000 +500 -500 -1.000 -2.000 -1.500 1.500 1.400 1.600 1.800 1.900 2.000 1.700 1.300 1.200 1.100 Απεριόριστα Κέρδη Μονάδες FTSE/ASE-20 Απεριόριστες Ζημιές (1.500 * 5 €) Ζημία (σε €) Αγορά ΣΜΕ @ 1.500 μονάδες Δείκτη Πολλαπλασιαστής: 5

Κέρδη & Ζημιές από την Πώληση ΣΜΕ Κέρδη (σε €) +2.000 +1.500 +1.000 +500 -500 -1.000 -2.000 -1.500 1.500 1.400 1.600 1.800 1. 900 2.000 1.700 1.300 1.200 1.100 Απεριόριστα Κέρδη (1.500 * 5 €) Μονάδες FTSE/ASE-20 Απεριόριστες Ζημιές Ζημία (σε €) Πώληση ΣΜΕ @ 1.500 μονάδες Δείκτη Πολλαπλασιαστής: 5

Αγορά ΣΜΕ FTSE/XA-20 Παράγωγο: ΣΜΕ Υποκείμενη Αξία: FTSE/ΧΑ-20 (blue chips) Πολλαπλασιαστής = 5 € ανά μονάδα δείκτη Περιθώριο Ασφάλισης = 10% (μόχλευση 1 προς 10) Κίνηση 2% στο δείκτη = 20% μεταβολή στο καταβεβλημένο κεφάλαιο Αγορά στις 2.400 μονάδες Ονομαστική Αξία Θέσης = 2.400 μονάδες * 5 € = 12.000 € Περιθώριο Ασφάλισης 10% = 1.200 € Πώληση στις 2.450 μονάδες Ονομαστική αξία θέσης = 2.450 μονάδες * €5 = €12.250 Κέρδος = 250 € ή 50 μονάδες δείκτη * 5 € Χρήση κεφαλαίου: 1.200 € Απόδοση: 20.8% (μεταβολή δείκτη 2.08%) Ημερήσιος Διακανονισμός ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΑ (πίστωση/ χρέωση κέρδους/ ζημίας)

Πώληση ΣΜΕ FTSE/XA-20 Πώληση στις 2.400 μονάδες Ονομαστική Αξία Θέσης = 2.400 μονάδες * 5 € = 12.000 € Περιθώριο Ασφάλισης 10% = 1.200 € Αγορά στις 2.300 μονάδες Ονομαστική αξία θέσης = 2.300 μονάδες * 5 € = 11.500 € Κέρδος = 500 € ή 100 μονάδες δείκτη * 5 € Χρήση κεφαλαίου: 1.200 € Απόδοση: 41.66% (μεταβολή δείκτη 4.16%) Ημερήσιος Διακανονισμός ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΑ (πίστωση/ χρέωση κέρδους/ ζημίας)

Δικαιώματα Προαίρεσης Δικαιώματα Προαίρεσης (ΔΠ - Options): Συμβόλαιο που δίνει στον κάτοχο το δικαίωμα να αγοράσει (Δικαιώματα Αγοράς - Call Options) ή να πουλήσει (Δικαιώματα Πώλησης - Put Options) προσυμφωνημένη ποσότητα συγκεκριμένου αγαθού, σε προσυμφωνημένη τιμή και σε προσυμφωνημένη μελλοντική χρονική στιγμή ή μέχρι αυτή.   ΑΓΟΡΑΣΤΗΣ ΤΟΥ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΟΣ ΠΩΛΗΤΗΣ ΤΟΥ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΟΣ ΔΙΚΑΙΩΜΑ ΑΓΟΡΑΣ (CALL) Δικαιούται να αγοράσει το υποκείμενο προϊόν στη τιμή εξάσκησης. Υποχρεούται να πωλήσει το υποκείμενο προϊόν στην τιμή εξάσκησης. ΔΙΚΑΙΩΜΑ ΠΩΛΗΣΗΣ (PUT) Δικαιούται να πωλήσει το υποκείμενο προϊόν στην τιμή εξάσκησης. Υποχρεούται να αγοράσει το προϊόν στην τιμή εξάσκησης. Πρόβλεψη πάνω στην πορεία της αξίας ενός υποκειμένου (δείκτης, μετοχή, νόμισμα κ.α.) με ασφάλεια Όλοι οι πιθανοί συνδυασμοί: Ανοδικές, καθοδικές κινήσεις αλλά και στασιμότητα Περιορισμένη, απεριόριστη, συγκεκριμένη απόδοση Μόχλευση

