Ερωτήσεις εξετάσεων

Οδηγίες Διαβάστε προσεκτικά όλα τα αρχεία με τη σειρά (όπως είναι αναρτημένα) και λύστε τις απορίες σας στο τελευταίο μάθημα (8/1/2017), στο οποίο θα δοθούν κατευθυντήριες γραμμές για τις απαντήσεις από τον καθηγητή. Απαντήστε τα ερωτήματα. Προσοχή! Τα περισσότερα απαιτούν συνδυασμό από διάφορα αρχεία και κριτική σύνδεση-σκέψη. Τα ερωτήματα 1-17 ακολουθούν την πορεία των αρχείων αλλά τα ερωτήματα 18-25 είναι πιο συνδυαστικά. Τα ερωτήματα δεν ανταποκρίνονται στο σύνολο της ύλης που σας δίνεται αλλά απαιτείται η κατανόηση της γενικής φιλοσοφίας της ύλης Ο καθηγητής θα ζητά διευκρινίσεις για να διαπιστώσει αν η απάντηση είναι πραγματικό κτήμα σας. Επίσης έχει το δικαίωμα να ζητήσει συμπληρωματικές πληροφορίες Με κλήρωση απαντάτε σε ένα μόνο ερώτημα. Σας ανακοινώνεται ο βαθμός σας και στη συνέχεια αν θέλετε βελτίωση βαθμού απαντάτε με κλήρωση και σε ένα δεύτερο ερώτημα (Προσοχή: αν το δεύτερο ερώτημα δεν απαντηθεί επαρκώς, τότε η βαθμολογία μειώνεται) Αν κοπείτε στο πρώτο ερώτημα έχετε δικαίωμα για δεύτερη ερώτηση με άριστα το 8 και τρίτη με άριστα το 6.

Ερώτηση 1 Γλωσσική αλλαγή: Δώστε όλα τα είδη της φωνολογικής, της σημασιολογικής και της λεξιλογικής αλλαγής (με συνοπτικό ορισμό) με τα είδη τους και ένα παράδειγμα

Ερώτηση 2 Ιωάννης ο αποκεφαλιστής «που αποκεφαλίστηκε» (πβ. Ιωάννης ο αποκεφαλισθείς): Ποιο φαινόμενο μορφολογικής αλλαγής αφορά αυτό το παράδειγμα; Σε ποιο φωνολογικό φαινόμενο βασίζεται και σε ποια φάση της ελληνικής έλαβε χώρα αυτό (δώστε κι άλλα σχετικά παραδείγματα) Σε ποια κατηγορία γλωσσικής αλλαγής ανήκει το συγκεκριμένο είδος μορφολογικής αλλαγής και ποια τα υπόλοιπα της ίδιας κατηγορίας (ονομαστικά, σύντομο ορισμό και ένα παράδειγμα) Τι θα απαντούσατε σε κάποιον που θα σας έλεγε ότι το σωστό είναι μόνο το Ιωάννης ο αποκεφαλισθείς (στηρίξτε την άποψή σας και με άλλα παραδείγματα); Τι ερμηνεία θα του δίνατε στην περίπτωση που αποδεχτείτε και τα δύο;

Ερώτηση 3 Ερμηνεία γλωσσικής αλλαγής: Ένας φίλος σας ισχυρίζεται ότι η ελληνική γλώσσα παρακμάζει και φθίνει όσο αλλάζει. Να προσπαθήσετε να του αλλάξετε γνώμη με βάση θεωρητικά στοιχεία αλλά και παραδείγματα από την ιστορία της ελληνικής γλώσσας (τρία αρκούν).

Ερώτηση 4 ΙΕ γλώσσα: Τι είναι η ΙΕ γλώσσα και τι ξέρετε για το πολιτισμό των ινδοευρωπαίων; Επιλέξετε τρεις λέξεις της και ΙΕ και πείτε πώς εξελίχθηκαν στην Πρωτοελληνική και μετά στην Αρχαία Ελληνική και να περιγράψετε την αλλαγή τους. Θα πρέπει οι αλλαγές να είναι τρεις διαφορετικές.

