Οστεοπόρωση και Οστεοπενία Δέσποινα Βέλλη Και Δέσποινα Ντινοπούλου

Περιεχόμενα Σελίδα3:Οστεοπόρωση και οστεοπενία. Σελίδες4-5:Συμπτώματα και αίτια οστεοπόρωσης. Σελίδες6-7:Η ιστορία της οστεοπόρωσης. Σελίδες8:Η ιστορική εξέλιξη της διάγνωσης και της θεραπείας της οστεοπόρωσης. Σελίδα9:Είδη οστεοπόρωσης. Σελίδες10-14:Παράγοντες κινδύνου. Σελίδες15-17:Κλινική εικόνα ασθενή με οστεοπόρωση. Σελίδες18-20:Η οστεοπόρωση στην εγκυμοσύνη και στον θηλασμό. Σελίδες21-22:Διάγνωση , θεραπεία και πρόληψη της οστεοπόρωσης.

ΟΣΤΕΟΠΟΡΩΣΗ : Η μείωση της πυκνότητας των οστών λόγω υπερβολικής απορρόφησης οστίτη ιστού ονομάζεται οστεοπόρωση . Αυτή προκαλεί εξασθένηση των οστών , καθιστώντας τα πιο ευάλωτα σε κατάγματα . ΟΣΤΕΟΠΕΝΙΑ:Παρόμοια αλλά ηπιότερη κατάσταση είναι η Οστεοπενία στην οποία το οστό είναι πιο αραιωτικό από το φυσιολογικό αλλά όχι τόσο όσο στην οστεοπόρωση.

Η Οστεοπόρωση δε γίνεται εμφανής παρά μόνο μέσω της εμφάνισης καταγμάτων. Τα σπονδυλικά οστεοπορωτικά κατάγματα οδηγούν σε αλλαγή της στάσης με τη κυφωτική παραμόρφωση, η οποία σε βαριά μορφή μπορεί να προκαλέσει τέτοια πίεση στο θώρακα, δυσχεραίνοντας την αναπνευστική λειτουργία . Τα επαναλαμβανόμενα σπονδυλικά οστεοπορωτικά κατάγματα εκτός από τις αλλαγές στην στάση του ασθενούς (κύφωση) μπορεί να προκαλέσουν λόγω πίεσης νεύρων και νευρολογική σημειολογία (αιμωδίες άκρων - πάρεση).

Όταν η βιταμίνη D και το Ca υπολείπονται από τον οργανισμό του ανθρώπου η ομοιοστασία του Ca διαταράσεται . Αυτή η διαταραχή στον οργανισμό επηρεάζει και τη παραγώγη των ορμονών PTH με αποτέλεσμα οι οστεοβλάστες τα ατρακτοειδή αυτά κύτταρα που παράγουν οστίτη ιστό να μην βρίσκονται σε θέση να ολοκληρώσουν τη λειτουργία τους . Παράλληλα τα άτρακτοειδή κύτταρα οστεοκλάστες μειώνουν την οστική πυκνότητα καθώς απορροφάνε οστίτη ιστό . Με αποτέλεσμα να προκαλείται εξασθένιση των οστών καθιστώντας τα πιο ευάλωτα σε κατάγματα .

Η αφορμή… Πριν το έτος 1982 δεν υπήρχε σοβαρή ενασχόληση της ιατρικής με την Οστεοπόρωση. Η ενεργοποίηση και η χρηματοδότηση ερευνών μάλλον άρχισε μετά από το μεγάλο πρόβλημα οστεοπόρωσης πού εμφάνιζαν οι Αμερικανοί και Σοβιετικοί κοσμοναύτες μετά από την πολύμηνη παραμονή τους στο διαστημικό σταθμό Skylab (ΝΑSA) και MIR (CCCP). Έκτοτε, όπως βλέπουμε στις ειδήσεις, τους αστροναύτες να τους παίρνουν αγκαλιά μόλις βγουν, τόσο γιατί ζαλίζονται όσο και γιατί μπορεί να σπάσουν κάποιο κόκκαλο. Πρόσφατα όλα τα διαστημόπλοια και ο Διεθνής Διαστημικός σταθμός ISS είναι εφοδιασμένα με όργανα γυμναστικής ώστε οι αστροναύτες να διατηρούν την οστική πυκνότητα όσο καιρό βρίσκονται σε έλλειψη βαρύτητας. Αποκορύφωμα ήταν το παθολογικό κάταγμα Κνήμης που υπέστη ένας Σοβιετικός κοσμοναύτης, μόλις πάτησε το πόδι του στη γη στο Κοσμοδρόμιο του Μπαϊκονούρ στο Καζακστάν.

