ΠΡΑΣΙΝΟΣ ΑΣΤΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΣΕ ΠΥΚΝΟΚΑΤΟΙΚΗΜΕΝΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΤΩΝ Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας - Πολυτεχνική Σχολή Τμήμα Μηχανικών Χωροταξίας, Πολεοδομίας και Περιφερειακής Ανάπτυξης ΠΜΣ Πολεοδομία - Χωροταξία ΠΡΑΣΙΝΟΣ ΑΣΤΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΣΕ ΠΥΚΝΟΚΑΤΟΙΚΗΜΕΝΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΠΟΛΕΩΝ. Η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ Επιμέλεια: Χριστοπούλου Δήμητρα Επιβλέπουσα Καθηγήτρια: Α. Γοσποδίνη

ΕΙΣΑΓΩΓΗ Θεαματικές αλλαγές στην μορφή και τα χαρακτηριστικά των πόλεων. Υποβάθμιση της ποιότητας ζωής και του μικροκλίματος στις γειτονιές. Μετατροπή μιας πυκνοκατοικημένης περιοχής με χαμηλή περιβαλλοντική ποιότητα σε μια περιοχή με ικανοποιητικές συνθήκες διαβίωσης. Αντιμετώπιση τους με έργα και δράσεις αναγέννησης. «Αστική συρρίκνωση» «Εξευγενισμός» Βασικό εργαλείο σχεδιασμού η αύξηση της επιφάνειας του πρασίνου. Προτείνεται: Η αξιοποίηση των ακάλυπτων χώρων με την ενοποίηση τους και η δημιουργία φυτεμένων δωμάτων. Εισαγωγή των στοιχείων αυτών στον σχεδιασμό μέσα από την ανάπλαση των πόλεων. Η διαδικασία μπορεί να ξεκινήσει από μικρές μονάδες γειτονιάς ή την μικρότερη, το ΟΤ. Σκοπός: κάθε ΟΤ να αντιμετωπιστεί σύμφωνα με τα χαρακτηριστικά και την μορφή του. Στόχος: Να εισαχθεί η συμμετοχική διαδικασία στην φάση του σχεδιασμού. Να αναθεωρηθεί το νομικό υπόβαθρο.

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι ελληνικές πόλεις (1/36). Η αντιμετώπιση των προβλημάτων με τον ανασχηματισμό του ΟΤ (2/36). Στοιχεία του ανασχηματισμού του ΟΤ – Παραδείγματα (13/36). Η περίπτωση της Θεσσαλονίκης (7/36). Σύγκριση και εξέλιξη της υφιστάμενης νομοθεσίας (3/36). Συμπεράσματα (4/36). Επίλογος (2/36). Βιβλιογραφία (1/36).

ΤΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΠΟΥ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΖΟΥΝ ΟΙ ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΠΟΛΕΙΣ Οι μεγάλες πυκνότητες και η υψηλή εκμετάλλευση του ακινήτου. Η υποβάθμιση του κοινόχρηστου χώρου και η έλλειψη πρασίνου. Οι πάνω όροφοι και οι απολήξεις των πολυκατοικιών (παράνομες κατασκευές, καπνοσυλλέκτες, θερμοσίφωνες, κεραίες…). Η αδιαφορία για τον ακάλυπτο χώρο. Η πολυκατοικία όπως δημιουργήθηκε τις δεκαετίες του 1960 και 1970 μαζί με το ιδιαίτερο καθεστώς της ιδιοκτησία της γης καθόρισε την δομή της πόλης (άσχημο κτιριακό απόθεμα). Το κυκλοφοριακό και η στάθμευση. Αισθητική αλλοίωση της εικόνας της πόλης. Μείωση της ποιότητας της ζωής. Ο συνδυασμός τους επηρεάζει το μικροκλίμα της περιοχής.

Η ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΩΝ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΩΝ ΜΕ ΤΟΝ ΑΝΑΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟ ΤΟΥ ΟΤ Υπάρχει ανάγκη για βελτίωση του υφιστάμενου προβληματικού κτιριακού όγκου και του υποβαθμισμένου πολεοδομικού περιβάλλοντος. Προκαλεί αλλαγή στον χαρακτήρα της περιοχής αλλά και την ανανέωση της. Εξευγενισμός Παρατηρείται μία μετατόπιση του πληθυσμού με ταυτόχρονη όμως κοινωνική ανάμειξη στην περιοχή. Κλείσιμο πολλών επιχειρήσεων λόγω οικονομικών συνθηκών. Αστική Συρρίκνωση Μετανάστευση των κατοίκων από τα κέντρα στην περιφέρεια. Επιφέρουν κυρίως αρνητικές επιπτώσεις στην λειτουργία και την εικόνα της πόλης. Διατηρώντας όμως τα θετικά τους στοιχεία μπορούν: Να λάβουν μέρος στην αντιμετώπιση της κατάστασης που βιώνουν οι σημερινές ελληνικές πόλεις και Να αποτελέσουν πρόκληση και ευκαιρία για την αναδόμηση των ελληνικών πόλεων.

