Χημική ασφάλεια Μ. ΠΑΤΙΤΣΑ- Χ. ΦΟΥΝΤΖΟΥΛΑ

Τρόποι έκθεσης σε χημικές ουσίες Εισπνοή Απορρόφηση μέσω δέρματος ή ματιών Κατάποση Τραύματα

Οριακή τιμή έκθεσης Η ανώτερη τιμή επιτρεπτής συγκέντρωσης μιας χημικής ουσίας στον αέρα, χωρίς να υπάρχουν βλαπτικές συνέπειες για την υγεία εκείνων που εκτίθενται σε αυτές, κατά τη διάρκεια 8ωρης ημερήσιας ή 40ωρης εβδομαδιαίας εργασίας. ppm, mL/m3, mg/m3 σε 250C και 760mmHg

Σήματα κινδύνου

Τυποποιημένες ενδείξεις επικινδυνότητας Φράσεις Ειδικών Κινδύνων (R-Phrases) (περιγράφουν δυνητικές βλάβες, που μπορεί να προκαλέσει το προϊόν στην υγεία, υπό συνήθεις συνθήκες χειρισμού και χρήσης) Φράσεις Ασφαλούς Χρήσης (S-Phrases) (αναφέρονται στα προληπτικά μέτρα, που πρέπει να λαμβάνονται για την αποφυγή κινδύνου) συνοδευόμενες από έναν αριθμό.

∆ιαβρωτικές ουσίες ∆ιαβρωτικές ουσίες οξέα (pH < 2) και βάσεις (pH > 11.5). απελευθερώνουν θερμότητα στην επαφή τους με το νερό. καταστρέφουν τους ζωντανούς ιστούς. R34 και R35. ανόργανα οξέα, όπως το υδροχλωρικό οξύ και το θειϊκό οξύ καθώς επίσης και οι βάσεις όπως τα διαλύµατα υδροξειδίου του νατρίου (καυστική σόδα) (>2 %).

Τοξικές ουσίες (1) Τοξικές ουσίες µπορούν να προκαλέσουν σηµαντικές άµεσες ή χρόνιες βλάβες στην υγεία, ακόµη και τον θάνατο σε µικρές συγκεντρώσεις εάν ληφθούν µε εισπνοή, κατάποση, ή σε επαφή µε το δέρµα. R23, R24, and R25.

Τοξικές ουσίες (2) Τοξικές ουσίες Τοξικές ουσίες (2) Τοξικές ουσίες Μια ουσία κατηγοριοποιείται σαν «τοξική» όταν εµπίπτει στα ακόλουθα κριτήρια του Κανονισµού περί Επικινδύνων Ουσιών. LD50 στοµατική (ποντικός) 25 – 200 mg/kg βάρους σώµατος LD50 δερµατικά(ποντικός ή κουνέλι) 50 – 400 mg/kg βάρους σώµατος LC50 εισπνεόµενη (ποντικός) για αερολύµατα/κόνεις 0.25 – 1 mg/L LC50 εισπνεόµενη (ποντικός) για αέρια/ατµούς 0.50 – 2 mg/L LD: Lethal Dose LC: Lethal Concentration

Καρκινογόνα, μεταλλαξιογόνα, τερατογενή Καρκινογόνα: R45 και R40 Μεταλλαξιογόνα: R47 Τοξικοί για αναπαραγωγή: R46 και R40 άλλες ιδιότητες χρόνιων βλαβών: R48

Εύφλεκτες ουσίες Εκρηκτικά: R1, R2, R3 Οξειδωτικά: R7, R8, R9

Αέριο υπό πίεση Σύμβολο: Φιάλη αερίου Περιέχει αέριο υπό πίεση· εάν θερμανθεί μπορεί να εκραγεί. Περιέχει αέριο υπό ψύξη· μπορεί να προκαλέσει εγκαύματα ψύχους ή τραυματισμό. Να προστατεύεται από τις ηλιακές ακτίνες Φοράτε μονωτικά γάντια προστασίας από το ψύχος/προστατευτική μάσκα/προστατευτικά γυαλιά. Συμβουλευτείτε/Επισκεφθείτε αμέσως γιατρό. Σύμβολα που θα καταργηθούν σταδιακά: Δεν υπάρχει σύμβολο για το συγκεκριμένο εικονόγραμμα κινδύνου.

