«Διεθνείς Διαπραγματεύσεις & Οικοδόμηση Διεθνούς Κοινού Συμφέροντος» ΠΑΝΤΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΔΙΕΘΝΩΝ, ΕΥΡΩΠΑΪΚΩΝ & ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ «Διεθνείς Διαπραγματεύσεις & Οικοδόμηση Διεθνούς Κοινού Συμφέροντος» Ακαδημαϊκό Έτος 2018-2019 Κ.Μ: 120519 ΕΞΑΜΗΝΟ: Ε’ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ: Υποχρεωτικό Επιλογής ΔΙΔΑΣΚΩΝ: Δρ Αλέξανδρος Καΐλης

Η Φάση της Συστατικής Διαπραγμάτευσης Έναρξη και Θεσμική Οργάνωση της Συστατικής Διαπραγμάτευσης A. Πολιτική Πρωτοβουλία Έναρξη Συστατικής Διαπραγμάτευσης: εγκαθίδρυση συμβατικού καθεστώτος ή επέκταση υπάρχοντος συμβατικού καθεστώτος μέσω εξειδικευτικών Πρωτοκόλλων Διακριτή Διεθνής Πολιτική Πρωτοβουλία: Ομάδα Κρατών, σε συνεργασία με διεθνή οργανισμό, ή και ανεξάρτητα, με πιθανή συμμετοχή και άλλων διεθνών θεσμικών οντοτήτων (Πολυμερής Δράση - Διακήρυξη) Διεθνής Οργανισμός, σε συνεργασία με Κράτη, με πιθανή συμμετοχή και άλλων διεθνών οργανισμών (Οργανική Δράση – Απόφαση) Σε περίπτωση επέκτασης συμβατικού καθεστώτος μέσω Πρωτοκόλλων, ύπαρξη Ενδο-καθεστωτικής Δράσης (απόφαση Ad Hoc οργάνου ολομέλειας - εξουσιοδότηση της Γραμματείας για έναρξη διαπραγμάτευσης)

Η Φάση της Συστατικής Διαπραγμάτευσης Η Φάση της Συστατικής Διαπραγμάτευσης Β. Δημιουργική Απόφαση Επίσημη έναρξη διαπραγμάτευσης – συλλογική απόφαση Δομή – περιεχόμενο συλλογικής απόφασης: Διακηρυκτικές εκβάσεις της προδιαπραγμάτευσης (π.χ. διακηρύξεις, σχέδια δράσης) και του εξωτερικού πεδίου αναφοράς (π.χ. αποφάσεις διεθνών οργανισμών ή συνδιασκέψεων), καθώς και επισπεύδοντα γεγονότα (Αναφορικά Στοιχεία) Μορφολογική μέθοδο του υπό σύσταση συμβατικού καθεστώτος (π.χ. Σύμβαση – Πλαίσιο με Πρωτόκολλα ή Παραρτήματα), γενική οριοθέτηση του πεδίου εφαρμογής με προτάσεις επιφύλαξης (Μεθοδολογικά Στοιχεία) Χρονικός ορίζοντας εκκίνησης και ολοκλήρωσης της διαπραγμάτευσης, τόπος διεξαγωγής, και εντολή σε Ad Hoc Γραμματεία ή στη Γραμματεία διεθνούς οργανισμού να προετοιμάσει, να συγκαλέσει και να συντονίσει το αρμόδιο διαπραγματευτικό σώμα (Διαδικαστικά Στοιχεία)

Η Φάση της Συστατικής Διαπραγμάτευσης Η Φάση της Συστατικής Διαπραγμάτευσης Γ. Ειδικό Σώμα Συνδιασκεπτικής Διαπραγμάτευσης Ad Hoc Ομάδα Εργασίας Νομικών και Τεχνικών Εμπειρογνωμόνων (Ad Hoc Working Group of Legal and Technical Experts) ή Διακυβερνητική Επιτροπή Διαπραγμάτευσης (Intergovernmental Negotiating Committee – INC) εκπρόσωποι κρατών, και εκπρόσωποι οργανισμών ειδικής σχέσης με τα διαπραγματευόμενα κράτη (π.χ. ΕΕ) ή εκπρόσωποι Συμβαλλόμενων Μερών σε περίπτωση καθεστωτικής εκκίνησης παρατηρητές: διεθνείς οργανισμοί, διεθνείς θεσμικές οντότητες, ΜΚΟ

