Παρουσίαση αποτελεσμάτων ποιοτικών συνεντεύξεων για τους ΝΕΕΤs στην Ελλάδα Δημήτριος Κοτρόγιαννος, Καθηγητής Τμήματος Πολιτικής Επιστήμης Πανεπιστημίου Κρήτης, Διευθυντής Κέντρου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (ΚΕ.Α.ΔΙΚ.) Στυλιανός Τζαγκαράκης, Υποψήφιος Διδάκτορας, Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης Πανεπιστημίου Κρήτης, Ερευνητής ΚΕ.Α.ΔΙΚ. Ερευνητής ΚΕ.Α.ΔΙΚ.

Ταυτότητα της έρευνας • Ποιοτικές μέθοδοι έρευνας που εφαρμόστηκαν: ημιδομημένες και αφηγηματικές συνεντεύξεις. • Για τις ημιδομημένες συνεντεύξεις χρησιμοποιήθηκε σχέδιο συνέντευξης το οποίο αποτελείτο από 65 ερωτήσεις κλειστού και ανοικτού τύπου. • Πραγματοποιήθηκαν 129 ημιδομημένες συνεντεύξεις σε όλη την ελληνική επικράτεια και 15 αφηγηματικές και η κατανομή αυτών έγινε με βάση τα στοιχεία που έχουν αντληθεί από την Ελληνική Στατιστική Αρχή, στρωματοποιημένα ανά γεωγραφική περιφέρεια.

Στόχοι της έρευνας • Οι συνεντεύξεις επικεντρώθηκαν στην ανάδειξη των αιτιών που οδηγούν την συγκεκριμένη κατηγορία νέων στην απουσία τους από τους θεσμούς της εκπαίδευσης, της κατάρτισης και της απασχόλησης αλλά και στα οικονομικά και κοινωνικά προβλήματα που αντιμετωπίζουν. • Παράλληλα, επιχειρήθηκε να αναδειχθούν οι απόψεις τους για τα ενδεχόμενα περιθώρια βελτίωσης της βιοτικής τους κατάστασης αλλά και του γενικότερου κοινωνικού, οικονομικού και πολιτικού κλίματος. • Επιπροσθέτως, έγινε προσπάθεια να διερευνηθούν οι ανάγκες και οι προτιμήσεις των ΝEETs, οι πιθανές επιδράσεις της κοινωνικής ευπάθειας στην σωματική και την ψυχική τους υγεία, καθώς και οι άμεσοι στόχοι (προτεραιότητες) για το μέλλον.

Ζητήματα Βιογραφίας Οι περισσότεροι ΝΕΕΤs: • Εντοπίζονται σε αστικές περιοχές • Συγκατοικούν με τους γονείς τους • Είναι άγαμοι και δεν έχουν παιδιά • Οι γονείς τους διαθέτουν ένα σταθερό εισόδημα

Εκπαίδευση και ΝΕΕΤs •Ένας στους τρεις δεν έχει ολοκληρώσει την υποχρεωτική εκπαίδευση •Οι περισσότεροι ΝΕΕΤs πιστεύουν ότι το εκπαιδευτικό σύστημα δεν τους παρέχει τη δυνατότητα να επιστρέψουν, αν το επιθυμούν •Όσοι πιστεύουν ότι το εκπαιδευτικό σύστημα τους παρέχει τη δυνατότητα να επιστρέψουν, θεωρούν ότι η επιστροφή τους στην εκπαίδευση δεν θα αυξήσει τις πιθανότητες εύρεσης εργασίας-Μη σύνδεση εκπαιδευτικού συστήματος με αγορά εργασίας •Μη εύρεση χρόνου, μη ύπαρξη των απαιτούμενων οικονομικών πόρων και άμεση ανάγκη εύρεσης απασχόλησης εμποδίζουν την επανένταξη των ΝΕΕΤs στην εκπαιδευτική διαδικασία •Προσωπική επιλογή η αποχή από την εκπαίδευση από κάποιους