Εκρηκτικό (1) Ασταθή εκρηκτικά Εκρηκτικά, κίνδυνος μαζικής έκρηξης Σύμβολο: εκρηγνυόμενη βόμβα Ασταθή εκρηκτικά Εκρηκτικά, κίνδυνος μαζικής έκρηξης Εκρηκτικά, σοβαρός κίνδυνος εκτόξευσης Εκρηκτικά, κίνδυνος πυρκαγιάς, έκρηξης, εκτόξευσης Σε περίπτωση πυρκαγιάς ενδέχεται να προκύψει μαζική έκρηξη Πυροτεχνήματα, πυρομαχικά.

Εκρηκτικό (2) Εφοδιαστείτε με τις ειδικές οδηγίες πριν από τη χρήση. Μην το χρησιμοποιήσετε πριν διαβάσετε και κατανοήσετε τις οδηγίες προφύλαξης. Μακριά από θερμότητα/σπινθήρες/φλόγες/θερμές επιφάνειες. – Μην καπνίζετε. Να φοράτε προστατευτικά γάντια/προστατευτικά ενδύματα/μέσα ατομικής προστασίας για τα μάτια/πρόσωπο Χρησιμοποιείτε μέσα ατομικής προστασίας όταν απαιτείται Κίνδυνος έκρηξης σε περίπτωση πυρκαγιάς Σύμβολα που θα καταργηθούν σταδιακά:

Οξειδωτικό Σύμβολο: φλόγα υπεράνω κύκλου Μπορεί να προκαλέσει ή να αναζωπυρώσει πυρκαγιά· οξειδωτικό. Μπορεί να προκαλέσει πυρκαγιά ή έκρηξη· ισχυρό οξειδωτικό. Λευκαντικό, οξυγόνο για ιατρικούς σκοπούς. Μακριά από θερμότητα/σπινθήρες/φλόγες/θερμές επιφάνειες. – Μην καπνίζετε. Να φοράτε προστατευτικά γάντια/προστατευτικά ενδύματα/μέσα ατομικής προστασίας για μάτια/πρόσωπο. Ξεπλύνετε αμέσως τα μολυσμένα ρούχα και την επιδερμίδα με άφθονο νερό, πριν αφαιρέσετε τα ρούχα. Σύμβολα που θα καταργηθούν σταδιακά:

Εύφλεκτο (1) Σύμβολο: Φλόγα Εύφλεκτο ή/και Εξαιρετικά εύφλεκτο αέριο Εύφλεκτο ή/και Εξαιρετικά εύφλεκτο αερόλυμα Υγρό και ατμοί εύφλεκτα ή/και πολύ εύφλεκτα Εύφλεκτο στερεό Έλαιο για λυχνίες, βενζίνη, ασετόν για τα νύχια

Εύφλεκτο (2) Μην ψεκάζετε κοντά σε φλόγα ή άλλη πηγή ανάφλεξης. Μακριά από θερμότητα/σπινθήρες/φλόγες/θερμές επιφάνειες. – Μην καπνίζετε Να διατηρείται ο περιέκτης ερμητικά κλειστός Να διατηρείται δροσερό Να προστατεύεται από τις ηλιακές ακτίνες Σύμβολα που θα καταργηθούν σταδιακά:

Διαβρωτικό Σύμβολο: Διάβρωση Μπορεί να διαβρώσει μέταλλα Προκαλεί σοβαρά δερματικά εγκαύματα και οφθαλμικές βλάβες Καθαριστικά αποχέτευσης, οξικό οξύ, υδροχλωρικό οξύ, αμμώνιο Μην αναπνέετε σκόνη/αναθυμιάσεις/αέρια/σταγονίδια/ατμούς/εκνεφώματα Πλύνετε σχολαστικά μετά τον χειρισμό Να φοράτε προστατευτικά γάντια/προστατευτικά ενδύματα/μέσα ατομικής προστασίας για τα μάτια/πρόσωπο Φυλάσσεται κλειδωμένο Να διατηρείται μόνο στον αρχικό περιέκτη Σύμβολα που θα καταργηθούν σταδιακά:

Κίνδυνος για την υγεία (1) Σύμβολο: Θαυμαστικό Μπορεί να προκαλέσει ερεθισμό της αναπνευστικής οδού Μπορεί να προκαλέσει υπνηλία ή ζάλη Μπορεί να προκαλέσει αλλεργική δερματική αντίδραση Προκαλεί σοβαρό οφθαλμικό ερεθισμό Προκαλεί ερεθισμό του δέρματος Επιβλαβές σε περίπτωση κατάποσης Επιβλαβές σε επαφή με το δέρμα Επιβλαβές σε περίπτωση εισπνοής Βλάπτει τη δημόσια υγεία και το περιβάλλον καταστρέφοντας το όζον στην ανώτερη ατμόσφαιρα Απορρυπαντικά καθαρισμού, καθαριστικά τουαλέτας, ψυκτικό υγρό

Κίνδυνος για την υγεία (2) Αποφεύγετε να αναπνέετε: σκόνη/αναθυμιάσεις/αέρια/σταγονίδια/ατμούς/εκνεφώματα Να χρησιμοποιείται μόνο σε ανοικτό ή καλά αεριζόμενο χώρο Σε περίπτωση εισπνοής: Μεταφέρετε τον παθόντα στον καθαρό αέρα και αφήστε τον να ξεκουραστεί σε στάση που διευκολύνει την αναπνοή Σε περίπτωση κατάποσης: Καλέστε αμέσως το ΚΕΝΤΡΟ ΔΗΛΗΤΗΡΙΑΣΕΩΝ ή γιατρό, εάν αισθανθείτε αδιαθεσία Να φοράτε προστατευτικά γάντια/προστατευτικά ενδύματα/μέσα ατομικής προστασίας για τα μάτια/πρόσωπο. Σε περίπτωση επαφής με το δέρμα: Πλύνετε με άφθονο νερό και σαπούνι Σε περίπτωση επαφής με τα μάτια: ξεπλύνετε προσεκτικά με νερό για αρκετά λεπτά. Εάν υπάρχουν φακοί επαφής, αφαιρέστε τους, εφόσον είναι εύκολο. Συνεχίστε να ξεπλένετε. Μην τρώτε, πίνετε, ή καπνίζετε, όταν χρησιμοποιείτε αυτό το προϊόν. Σύμβολα που θα καταργηθούν σταδιακά:

Οξεία τοξικότητα (1) Σύμβολο: νεκροκεφαλή με διασταυρούμενα οστά Θανατηφόρο σε περίπτωση κατάποσης Θανατηφόρο σε επαφή με το δέρμα Θανατηφόρο σε περίπτωση εισπνοής Τοξικό σε περίπτωση κατάποσης Τοξικό σε επαφή με το δέρμα Τοξικό σε περίπτωση εισπνοής Φυτοφάρμακα, βιοκτόνα, μεθανόλη

Οξεία τοξικότητα (2) Αφαιρέστε/Βγάλτε αμέσως όλα τα μολυσμένα ρούχα. Πλύνετε τα μολυσμένα ενδύματα πριν τα ξαναχρησιμοποιήσετε. Μην αναπνέετε: σκόνη/αναθυμιάσεις/αέρια/σταγονίδια/ατμούς/εκνεφώματα Να χρησιμοποιείται μόνο σε ανοικτό ή καλά αεριζόμενο χώρο Φοράτε μέσα προστασίας της αναπνοής Σε περίπτωση εισπνοής: Μεταφέρετε τον παθόντα στον καθαρό αέρα και αφήστε τον να ξεκουραστεί σε στάση που διευκολύνει την αναπνοή Φυλάσσεται κλειδωμένο