Η ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΩΝ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΩΝ ΜΕ ΤΟΝ ΑΝΑΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟ ΤΟΥ ΟΤ Η αντιμετώπιση του προβλήματος μπορεί να ξεκινήσει από τον ανασχεδιασμό ενός ΟΤ ή της γειτονιάς. Η αξιοποίηση του ακάλυπτου χώρου στο πίσω μέρος των πολυκατοικιών. Δημιουργία χώρων κατάλληλων για χρήση και ενδεχόμενη αντιμετώπιση τους ως θύλακες πρασίνου. Η μετατροπή των απολήξεων των πολυκατοικιών σε πράσινα δώματα. Ελαχιστοποίηση της σκληρής εικόνας της πόλης. Η κατάλληλη επεξεργασία των τυφλών όψεων. Αποβολή την σκληρής εικόνας των κτιρίων. Ο πράσινος σχεδιασμός και στις τρεις διαστάσεις της πόλης. Δημιουργία μίας πόλης διαφορετικής, πράσινης και βιώσιμης.

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΟΥ ΑΝΑΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΥ ΤΟΥ ΟΤ Ανάλυση παραδειγμάτων του εσωτερικού και του εξωτερικού κατηγοριοποιημένα σε τομείς παρεμβάσεων. Τα παραδείγματα ανήκουν στην σφαίρα της γειτονιάς και του ΟΤ, εφόσον αποτελούν την πλέον κατάλληλη κλίμακα για να αρχίσουν οι παρεμβάσεις να γίνονται αποτελεσματικές. Στο πλαίσιο της αντιμετώπισης του ΟΤ στις τρεις διαστάσεις του, οι κατηγορίες αυτές είναι: Οι Ιδιωτικοί Ελεύθεροι χώροι. Τα Φυτεμένα Δώματα. Οι Πράσινες όψεις. Η Στάθμευση.

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΟΥ ΑΝΑΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΥ ΤΟΥ ΟΤ ΙΔΙΩΤΙΚΟΙ ΕΛΕΥΘΕΡΟΙ ΧΩΡΟΙ Στους ιδιωτικούς ελεύθερους χώρους περιλαμβάνονται: Αυλές – Κήποι – Ακάλυπτοι – Πρασιές – Στοές - Αδόμητα οικόπεδα. Αγγλία Η αυλή της κοινότητας στο εσωτερικό του ΟΤ στις κηπουπόλεις (πριν τον Α’ Π.Π.). Ο κοινόχρηστος χώρος χωρίς δρόμους στο εσωτερικό του ΟΤ στις ιεραρχημένες οικιστικές ενότητες (από το 1940 και μετά). Ιεραρχημένες οικιστικές ενότητες. Η αντιστοιχία ενός ελληνικού ΟΤ είναι η ομάδα 20 - 30 κατοικιών, που διαθέτει κοινόχρηστο χώρο στο κέντρο και δεν περιβάλλεται από οδούς αυτοκινήτων.

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΟΥ ΑΝΑΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΥ ΤΟΥ ΟΤ ΙΔΙΩΤΙΚΟΙ ΕΛΕΥΘΕΡΟΙ ΧΩΡΟΙ Οικιστικές συγκροτήσεις Superblocks στις Η.Π.Α. από τη δεκαετία του 1920 και μετά. Γαλλία Ενδιαφέρον για την μορφή του ΟΤ ώστε στο εσωτερικό να αναπτύσσεται ελεύθερος χώρος (αρχές του 20ου αι.). Όπως και στην Αμερική. Οι οικιστικές ενότητες εμφανίζονται το 1950. Προτεραιότητα στην ποιότητα του οικιστικού περιβάλλοντος με αποκατάσταση κτιρίων, οικοδόμηση νέων και αναδιαμόρφωση του περιβάλλοντος χώρου (από το 1970).

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΟΥ ΑΝΑΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΥ ΤΟΥ ΟΤ ΙΔΙΩΤΙΚΟΙ ΕΛΕΥΘΕΡΟΙ ΧΩΡΟΙ Γερμανία Οργανωμένη Δόμηση όπου τα ΟΤ δεν υφίστανται και ο χώρος γύρω από την κατοικία είναι ελεύθερος με πράσινο, πεζόδρομους και χώρους στάθμευσης. Το ίδιο συμβαίνει και στην Γαλλία (από το 1950). Πόλη Toulouse-le-Merail, Γαλλία. Η γειτονιά Belletonaine στην μορφή που κατασκευάστηκε.

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΟΥ ΑΝΑΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΥ ΤΟΥ ΟΤ ΙΔΙΩΤΙΚΟΙ ΕΛΕΥΘΕΡΟΙ ΧΩΡΟΙ Η Οργανωμένη Δόμηση θεωρείται αποτυχημένη. Στρέφονται στις αναπλάσεις με καθολικές πολεοδομικές παρεμβάσεις, δηλαδή κατεδάφιση του υφιστάμενου οικοδομικού όγκου (μέχρι το 1970). Το ίδιο συμβαίνει στις ΗΠΑ και στις χώρες της Δ. Ευρώπης. Ανοικοδόμηση πυκνοδομημένων περιοχών κατοικίας στη Δ. Γερμανία μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο. Berlin, Kreuzberg α) Προπολεμική κατάσταση β)Μεταπολεμική κατάσταση Περιοχή Bamberg, Hamburg. α) Προπολεμική κατάσταση β) Σχέδιο γενικής διάταξης για την ανοικοδόμηση

