ΔΙΑΤΜΗΜΑΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΔΙΑΤΜΗΜΑΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΔΥΤΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ «ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ ΤΗΣ ΑΓΩΓΗΣ: ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΜΑΘΗΣΗ ΚΑΙ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΕΣ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ» ΔΙΑΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ: ΠΟΛΥΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΔΙΕΘΝΗΣ ΕΜΠΕΙΡΙΑ Διδάσκουσα: Ευμορφία Κηπουροπούλου Δρ. Παιδαγωγικής Α.Π.Θ. Μεταδιδάκτωρ Παιδαγωγικής Α.Π.Θ.

Μοντέλα Πολυπολιτισμικής Εκπαίδευσης- Εξέλιξη Το αφομοιωτικό μοντέλο Το μοντέλο της ενσωμάτωσης Το πολυπολιτισμικό μοντέλο Το αντιρατσιστικό μοντέλο Το διαπολιτισμικό μοντέλο

Η αφομοίωση ως μια διαδικασία «συγχώνευσης των πολιτισμών». Το αφομοιωτικό μοντέλο Η αφομοίωση ως μια διαδικασία «συγχώνευσης των πολιτισμών». Στόχος: η ενσωμάτωσή τους σε ένα κοινό πολιτισμό, αυτόν της κυρίαρχης πολιτισμικής ομάδας, δηλαδή της χώρας υποδοχής

Τα παιδιά των μεταναστών: πρόβλημα καθώς παρεμποδίζουν την πρόοδο των υπόλοιπων παιδιών και δυσκολεύουν την εκπαιδευτική διαδικασία. Άρα: επιβάλλεται η εκμάθηση της επίσημης γλώσσας και η παραμέληση της μητρικής σε δημόσιους τουλάχιστον φορείς, όπως είναι το σχολείο.

Το μοντέλο της ενσωμάτωσης Βασικότερος στόχος : η θετική αναφορά στον πολιτισμό των μειονοτικών ομάδων η εκμάθηση της μητρικής γλώσσας ως μέσο εκμάθησης της γλώσσας της χώρας υποδοχής δημιουργούνται -εκτός από την εκμάθηση της μητρικής γλώσσας- πιο λεπτομερή και σχεδιασμένα προγράμματα σχολικής και κοινωνικής ενίσχυσης για την αποτελεσματικότερη ενσωμάτωση στο σχολείο και την κοινωνία.

Το πολυπολιτισμικό μοντέλο (δεκαετία του ’70) Μετατόπιση από τα εθνοκεντρικά μοντέλα εκπαίδευσης (αφομοιωτικό-ενσωμάτωσης) προς τον πολιτισμικό πλουραλισμό Η κοινωνία πρέπει να διέπεται από πολιτική και πολιτισμική ομοιογένεια. Ενθαρρύνει τη διατήρηση των ιδιαίτερων πολιτιστικών στοιχείων των εθνικών ομάδων και τονίζει την ενότητα μέσα από τη διαφορετικότητα

Το αντιρατσιστικό μοντέλο (δεκαετίας του’80) Ασκήθηκε έντονη κριτική προς το πολυπολιτισμικό μοντέλο εκπαίδευσης καθώς τονίζει περισσότερο τις ατομικές στάσεις και όχι τις κοινωνικές δυνάμεις Βασικοί στόχοι Ισότητα δικαιοσύνη χειραφέτηση

Το διαπολιτισμικό μοντέλο Με τον όρο «διαπολιτισμική εκπαίδευση» από την Ευρωπαϊκή Ένωση και την UNESCO: ισότητα ευκαιριών στην εκπαίδευση και την κοινωνία. Αρχές: αρχή της ισοτιμίας των πολιτισμών, αρχή των ίσων ευκαιριών, αρχή της αποδοχής και αξιοποίησης διαπολιτισμικού-διγλωσσικού κεφαλαίου των μαθητών

Βασικά χαρακτηριστικά διαπολιτισμικής αγωγής: πεδίο αναφοράς η άμεση εμπειρία των παιδιών στις χώρες υποδοχής, αμοιβαία επίδραση των πολιτισμών των χωρών καταγωγής και υποδοχής, αναθεώρηση των κοινωνικοκεντρικών και εθνικοκεντρικών κριτηρίων του σχολείου

μέσο για την αξιολόγηση των ευκαιριών στη ζωή και την επίτευξη της μέγιστης δυνατής, κοινωνικής και οικονομικής ένταξης Η διαπολιτισμική εκπαίδευση μπορεί να ωφελήσει τόσο τα παιδιά των μεταναστών όσο και τα παιδιά που φοιτούν ήδη στο γενικό σχολείο.

