ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ ΓΙΑ ΤΙΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ & ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑΣ ΤΡΟΦΙΜΩΝ ΕΙΣΑΓΩΓH Δρ. Ε. ΕΥΜΟΡΦΟΠΟΥΛΟΣ

Την τελευταία τριακονταετία έχει παρατηρηθεί σημαντική αλλαγή (α) στο μέγεθος των παραγωγικών μονάδων, (β) την εμπορία των τροφίμων και (γ) στις συνήθειες του καταναλωτή: Προέλευση πρώτων υλών από όλο τον κόσμο. Διασπορά προϊόντων σ` όλο τον κόσμο (παγκοσμιοποίηση). Αυξημένη διεθνοποίηση του εμπορίου. Αύξηση της σημασίας των μονάδων μαζικής εστίασης. Αύξηση του αριθμού των ταξιδιωτών.

Κατά την τελευταία τριακονταετία εκδηλώθηκε σημαντικός αριθμός τροφιμογενών νοσημάτων σε όλο τον Κόσμο. Λιστέρια Μικροβιοαντοχή στα αντιβιοτικά Ορμόνες Κατάλοιπα χημικών ουσιών, όπως περιβαλλοντικοί ρυπαντές και βαρέα μέταλλα. Διατροφικές κρίσεις διοξινών και σπογγόμορφης εγκεφαλοπάθειας βοοειδών στην Ευρώπη.

Τα συμβάντα αυτά κατέδειξαν την ανάγκη για την υιοθέτηση ενός βελτιωμένου νομοθετικού πλαισίου. Πρόβαλλε επιτακτική η ανάγκη τροποποίησης της υφιστάμενης κοινοτικής νομοθεσίας, έτσι ώστε να τίθενται σε κυκλοφορία στην αγορά μόνο ασφαλή τρόφιμα. Πρωταγωνιστικό ρόλο στον τομέα της ασφάλειας των τροφίμων διαδραματίζει η Ευρωπαϊκή Ένωση.

Η ΛΕΥΚΗ ΒΙΒΛΟΣ για την ασφάλεια των τροφίμων Η ΛΕΥΚΗ ΒΙΒΛΟΣ για την ασφάλεια των τροφίμων Η Λευκή Βίβλος, που εκδόθηκε το 2000, (α) αντανακλά την κύρια πολιτική προτεραιότητα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, (β) εξασφαλίζει την βούληση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την υιοθέτηση των πιο υψηλών προτύπων για την ασφάλεια των τροφίμων και (γ) αποσκοπεί στην αποκατάσταση της εμπιστοσύνης του καταναλωτή στις λειτουργίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης που αφορούν τα τρόφιμα (ζωοτροφές). Η Λευκή βίβλο περιλαμβάνει προτάσεις που θα μετατρέψουν την πολιτική της Κοινότητας σχετικά με τα τρόφιμα (και τις ζωοτροφές) σε ένα προληπτικό, δυναμικό, κατανοητό και περιληπτικό εργαλείο που θα εξασφαλίζει ένα υψηλό επίπεδο υγείας του ανθρώπου και την προστασία του καταναλωτή. Coherent: κατανοητός, έχων ειρμό Comprehensive: περιεκτικός

