Διαχείριση Υδατικών Πόρων ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ Διατμηματικό – Διεπιστημονικό Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΥΔΑΤΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ Διαχείριση Υδατικών Πόρων Εργασία τετραμήνου: «Διαχείριση ξηρασίας» Νασιούλα Χρυσοβαλάντου Πάντζιαρου Μαρία

Ξηρασία Επαναλαμβανόμενο κλιματικό φαινόμενο που χαρα- κτηρίζεται από προσωρινά ελλείμματα ύδατος σε σχέση με την κανονική παροχή, σε μια παρατεταμένη χρονική περίοδο – μια εποχή, ένα χρόνο ή πολλά χρόνια. Οι ξηρασίες διαφέρουν σε έκταση, διάρκεια και ένταση1. Απουσία διεθνούς αναγνωρισμένου ορισμού Δυσκολία προσδιορισμού του φαινομένου και της έντασής του Δυσκολία στην ορθολογική διαχείριση της ξηρασίας

Επιπτώσεις της ξηρασίας Οικονομικές Γεωργία Βιομηχανία Τουρισμός – Αναψυχή Ενέργεια Εμπόριο Περιβαλλοντικές Πανίδα/Χλωρίδα Υγρότοποι Ποιότητα νερού Κοινωνικές Δημόσια Υγεία Διατροφή Αναψυχή Πολιτισμικές Αξίες Αισθητικές Αξίες

Δείκτης ξηρότητας της UNESCO στις Μεσογειακές χώρες της Ε.Ε. Πηγή: Στοιχεία της EUROSTAT επεξεργασμένα στην μελέτη της CEDEX, Οκτώβριος 2000

«Έχει ο καιρός γυρίσματα» Μέτρα ορθολογικής διαχείρισης των υδατικών πόρων κατά την περίοδο των βροχοπτώσεων ελαφρύνουν τις συνέπειες των ξηρών ετών Η κατασκευή υδραυλικών έργων, σε συνδυασμό με άλλα διαχειριστικά μέτρα, μπορούν να αποτρέψουν προσωρινά τη γεωργική και την υδρολογική ξηρασία, εφόσον έχει εκδηλωθεί μετεωρολογική ξηρασία.

Διαχείριση της ξηρασίας Διαχείριση της κρίσης της ξηρασίας (Crisis Management) Διαχείριση του κινδύνου εκδήλωσής της (Risk Management) Ανορθόδοξος και αναποτελεσματικός τρόπος διαχείρισης της ξηρασίας 2

Διαχείριση της κρίσης (Crisis Management) Απουσία διαχειριστικών εργαλείων Απουσία οργανωμένου σχεδίου αντιμετώπισης της κρίσης Δημιουργία πανικού Μέτρα για την αύξηση της προσφοράς του νερού (π.χ. Μεταφορά νερού από άλλες περιοχές) Μείωση της ζήτησης (π.χ. Τιμολόγηση νερού, ενημέρωση πολιτών) Αποζημειώσεις στους πληγέντες Διάρκεια διαχειριστικών μετρών = Διάρκεια κρίσης

Διαχείριση της ξηρασίας Διαχείριση της κρίσης της ξηρασίας (Crisis Management) Διαχείριση του κινδύνου εκδήλωσής της (Risk Management) Ανορθόδοξος και αναποτελεσματικός τρόπος διαχείρισης της ξηρασίας 2

Διαχείριση του κινδύνου εκδήλωσης (Risk Management) Ο σχεδιασμός εκ των προτέρων είναι απαραίτητος και πρέπει να είναι διαρκής Σύνοψη των χαρακτηριστικών της ετοιμότητας και εφαρμογής σχεδιασμού1

Ποσοτική εκτίμηση των κλιματικών ανωμαλιών σε θέματα έντασης, χωρικής έκτασης και συχνότητας Πίνακας 1: Δείκτες ξηρασίας και τα χαρακτηριστικά τους1

Δείκτης SPI Πηγή: Παρουσίαση: «Υδατικό Δυναμικό Στη Λακωνία Σχέδιο Αντιμετώπισης Λειψυδρίας», Παπαδουλάκης, 2005

Μακροπρόθεσμες δράσεις διαχείρισης της ξηρασίας Οικονομικά κίνητρα για εξοικονόμηση ύδατος (η τιμή του νερού θα πρέπει να καθορίζεται με βάση τον καταναλισκώμενο όγκο) Αγρονομικές τεχνικές για μείωση της κατανάλωσης ύδατος στάγδην άρδευση σύστημα μέτρησης της υγρασίας της καλλιέργειας συστήματα διαχείρισης νερού με «κλείσιμο» του δικτύου όταν καταναλωθούν τα αναγκαία m3 νερού για τη συγκεκριμένη καλλιέργεια Ξηρικές καλλιέργειες αντί για αρδευόμενες Υλοποίηση συμβουλευτικών προγραμμάτων για τους γεωργούς

Μακροπρόθεσμες δράσεις διαχείρισης της ξηρασίας Ανακύκλωση ύδατος στη βιομηχανία Κατασκευή νέων υδροταμιευτήρων ή αύξηση του όγκου αποθεμάτων των υπαρχόντων Κατασκευή αγροτικών λιμνών Αφαλάτωση υφάλμυρων ή αλμυρών υδάτων Έλεγχος ρωγμών και απωλειών εξάτμισης στο δίκτυο διανομής νερού Αύξηση της χρήσης εναλλακτικών υδάτινων πόρων, όπως επεξεργασμένων λυμάτων, φαιού ύδατος και συλλεχθέντων όμβριων υδάτων