Κέρδη & Ζημιές στη λήξη από την Αγορά ΔΠ Αγοράς (Call Option Buy) Κέρδη (σε €) +1.000 +750 +500 +250 -250 -500 1,500 1.450 1.550 1.650 1.700 1.750 1.600 1.400 1.350 1.300 Απεριόριστα Κέρδη Μονάδες FTSE/ASE-20 Περιορισμένες Ζημιές Ζημία (σε €) Αγορά Call Option 1.500 @ 100 € premium (δικαίωμα αγοράς) Πολλαπλασιαστής: 5

Κέρδη & Ζημιές στη λήξη από την Πώληση ΔΠ Αγοράς (Call Option Sell) Κέρδη (σε €) +500 +250 -250 -500 -1.000 -750 1.500 1.450 1.550 1.650 1.700 1.750 1.600 1.400 1.350 1.300 Ασφάλιστρο Μονάδες FTSE/ASE-20 Απεριόριστες Ζημιές Ζημία (σε €) Πώληση Call Option 1.500 @ 100 € premium (υποχρέωση πώλησης) Πολλαπλασιαστής: 5

Κέρδη & Ζημιές στη λήξη από την Αγορά ΔΠ Πώλησης (Put Option Buy) Κέρδη (σε €) +1.600 +1.200 +800 +400 1.500 1.420 1.580 1.740 1.820 1.900 1.660 1.340 1.260 1.180 Απεριόριστα Κέρδη ((1.500 -80) * 5 €) Μονάδες FTSE/ASE-20 Περιορισμένες Ζημιές Ζημία (σε €) Αγορά Put Option 1.500 @ 80 € premium (δικαίωμα πώλησης) Πολλαπλασιαστής: 5

Κέρδη & Ζημιές στη λήξη από την Πώληση ΔΠ Πώλησης (Put Option Sell) Κέρδη (σε €) -400 -800 -1.600 -1.200 1.500 1.420 1.580 1.740 1.820 1.900 1.660 1.340 1.260 1.180 +400 Ασφάλιστρο Μονάδες FTSE/ASE-20 Απεριόριστες Ζημιές ((1.500 -80) * 5 €) Ζημία (σε €) Πώληση Put Option 1.500 @ 80 € premium (υποχρέωση πώλησης) Πολλαπλασιαστής: 5

Αγορά ΔΠ Αγοράς (Call Buy) Αγορά CALL DEC 2006 2.350 @ 20 μονάδες premium Καταβεβλημένο Κεφάλαιο: 20 * 5 € = 100 € Πώληση CALL DEC 2006 2.350 @ 65 μονάδες premium Κέρδος: 45 μονάδες (65 - 20) = 45 * 5 € = 225 € (απόδοση: 225 %)

Αγορά ΔΠ Πώλησης (Put Buy) ΑΓΟΡΑ PUT DEC 2006 2.350 @ 20 μονάδες premium Καταβεβλημένο Κεφάλαιο: 20 * 5 € = 100 € Πώληση PUT DEC 2006 2.350 @ 60 μονάδες premium Κέρδος: 40 μονάδες (60-20) = 40 * 5 € = 200 € (απόδοση: 200 %)

Οντότητες Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς Χρηματιστήριο Αθηνών ΕΧΑΕ (εκκαθάριση/ διακανονισμός αξιών & παραγώγων) Μέλη ΧΑ Εκκαθαριστικά Μέλη Τράπεζα Χρηματικού Διακανονισμού Τράπεζες Περιθωρίων Ασφάλισης Προμηθευτές Πληροφοριών