Ερώτηση 5 Φάσεις και πηγές: ποιες είναι οι φάσεις της ελληνικής γλώσσας και ποιες μεθόδους ή πηγές χρησιμοποιούμε για κάθε μία από αυτές (αμάρτυρες και μαρτυρημένες);

Ερώτηση 6 ΙΕ γλώσσες: Ουγγρική-τουρκική, ρουμανική-λατινική, ελληνική-αλβανική: ποια η σχέση τους στην ινδοευρωπαϊκή οικογένεια; Ποια η σχέση προελληνικής-ετρουσκικής; Ποιες είναι οι βασικές οικογένειες γλωσσών και οι βασικές ινδοευρωπαϊκές γλώσσες (ονομαστικά και χωρίς τις υποκατηγορίες);

Ερώτηση 7 Ποια η διαφορά Πρωτοελληνικής και Προελληνικής; Να δώσετε δύο παραδείγματα λέξεων στην Πρωτοελληνική και να τα σχολιάσετε.

Ερώτηση 8 Συστήματα γραφής: Ποιες αρχαίες διάλεκτοι καταγράφονταν με συλλαβικό σύστημα και τι ξέρετε για αυτό; Να επιλέξετε δύο λέξεις της διαλέκτου που μιλήθηκε στην ηπειρωτική Ελλάδα και να τις σχολιάσετε ως προς τον τρόπο δήλωσης Πότε εισήχθη το αλφάβητο στη ελληνική και τί ξέρετε για αυτό;

Ερώτηση 9 Αρχαία Θρακική, Παμφυλιακή, Μακεδονική: τί ξέρετε για αυτές; Για την πρώτη μιλήστε συνοπτικά. Ποιες άλλες γλώσσες ανήκουν στην ίδια κατηγορία με την Αρχαία Θρακική και που μιλιούνται; (θα σας δοθεί χάρτης για να δείξετε).

Ερώτηση 10 Προφορά Αρχαίας Ελληνικής: άντρας, γέφυρα, παιδί, κήπος, χώρα, ιερός: Πώς προφέρονταν οι παραπάνω λέξεις στην Αρχαία Ελληνική και πώς σήμερα; Ποια αλλαγή συνέβη σε κάθε περίπτωση (περιγραφή της αλλαγής); Σε ποια περίοδο έγινε κάθε αλλαγή; Τι προδίδει η λέξη δέντρο σήμερα σχετικά με την προφορά της ΑΕ; Πώς θα γράφονταν οι τρεις τελευταίες πριν και μετά το Ευκλείδειο αλφάβητο και γιατί; Διευκρίνιση: ο διδάσκων δύναται να ζητήσει φωνητική καταγραφή και άλλων τύπων. Επίσης στη λέξη παιδί η δίφθογγος αι είναι γνήσια

Ερώτηση 11 Αρχαίες ελληνικές διάλεκτοι: Ποιες ήταν σε γενικές γραμμές; (ταξινόμηση Buck) Αν στην ίδια επιγραφή δείτε τα γραφήματα Q και Η σε ποια περίοδο και σε ποια διάλεκτο θα μπορούσατε να την εντάξετε; Τι γνωρίζετε για τα γραφήματα αυτά; Να πείτε ένα χαρακτηριστικό με ένα παράδειγμα της αρχαίας μακεδονικής, της αρχαίας ερετριακής και της διαλέκτου της Σαπφούς και του Αλκαίου.