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΟΥ ΑΝΑΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΥ ΤΟΥ ΟΤ ΙΔΙΩΤΙΚΟΙ ΕΛΕΥΘΕΡΟΙ ΧΩΡΟΙ Οι ριζικές αναπλάσεις έγιναν αντικείμενο κριτικής. Στροφή σε προγράμματα αναπλάσεων με διατήρηση της υπάρχουσας πολεοδομικής και κτιριακής δομής (μέσα δεκαετίας 1970). Παλιό κέντρο πόλης Lubeck, Γερμανία α) Υφιστάμενη κατάσταση β) Σχέδιο ανάπλασης γ) Σχέδιο προτεινόμενων μέτρων

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΟΥ ΑΝΑΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΥ ΤΟΥ ΟΤ ΙΔΙΩΤΙΚΟΙ ΕΛΕΥΘΕΡΟΙ ΧΩΡΟΙ Από το 1970 και μετά Οι χώροι πρασίνου διαμορφώνονται σε συστήματα χώρων πρασίνου, οικολογικά δίκτυα, διαδρομές και ζώνες πρασίνου (Δίκτυα πρασίνου). Οι πλατείες και οι ακάλυπτοι χώροι των πολυκατοικιών σε συνδυασμό με τις υπάρχουσες οδικές αρτηρίες και τα πεζοδρόμια μπορεί να αποτελέσουν χώροι ενοποίησης πρασίνου. Αν επιτευχθεί η σύνδεση τους με άλλα τοπικά δίκτυα ελεύθερων χώρων τότε η μικρή έκταση των ακάλυπτων χώρων των ΟΤ μετατρέπεται σε αξιόλογο περιβαλλοντικό πλεονέκτημα και περιπλέκονται με τον πιο φυσικό τρόπο στην καθημερινότητα της πόλης. Οι αστικοί ανοιχτοί χώροι σε πολύ μικρή κλίμακα βρίσκονται διάσπαρτοι σε όλο τον πυκνό αστικό ιστό ανάμεσα στα κτίρια (κενά οικόπεδα) είτε πίσω από τα κτίρια (στο εσωτερικό των ΟΤ) και εξυπηρετούν τον τοπικό πληθυσμό (πάρκα τσέπης-pocket parks). Απόψεις του Paley Pocket Park στην Νέα Υόρκη (1967)

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΟΥ ΑΝΑΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΥ ΤΟΥ ΟΤ ΙΔΙΩΤΙΚΟΙ ΕΛΕΥΘΕΡΟΙ ΧΩΡΟΙ Ελλάδα Ο ενοποιημένος ακάλυπτος χώρος στο εσωτερικό του ΟΤ εμφανίζεται πρώτη φορά το 1920 στην δημιουργία της πόλης της Νέας Δοϊράνης στο Κιλκίς. Η έννοια της γειτονιάς (περιοχή με 2.000-2.500 κατοίκους) συναντάται ξανά στις αρχές της δεκαετίας του 1980 στο πλαίσιο της θέσπισης δημοτικών διαμερισμάτων. Χαρακτηριστικά γειτονιάς: το πολιτιστικό κέντρο το γραφείο γειτονιάς και οι ακάλυπτοι χώροι (δρόμοι και εσωτερικά των ΟΤ) Διαγραμματική παρουσίαση του κέντρου μιας γειτονιάς σύμφωνα με την πρόταση του ΥΧΟΠ. Οι ακάλυπτοι χώροι των ΟΤ φαίνονται να συμμετέχουν στον ορισμό της γειτονιάς καθώς χρησιμοποιούνται ως χώροι αναψυχής και πρασίνου.

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΟΥ ΑΝΑΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΥ ΤΟΥ ΟΤ ΙΔΙΩΤΙΚΟΙ ΕΛΕΥΘΕΡΟΙ ΧΩΡΟΙ Από τα τέλη της δεκαετίας του 1980 το ΓΠΣ αποτελούσε ένα σημαντικό εργαλείο τόσο για την πολεοδόμηση της περιοχής όσο και την αναβάθμιση του δημόσιου χώρου και των κοινωνικών υποδομών. Υπήρχε σαφής πρόθεση για χρήση του εργαλείου των Ενεργών ΟΤ μέσω απλών συνενώσεων των ακάλυπτων χώρων «Πολεοδομική μελέτη γειτονιάς πιλότου» που εμβαθύνει πιλοτικά σε ένα ΟΤ της περιοχής (πρώτη σχετική μελέτη). Παρέμβαση μέσω ενεργού πολεοδομίας σε «ασυπλήρωτο ΟΤ» της περιοχής. Πριν την παρέμβαση Παρέμβαση μέσω ενεργού πολεοδομίας σε «ασυπλήρωτο ΟΤ» της περιοχής. Μετά την παρέμβαση .

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΟΥ ΑΝΑΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΥ ΤΟΥ ΟΤ ΙΔΙΩΤΙΚΟΙ ΕΛΕΥΘΕΡΟΙ ΧΩΡΟΙ Πιο πρόσφατο παράδειγμα ανάδειξης και ανάπλασης της γειτονιάς είναι ο διαγωνισμός του 2010 με ελεύθερη επιλογή 4 τυπικών ΟΤ σε γειτονιές με υποβαθμισμένο αστικό περιβάλλον και κατάθεση πρότασης για την αξιοποίηση του «σταυρού», των ενδιάμεσων δηλαδή δρόμων συνδυάζοντας τους με υφιστάμενα κενά ή ακάλυπτους χώρους. Τοπογραφικό διάγραμμα πρότασης.