Μακροπρόθεσμες δράσεις διαχείρισης της ξηρασίας Εκπαιδευτικές δραστηριότητες για τη βελτίωση της ετοιμότητας σε κατάσταση ξηρασίας ή/και της μόνιμης εξοικονόμησης ύδατος Ανακατανομή των υδατικών πόρων με βάση τις απαιτήσεις ποιότητας Ανάπτυξη συστημάτων έγκαιρης προειδοποίησης Εφαρμογή ενός Σχεδίου Διαχείρισης της Ξηρασίας

Βραχυπρόθεσμες δράσεις διαχείρισης της ξηρασίας Μείωση της ζήτησης Εκστρατεία δημόσιας πληροφόρησης για εξοικονόμηση ύδατος Περιορισμός σε κάποιες αστικές χρήσεις ύδατος (π.χ. Πλύσιμο αυτοκινήτων, κηπουρική, κ.λπ) Τιμολόγηση Μείωση της υδροδότησης

Βραχυπρόθεσμες δράσεις διαχείρισης της ξηρασίας Αύξηση της παροχής ύδατος Βελτίωση της υπάρχουσας αποδοτικότητας των υδατικών συστημάτων (προγράμματα εντοπισμού διαρροής στα δίκτυα ύδρευσης) Χρήση πρόσθετων πηγών χαμηλής ποιότητας ή υψηλού κόστους εκμετάλλευσης Υπερεκμετάλλευση των υδροφορέων ή χρήση των υπόγειων αποθεμάτων

Βραχυπρόθεσμες δράσεις διαχείρισης της ξηρασίας Ελαχιστοποίηση των επιπτώσεων Προσωρινή ανακατανομή των υδατικών πόρων Δημόσιοι πόροι για την αποζημίωση των ζημιών εισοδήματος Μείωση φόρων ή παράταση της προθεσμίας πληρωμής Δημόσιοι πόροι για την ασφάλιση των καλλιεργειών

Διαδοχικά βήματα για την εφαρμογή των δράσεων διαχείρισης της ξηρασίας Πηγή: Οδηγίες Διαχείρισης της Ξηρασίας, Ευρωπαϊκή Ένωση – Γραφείο Συνεργασίας Ευρωπαϊκής Βοήθειας Ευρω-Μεσογειακό Περιφερειακό Πρόγραμμα για Τοπική Διαχείριση Υδάτων (MEDAWater) Μεσογειακή Ετοιμότητα και Σχεδιασμός Περιορισμού της Ξηρασίας (MEDROPLAN).

Δυσκολίες στην αποδοχή του σχεδίου δράσης κυρίως: Στην αντιμετώπιση των επιπτώσεων των ξηρασιών για μακρό χρονικό διάστημα με περιστασιακά μέτρα ή μέτρα διαχείρισης της κρίσης Στην αβεβαιότητα που επικρατεί ως προς το χρόνο εμφάνισης, αλλά και ως προς τα χαρακτηριστικά των μελλοντικών ξηρασιών. Στην έλλειψη συνήθως ενδιαφέροντος από τις κυβερνήσεις, τους πολίτες και τα ΜΜΕ για φαινόμενα που θα συμβούν στο μέλλον και Στην πιθανή παρανόηση των επιστημονικών απόψεων για τις ξηρασίες από τα κέντρα λήψης των αποφάσεων ή τα ΜΜΕ.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Οδηγίες Διαχείρισης της Ξηρασίας, Ευρωπαϊκή Ένωση - Γραφείο Συνεργασίας Ευρωπαϊκής Βοήθειας Ευρω-Μεσογειακό Περιφερειακό Πρόγραμμα για Τοπική Διαχείριση Υδάτων (MEDAWater) Μεσογειακή Ετοιμότητα και Σχεδιασμός Περιορισμού της Ξηρασίας (MEDROPLAN). ΕΘΙΑΓΕ – Τριμηνιαία Έκδοση του Εθνικού Ιδρύματος Αγροτικής Έρευνας, Τεύχος 24, Απρίλιος-Ιούνιος 2006, σελ. 10-13). How to Reduce Drought, Risk Preparedness and Mitigation Working Group, Principal Authors: Cody Knutson (National Drought Mitigation Center), Mike Hayes (National Drought Mitigation Center), Tom Phillips ( U.S. Bureau of Reclamation), March 1998 http://www.eea.europa.eu/el/articles/ean-sterepsei-to-pigadi-prosarmog-stis-epiptseis-tis-klimatiks-allags-kai-nero http://www.eea.europa.eu/el/pressroom/newsreleases/ksirasia-kai-yperkatanalosi-ydatos-stin-eyrpi http://www.envifriendly.tuc.gr/gr/docs/activities/070608/Presentations/Papadoulakis.pdf Ξηρασία, Νίκος Μάμασης και Δημήτρης Κουτσογιάννης, Εργαστήριο Υδρολογίας και Αξιοποίησης Υδατικών Πόρων, Τομέας Υδατικών Πόρων – Πολιτικών Μηχανικών, ΕΜΠ, Αθήνα 2007