Η Φάση της Συστατικής Διαπραγμάτευσης Η Φάση της Συστατικής Διαπραγμάτευσης Δ. Ο Πολυδιάστατος Κεντρικός Ρόλος της Γραμματείας Υπηρεσίες Ad Hoc Γραμματείας: εκκίνηση πολυμερούς δράσης: αρμόδιος Διεθνής Οργανισμός ή διεθνής θεσμική οντότητα (π.χ. UNEP) εκκίνηση οργανικής δράσης: η Γραμματεία του Διεθνούς Οργανισμού εκκίνηση καθεστωτικής δράσης: η Γραμματεία του Διεθνούς Συμβατικού Καθεστώτος Δύο διακριτοί ρόλοι της Γραμματείας: α) Διοικητική Λειτουργία β) Δημιουργική Λειτουργία

Η Φάση της Συστατικής Διαπραγμάτευσης Η Φάση της Συστατικής Διαπραγμάτευσης Ad Hoc Γραμματεία α) Διοικητική Λειτουργία οργανώνει και συγκαλεί τις διαπραγματευτικές συνόδους παρέχει διοικητική υποστήριξη διατυπώνει την πρώτη ημερήσια διάταξη συντάσσει το σχέδιο των Κανόνων Διαδικασίας της Διαπραγμάτευσης (Rules of Procedure) και διευκολύνει τα μέρη να τους υιοθετήσουν

Η Φάση της Συστατικής Διαπραγμάτευσης Η Φάση της Συστατικής Διαπραγμάτευσης Ad Hoc Γραμματεία β) Δημιουργική Λειτουργία Πρώτη σύνοδος: προετοιμασία πρώτου Σχεδίου κειμένου της υπο διαπραγμάτευση Συνθήκης ή σύνταξη Σχεδίου με τα βασικά στοιχεία υπο διαπραγμάτευση κειμένου σύνταξη συνοδευτικής Εισηγητικής Έκθεσης, σχετικά με το αντικείμενο, το σκοπό και τα θέματα της διαπραγμάτευσης προετοιμασία συνοδευτικού Καταλόγου Εγγράφων (διεθνή κείμενα ή/και επιστημονικές εκθέσεις) πακέτο εγγράφων της Γραμματείας → οικοδόμηση του υλικού πεδίου της διαπραγματευτικής διαδικασίας – διευκόλυνση της ανάπτυξης ενός ενιαίου κειμένου διαπραγμάτευσης (single negotiating text)

Η Φάση της Συστατικής Διαπραγμάτευσης Η Φάση της Συστατικής Διαπραγμάτευσης Ad Hoc Γραμματεία β) Δημιουργική Λειτουργία Διάρκεια συνόδων: παραγωγή Επεξηγηματικών Σημειώσεων (explanatory notes) ή άλλων βοηθητικών εγγράφων (νέες προτάσεις επί της ουσίας) παραγωγή Κειμένων Συλλογής ή Πακετοποίησης των προτάσεων των μερών (συγκεντρωτικά κείμενα/compilation texts – κείμενα πακέτο/package deal) άσκηση μεσολαβητικού και ερμηνευτικού ρόλου πάνω σε προβληματικές πτυχές (διαπραγματευτικό forum) πρωτοβουλίες ανεπίσημων διαβουλεύσεων μεταξύ των συνόδων (διευκρίνιση και σύγκλιση απόψεων) οργάνωση και σύγκλιση της Συνδιάσκεψης των Πληρεξουσίων για την επίσημη υιοθέτηση και υπογραφή της Συνθήκης και της Τελικής Πράξης Όλα τα έγγραφα που συντάσσει η Γραμματεία, τόσο κατά την πρώτη σύνοδο όσο και κατά τη διάρκεια των συνόδων, αποτελούν συμπληρωματικά μέσα ερμηνείας της παραγόμενης συνθήκης