UNESCO (2008): «Η πολυπολιτισμική εκπαίδευση χρησιμοποιεί τη γνώση για άλλους πολιτισμούς με στόχο την καλλιέργεια της αποδοχής ή τουλάχιστον την ανεκτικότητας για αυτούς τους πολιτισμούς. Η διαπολιτισμική εκπαίδευση στοχεύει ένα βήμα πιο μπροστά: να ξεπεράσει αυτή την παθητική συνύπαρξη, να επιτύχει έναν εξελισσόμενο και σταθερό τρόπο συμβίωσης για όλους τους ανθρώπους με την καλλιέργεια της κατανόησης, του σεβασμού και του διαλόγου ανάμεσα στις διαφορετικές πολιτισμικές ομάδες»

Από το μονοπολιτισμικό στο επίσημα πολυπολιτισμικό σχολείο-Οι Τάξεις Υποδοχής, τα Φροντιστηριακά Τμήματα και τα Διαπολιτισμικά Σχολεία: σύντομη παρουσίαση των σχετικών νόμων και διαταγμάτων

«Φροντιστηριακά Τμήματα» Στα 1980 δημιουργήθηκαν ειδικές τάξεις με δύο βασικούς στόχους: την εκμάθηση της ελληνικής γλώσσας και τη διδασκαλία της ιστορίας και των μαθηματικών. «Τάξεις Υποδοχής» και «Φροντιστηριακά Τμήματα» Βασικός στόχος: η όσο το δυνατόν γρηγορότερη ένταξη των αλλοδαπών μαθητών στις «κανονικές» τάξεις.

οι Τάξεις Υποδοχής «αναλαμβάνουν στην ουσία το έργο της αντιστάθμισης του «ελλειμματικού» πολιτισμικού και γλωσσικού κεφαλαίου των μαθητών αυτών με στόχο την πολιτισμική και γλωσσική τους αφομοίωση στην ελληνική πραγματικότητα». Βασικός στόχος των Τάξεων Υποδοχής παραμένει η προσαρμογή και η ένταξη των μαθητών στις κανονικές τάξεις.

Για το έτος 2001-2002 λειτούργησαν 500 τάξεις υποδοχής και 700 φροντιστηριακά τμήματα σε Δημοτικά και Γυμνάσια. Ιδρύθηκαν, επίσης, σχολεία για τους παλιννοστούντες ομογενείς, τα οποία μετατράπηκαν σύντομα σε «γκέτο» και όχι σε κέντρα δίγλωσσης εκπαίδευσης και πολυπολιτισμικότητας, καθώς δεν προσέλκυαν και ντόπιους μαθητές προκειμένου να αποτελέσουν πιλοτικά μοντέλα δίγλωσσης εκπαίδευσης

Το 1996 ιδρύθηκαν τα Διαπολιτισμικά Σχολεία με βασικό στόχο να ενθαρρύνουν τους αλλοδαπούς μαθητές να εκφράσουν τη διαφορετικότητά τους σε ένα πολυπολιτισμικό περιβάλλον όπου αντιμετωπίζεται θετικά το διαφορετικό «πολιτισμικό κεφάλαιο». Για αυτό τον λόγο, η ελληνική γλώσσα διδάσκεται ως δεύτερη γλώσσα και –αν γίνει αποδεκτό από την αντίστοιχη Διεύθυνση Δευ-τεροβάθμιας Εκπαίδευσης– ξένοι εκπαιδευτικοί προσλαμβάνονται για να συνεργαστούν με τους Έλληνες εκπαιδευτικούς. Για την πρόσληψη των δεύτερων στα Διαπολιτισμικά Σχολεία πλεονέκτημα αποτελεί η γνώση μιας βαλκανικής γλώσσας ή της ρώσικης.

