Ξεκλειδώνοντας τα Δικαιώματα των Παιδιών Ξεκλειδώνοντας τα Δικαιώματα των Παιδιών Ενότητα 1: Εισαγωγή στα Διεθνή Δικαιώματα του Παιδιού Με τη συγχρηματοδότηση του Προγράμματος «Θεμελιώδη Δικαιώματα και Ιθαγένεια» της Ευρωπαϊκής Ένωσης Με την επιπλέον χρηματοδότηση του Allan & Nesta Ferguson Charitable Trust

Τι είναι «παιδί»; Κάθε ανθρώπινο ον μικρότερο των δεκαοκτώ ετών, εκτός εάν η ενηλικίωση επέρχεται νωρίτερα Διεθνής Σύμβαση των Η.Ε. για τα Δικαιώματα του Παιδιού, Άρθρο 1ο

Τι είναι «τα δικαιώματα των παιδιών»; Πρόκειται για ελευθερίες, προδιαγραφές, αξιώσεις που αυτόματα δικαιούνται όλα τα παιδιά Τα παιδιά είναι φορείς δικαιωμάτων Τα κράτη είναι φορείς υποχρεώσεων

Τα Παιδιά ως Φορείς Δικαιωμάτων Παιδί = Φορέας Δικαιωμάτων Δικαιούται την εκπλήρωση των δικαιωμάτων του από... Κράτος = Φορέας Υποχρεώσεων Οφείλει να προστατεύει και να προάγει τα δικαιώματά του...

Πώς παρεμβαίνουν οι γονείς, επίτροποι και φροντιστές στο σύστημα; Παιδί = Φορέας Δικαιωμάτων Δικαιούται την εκπλήρωση των δικαιωμάτων του από... Κράτος = Φορέας Υποχρεώσεων Οφείλει να προστατεύει και να προάγει τα δικαιώματά του... Parents, carers or guardians Παρέχει υποστήριξη σε Παρέχει υποστήριξη σε Γονείς, επίτροποι, φροντιστές...

Εισαγωγή στα Διεθνή Δικαιώματα του Παιδιού Οικουμενικά: Διεθνής Χάρτης των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου Ειδικά: Η Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού Ευρύ φάσμα δικαιωμάτων Η πιο ευρέως κυρωμένη σύμβαση ανθρωπίνων δικαιωμάτων Η υλοποίησή της ελέγχεται και καθοδηγείται απο την Επιτροπή των Ηνωμένων Εθνών για τα Δικαιώματα του Παιδιού Δείτε και τα 3 Προαιρετικά της Πρωτόκολλα

Εισαγωγή στα Ευρωπαϊκά Δικαιώματα του Παιδιού Γενικό Πλαίσιο: Ευρωπαϊκή Σύμβαση των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου Χάρτης Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης Ειδικό Πλαίσιο: Άρθρο 24 του Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης Ευρωπαϊκές κατευθυντήριες γραμμές για την Προαγωγή και την Προστασία των Δικαιωμάτων του Παιδιού (2007) Κατευθυντήριες γραμμές της Επιτροπής Υπουργών του Συμβουλίου της Ευρώπης για τη φιλική προς το παιδί δικαιοσύνη (2010)

Η Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού – «Π.Π.Σ.» Προστασία: Το δικαίωμα να προστατεύεται από πράξεις και συμπεριφορές. Παροχή: Το δικαίωμα να έχει πρόσβαση σε παροχές, σε υπηρεσίες ή δραστηριότητες. Συμμετοχή: Το δικαίωμα να συμμετέχει σε δραστηριότητες.