Ερώτηση 12 Φωνολογική εξέλιξη της ελληνικής: Αν δείτε σε πάπυρο τους τύπους Αθαναέα (= Αθηναία), κατ’ έκαστος (=καθ’ έκαστος), γέγραπφα (=γέγραφα), βοικέτας (=Fοικέτης) σε ποια εποχή θα τους εντάσσατε (είναι η ίδια) και γιατί; Ποια φάση της κάθε φωνητικής εξέλιξης εκπροσωπούν; Τι γνωρίζετε για κάθε φάση εξέλιξης από αυτές;

Ερώτηση 13 Ονοματική εξέλιξη: Να περιγράψετε τις αλλαγές στο πτωτικό σύστημα (πτώσεις) της ελληνικής γλώσσας από την ΙΕ μέχρι σήμερα. λιμένος, μητράσι, βολή, απάτωρ, ιδέ: Ποια μεταπτωτική βαθμίδα εκπροσωπεί στην ΑΕ κάθε λέξη; Να δώσετε σε κάθε περίπτωση έναν τύπο άλλης βαθμίδας και να την κατονομάσετε Πώς εξελίχθηκε η τρίτη κλίση στην ελληνιστική και στη μεσαιωνική;

Ερώτηση 14 Ρηματική εξέλιξη: Ποιες οι γενικές αρχές της ρηματικής εξέλιξης στην ελληνική γλώσσα από την Ινδοευρωπαϊκή μέχρι σήμερα; Να δώσετε από ένα παράδειγμα σε κάθε περίπτωση στην ελληνιστική και στη μεσαιωνική.

Ερώτηση 15 θάλασσα, παράδεισος, πισίνα, βλάμης, μανούρι, γκολτζής, κεφτές Τι κοινό έχουν οι παραπάνω λέξεις στην ιστορία της ελληνικής γλώσσας και ποιες οι διαφορές τους; Ποιες από τις παραπάνω λέξεις αποκλείεται να είναι ινδοευρωπαϊκές και γιατί; Ποιο γενικό συμπέρασμα συνάγεται για την ερμηνεία της γλωσσικής αλλαγής από τα παραπάνω παραδείγματα; Διευκρίνιση: μπορεί να ρωτηθείτε για άλλα αντίστοιχα παραδείγματα

Ερώτηση 16 Γλωσσικό ζήτημα: Ποιες είναι οι βασικές φάσεις του γλωσσικού ζητήματος από την ελληνιστική και μέχρι σήμερα και ποιες οι απόψεις που εκφράστηκαν και από ποιους; Σήμερα που συναντάται η λόγια μορφή της γλώσσας, με ποια κριτήρια καθορίζεται και ποια η βασική ταξινόμησή της στη φωνολογία, τη μορφολογία, τη σύνταξη και το λεξιλόγιο (να αναφέρετε ένα παράδειγμα σε κάθε κατηγορία). Γιατί είναι αναγκαία;

Ερώτηση 17 Γλώσσα και ιστορία: Να αναφέρετε τρεις περιπτώσεις στην ελληνική γλώσσα, όπου η ιστορία επηρέασε με κάποιον τρόπο την γλωσσική εξέλιξη. Το ένα παράδειγμα θα αφορά κατάκτηση, το άλλο γλωσσική επαφή ως αποτέλεσμα συνύπαρξης και το άλλο εθνικούς-ψυχολογικούς λόγους. Δώστε παραδείγματα. Από ποιες γλώσσες και πότε έχει δανειστεί συνολικά η ελληνική γλώσσα; Δώστε παραδείγματα

Ερώτηση 18 Κοινή και διάλεκτοι: Να πείτε σε ποιες φάσεις της ελληνικής γλώσσας υπήρχε κοινή γλώσσα, σε ποιες μόνο διάλεκτοι και σε ποιες και τα δύο ή τοπικές κοινές. Δώστε αναλυτικά τον χάρτη εξέλιξης της διαλεκτικής διαφοροποίησης – δημιουργίας κοινής ή κοινών από την Ινδοευρωπαϊκή μέχρι σήμερα, καθώς και τους λόγους που συνέβη σε κάθε περίπτωση αυτό.