ΑΡΧΕΣ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΤΡΟΦΙΜΩΝ ΠΛΗΡΗΣ ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ (Συλλογή και επιστημονική ανάλυση δεδομένων) ΚΑΤΑΜΕΡΙΣΜΟΣ ΕΥΘΥΝΩΝ (Ατομική ευθύνη, Ιχνηλασιμότητα, Πρόληψη, Διαφάνεια) ΑΡΧΕΣ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΚΙΝΔΥΝΩΝ (Αξιολόγηση κινδύνου, Διαχείριση κινδύνου & Κοινοποίηση κινδύνου) Πλήρης Ολοκληρωμένη Προσέγγιση Επιστημονικές συμβουλές Συλλογή και ανάλυση δεδομένων Κανονιστικά - Ελεγκτικά θέματα και Πληροφόρηση καταναλωτή Καταμερισμός Ευθυνών Παραγωγοί (τροφίμων & ζωοτροφών) - Γεωργοί Προμηθευτές τροφίμων Βιομηχανία τροφίμων Αποθήκευση - Μεταφορά Λιανική πώληση Εντοπισμός προέλευσης συστατικών: Ιχνηλασιμότητας Σύσταση και προδιαγραφές Νεοφανείς κίνδύνοι: Πρόληψη Δημοσίευση επιστημονικών συμβουλών: Διαφάνεια Δημοσίευση εκθέσεων επιθεωρήσεων: Διαφάνεια Αρχές Ανάλυσης Κινδύνου Αξιολόγηση κινδύνου (Επιστημονικές γνώσεις & ανάλυση πληροφοριών) Διαχείριση κινδύνου (ρύθμιση και έλεγχος) Κοινοποίηση κινδύνου (ενημέρωση καταναλωτή) Αρχή της προφύλαξης (πρόληψη) Αποφάσεις για διαχείριση κινδύνου Διαδικασία λήψης αποφάσεων Συνεκτίμηση ευρύτερων παραγόντων (περιβάλλον, βιώσιμη γεωργία, προσδοκίες καταναλωτών, προώθηση δίκαιων πρακτικών στο εμπόριο: Προστασία δημοσίας υγείας & Μεταχείριση ζώων). ΑΡΧΗ ΤΗΣ ΠΡΟΦΥΛΑΞΗΣ (πρόληψης) (Προστασία δημοσίας υγείας συνεκτιμώντας ευρύτερους παράγοντες, όπως περιβάλλον, βιώσιμη γεωργία, προσδοκίες καταναλωτών, προώθηση δίκαιων πρακτικών στο εμπόριο και μεταχείριση ζώων)

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΤΡΟΦΙΜΩΝ Η ίδρυση μιας ανεξάρτητης Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Τροφίμων, προτάθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή ως η πιο κατάλληλη λύση στην ανάγκη να υπάρξει υψηλό επίπεδο ασφάλειας των τροφίμων. Κύρια πεδία ευθύνης: Αξιολόγηση κινδύνων. Ενημέρωση σχετικά με θέματα ασφάλειας τροφίμων. Η ίδρυση της ανεξάρτητης αυτής Αρχής, θα συνοδεύεται από ένα μεγάλο αριθμό μέτρων για την βελτίωση της νομοθεσίας των τροφίμων και των ζωοτροφών από το «αγρόκτημα μέχρι το τραπέζι» Η λευκή βίβλος σκιαγραφεί περισσότερες από 80 ξεχωριστές ενέργειες που προβλέπονται για τα προσεχή έτη. Ως συνέχεια της πράσινης βίβλου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την νομοθεσία των τροφίμων και των επακόλουθων διαβουλεύσεων, θα προταθεί το νέο νομοθετικό πλαίσιο. Η ευρύτερη δυνατή αποδοχή της επιστημονικής αξιολόγησης των κινδύνων είναι θεμελιώδης για τη διασφάλιση αποτελεσματικής, κατάλληλης και ταχείας δράσης.

ΣΤΟΧΟΙ & ΑΡΧΕΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΥΠΗΡΕΣΙΑΣ ΤΡΟΦΙΜΩΝ Ο απώτερος στόχος της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Τροφίμων είναι να συνεισφέρει στο υψηλό επίπεδο προστασίας της υγείας των καταναλωτών και στο τομέα της ασφάλειας των τροφίμων, αποκαθιστώντας την εμπιστοσύνη των καταναλωτών. Ανεξαρτησία από βιομηχανικά και πολιτικά συμφέροντα. Κατάρτιση καθοδήγηση από τις πλέον άρτιες επιστημονικές γνώσεις. Διαφάνεια Αποδοχή αυστηρών δημοσίων ελέγχων. Συνεργασία με εθνικούς επιστημονικούς οργανισμούς. Τα μέσα για την υλοποίηση του σκοπού είναι: η ανεξαρτησία, η κατάρτιση και η διαφάνεια.