Σύμφωνα με τον σχετικό νόμο (Νόμος 2413/96, ΦΕΚ 124 τ. Α/17. 6 Σύμφωνα με τον σχετικό νόμο (Νόμος 2413/96, ΦΕΚ 124 τ.Α/17.6.1996), τα Διαπολιτισμικά Σχολεία μπορούν να έχουν διαφορετικό αναλυτικό πρόγραμμα (curriculum) με την παροχή πρόσθετων μαθημάτων στους μαθητές, διαθέτοντας, επιπλέον, τη δυνατότητα μικρού αριθμού μαθητών στις αντίστοιχες τάξεις και με το μειωμένο ωράριο των εκπαιδευτικών. Το σχολικό πρόγραμμα συμφωνεί με το σχολικό πρόγραμμα των υπόλοιπων σχολείων, στηρίζεται στην ίδια ιδεολογία και νομοθεσία.

Σύμφωνα με το άρθρο 34 του αντίστοιχου νόμου 2413/96: «Σκοπός της διαπολιτισμικής εκπαίδευσης είναι η οργάνωση και λειτουργία σχολικών μονάδων πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης για την παροχή εκπαίδευσης σε νέους με εκπαιδευτικές, κοινωνικές, πολιτιστικές ή μορφωτικές ιδιαιτερότητες. Στα σχολεία διαπολιτισμικής εκπαίδευσης εφαρμόζονται τα προγράμματα των αντίστοιχων δημόσιων σχολείων, τα οποία προσαρμόζονται στις ιδιαίτερες εκπαιδευτικές, κοινωνικές, πολιτιστικές ή μορφωτικές ανάγκες των μαθητών τους».

Στα Διαπολιτισμικά Σχολεία, με βάση σχετική υπουργική απόφαση, επιτρέπεται στον Σύλλογο διδασκόντων των σχολικών μονάδων να αναπροσαρμόζει το σχολικό πρόγραμμα σύμφωνα με τις ανάγκες των αλλοδαπών μαθητών να επιλέγει εκείνο το «σχήμα που μπορεί να λειτουργήσει ουσιαστικά και αποδοτικά» (Φ10/20/Γ1/708/7-9-1999). δύο Τάξεις Υποδοχής, από τις οποίες η Τάξη Υποδοχής 1 διαρκεί έναν χρόνο και δίνει έμφαση στη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας ως δεύτερης και η Τάξη Υποδοχής 2 όπου πραγματοποιούνται πρόσθετα μαθήματα και η οποία διαρκεί για δύο χρόνια ή σε «εξαιρετικές περιπτώσεις» τρία χρόνια.

«το πρόγραμμα εφαρμόζεται με παράλληλη Στο σχετικό ΦΕΚ δεν αναφέρονται συγκεκριμένες ώρες διδασκαλίας όσον αφορά την Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση. Αυτό που αναφέρεται είναι ότι: «το πρόγραμμα εφαρμόζεται με παράλληλη παρακολούθηση μερικών μαθημάτων στην κανονική τάξη όπως: Φυσική Αγωγή, Εικαστική Αγωγή, Μουσική Αγωγή, Ξένη Γλώσσα, Σχολική Ζωή ή και άλλο μάθημα σύμφωνα με απόφαση του συλλόγου διδασκόντων, σε συνεργασία με το Σχολικό Σύμβουλο».

Στα σχολεία της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευση οι μαθητές παρακολουθούν Στα σχολεία της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευση οι μαθητές παρακολουθούν την Τάξη Υποδοχής 1 : δεκατέσσερις ώρες εβδομαδιαίως τη Νέα Ελληνική Γλώσσα, τέσσερις ώρες Μαθηματικά τέσσερις ώρες άλλα σχολικά μαθήματα. Παρακολουθούν στις «κανονικές» τάξεις τα μαθήματα των Μαθηματικών, της Φυσικής Αγωγής, της Πληροφορικής, της Ξένης Γλώσσας και των Καλλιτεχνικών. Σύνολο:14 ώρες ελληνικά, 4 ώρες μαθηματικά (προαιρετικά, με απόφαση του συλλόγου των καθηγητών), 4 ώρες στοιχεία από τα υπόλοιπα μαθήματα. Τα μαθήματα κοινής παρακολούθησης πραγματοποιούνται σε 7-13 ώρες.