Οι θεμελιώδεις αρχές της Σύμβασης για τα Δικαιώματα του Παιδιού Το δικαίωμα να προστατεύεται ενάντια σε κάθε μορφής διάκριση (Άρθρο 2) Tο βέλτιστο συμφέρον του παιδιού θα πρέπει να είναι πρωταρχικό κριτήριο για όλα τα ζητήματα που το αφορούν (Άρθρο 3.1) Το δικαίωμα στη ζωή, στην επιβίωση και στην ανάπτυξη (Άρθρο 6) Το δικαίωμα ακρόασης του παιδιού (Άρθρο 12)

Άλλα δικαιώματα που περιέχονται στη Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού Απαγόρευση διακρίσεων Βέλτιστο Συμφέρον Ζωή, Επιβίωση και Ανάπτυξη Καταγραφή της γέννησής του Ταυτότητα Συμμετοχή Έκφραση Σκέψη Θρησκεία ιδιωτικότητα Απαγόρευση κακοποίησης Εναλλακτική Φροντίδα Υγεία Εκπαίδευση

Οι θεμελιώδεις αρχές: Πού τις συναντούμε; Διακρίσεις  Δραστηριότητα 1.2A Το βέλτιστο συμφέρον του παιδιού  Δραστηριότητα 1.2B Ζωή, επιβίωση και ανάπτυξη  Ενότητα 2 και Δραστηριότητα 1.2Γ Δικαίωμα ακρόασης και συμμετοχής  Ενότητα 3 και Ενότητα 4. Η Δραστηριότητα 1.2Δ επίσης παρέχει περιληπτικές πληροφορίες για το δικαίωμα αυτό.

Τι αποτελεί διάκριση; Έχετε ποτέ αντιληφθεί ή βιώσει διακρίσεις;

Η αρχή της απαγόρευσης των διακρίσεων Θεμελιώδης αρχή του διεθνούς και περιφερειακού δικαίου ανθρωπίνων δικαιωμάτων Στενά συνδεμένη με το δικαίωμα στην ανθρώπινη αξιοπρέπεια Ιδιαίτερα σημαντική όταν κανείς εργάζεται με παιδιά Διακρίσεις μπορεί να συμβούν για πολλαπλούς λόγους Διακρίσεις μπορεί να λάβουν χώρα και χωρίς σχετική πρόθεση ή εν απουσία κατανόησής τους από τον διακρίνοντα

Νομικό Πλαίσιο – Διεθνή Όργανα Οικουμενική Διακήρυξη για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου (Άρθρο 2) Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού (Άρθρο 2) Το παιδί προστατεύεται επίσης από τις διακρίσεις και με βάση το καθεστώς των γονέων του, των νόμιμων κηδεμόνων του ή των μελών της οικογενείας του Διεθνές Σύμφωνο για τα Ατομικά και Πολιτικά Δικαιώματα (Άρθρο 2.1) Διεθνές Σύμφωνο για τα Οικονομικά, Κοινωνικά και Πολιτιστικά Δικαιώματα (Άρθρο 2.2) Διεθνής Σύμβαση για την Κατάργηση κάθε Μορφής Φυλετικών Διακρίσεων

Νομικό Πλαίσιο – Ευρωπαϊκά Όργανα Ευρωπαϊκή Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου (Άρθρο 14 και Πρωτόκολλο 12) Ο Ευρωπαϊκός Χάρτης των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων (Άρθρο 21) Η Ευρωπαϊκή Οδηγία για την ίση μεταχείριση προσώπων ασχέτως φυλετικής ή εθνοτικής καταγωγής (2000/43/EC)

Απαγορευμένη συμπεριφορά: Άμεση Διάκριση Απαγορευμένη συμπεριφορά: Άμεση Διάκριση ΑΜΕΣΗ ΔΙΑΚΡΙΣΗ – λαμβάνει χώρα όταν ένα άτομο δέχεται λιγότερο ευνοϊκή μεταχείριση εξαιτίας ένος προστατευόμενου χαρακτηριστικού (για παράδειγμα: εθνικότητα, φύλο, θρησκεία, πολιτικές πεποιθήσεις, γενετήσιος προσανατολισμός, κοινωνική καταγωγή ή άλλο καθεστώς)