ΤΟ ΝΕΟ ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ Το νέο νομοθετικό πλαίσιο: καλύπτει το σύνολο της τροφικής αλυσίδας ( και τις ζωοτροφές), καθιερώνει ένα υψηλό επίπεδο προστασίας της υγείας, αποδίδει την ευθύνη για την ασφαλή παραγωγή τροφίμων στην βιομηχανία, τους παραγωγούς και τους προμηθευτές, καθιερώνει κατάλληλους ελέγχους σε εθνικό και κοινοτικό επίπεδο, καθιερώνει την απαίτηση εντοπισμού της προέλευσης των προϊόντων σε όλη την τροφική αλυσίδα (ιχνηλασιμότητα), ενισχύει τη πολιτική για την ασφάλεια των τροφίμων με την λήψη επιστημονικών συμβουλών, καθιερώνει την εφαρμογή της αρχής της προφύλαξης, καθιερώνει την λήψη ταχέων και αποτελεσματικών μέτρων προστασίας σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης, αντιμετωπίζει ορισμένα θέματα που αφορούν την ποιότητα των τροφίμων και βελτιώνει τους ελέγχους σχετικά με τα νέα τρόφιμα. Η ίδρυση της ανεξάρτητης αυτής Αρχής, θα συνοδεύεται από ένα μεγάλο αριθμό μέτρων για την βελτίωση της νομοθεσίας των τροφίμων και των ζωοτροφών από το «αγρόκτημα μέχρι το τραπέζι» Η λευκή βίβλος σκιαγραφεί περισσότερες από 80 ξεχωριστές ενέργειες που προβλέπονται για τα προσεχή έτη. Ως συνέχεια της πράσινης βίβλου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την νομοθεσία των τροφίμων και των επακόλουθων διαβουλεύσεων, θα προταθεί το νέο νομοθετικό πλαίσιο.

ΕΛΕΓΧΟΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΤΩΝ ΤΡΟΦΙΜΩΝ Προτείνεται η δημιουργία ενός κοινοτικού πλαισίου για την ανάπτυξη και λειτουργία εθνικών συστημάτων ελέγχου, με σκοπό την εξάλειψη των μεγάλων διαφορών στον τρόπο που εφαρμόζεται και επιβάλλεται η κοινοτική νομοθεσία στα διάφορα κράτη μέλη, λαμβάνοντας υπόψη τις καλύτερες υπάρχουσες πρακτικές και την εμπειρία από τις επιθεωρήσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Προτείνεται ο καλλίτερος συντονισμός των ελέγχων στα σύνορα της Κοινότητας, με σκοπό την καλλίτερη κάλυψη όλων των τροφίμων και των ζωοτροφών.

ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΩΝ Η ενημέρωση του καταναλωτή και όλων των ενδιαφερομένων δεν πρέπει να είναι παθητική, αλλά αμφίδρομη (διάλογος). Προώθηση του διαλόγου μεταξύ της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας τροφίμων και των καταναλωτών με σκοπό την ενθάρρυνση της συμμετοχής των καταναλωτών στη νέα πολιτική για τα τρόφιμα. Ενημέρωση καταναλωτών σχετικά με νεοφανείς ανησυχίες για τρόφιμα και κινδύνους. Οι καταναλωτές έχουν δικαίωμα σε πληροφορίες σχετικά με την ποιότητα και τα συστατικά των τροφίμων. Οι καταναλωτές πρέπει να λαμβάνουν ουσιαστικές και ακριβείς πληροφορίες, έτσι ώστε να μπορούν να επιλέγουν με βάση αυτές (επισήμανσης).