εξακολουθούν να διδάσκονται την ελληνική ως δεύτερη γλώσσα Στην Τάξη Υποδοχής 2: εξακολουθούν να διδάσκονται την ελληνική ως δεύτερη γλώσσα παράλληλα παρακολουθούν τα μαθήματα στις «κανονικές» τάξεις με ενίσχυση των γλωσσικών δεξιοτήτων τους. Εάν έχει δημιουργηθεί τάξη για το μάθημα της γλώσσας τους και της κουλτούρας των μαθητών αφιερώνονται 4 πρόσθετες και εκτός σχολικού ωραρίου ώρες. Παράλληλα με τα σχολικά εγχειρίδια που εκδίδονται για τα σχολεία από το Υπουργείο Παιδείας, οι εκπαιδευτικοί στο μάθημα της γλώσσας χρησιμοποιούν και ειδικά βιβλία που εκδίδει το Κέντρο Διαπολιτισμικής Εκπαίδευσης.

Στις τάξεις υποδοχής και τα φροντιστηριακά τμήματα δε λαμβάνεται υπόψη η ηλικία των μαθητών. Αυτό συμβαίνει και στην ένταξη των μαθητών στις «κανονικές» τάξεις –ιδιαίτερα σε σχολεία όπου δε λειτουργούν φροντιστηριακά τμήματα ή τάξεις υποδοχής Συχνά μη ένταξη των μαθητών στις τάξεις ή και στην εγκατάλειψη του σχολείου. Ο αρμόδιος φορέας για την ίδρυση σχολείων διαπολιτισμικής εκπαίδευσης και τη λειτουργία των τάξεων υποδοχής και των φροντιστηριακών τμημάτων ήταν το Ινστιτούτο Ομογενών και Διαπολιτισμικής Εκπαίδευσης (Ι.Π.Ο.Δ.Ε.) που αποτελούσε νομικό πρόσωπο ιδιωτικού δικαίου (σήμερα ο φορέας έχει καταργηθεί και έχει ενσωματωθεί στο Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής).

2010-2013: υλοποίηση πράξης 10 δράσεων «Εκπαίδευση αλλοδαπών και παλιννοστούντων μαθητών» από Α.Π.Θ. Σκοπός: η καταπολέμηση της σχολικής αποτυχίας των παλιννοστούντων και αλλοδαπών μαθητών στο ελληνικό σχολείο και η όσο το δυνατόν ισότιμη εκπαίδευση των ομάδων αυτών με τους γηγενείς μαθητές

Βιβλιογραφία (πρόσθετη)  Baker, Colin (2001). Εισαγωγή στη διγλωσσία και τη δίγλωσση Εκπαίδευση. Αθήνα: Gutenberg   Γεωργογιάννης, Παντελής (1997). Εκπαίδευση και διαπολιτισμική επικοινωνία. Αθήνα: Gutenberg. Γεωργογιάννης, Παντελής (1999). Θέματα διαπολιτισμικής εκπαίδευσης. Κοινωνικές προσεγγίσεις στην εκπαίδευση-Διαπολιτισμική αγωγή. Αθήνα: Gutenberg. Γκόβαρης, Χρήστος (2001). Εισαγωγή στη Διαπολιτισμική Εκπαίδευση. Αθήνα: Ατραπός. Γκότοβος, Ε. Αθανάσιος (2002) Εκπαίδευση και Ετερότητα, Εισαγωγή στο πεδίο της Διαπολιτισμικής Παιδαγωγικής, Αθήνα: Μεταίχμιο. Ζωγράφου, Ανδρέας (2003). Διαπολιτισμική Αγωγή στην Ευρώπη και στην Ελλάδα. Αθήνα: Δαρδανός. Μάρκου, Π. Γιώργος (1995). Εισαγωγή στη διαπολιτισμική εκπαίδευση: Ελληνική και Διεθνής εμπειρία. Αθήνα: Αυτοέκδοση. Μάρκου, Π. Γιώργος (1996). Η πολυπολιτισμικότητα της ελληνικής κοινωνίας και η διαπολιτισμική εκπαίδευση στο σχολείο. Αθήνα: Πανεπιστήμιο Αθηνών. Μάρκου, Π. Γιώργος (2001). Εισαγωγή στη Διαπολιτισμική Εκπαίδευση. Αθήνα: Αυτοέκδοση. Νικολάου, Γεώργιος (2005). Διαπολιτισμική διδακτική. Το νέο περιβάλλον, βασικές αρχές. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα Τουλιάς, Ηλίας (2005). Η διαπολιτισμική & πολυπολιτισμική αγωγή στην Ελλάδα, Μύθος & πραγματικότητα. Αθήνα: Διονικός.

Ευχαριστώ