Απαγορευμένη συμπεριφορά: Έμμεση Διάκριση ΕΜΜΕΣΗ ΔΙΑΚΡΙΣΗ – λαμβάνει χώρα όταν ένας νόμος, πολιτική ή πρακτική εφαρμόζεται για όλους, αλλά θέτει ένα άτομο ή μια ομάδα ατόμων με προστατευόμενο/-α χαρακτηριστικό/-ά σε μειονεκτική θέση

Απαγορευμένη συμπεριφορά: Παρενόχληση ΠΑΡΕΝΟΧΛΗΣΗ – Λαμβάνει χώρα όταν εκδηλώνεται ανεπιθύμητη συμπεριφορά συνδεόμενη με ένα από τα νομικά προστατευόμενα χαρακτηριστικά (για παράδειγμα: το φύλο) και αυτή πραγματοποιείται με σκοπό ή αποτέλεσμα την προσβολή της αξιοπρέπειας ενός προσώπου και τη δημιουργία εκφοβιστικού, εχθρικού, εξευτελιστικού, ταπεινωτικού ή προσβλητικού περιβάλλοντος

Απαγορευμένη συμπεριφορά - Θυματοποίηση Λαμβάνει χώρα όταν ένα άτομο υπόκειται δυσμενή μεταχείριση επειδή παραπονείται για διακρίσεις ή βοηθά κάποιον που είναι θύμα διακρίσεων

Δικαιολόγηση Άμεσες Διακρίσεις: Δεν δικαιολογούνται για λόγους φυλής/εθνικότητας – είναι πάντα άδικες Άμεσες (εκτός από εκείνες για λόγους φυλής, εθνικότητας)/ Έμμεσες Διακρίσεις: μπορούν να δικαιολογηθούν αν αποδεικνύεται πως η διαφορά στη μεταχείριση επιδιώκει νόμιμο σκοπό και τα μέσα επίτευξής του είναι αναλογικά

Ποιά μέσα θεωρούνται αναλογικά ως προς την επίτευξη ενός νόμιμου σκοπού; Νόμιμος σκοπός: το κριτήριο ή η πρακτική πρέπει να είναι σύννομα και να αναπαριστούν μια αληθινή αντικειμενική στάθμιση αναγκών Αναλογικά: Αναλογικός σημαίνει «πρόσφορος και αναγκαίος» Για παράδειγμα: τα «θρησκευτικά» ως μάθημα, σχολεία αρρένων ή θηλέων

Δυνατότητες Θεραπείας Πρόσβαση σε διαδικασίες διαμεσολάβησης ή διαδικασίες δικαστικές και διοικητικές Οι διαδικασίες διαμεσολάβησης δεν υποκαθιστούν τις δικαστικές, αλλά μπορούν να αποτελέσουν επιπρόσθετες διεξόδους έννομης προστασίας Οι δικαστικές διαδικασίες μπορούν να είναι αστικές και ποινικές

Κυρώσεις Πρέπει να είναι: Αποτελεσματικές Αναλογικές Αποτρεπτικές και μπορεί να περιλαμβάνουν την καταβολή αποζημίωσης στο θύμα

Το Βέλτιστο Συμφέρον του Παιδιού Άρθρο 3.1 της Σύμβασης για τα Δικαιώματα του Παιδιού: «Σε όλες τις αποφάσεις που αφορούν τα παιδιά, είτε αυτές λαμβάνονται από δημόσιους ή ιδιωτικούς οργανισμούς κοινωνικής προστασίας, είτε από τα δικαστήρια, τις διοικητικές αρχές ή από τα νομοθετικά όργανα, πρέπει να λαμβάνεται πρωτίστως υπόψη το συμφέρον του παιδιού.» Γενικό Σχόλιο υπ’αρ.14, Επιτροπή των Η.Ε. για τα Δικαιώματα του Παιδιού

Βέλτιστο Συμφέρον του Παιδιού: Συστατικά μέρη «Σε όλες τις αποφάσεις που αφορούν τα παιδιά...» Ερμηνεύεται διασταλτικά Αναφέρεται σε όλες τις αποφάσεις και τις ενέργειες που επιδρούν άμεσα ή έμμεσα σε ένα παιδί, σε ομάδες παιδιών ή στα παιδιά, γενικά.