ΔΙΕΘΝΗΣ ΔΙΑΣΤΑΣΗ Η κοινότητα αποτελεί τον μεγαλύτερο εισαγωγέα και εξαγωγέα τροφίμων, συνεπώς οφείλει να παρουσιάσει και να εξηγήσει τις ενέργειες που προτείνονται στη Λευκή Βίβλο στους εμπορικούς εταίρους της. Τα εισαγόμενα τρόφιμα και ζωοτροφές πρέπει να πληρούν τουλάχιστον ισοδύναμες προδιαγραφές για την υγεία με εκείνες που καθορίζει η Ευρωπαϊκή Κοινότητα για την εσωτερική της παραγωγή. Η ασφάλεια των τροφίμων δεν αφορά αποκλειστικά την εσωτερική πολιτική της Κοινότητας. Αγγίζει, εξίσου, το διεθνές εμπόριο προϊόντων διατροφής. Η Κοινότητα παίζει ενεργό ρόλο στο Διεθνή Οργανισμό Εμπορίου για να εξασφαλίσει ότι το διεθνές πλαίσιο ενθαρρύνει τις χώρες να διατηρούν υψηλά πρότυπα δημόσιας υγείας για την ασφάλεια των τροφίμων.

Η υλοποίηση των κατευθύνσεων που τέθηκαν από την Λευκή Βίβλο, πραγματοποιήθηκε με την έκδοση μιας σειράς από κανονισμούς τριακονταετούς προοπτικής: Οριζόντιος κανονισμός 178/2002/ΕΚ για τον καθορισμό των γενικών αρχών και απαιτήσεων για τα τρόφιμα. Οριζόντιος κανονισμός 852/2004/ΕΚ, για την υγιεινή των τροφίμων. Κάθετος κανονισμός 853/2004/ΕΚ, για τον καθορισμό ειδικών κανόνων υγιεινής για τα τρόφιμα ζωικής προέλευσης. Κάθετος κανονισμός 854/2004/ΕΚ, για την οργάνωση επίσημων ελέγχων στα προϊόντα ζωικής προέλευσης που προορίζονται για κατανάλωση από τον άνθρωπο. Κάθετος κανονισμός 882/2004/ΕΚ, για τους επίσημους ελέγχους της συμμόρφωσης προς την νομοθεσία. Τα κράτη μέλη της Κοινότητας θέτουν σε ισχύ τις αναγκαίες νομοθετικές κανονιστικές και διοικητικές διατάξεις, όχι αργότερα από την σχετική ημερομηνία, για να συμμορφωθούν με την παρούσα Οδηγία (2004/41/ΕΚ, άρθρο 8). Για τους σκοπούς της παρούσης οδηγίας, ως σχετική ημερομηνία νοείται η ημερομηνία που τίθενται σε εφαρμογή οι κανονισμοί (ΕΚ) 852/2004, 853/2004 & 854/2004 (Οδηγία 2004/41/ΕΚ, άρθρο 2). Ο θεμέλιος λίθος της Ευρωπαϊκής νομοθεσίας είναι ο κανονισμός 178/2002/ΕΚ.

ΠΡΟΣΦΑΤΕΣ ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΕΣ ΚΡΙΣΕΙΣ Ωστόσο, οι διατροφικές κρίσεις συνεχίζονται: Tα τελευταία 2 – 3 χρόνια, oι χρωστικές Sudan έχουν βρεθεί σε μια ποικιλία προϊόντων διατροφής. Οι χρωστικές Sudan I, II, III & IV είναι παραδοσιακές βαφές που χρησιμοποιούνται ως έγχρωμοι διαλύτες λαδιών, κηρών, καυσίμων, και βερνικιών υποδημάτων και πατωμάτων. Οι χρωστικές Sudan είναι βαφές που παράγονται συνθετικά. Δεν απαντούν στις τροφές φυσικά και γι’ αυτό θεωρούνται πρόσθετα. Τα προϊόντα διάσπασης τους έχουν αποδειχθεί καρκινογόνα για τα πειραματόζωα.

ΠΡΟΣΦΑΤΕΣ ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΕΣ ΚΡΙΣΕΙΣ Λόγω της ανίχνευσης της χρωστικής Sudan I σε εκατοντάδες προϊόντα διατροφής στο Η. Β. το Φεβρουάριο του 2005, η Επιτροπή θεώρησε χρήσιμο να υπενθυμίσει ξανά στους υπευθύνους των επιχειρήσεων τροφίμων τις υποχρεώσεις τους, που απορρέουν από την Κοινοτική νομοθεσία για τα τρόφιμα, με το ακόλουθο φυλλάδιο των επτά (7) σημείων. Food Hygiene, 2005, p. 28 – 29.