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΟΥ ΑΝΑΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΥ ΤΟΥ ΟΤ ΦΥΤΕΜΕΝΑ ΔΩΜΑΤΑ Δεν αποτελούν νέα φαινόμενα και έχουν θεωρηθεί τυποποιημένη πρακτική κατασκευή σε πολλές χώρες. Οι πρακτικές αυτές είχαν υιοθετηθεί από πολλές χώρες της Βόρειας Ευρώπης κατά τον προηγούμενο αιώνα. Στην Γερμανία ενδεικτικά η ανάπτυξη των πράσινων στεγών επεκτάθηκε ραγδαία κατά την διάρκεια της δεκαετίας του 1980. Μέχρι το 1989 1.000.000τμ δωμάτων πρασίνισαν, ενώ μέχρι το 1996 το νούμερο αυτό εκτοξεύτηκε στα 10.000.000τμ. Αναπόσπαστο στοιχείο της βιοκλιματικής αρχιτεκτονικής. Ο καλύτερος τρόπος αξιοποίησης του ελεύθερου χώρου στα δώματα των κτιρίων. Κτίριο Beddington Zero Energy Development, Λονδίνο Κατοικία στο Ελαιόρεμα Πανοράματος (2002)

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΟΥ ΑΝΑΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΥ ΤΟΥ ΟΤ ΠΡΑΣΙΝΕΣ ΟΨΕΙΣ Η κάθετη φύτευση έχει περισσότερες πιθανότητες να επηρεάσει την περιοχή ανά κτίριο, εφόσον η πρόσοψη του κτιρίου είναι τετραπλάσια από την κάτοψη του δώματος. Η εφαρμογή της ιδέας αυτής μπορεί να γίνει τόσο στους εξωτερικούς τοίχους ενός κτιρίου όσο και στους εσωτερικούς. Κτίριο γραφείων Acros, Ιαπωνία (1995) Μουσείο CaixaForum, Μαδρίτη Green Cast building, Ιαπωνία

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΟΥ ΑΝΑΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΥ ΤΟΥ ΟΤ ΣΤΑΘΜΕΥΣΗ Οι υψηλές πολυκατοικίες φιλοξενούν περισσότερους κατοίκους χωρίς να υπολογισθεί ο αριθμός των θέσεων στάθμευσης των αυτοκινήτων που απαιτείται για όλους τους κατοίκους αλλά και τους επισκέπτες τους. Αξιοποίηση του ΟΤ και του ακάλυπτου χώρου του ως χώρος στάθμευσης. Αξιοποίηση του υπόγειου χώρου του ενοποιημένου ακάλυπτου χώρου του ΟΤ, με έλεγχο των προσβάσεων των οχημάτων. Οι 3 προτάσεις σε ΟΤ στην συνοικία Γκύζη της Αθήνας (2005) α) Συμβατική β) Αυτοματοποιημένη γ) Λύση με Μηχανικά μέσα Η ιδέα διείσδυσης των θέσεων στάθμευσης στο εσωτερικό των ΟΤ ακόμα και περιορισμένου πλάτους δεν είναι καινούρια. Η περίπτωση του ΟΤ στη Γλασκώβη χρονολογείται το 1967 από το Planning Department της Glasgow Corporation.

Η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΤΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ Αντιμετωπίζει χαρακτηριστικά συρρίκνωσης λόγω οικονομικής κρίσης. Αρχικά στο κέντρο αλλά έχει επεκταθεί και στις άλλες περιοχές περιμετρικά του κέντρου. Οι ανοικτοί χώροι και οι εκτάσεις πράσινου έχουν μειωθεί κατά 20% από το 1979 μέχρι σήμερα. Μέσα στα χρόνια αυτά, οι περισσότεροι ελεύθεροι χώροι οικοδομήθηκαν ή μετατράπηκαν σε στάθμευση, με αποτέλεσμα, σήμερα, να έχει υποπολλαπλασιαστεί η αναλογία έκτασης πράσινου ανά κάτοικο από το κατώτατο διεθνώς παραδεκτό όριο. Τα περισσότερα πάρκα είναι μικρής έκτασης και έχουν δημιουργηθεί χωρίς σωστό σχεδιασμό. Επίσης η απουσία πρασίνου από τα κτίρια είναι ιδιαίτερα αισθητή. ΕΠΙΛΟΓΗ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ Η επιλογή των 20 ΟΤ βασίστηκε σε δύο προϋποθέσεις: Να είναι στο κέντρο της Θεσσαλονίκης, όπου εμφανίζεται η πόλη περισσότερο πυκνοδομημένη. Να είναι εκτός της παλιάς πυρίκαυστου ζώνης, του ιστορικού κέντρου ώστε οι επεμβάσεις που θα προταθούν να μην επηρεάζονται από τυχόν αρχαιολογικά ευρήματα ή άλλες υπηρεσίες ή έρευνες που δεν χρειάζεται να απασχολήσουν την παρούσα μελέτη.

Η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΕΠΙΛΟΓΗ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ Βρίσκονται μεταξύ των κύριων οδικών αρτηριών 25ης Μαρτίου, Κων/νου Καραμανλή και Δελφών και της οδού Γρηγορίου Ε‘, στην ανατολική πλευρά της πόλης. Χαρακτηρίζεται από ψηλές πολυκατοικίες δεκαετίας 1970 και 1980, στενούς δρόμους, μικρά πεζοδρόμια και ελάχιστο πράσινο.