Η Φάση της Συστατικής Διαπραγμάτευσης Η Φάση της Συστατικής Διαπραγμάτευσης 2. Η Διαδικασία Consensus ως Τεχνική Οικοδόμησης Κοινού Συμφέροντος Α. Η σημασία της διαδικασίας consensus Προσδιορισμός consensus: κατάσταση μη προβολής ρητής αντίρρησης (ή έλλειψης μη- συγκατάθεσης), κατά το χρόνο λήψης απόφασης, αφού τα θέματα που συνδέονται με αυτήν έχουν συζητηθεί εξαντλητικά [π.χ. UNCLOS, άρθρο 161(8) (δ), Συμβούλιο Αρχής της Περιοχής “απουσία κάθε επίσημης αντίρρησης”] Διαδικαστική εξασφάλιση ότι το τελικό προϊόν της διαπραγμάτευσης, οικοδομεί σχέσεις δ.κ.σ, σε τομείς οι οποίοι: απαιτούν συνολική αντιμετώπιση χαρακτηρίζονται από ποικίλες αντιπαραθέσεις συμφερόντων   Διαδικαστική εξασφάλιση, σε κάθε αντιπροσωπεία, ότι δεν θα αναγκαστεί να δεχθεί τελικά μειονεκτικούς όρους σε θέματα μείζονος σημασίας Εξαρχής, εγγύηση της μέγιστης συνολικής απόδοσης και αξία της μεμονωμένης ψήφου κάθε κράτους

Η Φάση της Συστατικής Διαπραγμάτευσης Η Φάση της Συστατικής Διαπραγμάτευσης 2. Η Διαδικασία Consensus ως Τεχνική Οικοδόμησης Κοινού Συμφέροντος Α. Η σημασία της διαδικασίας consensus Χαρακτηριστικό ιστορικό παράδειγμα: υιοθέτηση διαδικασίας consensus στις διαπραγματεύσεις για το Δίκαιο της Θάλασσας Συνολική αντιμετώπιση νομικών εννοιών που αναφέρονταν: α) στο δικαίωμα διέλευσης μέσω διεθνών στενών (στρατηγικά συμφέροντα μείζονων ναυτικών δυνάμεων) β) στο αίτημα για 200 νμ Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης (θέμα αναπτυγμένων και αναπτυσσόμενων κρατών) γ) στο καθεστώς του βυθού των ωκεανών (ορθόνομη εκμετάλλευση των πόρων των ωκεανών μεταξύ αναπτυγμένων και αναπτυσσόμενων κρατών) Υποχρεωτική διασύνδεση των τριών θεμάτων, με βάση τη διαδικασία consensus: κινητήριος μοχλός για την πρόοδο των διαπραγματεύσεων και την επιτυχή τελική έκβασή τους

Η Φάση της Συστατικής Διαπραγμάτευσης Η Φάση της Συστατικής Διαπραγμάτευσης 2. Η Διαδικασία Consensus ως Τεχνική Οικοδόμησης Κοινού Συμφέροντος Β. Διαδικασία Consensus, Package Deal και Τεχνικές Συνδυαστικής Εφαρμογής H διαδικασία consensus, διασυνδέεται και αλληλοσυμπληρώνεται, με τη διαδικασία package deal Package deal: οριζόντια και κάθετη διαπραγματευτική διαχείριση των θεμάτων Τεχνικές συνδυαστικής εφαρμογής: α. Στρατηγική Διαχείριση β. Οργανωτική Διαχείριση γ. Διαδικαστική Έκβαση