Ιστορική εξέλιξη διάγνωσης & θεραπείας Το έτος 1982 : Εμφανίσθηκε η μέθοδος της Οστεοπυκνομετρίας με απλή ή διπλή δέσμη φωτονίων (αρχικά στην Κερκίδα στο χέρι). Το έτος 1986 : Κυκλοφόρησε στην Ελλάδα το πρώτο σκεύασμα Xοίρειας Καλσιτονίνης. Το έτος 1994 : Κυκλοφόρησε το πρώτο μηχάνημα μέτρησης οστικής πυκνότητας με υπερήχους στην Πτέρνα. Το έτος 2004 : Κυκλοφόρησε μηχάνημα μέτρησης οστικής πυκνότητας στην Κερκίδα με υπερήχους. Το έτος 2011 : Κυκλοφόρησε το ενέσιμο φάρμακο υποδόριας χορήγησησης Denosumab. Το έτος 2012 : Κυκλοφόρησε από την Αμερικανική εταιρεία Pfizer το φάρμακο 3ης γενιάς κατηγορίας SERM, με ένδειξη τη σταθεροποίηση της οστικής πυκνότητας μετεμμηνοπαυσιακών γυναικών. Το φαρμακο μπορεί να χορηγείται άφοβα γιά πολλά χρόνια, γιά πρόληψη οστεοπόρωσης. Ιστορική εξέλιξη διάγνωσης & θεραπείας

Οστεοπόρωση Πρωτοπαθή οστεοπόρωση Δευτεροπαθή οστεοπόρωση Τοπική μορφή οστεοπόρωσης Συγκεκριμένη πάθηση Η μετεμμηνοπαυσιακή οστεοπόρωση Η γεροντική οστεοπόρωση Η ιδιοπαθής οστεοπόρωση Μετά από ακινητοποίηση καταγμάτων Η οστική ατροφία Sudeck Η νόσος του Cushing O διαβήτης Ο υπερπαραθυροειδισμός Η δρεπανοκυτταρική αναιμία Το πολλαπλού μυέλωμα Η παρατεταμένη ακινητοποίηση Η χρήση κορτικοειδών

Κύριοι παράγοντες κινδύνου είναι: 1 . Η ελαττωμένη κορυφαία οστική μάζα 2. Ο αυξημένος ρυθμός οστικής απώλειας Η οστεοπόρωση προκαλείται από τη διαταραχή στην ισορροπία ανάμεσα στην οστεοπαραγωγή και την οστική αποδόμηση που συνεχίζεται δια βίου στον ανθρώπινο σκελετό. Φυσιολογικά η οστική μάζα (πυκνότητα) αυξάνεται προοδευτικά όσο ο σκελετός αναπτύσσεται και εξακολουθεί να αυξάνεται μέχρι την ηλικία των 35 περίπου ετών, οπότε φθάνει στο μέγιστο επίπεδο. Η κορυφαία αυτή οστική μάζα επηρεάζεται σημαντικά: από τη διατροφή, το φύλο, τη φυλή, τη μυϊκή άσκηση και βεβαίως τη φυσιολογική λειτουργία των διαφόρων οργάνων του σώματος.