Η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΑΛΥΣΗ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ και ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ Τα επιλεγμένα ΟΤ αναλύονται με βάση την μορφή τους, το σχήμα τους και τα χαρακτηριστικά τους. Για κάθε ΟΤ μπορούν να βγουν συμπεράσματα ως προς τον τρόπο αντιμετώπισης του ακάλυπτου χώρου και των δωμάτων. Προτείνεται ενοποίηση των ακάλυπτων χώρων σε όλα τα ΟΤ και η αξιοποίηση των δωμάτων για φύτευση. ΟΤ 1 Στενόμακρο ΟΤ  Τετράγωνο ΟΤ  ΟΤ με ακάλυπτο χώρο ΟΤ χωρίς ακάλυπτο χώρο Οικοδομημένο ΟΤ περιμετρικά χωρίς ανοίγματα Οικοδομημένο ΟΤ περιμετρικά με ανοίγματα ΟΤ με κενά οικόπεδα ΟΤ χωρίς κενά οικόπεδα ΟΤ με πολυκατοικίες υψηλές ΟΤ με πολυκατοικίες υψηλές και χαμηλά κτίρια με ελεύθερο οικόπεδο γύρω τους

Η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΑΛΥΣΗ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ και ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΟΤ 2 Στενόμακρο ΟΤ  Τετράγωνο ΟΤ  ΟΤ με ακάλυπτο χώρο ΟΤ χωρίς ακάλυπτο χώρο Οικοδομημένο ΟΤ περιμετρικά χωρίς ανοίγματα Οικοδομημένο ΟΤ περιμετρικά με ανοίγματα ΟΤ με κενά οικόπεδα ΟΤ χωρίς κενά οικόπεδα ΟΤ με πολυκατοικίες υψηλές ΟΤ με πολυκατοικίες υψηλές και χαμηλά κτίρια με ελεύθερο οικόπεδο γύρω τους

Η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΑΛΥΣΗ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ και ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΟΤ 8 Στενόμακρο ΟΤ  Τετράγωνο ΟΤ  ΟΤ με ακάλυπτο χώρο ΟΤ χωρίς ακάλυπτο χώρο Οικοδομημένο ΟΤ περιμετρικά χωρίς ανοίγματα Οικοδομημένο ΟΤ περιμετρικά με ανοίγματα ΟΤ με κενά οικόπεδα ΟΤ χωρίς κενά οικόπεδα ΟΤ με πολυκατοικίες υψηλές ΟΤ με πολυκατοικίες υψηλές και χαμηλά κτίρια με ελεύθερο οικόπεδο γύρω τους

Η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΑΛΥΣΗ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ και ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΟΤ 15 Στενόμακρο ΟΤ  Τετράγωνο ΟΤ  ΟΤ με ακάλυπτο χώρο ΟΤ χωρίς ακάλυπτο χώρο Οικοδομημένο ΟΤ περιμετρικά χωρίς ανοίγματα Οικοδομημένο ΟΤ περιμετρικά με ανοίγματα ΟΤ με κενά οικόπεδα ΟΤ χωρίς κενά οικόπεδα ΟΤ με πολυκατοικίες υψηλές ΟΤ με πολυκατοικίες υψηλές και χαμηλά κτίρια με ελεύθερο οικόπεδο γύρω τους ΟΤ 16 Στενόμακρο ΟΤ  Τετράγωνο ΟΤ  ΟΤ με ακάλυπτο χώρο ΟΤ χωρίς ακάλυπτο χώρο Οικοδομημένο ΟΤ περιμετρικά χωρίς ανοίγματα Οικοδομημένο ΟΤ περιμετρικά με ανοίγματα ΟΤ με κενά οικόπεδα ΟΤ χωρίς κενά οικόπεδα ΟΤ με πολυκατοικίες υψηλές ΟΤ με πολυκατοικίες υψηλές και χαμηλά κτίρια με ελεύθερο οικόπεδο γύρω τους

Η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΑΛΥΣΗ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ και ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ Συνοψίζοντας τους πίνακες προκύπτουν συμπεράσματα ως προς την τυποποίηση των ΟΤ σχετικά με την αντιμετώπιση τους. Πρόταση Αντιμετώπισης ΟΤ Στενόμακρο ΟΤ Τετράγωνο ΟΤ Χώρος στάθμευσης Φύτευση, Δημιουργία Pocket Park, Πράσινες όψεις Με πρόσβαση Χωρίς πρόσβαση και αξιοποίηση κενών ισόγειων χώρων για είσοδο στον ακάλυπτο χώρο Χωρίς πρόσβαση και αξιοποίηση κενών ισόγειων καταστημάτων για είσοδο στον ακάλυπτο χώρο ΟΤ 1 ΟΤ 4 ΟΤ 2 ΟΤ 3 ΟΤ 12 ΟΤ 10 ΟΤ 5 ΟΤ 7 ΟΤ 13 ΟΤ 16 ΟΤ 6 ΟΤ 8 ΟΤ 18 ΟΤ 11 ΟΤ 9 ΟΤ 15 ΟΤ 20 ΟΤ 19

ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΚΑΙ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΗΣ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑΣ Η νομοθεσία που απασχολεί την συγκεκριμένη εργασία βασίζεται στον Γενικό Οικοδομικό Κανονισμό, κάποιες διατάξεις για την μεταφορά συντελεστή δόμησης και την προστασία της ιδιοκτησίας από το Σύνταγμα της Ελλάδος. Ο τρόπος Δόμησης και η θέση του κτιρίου. Η παραχώρηση σε κοινή χρήση ακάλυπτων χώρων. Το Ενεργό Οικοδομικό Τετράγωνο. Τα φυτεμένα δώματα. ΓΟΚ 1985 ΑΡΘΡΑ ΝΟΚ 2012  Τρόπος Δόμησης - Θέση Κτιρίου Παραχώρηση σε κοινή χρήση ακάλυπτων χώρων  Ενεργό Οικοδομικό Τετράγωνο Φυτεμένα Δώματα

ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΚΑΙ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΗΣ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑΣ ΤΡΟΠΟΣ ΔΟΜΗΣΗΣ και ΘΕΣΗ ΚΤΙΡΙΟΥ Από τον ΓΟΚ του 1955 εφαρμόζονται τα οικοδομικά συστήματα: Συνεχές - Ασυνεχές σύστημα – Μεικτό - Πανταχόθεν ελεύθερο - Σύστημα πτερύγων Στον ΓΟΚ του 1973 γενικότερα ορίζονται το ποσοστό κάλυψης, ο σδ, οι αποστάσεις Δ από το κτίριο, ο αριθμός ορόφων, το ελάχιστο ύψος του κτιρίου. Προστίθενται τα συστήματα ελεύθερης σύνθεσης και δόμησης ενώ τα υπόλοιπα συστήματα εφαρμόζονται με κάποιες προϋποθέσεις. Ο ΝΟΚ 2012 συνεχίζει την ελεύθερη τοποθέτηση του κτιρίου μέσα στο οικόπεδο χωρίς οικοδομικά συστήματα όπως και ο ΓΟΚ 1985, με προϋποθέσεις όπως οι πρασιές, τα προκήπια, οι αποστάσεις Δ και δ από τα διπλανά όρια. ΠΑΡΑΧΩΡΗΣΗ σε ΚΟΙΝΗ ΧΡΗΣΗ των ΑΚΑΛΥΠΤΩΝ ΧΩΡΩΝ Στον ΓΟΚ του 1955 εμφανίζεται ο όρος «κοινή αυλή», όπου είναι η ανοιχτή αυλή στην οποία δεν υπάρχουν διαχωριστικοί τοίχοι των οικοπέδων και τίθενται σε κοινή χρήση των ιδιοκτητών των οικείων οικοπέδων. Παρεμφερές δικαίωμα δίνεται και στον ΓΟΚ του 1985 όπου, με απόφαση των ιδιοκτητών των ακινήτων, οι υποχρεωτικοί ακάλυπτοι χώροι των οικοπέδων ενός ΟΤ ενοποιούνται χωρίς όμως να θίγονται τα δικαιώματα κυριότητας τους.

ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΚΑΙ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΗΣ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑΣ ΕΝΕΡΓΟ ΟΙΚΟΔΟΜΙΚΟ ΤΕΤΡΑΓΩΝΟ Εμφανίζεται στον ΓΟΚ 1985. Ωστόσο στον ΝΟΚ 2012 απουσιάζουν οι διατάξεις του ΕΟΤ και της Παραχώρησης σε κοινή χρήση των ακαλύπτων χώρων. Λόγοι αδυναμίας του ΕΟΤ: Η αδυναμία του νομικού πλαισίου (έλλειψη ευελιξίας και προσαρμογής στα πολεοδομικά δεδομένα). Η προστασία της ιδιοκτησίας της γης από το Σύνταγμα. Έλλειψη πολιτικής βούλησης (ανισότιμη κατανομή των κονδυλίων). Έλλειψη ενεργής συμμετοχής των πολιτών. Έλλειψη του ενδιαφέροντος του κατασκευαστικού τομέα (δεν επιφέρει κέρδη). Η άγνοια του πολίτη και η έλλειψη ενημέρωσης του από την Πολιτεία. ΦΥΤΕΜΕΝΑ ΔΩΜΑΤΑ Έμφαση στην δημιουργία φυτεμένων δωμάτων στον ΝΟΚ 2012.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Ευθύνη του ΓΟΚ η κατάσταση που βιώνουν οι ελληνικές πόλεις (Κυριαζής, 2008). Γενικότερα η νομοθεσία δεν βοήθησε να στραφεί ο κόσμος και οι υπηρεσίες σε περιβαλλοντικούς τρόπους σκέψης αξιοποιώντας τον περιβάλλοντα χώρο τους. Αναγνωρίζεται, όμως, μια στροφή σε περιβαλλοντικές κινήσεις από μέρους της νομοθεσίας στον τελευταίο ΓΟΚ, τον ΝΟΚ του 2012. Η δημιουργία περισσότερων κοινόχρηστων και πράσινων χώρων αποτελεί ευθύνη τόσο του κράτους όσο και του πολίτη. Η αδυναμία εφαρμογής των εργαλείων που καταργήθηκαν στον ΝΟΚ 2012 αποτελεί απόδειξη αυτής της εντύπωσης. Προτείνεται επαναφορά των εργαλείων αυτών με τον κατάλληλο εκσυγχρονισμό τους στα σημερινά πρότυπα.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Καθοριστικοί παράγοντες είναι: Η συμμετοχή των πολιτών στις διαδικασίες, ειδικά όταν επιβραβεύονται με ανταποδοτικά μέτρα. Η οικονομική ενίσχυση για την επιτυχία του προγράμματος, ανακουφίζοντας τους πολίτες σε μία τόσο δύσκολη περίοδο που διανύουμε, δίνοντας ένα επιπλέον κίνητρο για την επίτευξη του στόχου. Η ανακούφιση του αισθήματος του πολίτη για την προστασία της ιδιοκτησίας του (Τράπεζα Γης στον Ν.4178/2013). Ενδεικτικά μπορούν να αναφερθούν τα προγράμματα του Πράσινου Ταμείου και το Jessica για την διαμόρφωση των ανοιχτών χώρων και για την στάθμευση. Απόκτηση και Διαμόρφωση Ελεύθερων Χώρων και Διατηρητέων Κτιρίων στις Πόλεις (Πράσινο Ταμείο). Αστική Αναζωογόνηση 2012 - 2015 (Πράσινο Ταμείο). Ενίσχυση της προσπελασιμότητας συγχρηματοδοτούμενο από το ΕΤΠΑ (Jessica). Περιβάλλον και αειφόρος ανάπτυξη συγχρηματοδοτούμενο από το ΕΤΠΑ και το Ταμείο Συνοχής (Jessica). ένα νέο εργαλείο για την δημιουργία ελεύθερων κοινόχρηστων χώρων αλλά και υπόγειων χώρων στάθμευσης. δίνει το δικαίωμα στους ιδιοκτήτες που έχουν επιπλέον σδ να τον πουλήσουν ή να αγοράσουν σε άλλη περιοχή δικαιώματα με αποτέλεσμα να προχωρούν οι αστικές αναπλάσεις σε πυκνοδομημένες και υποβαθμισμένες περιοχές.