Κύκλος Ζωής Απαίτηση Περιθωρίου Ασφάλισης Εκκαθάριση (καθημερινά) Αγορά/ Πώληση ΣΜΕ Πώληση Call ή Put Εκκαθάριση (καθημερινά) Μετά το πέρας της συνεδρίασης Εκκαθάριση στη Λήξη Τελικές Τιμές Εκκαθάρισης Λήξη Συμβολαίων (expiration): Μηνιαία Λήξη: ΣΜΕ σε FTSE/ΧΑ - 40 ΔΠ σε FTSE/ΧΑ – 20 & FTSE/ΧΑ - 40 Τριμηνιαία Λήξη: (Μαρ, Ιου, Σεπ, Δεκ) ΣΜΕ και ΔΠ σε Μετοχές ΣΜΕ σε FTSE/ΧΑ -20 Από τις τιμές του Intraday Auction στην Κατηγορία της Μεγάλης Κεφαλαιοποίησης προκύπτουν οι Τελικές Τιμές Εκκαθάρισης (εφαρμόζεται την 3η Παρασκευή κάθε μήνα).

Βασικές Αρχές Μοντέλου Αγοράς Λειτουργία και ρυθμίσεις μέσω Κανονισμού Αγορά Order Driven (Συνεχής Διαπραγμάτευση) με συμμετοχή Ειδικών Διαπραγματευτών Ανωνυμία συναλλαγών Προτεραιότητα «Τιμή – Χρόνος» Εκκαθάριση και Περιθώριο Ασφάλειας σε επίπεδο Τελικού Επενδυτή Χρηματικός Διακανονισμός σε Επίπεδο Μέλους Πλήρης Ηλεκτρονική Διαπραγμάτευση & Εκκαθάριση Real Time παρακολούθηση αγοράς και υποχρεώσεων Ειδικών Διαπραγματευτών

Παράγωγα Προϊόντα ΣΜΕ σε: ΔΠ σε: FTSE/ATHEX-20 index FTSE/ATHEX Mid 40 index 25 Μετοχές (Big Cap) ΔΠ σε: FTSE/ATHEX-20 index FTSE/ATHEX Mid 40 index 6 Μετοχές (Big Cap) Δανεισμός Τίτλων σε (Stock Repo, Stock Reverse Repo και STRAs): 60 Μετοχές των Δεικτών FTSE/ATHEX-20 και FTSE/ATHEX Mid 40

Ωράριο Διαδικασιών Ώρες Συναλλαγών Φάσεις Συναλλαγές Εκκαθάριση Διαπραγμάτευση 10:00 - 17:00 Ειδικοί Διαπραγματευτές 10:45 - 16:30 Φάσεις Συναλλαγές Εκκαθάριση Συναλλαγές Συνεχής Διαπραγμάτευση Διαθέσιμες οι On-Line λειτουργίες Υπολογισμός Τιμών Εκκαθάρισης Υπολογισμός Περιθωρίων Ασφάλισης Εκκαθάριση

Τύποι Χρηστών Market Place Assistant (MAW) Market Makers Supervision (MPA) Clearing (CLCO) Database Administrator (PD) Internal Users DTW (Front Office) – Order Volume Limit DCW (Back Office) API Users (for connection 3rd party applications - Front, Middle or Back Office,Quote Machines) Member Users

Standard combination orders Τύποι Εντολών Simple orders Fill or Kill Fill and Kill Rest of Day Until Expiration Specific Date Standard combination orders Non standard combination orders

Διάχυση Πληροφόρησης Σύστημα ΟΑΣΗΣ Ιστοσελίδες Στατιστικά Δελτία Real Time Market Data Ιστοσελίδες www.adex.ase.gr και www.athex.gr Στατιστικά Δελτία Ημερήσιο Δελτίο Τιμών Μηνιαίο Στατιστικό Ετήσιο Δελτίο Προϊόντα Στατιστικής