ΥΠΟΧΡΕΩΣΕΙΣ ΥΠΕΥΘΥΝΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΤΡΟΦΙΜΩΝ & ΖΩΟΤΡΟΦΩΝ Ασφάλεια Υπευθυνότητα Ιχνηλασιμότητα Διαφάνεια Ετοιμότητα Πρόληψη Συνεργασία : Οι υπεύθυνοι επιχειρήσεων δεν πρέπει να προωθούν στην αγορά ανασφαλή τρόφιμα ή ζωοτροφές. : Είναι υπεύθυνοι για την ασφάλεια τροφίμων και ζωο-τροφών που παράγουν, διακινούν, διατηρούν ή πωλούν. : Θα πρέπει να μπορούν να αναγνωρίζουν κάθε προμηθευτή ή αποστολέα εμπορευμάτων. : Θα πρέπει αμέσως να ενημερώνουν την ΑΑ, αν υποπτεύονται τρόφιμα ή ζωοτροφές τους ανασφαλή. : Θα πρέπει αμέσως να αποσύρουν τρόφιμα ή ζωοτροφές, αν υποπτεύονται ότι είναι ανασφαλή. : Θα πρέπει να αναγνωρίζουν και περιοδικά να ανασκοπούν τα ΚΣ της επεξεργασίας τους και να εξασφαλίζουν ότι τα ΜΕ εφαρμόζονται. : Θα πρέπει να συνεργάζονται μα την ΑΑ σε ενέργειες που αποσκοπούν στη μείωση των κινδύνων. Food Hygiene, 2005, p. 28 – 29.

ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΠΡΟΣΦΑΤΩΝ ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΩΝ ΚΡΙΣΕΩΝ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΠΡΟΣΦΑΤΩΝ ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΩΝ ΚΡΙΣΕΩΝ Ως αποτέλεσμα του περιστατικού της χρωστικής Sudan, όλα τα προϊόντα με chilli, περιλαμβανομένης και της σκόνης curry, μπορούν να εισάγονται στην ΕΕ μόνο αν συνοδεύονται με αναλύσεις που να δείχνουν ότι δεν περιέχουν Sudan I, II, III ή scarlet Red (Sudan IV) Πιο σοβαροί τροφικοί συναγερμοί έχουν συμβεί στο παρελθόν, ωστόσο, δεν ήταν αυτού του είδους της ανάκλησης. Η διαφορά έγκειται στο αριθμό των εμπλεκομένων τροφίμων, τα οποία όλοι γνωρίζουμε και πολλοί από εμάς χρησιμοποιούμε. (Αρχή Ασφάλειας Τροφίμων της Ιρλανδίας - FSAI).

ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΠΡΟΣΦΑΤΩΝ ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΩΝ ΚΡΙΣΕΩΝ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΠΡΟΣΦΑΤΩΝ ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΩΝ ΚΡΙΣΕΩΝ Σε όλες τις περιπτώσεις, οι συναγερμοί της FSAI ήταν κατηγορίας ΕΝΑ, το οποίο σημαίνει ότι ενέργειες απατούνται να γίνουν διότι έχει αναγνωρισθεί ένας κίνδυνος για τον καταναλωτή. Ωστόσο, ενώ η FSAI επισημαίνει με έμφαση ότι η χρησιμοποίηση αυτής της χρωστικής στα τρόφιμα είναι εντελώς απαράδεκτη, ο κίνδυνος είναι μικρός. Διότι, αν και η χρωστική έχει βρεθεί με καρκινογόνους ιδιότητες, θα πρέπει να καταναλωθεί για μεγάλη χρονική περίοδο για να αποτελέσει σημαντικό κίνδυνο (FSAI).

K. Y. A. 15523 / 2006