Οξεία τοξικότητα (3) Πλύνετε… σχολαστικά μετά τον χειρισμό. Μην τρώτε, πίνετε, ή καπνίζετε, όταν χρησιμοποιείτε αυτό το προϊόν. Σε περίπτωση κατάποσης: Καλέστε αμέσως το ΚΕΝΤΡΟ ΔΗΛΗΤΗΡΙΑΣΕΩΝ ή γιατρό Ξεπλύνετε το στόμα Φυλάσσεται σε κλειστό περιέκτη Να μην έρθει σε επαφή με τα μάτια, με το δέρμα ή με τα ρούχα. Να φοράτε προστατευτικά γάντια/προστατευτικά ενδύματα/μέσα ατομικής προστασίας για τα μάτια/πρόσωπο. Σε περίπτωση επαφής με το δέρμα: Πλύνετε απαλά με άφθονο νερό και σαπούνι Σύμβολα που θα καταργηθούν σταδιακά:

Σοβαρός κίνδυνος για την υγεία Σύμβολο: Κίνδυνος για την υγεία Μπορεί να προκαλέσει θάνατο σε περίπτωση κατάποσης και διείσδυσης στις αναπνευστικές οδούς Μπορεί να προκαλέσει ή προκαλεί βλάβες στα όργανα Μπορεί να βλάψει τη γονιμότητα ή το έμβρυο Ύποπτο για πρόκληση βλάβης στη γονιμότητα ή στο έμβρυο Μπορεί να προκαλέσει καρκίνο Ύποπτο για πρόκληση καρκίνου Μπορεί να προκαλέσει γενετικά ελαττώματα Ύποπτο για πρόκληση γενετικών ελαττωμάτων Μπορεί να προκαλέσει αλλεργία ή συμπτώματα άσθματος ή δύσπνοια σε περίπτωση εισπνοής

Σοβαρός κίνδυνος για την υγεία Τερεβινθέλαιο, βενζίνη, έλαιο για λυχνίες Σε περίπτωση κατάποσης: Καλέστε αμέσως το ΚΕΝΤΡΟ ΔΗΛΗΤΗΡΙΑΣΕΩΝ ή γιατρό ΜΗΝ προκαλέσετε εμετό Φυλάσσεται κλειδωμένο Μην αναπνέετε σκόνη/αναθυμιάσεις/αέρια/σταγονίδια/ατμούς/εκνεφώματα. Πλύνετε σχολαστικά μετά τον χειρισμό. Μην τρώτε, πίνετε, ή καπνίζετε, όταν χρησιμοποιείτε αυτό το προϊόν. Συμβουλευθείτε/Επισκεφθείτε γιατρό εάν αισθανθείτε αδιαθεσία Σε περίπτωση έκθεσης: Καλέστε το ΚΕΝΤΡΟ ΔΗΛΗΤΗΡΙΑΣΕΩΝ ή γιατρό

Σοβαρός κίνδυνος για την υγεία Εφοδιαστείτε με τις ειδικές οδηγίες πριν από τη χρήση Μην το χρησιμοποιήσετε πριν διαβάσετε και κατανοήσετε τις οδηγίες προφύλαξης Χρησιμοποιείτε μέσα ατομικής προστασίας όταν απαιτείται Σε περίπτωση έκθεσης ή πιθανής έκθεσης: Συμβουλευθείτε/Επισκεφθείτε γιατρό Αποφεύγετε να αναπνέετε σκόνη/αναθυμιάσεις/αέρια/σταγονίδια/ατμούς/εκνεφώματα Σε περίπτωση ανεπαρκούς αερισμού, να φοράτε μέσα ατομικής προστασίας της αναπνοής Σε περίπτωση εισπνοής: Εάν ο παθών έχει δύσπνοια, μεταφέρετέ τον στον καθαρό αέρα και αφήστε τον να ξεκουραστεί σε στάση που διευκολύνει την αναπνοή Σύμβολα που θα καταργηθούν σταδιακά:

Επικίνδυνο για το περιβάλλον Σύμβολο: Περιβάλλον Τοξικό ή/και Πολύ τοξικό για τους υδρόβιους οργανισμούς, με μακροχρόνιες επιπτώσεις Φυτοφάρμακα, βιοκτόνα, βενζίνη, τερεβινθέλαιο Να αποφεύγεται η ελευθέρωση στο περιβάλλον Μαζέψτε τη χυμένη ποσότητα Σύμβολα που θα καταργηθούν σταδιακά:

Επικινδυνότητα εργασιακών χώρων Οι εργασιακοί χώροι ταξινομούνται σε 4 επίπεδα επικινδυνότητας (HSE: Health and Safety Executive) βάσει: Των φυσικοχημικών ιδιοτήτων των ουσιών Της διάχυσης ουσιών στον εσωτερικό αέρα Της ποσότητας των ουσιών Διάχυση και πτητικότητα Η διάχυση εκτιμάται ως υψηλή, μεσαία και χαμηλή και καθορίζεται από την μορφή (στερεή, υγρή, αέρια) Ποσότητα Μικρή:χρήση γραμμαρίων (g) ή χιλιοστόλιτρων (ml) Μεσαία: για κιλά (kg) ή λίτρα (L) Μεγάλη: για τόνους ή κυβικά μέτρα (m3)

Επίπεδα χημικής επικινδυνότητας Επίπεδο 1: Μικρός κίνδυνος για τους εργαζομένους Επίπεδο 2: Μέτριος κίνδυνος για τους εργαζομένους Συνίσταται η λήψη μέτρων πρόληψης. Το πιο αποτελεσματικό μέτρο τα συστήματα τοπικού εξαερισμού. Επίπεδο 3: Αυξημένος κίνδυνος για τους εργαζομένους και απαιτείται χρήση κλειστού τύπου συστήματος με αρνητική πίεση Επίπεδο 4: Υψηλός κίνδυνος για τους εργαζομένους χρήση χημικών ουσιών που χαρακτηρίζονται ως τοξικές, καρκινογόνες, μεταλλαξιογόνες, μεγάλης ποσότητας, υψηλής πτητικότητας.

Επίπεδα χημικής επικινδυνότητας

Ταξινόμηση σύμφωνα με την τοξικότητα

Ανάσχεση χημικού κινδύνου Αναγνώριση Δελτία Δεδομένων Ασφάλειας Υλικού (MSDS: Material Safety Data Sheet) με τις εξής πληροφορίες: Ονομασία, εταιρία παραγωγής, συστατικά Φυσικές και χημικές ιδιότητες Πιθανότητα πρόκλησης έκρηξης ή πυρκαγιάς Μέτρα πυρόσβεσης Κίνδυνοι υγείας και οδηγίες ασφαλείας Πληροφορίες προστασίας Ά Βοήθειες

Ανάσχεση χημικού κινδύνου Αναγνώριση Δελτία Δεδομένων Ασφάλειας Υλικού (MSDS: Material Safety Data Sheet) με τις εξής πληροφορίες: Αντιμετώπιση διαρροών πιτσιλισμάτων Στοιχεία επικινδυνότητας για το φυσικό περιβάλλον Χειρισμός αποθήκευση Μεταφορά Απόρριψη, απόβλητα Λοιπές πληροφορίες

Ανάσχεση χημικού κινδύνου Έλεγχος χημικών ουσιών Κατάργηση: η παύση χρήσης μέσω αλλαγής μεθόδων και τεχνικών Υποκατάσταση:αντικατάσταση με λιγότερο επικίνδυνες Μέσα ατομικής προστασίας

Διαχείριση χημικών παραγόντων Η συχνότητα και η σοβαρότητα των χημικών ατυχημάτων στο εργαστήριο μειώνεται όταν ακολουθούνται τα προβλεπόμενα μέτρα Αποθήκευση : Χρήση κατάλληλων συσκευασιών και χώρων αποθήκευσης Συσκευασίες: Το δοχεία πρέπει να φέρουν ετικέτες με το όνομα, τις ιδιότητες, τα σύμβολα επικινδυνότητας και να μεταφέρονται με ασφάλεια

Διαχείριση χημικών παραγόντων Χώροι αποθήκευσης: Σε ειδικά σχεδιασμένους χώρους με επαρκή εξαερισμό, σε ντουλάπια ή χαμηλά σταθερά ράφια μακριά από πηγές θερμότητας. Εξωτερικά πρέπει να φέρουν ειδική προειδοποιητική σήμανση και να απαγορεύεται η είσοδος σε μη εξουσιοδοτημένο προσωπικό Δεν πρέπει να αποθηκεύονται μεγάλες ποσότητες Η αποθήκευση όχι με αλφαβητική σειρά αλλά βάσει των χημικών και φυσικών ιδιοτήτων Ποτέ πάνω σε πάγκους εργασίας κυρίως στο ύψος των ματιών