Εκπαίδευση και ΝΕΕΤs • Ανασταλτικό παράγοντα για την επιστροφή των ΝΕΕΤs στην εκπαιδευτική διαδικασία αποτελεί το ίδιο το εκπαιδευτικό σύστημα (ανεπαρκές, μη ευέλικτο και ασύνδετο με την αγορά εργασίας). • Εστιάζουν στους οικονομικούς λόγους και στα προβλήματα που δημιουργούνται από την οικονομική κρίση. • Ανάγουν σε πρωτεύον ζήτημα την εύρεση εργασίας. Η συντριπτική πλειοψηφία των ΝΕΕΤs δηλώνει ότι θα επέστρεφε στην εκπαίδευση με την προϋπόθεση ότι θα εντασσόταν στην απασχόληση.

Απασχόληση και ΝΕΕΤs •Ένας στους τρεις είναι άνεργος για περισσότερο από ένα χρόνο •Ένας στους τρεις αποχώρησε από την προηγούμενη εργασία λόγω περικοπών προσωπικού •Ένας στους τέσσερις ωθήθηκε σε παραίτηση Αιτίες: σύγκρουση με ανωτέρους, μη ικανοποίηση των απαιτήσεών τους, μη έγκαιρη καταβολή των δεδουλευμένων, απογοήτευση από τις συνθήκες εργασίας

Τρόποι αναζήτησης και δομές εύρεσης εργασίας • Τρόποι αναζήτησης εργασίας: μέσω γνωστών και αγγελιών, μόνο ένας στους δέκα αναζητεί εργασία μέσω ΟΑΕΔ. • Τονίζουν την έλλειψη ευκαιριών τόσο στον δημόσιο όσο και στον ιδιωτικό τομέα. • Πολλοί δεν έχουν χρησιμοποιήσει ή συμβουλευτεί τις υπηρεσίες του ΟΑΕΔ στο παρελθόν. • Έλλειψη εμπιστοσύνης και απογοήτευση από τον ΟΑΕΔ. • Έλλειψη πληροφόρησης σχετικά με τη σημασία και τις δράσεις του ΟΑΕΔ • Ένας στους δέκα λαμβάνει επίδομα ανεργίας.

Κατάρτιση • Εξαιρετικά χαμηλή συμμετοχή σε προγράμματα κατάρτισης • Μηδενική ικανοποίηση από τα προγράμματα κατάρτισης από όσους έχουν συμμετάσχει • Έλλειψη εμπιστοσύνης

Κοινωνική Ασφάλιση • Τονίζεται η αναγκαιότητα ύπαρξης ενός ολοκληρωμένου, ποιοτικού και αποτελεσματικού μοντέλου κοινωνικής ασφάλισης. • Αξιοσημείωτο είναι ότι το ήμισυ των συνεντευξιαζόμενων απαντά ότι δεν έχει ασφαλιστική κάλυψη από κάποιον φορέα, τονίζοντας την αναγκαιότητα δημιουργίας και υλοποίησης προγραμμάτων που θα καταγράφουν και θα προστατεύουν τις κοινωνικά ευπαθείς ομάδες.

Προτάσεις των ΝΕΕΤs Σύμφωνα με τους ΝΕΕΤs, η ανεργία και οι κυβερνητικές επιλογές που οδήγησαν στην οικονομική ύφεση είναι οι βασικές παράμετροι που συνετέλεσαν στο να βιώνουν μεγάλα οικονομικά προβλήματα. Για την βελτίωση της δυσμενούς κατάστασης στην οποία έχουν περιέλθει, προτείνουν τα παρακάτω: • Βελτίωση των παρεχόμενων υπηρεσιών του κράτους πρόνοιας • Βελτίωση των κρατικών δομών συνολικά • Αλλαγή του πολιτικού προσωπικού • Δημιουργία νέων θέσεων εργασίας