Παροχείς Πληροφόρησης Ελλάδα FORTHNET AE ΖEYΣ ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟΥ ΕΠΕ ΟΜΙΛΟΣ KΑΛΟΦΩΛΙΑ ΑΕ INΦΟΡΕΞ ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ PROFILE ΑΕ TENFORE SYSTEMS LIMITED Κύπρος AG - FINANCIAL ΝΕΤWORK LTD Εξωτερικό BLOOMBERG LP GL TRADE SA REUTERS LIMITED

Ειδική Διαπραγμάτευση Βασική Υποχρέωση: Να παρέχουν συνεχώς τιμές αγοράς και πώλησης για προκαθορισμένες ποσότητες συμβολαίων. Το spread μεταξύ τιμής αγοράς και πώλησης δεν μπορεί να υπερβαίνει το ανώτατο επιτρεπτό όριο που θέτει το ΧΑ για κάθε προϊόν. Αν ο Market Maker δεν στέλνει τιμές πληρώνει πρόστιμο. Αναγκαιότητα ΕΔ: Εξασφάλιση ρευστότητας στην αγορά και μείωση του spread. Οι περισσότερες αγορές παραγώγων – προϊόντα στον κόσμο λειτουργούν με Market Makers. Ο ρόλος τους είναι ιδιαίτερα σημαντικός στα νέα προϊόντα. Σκοπός του Market Maker: Να μεγιστοποιήσει τον όγκο, αγοράζοντας στο bid και πουλώντας στο offer ή αντισταθμίζοντας την θέση του στα παράγωγα με αντίθετη θέση στην spot αγορά. Δεν είναι σκοπός του να πάρει θέση στην αγορά, να την επηρεάσει ή να την συγκρατήσει.

ΕΧΑΕ (Εκκαθάριση & Διακανονισμός Παραγώγων) Εκκαθαριστικός Οίκος Κεντρικός Αντισυμβαλλόμενος των Τελικών Επενδυτών Λογαριασμοί Εκκαθάρισης σε επίπεδο Τελικού Επενδυτή Χρηματικός Διακανονισμός σε επίπεδο Μέλους Φυσική Παράδοση Τίτλων σε επίπεδο Τελικού Επενδυτή Μέλη Εκκαθάρισης – εγγύηση εκκαθάρισης

% της Ημερήσιας Αποτίμησης Διαχείριση Κινδύνου Καθημερινός υπολογισμός και συλλογή Περιθωρίου Ασφάλισης Ενέχυρα Γραμμές άμυνας σε περίπτωση αθέτησης υποχρέωσης: Περιθώριο Ασφάλισης Επενδυτή Εγγυήσεις Μελών Άμεσο Εκκαθαριστικό Μέλος: 0.5 Μ € Γενικό Εκκαθαριστικό Μέλος: 3 Μ € Μετοχικό Κεφάλαιο ΕΧΑΕ Αποδεκτά Ενέχυρα % της Ημερήσιας Αποτίμησης Μετρητά σε Ευρώ 100% Μετρητά σε Δολάρια ΗΠΑ 95.75% Εγγυητικές Επιστολές Ομόλογα διάρκειας μέχρι 3 έτη 88% Ομόλογα Κυμαινόμενου Επιτοκίου Ομόλογα διάρκειας 3 - 9 έτη 83% Ομόλογα διάρκειας >9 έτη 75% Μετοχές FTSE/XA -20 και FTSE/XA -40 50-65%

Προϊόντα Δανεισμού Τίτλων 1. Stock Repo (SL) / Stock Reverse Repo (SB) Δανεισμός προς και από δεξαμενή (pool) μετοχών που διαχειρίζεται η ΕΧΑΕ Πληρωμή Τόκου Λήψη Τόκου HELEX Δανειστής (Lender) Δανειζόμενος (Borrower) Stock Repo Stock Reverse Repo Δανεισμός προς και από δεξαμενή μετοχών που διαχειρίζεται η ΕΧΑΕ. Το Επιτόκιο Δανεισμού και οι διαθέσιμη Ποσότητα ορίζεται σύμφωνα με την προσφορά και τη ζήτηση. Διαχείριση Εταιρικών Πράξεων. Μετοχές της Μεγάλης Κεφαλαιοποίησης οι οποίες αποτελούν υποκείμενη αξία παράγωγου προϊόντος είτε δείκτη όπου υπάρχει παράγωγο προϊόν. Χρησιμοποιούνται για Ανοικτές Πωλήσεις και κάλυψη υποχρεώσεων φυσικής παράδοσης από παράγωγα προϊόντα.