Κανονιστικά Μέτρα (1κ) ΟΙΚΟΠΕΔΟΥ Επεμβατικά Μέτρα (1ε) ΟΙΚΟΠΕΔΟΥ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΑ ΜΕΤΡΑ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ Από τις αρχές της δεκαετίας του 1990 ο Αραβαντινός μίλησε για συγκεκριμένα μέτρα και πολιτικές στα επιμέρους χωρικά επίπεδα ανάπλασης. Διαχώρισε τα μέτρα αυτά σε κανονιστικά (είναι απαραίτητα να στηρίξουν την ανάπλαση) και επεμβατικά (οδηγούν σε ανάπλαση αλλά απαιτούν πόρους). Στις αρχές της δεκαετίας του 2000 τέθηκε το ζήτημα για την δημιουργία χώρων στάθμευσης στους υπόγειους χώρους των πολυκατοικιών αλλά και των ακάλυπτων χώρων των οικοπέδων που ανήκουν. Κανονιστικά Μέτρα (1κ) ΟΙΚΟΠΕΔΟΥ Επεμβατικά Μέτρα (1ε) ΟΙΚΟΠΕΔΟΥ Επιβολή νέων όρων δόμησης πλέον "φιλικών" προς το περιβάλλον και προς τον άνθρωπο (σδ, ύψος, ποσοστό κάλυψης κα) Κατεδάφιση δωμάτων ή και τελευταίων ρετιρέ Μετατροπή των υπογείων σε garages Απαγόρευση οχλουσών χρήσεων ή επιβολή περιορισμών στις χρήσεις ακόμα και ανά όροφο Κατεδάφιση δευτερευουσών οικοδομών ή αυθαιρέτων κτισμάτων στον ακάλυπτο Διάνοιξη διαμπερούς στοάς ή διόδου ώστε να συνδεθεί ο δρόμος με τον ακάλυπτο Εφαρμογή κειμένων διατάξεων που απαγορεύουν κύριες χρήσεις στα υπόγεια Επεμβατική άμεση απομάκρυνση οχλουσών χρήσεων

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΑ ΜΕΤΡΑ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ Κανονιστικά Μέτρα (2κ) ΟΤ Επεμβατικά Μέτρα (2ε) ΟΤ Πέραν των αναφερόμενων στις περιπτώσεις 1κ Πέραν των αναφερόμενων στις περιπτώσεις 1ε Καθορισμός οπίσθιας Ο.Γ. και γενικότερα επιβολή διαγράμματος κάλυψης Διανοίξεις νέων υπαίθριων επιφανειών Επιβολή εισφοράς σε γη εφόσον ισχύουν οι προϋποθέσεις του Ν. 1337/83 Επεμβατική εξασφάλιση της ενοποίησης των ακαλύπτων και της σύνδεσης τους με τους δρόμους Καθορισμός θέσεων ή ακινήτων για garages Κατασκευή υπαίθριων ή και κλειστών χώρων στάθμευσης (πχ κάτωθεν του ακαλύπτου μετά προσβάσεων και στα υπόγεια των κτιρίων) Καθορισμός νέων κοινόχρηστων χώρων ή κοινοκτήτων (συνιδιοκτήτες των ιδιοκτητών του ΟΤ) Κατασκευή σκάμματος για νήπια ή λοιπών κοινόχρηστων χώρων - Απόκτηση ακινήτων με αγορά, απαλλοτρίωση, τυχόν εισφορά, μεταφορά σδ, αυτοαπαζημίωση Κανονιστικά Μέτρα (3κ) ΓΕΙΤΟΝΙΑΣ Επεμβατικά Μέτρα (3ε) ΓΕΙΤΟΝΙΑΣ Πέραν των αναφερόμενων στις περιπτώσεις 1κ και 2κ Πέραν των αναφερόμενων στις περιπτώσεις 1ε και 2ε Κατοχύρωση πολεοδομικών μελετών και πράξεων εφαρμογής Άμεση δημιουργία νέων κοινόχρηστων χώρων Δημοσίευση διατάγματος χρήσεων σύμφωνα με ΠΔ από 25.02.87 Άμεση κατασκευή των garages Σύνταξη και επιβολή ειδικού πολεοδομικού κανονισμού Κυκλοφοριακή αναδιοργάνωση της γειτονιάς Δίκτυα υποδομής: επισκευή, εκσυγχρονισμός ή κατασκευή νέων Ανέγερση νέων κτιρίων κοινωνικής υποδομής ή επισκευή/εκσυγχρονισμός υφιστάμενων .