Συστατικά Μέρη: «Βέλτιστο συμφέρον...» Ευέλικτη και προσαρμόσιμη έννοια Προσδιορίζεται κατά περίπτωση, σύμφωνα με τη συγκεκριμένη κατάσταση του περί ου ο λόγος παιδιού ή παιδιών Η αξιολόγηση είναι απαραίτητη, για να ληφθούν υπόψη: Οι απόψεις του παιδιού Η ταυτότητα του παιδιού Η διατήρηση του οικογενειακού περιβάλλοντος και των σχέσεων Η φροντίδα, η ασφάλεια και η προστασία του παιδιού Η κατάσταση ευαλωτότητας Τα δικαιώματα του παιδιού στην υγεία και την εκπαίδευση.

Συστατικά Μέρη: «πρωτίστως υπόψη...» Το «βέλτιστο συμφέρον» παίζει σημαντικό ρόλο και του αποδίδεται υψηλή προτεραιότητα Ας σημειωθεί: το βέλτιστο συμφέρον του παιδιού λαμβάνεται πρωτίστως υπόψη και στα ζητήματα υιοθεσίας (Άρθρο 21)

Το βέλτιστο συμφέρον του παιδιού: Παράδειγμα Οι γονείς ενός νεαρού αγοριού χωρίζουν με κατ’αντιδικία διαζύγιο. Υπάρχει διαφωνία ως προς το με ποιο γονέα θα πρέπει να ζήσει το αγόρι. Ο συνήγορος του/νόμιμος κηδεμόνας του θα πρέπει να αναζητήσει την άποψη του παιδιού, ενώ ο κοινωνικός λειτουργός θα πρέπει να διενεργήσει αξιολόγηση του βέλτιστου συμφέροντος για να οδηγήσει το Δικαστήριο στη λήψη μιας απόφασης που θα λαμβάνει πρωτίστως υπόψη το βέλτιστο συμφέρον του αγοριού.

Λίστα Ελέγχου του Βέλτιστου Συμφέροντος Να μιλήσω/συζητήσω με το παιδί Να ζητήσω την άποψη εκείνων που γνωρίζουν το παιδί Τι πιστεύω εγώ; Να εξηγήσω την απόφαση στο παιδί

Το δικαίωμα στη ζωή, στην επιβίωση και στην ανάπτυξη «1. Τα Συμβαλλόμενα Κράτη αναγνωρίζουν ότι κάθε παιδί έχει εγγενές δικαίωμα στη ζωή. 2. Τα Συμβαλλόμενα κράτη μέρη εξασφαλίζουν, στο μέτρο του δυνατού, την επιβίωση και την ανάπτυξη του παιδιού.» Άρθρο 6 της Σύμβασης για τα Δικαιώματα του Παιδιού

Το δικαίωμα στη ζωή, στην επιβίωση και στην ανάπτυξη Τι σημαίνει; Ερμηνευόμενο διασταλτικά Περιλαμβάνει την ολιστική ανάπτυξη του παιδιού (σωματική, πνευματική, πνευματιστική, ηθική, ψυχολογική και κοινωνική) Κρατική υποχρέωση ως προς: Την ενεργή υποστήριξη ενός παιδιού να ζήσει και να αναπτυχθεί (εξουσιοδοτικές διατάξεις) Την αποτροπή, απαγόρευση και τιμώρηση πράξεων επιζήμιων για το δικαίωμα αυτό

Το δικαίωμα στη ζωή, στην επιβίωση και στην ανάπτυξη Παραδείγματα Η απαγόρευση επιβολής ποινών ισοβίων χωρίς τη δυνατότητα απελευθέρωσης Η χρήση της στέρησης της ελευθερίας μόνο ως μέτρο τελευταίας καταφυγής και για το συντομότερο δυνατό χρονικό διάστημα Η υλοποίηση εξωσχολικών δραστηριοτήτων και προγραμμάτων για τα ιδρυματοποιημένα παιδιά