Η Φάση της Συστατικής Διαπραγμάτευσης Η Φάση της Συστατικής Διαπραγμάτευσης 2. Η Διαδικασία Consensus ως Τεχνική Οικοδόμησης Κοινού Συμφέροντος Β. Διαδικασία Consensus, Package Deal και Τεχνικές Συνδυαστικής Εφαρμογής α. Στρατηγική Διαχείριση επιμήκυνση χρόνου = προβολή ακραίων θέσεων από την αρχή (στρατηγική διακινδύνευσης ακραίων θέσεων - brinkmanship) τελικός συμβιβασμός, με βάση consensus – επίτευξη θέσεων σε ικανοποιητικό επίπεδο «αρνητικά κράτη»: οι παραχωρήσεις που προσφέρονται από αυτά, ως αντάλλαγμα για την εγκατάλειψη αρνητικής θέσης, δημιουργούν λύσεις δ.κ.σ ευάλωτη η αρνητική θέση σε παγιωμένη διαπραγματευτική συναίνεση πάνω σε ορισμένες πτυχές της αρνητικής θέσης

Η Φάση της Συστατικής Διαπραγμάτευσης Η Φάση της Συστατικής Διαπραγμάτευσης 2. Η Διαδικασία Consensus ως Τεχνική Οικοδόμησης Κοινού Συμφέροντος Β. Διαδικασία Consensus, Package Deal και Τεχνικές Συνδυαστικής Εφαρμογής β. Οργανωτική Διαχείριση οργάνωση των διαπραγματεύσεων, σε διαχειρίσιμα θέματα και fora δυο εργαλειακές τεχνικές για τη διαχείριση του «πακέτου θεμάτων»: (i) επέκταση ή προσθήκη θεμάτων (συμπληρωματικότητα), (ii) αφαίρεση ή κατάτμηση θεμάτων σε μικρότερα (συνεκτικότητα, συνοχή) δημιουργία κατάλληλων υπο-ομάδων (sub-fora) διαπραγμάτευσης, αποκλειστικής- περιεκτικής σύστασης (exclusive-inclusive): ανοικτής πρόσβασης (open-ended), που είναι ταυτόχρονα περιεκτικές, αποτελούμενες από περιορισμένο αριθμό εκπροσώπων για κάθε ειδικό θέμα

Η Φάση της Συστατικής Διαπραγμάτευσης Η Φάση της Συστατικής Διαπραγμάτευσης 2. Η Διαδικασία Consensus ως Τεχνική Οικοδόμησης Κοινού Συμφέροντος Β. Διαδικασία Consensus, Package Deal και Τεχνικές Συνδυαστικής Εφαρμογής γ. Διαδικαστική Έκβαση Αντιμετώπιση επίσημης και διαρκούς αντίρρησης κατά τη διαμόρφωση consensus Διαδικαστική λύση: προσφυγή σε ψηφοφορία: κανόνες διαδικασίας (ενισχυμένη πλειοψηφία) ολοκλήρωση της διαδικασίας consensus, παρακάμπτοντας την αντίρρηση: αντιρρητικό κράτος (δημοσιοποίηση θέσης του στα πρακτικά, προβολή επιφύλαξης ή συμφωνία για αναφορά θέσης του στο προοίμιο συμφωνίας, ή μη συμμετοχή σε αυτή)

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Ραυτόπουλος, Ε. (2014) Διεθνείς Διαπραγματεύσεις: Θεωρία και Τεχνική Οικοδόμησης Διεθνούς Κοινού Συμφέροντος. Νομική Βιβλιοθήκη Raftopoulos, E., (2014) International Environmental Negotiation as a Governance Technique, στο Contributions to International Environmental Negotiation in the Mediterranean Context (eds. E. Raftopoulos and M. McConnell). Nomiki Bibliothiki (reprinted 1st Edition 2004), pp. 3-64 Fisher, R., Ury, W. and Patton, B. (1991) Getting to Yes – Negotiating Agreement Without Giving In. Penguin Books, Zartman, I. W. and Berman, M. R. (1982) The Practical Negotiator. Yale University Press Raiffa, A. (1982) The Art and Science of Negotiation. Cambridge, Mass.: Harvard University Press