ΕΠΙΛΟΓΟΣ Στο μεγαλύτερο ποσοστό τους σήμερα δεν έχει ολοκληρωθεί κανένα από τα επεμβατικά μέτρα αναδεικνύοντας την αδυναμία του συστήματος και την απροθυμία του πολίτη να δράσουν με σκοπό να προστατευθεί το φυσικό περιβάλλον και να δημιουργηθούν καλύτερες συνθήκες ζωής μέσα στις πόλεις. Χρειάζεται ο πολίτης να ξανασκεφτεί τον εαυτό του αλλά και τον συμπολίτη του, να βγει από τον μικρό χώρο του σπιτιού του και να ενδιαφερθεί για την πολυκατοικία και την γειτονιά του. Είναι αναγκαίο να ξαναζωντανέψει ο θεσμός της γειτονιάς για να θυμίσει την συμμετοχή, την αλληλοϋποστήριξη, την πρωτοβουλία, την ανιδιοτέλεια και το ενδιαφέρον για το κοινό καλό. Μας κατατρώει το σύνθημα DO WHAT EVER YOU WANT BUT NOT IN MY BACKYARD (Κάνε ότι θέλεις αλλά μείνε έξω από την αυλή - χώρο μου).

ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΟΧΗ ΣΑΣ!!!!! ΕΠΙΛΟΓΟΣ ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΟΧΗ ΣΑΣ!!!!!

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Αραβαντινός Α. (1997): Πολεοδομικός Σχεδιασμός: Για μια βιώσιμη ανάπτυξη του αστικού χώρου, Συμμετρία, Αθήνα. Γοσποδίνη Α. (2012): Οικονομική κρίση και οι "συρρικνούμενες" ελληνικές πόλεις, Βόλος, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας. Γκανάτσας, Π., Τσιτώνη, Θ., Ζάγκας, Θ., Τσακαλδήμη, Μ. (2002): Αξιολόγηση του Αστικού Πρασίνου στο Πολεοδομικό Συγκρότημα της Θεσσαλονίκης, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, Τμήμα Δασολογίας και Φυσικού Περιβάλλοντος, Πρακτικά 10ου Πανελλήνιου Συνεδρίου. "Έρευνα, Προστασία Και Διαχείριση Χερσαίων Οικοσυστημάτων Περαστικών Δασών Και Αστικού Πρασίνου". Ελληνική Δασολογική Εταιρεία. Τρίπολη. Καυκούλα Κ. (2007): Η περιπέτεια των κηπουπόλεων. Κοινωνική και περιβαλλοντική μεταρρύθμιση στην Ευρώπη και την Ελλάδα του 20ου αι., University Studio Press, Θεσσαλονίκη. Κοσμίδου, Α. (2012): Ανάκτηση του Δημόσιου Χώρου της Πόλης - Ο Ρόλος του Οικοδομικού Τετραγώνου, Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών, Αθήνα. Μαράτου, Δ. & Ψαριανός, Β. (2005): Οι Υπόγειοι Χώροι Στάθμευσης σε ενοποιημένους ακάλυπτους ως μέσο άμβλυνσης κυκλοφοριακών προβλημάτων στην Αθήνα, 2ο Πανελλήνιο Συνέδριο Οδοποιίας, Βόλος. Marcuse, P. (1985): Gentrification, Abandonment, and Displacement: Connections, Causes, and Policy Responses in New York City, Journal of Urban and Contemporary Law, Vol:28. Πάγκας, Ν. (2010): Κατευθύνσεις για τον περιβαλλοντικό αστικό σχεδιασμό - παραδείγματα, Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο. Παπαλιούρα, Ε. (2007): Το υποβαθμισμένο αστικό και περιαστικό τοπίο και η ανάκτησή του. Παράδειγμα εφαρμογής στην πόλη της Θεσσαλονίκης, Πρακτικά 5ου Διεπανεπιστημιακού Συνεδρίου ΕΜΠ με θέμα: Παιδεία, Ερευνα, Τεχνολογία. Από το χθες στο αύριο, Μέτσοβο. Peck, S., Callaghan, C. , Kuhn, M., Bass, B. (1999): Greenbacks from Green Roofs: Forging a New Industry in Canada, Canada Mortgage and Housing Corporation. Φιλιππίδης Μ. (1998): Οι φόβοι της αρχιτεκτονικής του μοντερνισμού στο "πρόσωπο" του ακαλύπτου στο Φιλιππίδης Δ. (2006) : Ανθολογία κειμένων ελληνικής αρχιτεκτονικής 1925-2002.