Ερώτηση 19 Γλωσσική ποικιλία: Τι θα απαντούσατε σε κάποιον που σας λέει ότι τα δάνεια είναι επικίνδυνα για τη γλώσσα; Χρησιμοποιείστε το παράδειγμα ρεστοράντ-εστιατόριο-ταβέρνα (ψάξτε την ετυμολογία τους και τη χρήση τους σε λεξικά και σκεφτείτε πώς διαφοροποιούνται). Βρείτε άλλο ένα παράδειγμα για να τους πείσετε Οι λέξεις άσπρος-λευκός, οίκος-σπίτι είναι ακριβώς ίδιες και συνώνυμες; Σκεφτείτε άλλο ένα παράδειγμα σχετικό.

Ερώτηση 20 Δασεία και δίγαμμα: Δώστε την ιστορική εξέλιξη της δασείας και του δίγαμμα από την Ινδοευρωπαϊκή μέχρι σήμερα.

Ερώτηση 21 Γλωσσική αλλαγή: ένα φαινόμενο γλωσσικής αλλαγής είναι η γραμματικοποίηση, δηλαδή μια λέξη γίνεται γραμματικό στοιχείο (μόριο, πρόθημα, επίθημα, δείκτης χρόνου κλπ.). Να βρείτε στην ελληνική τρία τέτοια παραδείγματα και να τα σχολιάσετε.

Ερώτηση 22 Σχολιάστε τα παρακάτω ζευγάρια: Centum-satem Κόππα-κάπα Μορφολογική επέκταση-εξομάλυνση

Ερώτηση 23 Ποια φαινόμενα γλωσσικής αλλαγής παρατηρούμε στις παρακάτω περιπτώσεις; Να τα σχολιάσετε: ΑΕ ποιτητής «κατασκευαστής» > ΝΕ ποιητής «κατασκευαστής ποιημάτων» (σημασιολογική αλλαγή) ΝΕ υπηρεσία > υπερεσία (λαϊκό) (φωνολογική αλλαγή) ΑΕ ἀγαπᾷς – ἀγαπᾷ – ἀγαπῶμεν – ἀγαπᾶτε > ΝΕ αγαπάς – αγαπά – αγαπάμε – αγαπάτε (μορφολογική αλλαγή) ΝΕ πέρυσι > πέρσι (φωνολογική αλλαγή) ΑΕ τῆς πόληος > τῆς πόλεως (φωνολογική αλλαγή ποσότητας) Γαλλ. la vache qui rit > λα βας τυρί (μορφολογική αλλαγή) Η κόκκινη γραμμή που χάραξα στον πίνακα > Μην περνάς την κόκκινη γραμμή (μην υπερβαίνεις τα εσκαμμένα) (λεξιλογική αλλαγή) ΑΕ *ἀνρός > ἀνδρός (φωνολογική αλλαγή) το πόδι του ανθρώπου > το πόδι της καρέκλας (σημασιολογική αλλαγή) ΝΕ χελώνα > αχελώνα (φωνολογική αλλαγή)

Ερώτηση 24 Σωστό ή λάθος; Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας. Τα ρουμάνικα και τα κουτσοβλάχικα είναι νεολατινικές γλώσσες Η ελληνική γλώσσα έχει γραφτεί μόνο με αλφάβητο Η ετρουσκική στην Ιταλία είναι ΙΕ γλώσσα Η πρωτοελληνική είναι κοινή γλώσσα χωρίς διαλέκτους και αμάρτυρη Το φωνηεντικό υγρό της ΙΕ έγινε -ρα-, -αρ- στην ΑΕ πλην της αιολικής Ο σχηματισμός των αττικόκλιτων βασίστηκε στην αντιμεταχώρηση Η αγγλική προήλθε από την τευτονική Το λατινικό αλφάβητο βασίστηκε στο χαλκιδικό αλφάβητο Ο τύπος ἔχουριν ανήκει σε ιωνική διάλεκτο.

Ερώτηση 25 Ποια επιθήματα δανείστηκε η ελληνική γλώσσα και σε ποια φάση; Ποια βασικά ιδιώματα και διαλέκτους έχει η νεοελληνική γλώσσα;