Το δικαίωμα στη συμμετοχή και το δικαίωμα στην ακρόαση «1. Τα Συμβαλλόμενα Κράτη εγγυώνται στο παιδί που έχει ικανότητα διάκρισης το δικαίωμα ελεύθερης έκφρασης της γνώμης του σχετικά με οποιοδήποτε θέμα που το αφορά, λαμβάνοντας υπόψη τις απόψεις του παιδιού ανάλογα με την ηλικία του και με το βαθμό ωριμότητάς του. 2. Για το σκοπό αυτόν θα πρέπει ιδίως να δίνεται στο παιδί η δυνατότητα να ακούγεται σε οποιαδήποτε διοικητική ή δικαστική διαδικασία που το αφορά, είτε άμεσα είτε μέσω ενός εκπροσώπου ή ενός αρμόδιου οργανισμού, κατά τρόπο συμβατό με τους διαδικαστικούς κανόνες της εθνικής νομοθεσίας.» Άρθρο 12 της Σύμβασης για τα Δικαιώματα του Παιδιού

Δικαίωμα στη συμμετοχή και δικαίωμα ακρόασης Τι σημαίνει; Όλα τα παιδιά έχουν το δικαίωμα να εκφραστούν και να ακουστούν Εφαρμόζεται για όλες τις αποφάσεις/όλα τα ζητήματα που αφορούν το παιδί/τα παιδιά Συμμετοχική και ενταξιακή διαδικασία Αποκτά νόημα δια μέσω βοηθημάτων, υποστήριξης και ευκαιριών συμμετοχής Δεν πρέπει να γίνεται καταστρατήγηση του άρθρου σχετικά με το πότε πληρούνται οι όροι και να οδηγείται το παιδί σε αποστέρηση του δικαιώματός του

Δικαίωμα στη συμμετοχή και δικαίωμα ακρόασης: Παράδειγμα Ι Ένα παιδί κατηγορείται για τη διάπραξη αδικήματος Του παρέχεται υποστήριξη ώστε να συμμετέχει ουσιαστικά σε μια διαδικασία ακρόασης σχετικά με ένα αναμορφωτικό πρόγραμμα Καταφέρνει να εκφράσει τη μετάνοιά του, αλλά και να εξηγήσει ως ένα βαθμό για ποιό λόγο συμπεριφέρθηκε κατ’αυτόν τον τρόπο Ολοκληρώνει ένα κοινοτικό αναμορφωτικό πρόγραμμα, μέσα από το οποίο αντιμετωπίζει τα αίτια του κακού, και, μετά το πέρας του οποίου, δεν εμφανίζει υποτροπή

Δικαίωμα στη συμμετοχή και δικαίωμα ακρόασης: Παράδειγμα ΙΙ Ένα παιδί κακοποιείται σεξουαλικά Ένας γιατρός υποστηρίζει το παιδί στο να εξηγήσει τι συνέβη και κάνει παραπομπή για την προστασία του Ένας κοινωνικός λειτουργός και ένας αστυνομικός συνεργάζονται για τη λήψη μιας αστυνομικής κατάθεσης, το παιδί κατορθώνει να εξηγήσει τι συνέβη με όρους και τρόπους με τους οποίους αισθάνεται άνετα Παρίσταται στο δικαστήριο ως μάρτυρας και καταθέτει εξ αποστάσεως Όλοι οι παράγοντες της δίκης του μιλούν χρησιμοποιώντας κατάλληλη γλώσσα Εξασφαλίζεται η καταδίκη του δράστη. Το παιδί είναι 5 ετών.

Λέξεις κλειδιά – το δικαίωμα στη συμμετοχή και στην ακρόαση Ενημέρωση Υποστήριξη Ανεπίσημο/ απλό περιβάλλον Φιλικό προς το παιδί Ουσιαστική Συμμετοχή Επικοινωνιακές Δεξιότητες

Κύκλοι Επιρροής