Χώροι αποθήκευσης Αποθήκευση ασυμβίβαστων χημικών ουσιών: Χωριστά γιατί η φύλαξη τους με υπόλοιπες μπορεί να ευνοήσει αντιδράσεις Τα ανόργανα χωριστά από τα οργανικά Όλα τα ανόργανα μαζί με εξαίρεση το νιτρικό οξύ Οξέα και βάσεις Χωριστή αποθήκευση σε ντουλάπια ανθεκτικά στη διάβρωση Τοξικές χημικές ουσίες Χρήση με προσοχή, χωριστή αποθήκευση σε σωστά αεριζόμενες περιοχές, χωριστά από οξέα και βάσεις

Χώροι αποθήκευσης Εύφλεκτες χημικές ουσίες Σε ασφαλή μεταλλικά δοχεία, σε χώρους με επαρκή εξαερισμό και με πυρίμαχη επένδυση Κύλινδροι αερίων Εξαιρετικά επικίνδυνοι για πρόκληση εκρήξεων διότι είναι κατασκευασμένοι υπό πίεση Σε ειδικό επαρκώς αεριζόμενο χώρο με κατάλληλη σήμανση Πρέπει να διατηρούνται σταθερές Πρέπει να ελέγχεται τακτικά η επάρκεια των βαλβίδων

Οδηγίες ασφαλούς χειρισμού

Έκχυση χημικών ουσιών Οι χημικές διαρροές μπορεί να επηρεάσουν την υγεία των εργαζομένων και να μολύνουν επιφάνειες και τον εξοπλισμό Γενικές οδηγίες Ενημέρωση υπευθύνου ασφαλείας Αποφυγή εισπνοής Περιορισμός ελεύθερων φλογών Διακοπή λειτουργίας ηλεκτρικών συσκευών (σπινθήρες) Χρήση κατάλληλων μέτρων προστασίας Εκκένωση του χώρου

Διαρροές οξέων και βάσεων Βασικός κίνδυνος η διάβρωση επιφανειών και η πρόκληση σοβαρών εγκαυμάτων στον ανθρώπινο ιστό Πιτσιλίσματα πρέπει να αντιμετωπίζονται φορώντας γάντια, με απορροφητική πετσέτα και καλό καθαρισμό με απορρυπαντικό. Τα πυκνά οξέα και βάσεις που δεν αντιδρούν με το νερό μπορούν να αραιώνονται πριν τον καθαρισμό Εξουδετέρωση με Na2CO3 ή NaHCO3 και βάσεις με βορικό ή κιτρικό οξύ Για ποσότητες > 1 L ή 500 g: ο χώρος εκκενώνεται Κατάλληλος προστατευτικός εξοπλισμός

Έκχυση διαλυτών Οι διαλύτες εκτός του νερού δεν πρέπει να αραιώνονται με νερό πριν τον καθαρισμό. Παράγουν αναθυμιάσεις και χρησιμοποιούνται φιλτρομάσκες. Αντιμετωπίστε τη διαρροή φορώντας γάντια, με απορροφητική πετσέτα και καλό καθαρισμό με απορρυπαντικό.

Πτητικές ή εύφλεκτες ουσίες Ο κύριος κίνδυνος από τη διαρροή πτητικών ουσιών είναι η εισπνοή βλαβερών ατμών ενώ για τις εύφλεκτες ουσίες είναι η πυρκαγιά Αποφύγετε την εισπνοή αερίων Απομονώστε τις ελεύθερες φλόγες Χρησιμοποιήστε κατάλληλο εξοπλισμό Χρησιμοποιήστε απορροφητικό υλικό για την συγκέντρωση της ουσίας

Διαρροές από κυλίνδρους αερίων Κίνδυνος έκρηξης! Συνιστώμενες ενέργειες: Περιορισμός ελεύθερης φλόγας Για μικρές διαρροές μεταφορά του κυλίνδρου σε ανοιχτό χώρο Η βαλβίδα πρέπει να καλύπτεται με πλαστικό κάλυμμα Για σοβαρές διαρροές το κτήριο εκκενώνεται