Προϊόντα Δανεισμού Τίτλων 2. Special Type Repurchase Agreement (STRA) Διμερής Δανεισμός Μετοχών Receives interest Pays interest STRA Δανειστής (Lender) Δανειζόμενος (Borrower) Διμερής Δανεισμός Μετοχών. Το Επιτόκιο Δανεισμού και η Ποσότητα συμφωνείται από τους αντισυμβαλλόμενους. Διαχείριση Εταιρικών Πράξεων Μετοχές της Μεγάλης Κεφαλαιοποίησης οι οποίες αποτελούν υποκείμενη αξία παράγωγου προϊόντος είτε δείκτη όπου υπάρχει παράγωγο προϊόν. Δυνατότητα επιλογής valeur συναλλαγής και Δυνατότητα αυθημερόν εκκαθάρισης Χρησιμοποιούνται για Ανοικτές Πωλήσεις, κάλυψη υποχρεώσεων φυσικής παράδοσης από παράγωγα προϊόντα και κάλυψη ατελών συναλλαγών (Failed Trades).

Ανοικτές Πωλήσεις – Πλαίσιο Υποκείμενες αξίες Μετοχές της Μεγάλης Κεφαλαιοποίησης οι οποίες αποτελούν υποκείμενη αξία παράγωγου προϊόντος είτε δείκτη όπου υπάρχει παράγωγο προϊόν. Χρήστες Το σύνολο των επενδυτών Flat-tick Δεν ισχύει περιορισμός στην τιμή (flat/up tick). Χρόνος Ο δανεισμός των μετοχών δύναται να γίνει μέχρι και την Τ+3 (ημέρα διακανονισμού) Short-covering Σε περίπτωση αγοράς μετοχών που συνεπάγεται κλείσιμο θέσης ανοικτής πώλησης, ο αγοραστής δεν είναι υποχρεωμένος να τις επιστρέψει στην ΕΧΑΕ (Stock Reverse Repo)

Σύστημα Παραγώγων ΟΑΣΗΣ ΟΜ (βασικό Λογισμικό) Σταθερότητα Ασφάλεια Υψηλή Απόδοση Εντολές ΜΟ: 250.000 Max: 550.000 Συναλλαγές: ΜΟ: 4.000 Max: 6.000 Διαθεσιμότητα: 99.94% trading, 99.80% clearing Διεθνές Standard Σύστημα  μοντέλο αγοράς OMNet API)

Σύστημα Παραγώγων ΟΑΣΗΣ

Στατιστικά Στοιχεία – Αριθμός Συμβολαίων

Στατιστικά Στοιχεία - Διάφορα

Διεύρυνση επενδυτικών επιλογών Οφέλη Διεύρυνση επενδυτικών επιλογών Κέρδος σε ανοδικό ή πτωτικό κύκλο Δυνατότητα αντιστάθμισης χαρτοφυλακίου μετοχών Επένδυση σε ολόκληρο κλάδο με μικρό κόστος Απεικόνιση σύνθετων προσδοκιών για την αγορά Δυνατότητα αύξησης της μόχλευσης Ολοκλήρωση της αγοράς Αύξηση αποτελεσματικότητας της αγοράς Τόνωση Ρευστότητας Ωρίμανση της αγοράς Αύξηση διεθνούς ενδιαφέροντος (Visibility Επενδυτές Υποκείμενη Αγορά

(www.athex.gr, www.adex.ase.gr) Παντελής Λάμπρου, Πληροφορίες Χρηματιστήριο Αθηνών (www.athex.gr, www.adex.ase.gr) Παντελής Λάμπρου, Διευθυντής Ανάπτυξης & Προώθησης Προϊόντων Λ. Αθηνών 110, 104 42 Αθήνα Τηλ: + 30 210 3366 261 Ε-mail: P.Lamprou@helex.gr