Οικονομική κατάσταση των ΝΕΕΤs • Λόγω της ανεργίας η οικονομική κατάσταση των ΝEETs βρίσκεται σε οριακό σημείο. • Η συντριπτική πλειοψηφία στηρίζεται οικονομικά στους γονείς

Οι επιλογές των ΝΕΕΤs για εύρεση εργασίας Όσοι ΝΕΕΤs έχουν μορφωτικό επίπεδο δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης ή χαμηλότερο δηλώνουν ότι θα συνεχίσουν την προσπάθεια αναζήτησης εργασίας στην Ελλάδα. Οι πτυχιούχοι Ανωτάτων Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων αναφέρουν ότι θα επιλέξουν την μετανάστευση σε χώρες του εξωτερικού για εύρεση απασχόλησης. Αυτό το εύρημα επαληθεύει την άποψη ότι μεγάλο μέρος των ελλήνων νέων με πανεπιστημιακή εκπαίδευση αναζητούν ένα ευοίωνο μέλλον στο εξωτερικό. Σχεδόν δύο στους δέκα εμφανίζουν ένα αίσθημα «παραίτησης».

Σωματική και Ψυχική Υγεία των ΝΕΕΤs • Η πλειοψηφία των ΝΕΕΤs κάνει αναφορά για αυξημένο αίσθημα άγχους που προέρχεται κυρίως από την αγωνία για την ένταξη στην αγορά εργασίας και την επίτευξη των στόχων τους. • Οι τρεις στους δέκα δηλώνουν απελπισμένοι. • Ελάχιστοι παραμελούν την σωματική τους υγεία.

Κοινωνικός Αποκλεισμός Η πλειοψηφία των ΝΕΕΤs αναφέρει ότι δεν νοιώθει κοινωνικά αποκλεισμένη. Αιτίες: • Το πλέγμα προστασίας που δημιουργεί το στενό κοινωνικό περιβάλλον των NEETs (παρέες, φίλοι, οικογένεια) • Η ένταση του φαινομένου, με τα ιδιαίτερα υψηλά ποσοστά νεανικής ανεργίας. • Η πλειοψηφία των ΝΕΕΤs δεν είναι μακροχρόνια άνεργοι, επομένως δε νιώθει ότι έχει αποκλειστεί από την αγορά εργασίας αλλά ότι βιώνει μια προσωρινή κατάσταση.

Συνοπτικά Οι αιτίες που συμβάλλουν στον αποκλεισμό των ΝΕΕΤs από την εκπαίδευση, την κατάρτιση και την απασχόληση είναι: • Η έλλειψη θέσεων εργασίας ως αποτέλεσμα της οικονομικής κρίσης και των πολιτικών λιτότητας, • Η μη επαρκής πληροφόρηση και η αναποτελεσματικότητα των δομών εύρεσης εργασίας και των προγραμμάτων κατάρτισης. • Το προβληματικό εκπαιδευτικό σύστημα που δεν ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις της αγοράς εργασίας.

Ο ζωτικός ρόλος της οικογένειας Η οικογένεια, ο σημαντικότερος θεσμός της ελληνικής κοινωνίας, διαδραματίζει τον βασικότερο υποστηρικτικό ρόλο για τους NΕΕΤs, βοηθώντας τους οικονομικά και ψυχολογικά, ώστε να συνεχίσουν την προσπάθειά τους για εύρεση εργασίας και για ένα καλύτερο μέλλον. Παράλληλα, λειτουργεί ως προστατευτικό πλαίσιο και περιορίζει ως ένα σημείο συναισθηματικές εκδηλώσεις ακραίας μορφής.

Οι ΝΕΕΤs στην Ελλάδα τη δεδομένη χρονική περίοδο απαρτίζονται κυρίως από νέους ανέργους Κίνδυνος εμφάνισης ακραίων περιπτώσεων μακροπρόθεσμα Ύπαρξη μικρότερων υποκατηγοριών που αντιμετωπίζουν αυξανόμενα προβλήματα και είναι αναγκαίο να αντιμετωπιστούν