Μετά την ηλικία των 35 περίπου ετών αρχίζει βαθμιαία απώλεια οστικής μάζας που αποτελεί φυσιολογικό φαινόμενο και συνεχίζεται με διακυμάνσεις σε όλη την υπόλοιπη ζωή. Ο ρυθμός απώλειας είναι αρχικά ίδιος στους άνδρες και στις γυναίκες και κυμαίνεται από 0,3-0,5% το χρόνο. Το φυσιολογικό αυτό ρυθμό απώλειας ακολουθεί στις γυναίκες φάση επιταχυνόμενης οστικής απώλειας της τάξεως του 2-3% το χρόνο, που αρχίζει στην περίοδο της εμμηνόπαυσης και συνδέεται στενά με την ελάττωση του επιπέδου των οιστρογόνων στο αίμα. Η φάση αυτή σύμφωνα με τις υπάρχουσες μέχρι σήμερα γνώσεις διαρκεί 6-10 χρόνια, οπότε επανέρχεται σε βραδύ ρυθμό οστικής απώλειας που φθάνει το 0,3-0,5%. Σε μερικές γυναίκες (20%) ο ρυθμός οστικής απώλειας είναι μεγαλύτερος του 3% (έως 7%). Στις γυναίκες αυτές η οστεοπόρωση πρέπει έγκαιρα να διαγνωσθεί και να αντιμετωπισθεί.

Δευτερεύοντες παράγοντες κινδύνου είναι: 1. Εμμηνόπαυση στις γυναίκες. Φυσιολογική ή χειρουργική λόγω ελάττωσης του επιπέδου των οιστρογόνων. 2.Χρόνια ανεπαρκής πρόσληψη ασβεστίου αλλά και η ανεπαρκής απορρόφησή του από το έντερο και καθήλωσή του στα οστά (κυρίως λόγω έλλειψης βιταμίνης D). 3. Αυξημένη κατανάλωση πρωτεϊνών (κρεατοφαγία), διότι αυξάνει την αποβολή ασβεστίου από τα ούρα. 4.Ο περιορισμός της φυσιολογικής κίνησης (βάδισμα, τρέξιμο), στερεί από το μυοσκελετικό σύστημα από το ερέθισμα που συμβάλλει στη διάπλαση και ανακατασκευή του σκελετού σε όλη τη διάρκεια της ζωής. Η υπερβολική εντούτοις άσκηση σε νέα κορίτσια, αθλήτριες, μπορεί να προκαλέσει αμηνόρροια με αποτέλεσμα ελάττωση της οστικής πυκνότητας.

5. Το κάπνισμα. Υπάρχουν σήμερα σαφείς ενδείξεις ότι σε καπνίστριες γυναίκες (και άνδρες) ο ρυθμός οστικής απώλειας είναι αυξημένος με αποτέλεσμα την αυξημένη συχνότητα καταγμάτων στους σπονδύλους. Το τελευταίο πιθανώς οφείλεται σε: α) επιτάχυνση καταστροφής των οιστρογόνων στις γυναίκες, β) ελάττωση της δραστηριότητας των οστεοβλαστών γ) πρόωρη εμμηνόπαυση και δ) αγγειοσύσπαση και μείωση παροχής αίματος στους σπονδύλους. 6. Κατάχρηση οινοπνευματωδών ποτών τόσο σε άνδρες όσο και σε γυναίκες. Αυτό οφείλεται πιθανώς σε άμεση τοξική δράση του οινοπνεύματος πάνω στους οστεοβλάστες καθώς και στην ελάττωση της απορρόφησης του ασβεστίου από το έντερο, επειδή το οινόπνευμα επηρεάζει τον μεταβολισμό της βιταμίνης D.

7. Κατάχρηση καφέ, τσαγιού, επειδή προκαλούν ασβεστιουρία. 8. Το φύλο. Η οστεοπόρωση είναι συχνότερη στις γυναίκες παρά στους άνδρες. 9. Η φυλή. Παρατηρείται συχνότερα στους λευκούς παρά στους μαύρους, επειδή οι τελευταίοι έχουν μεγαλύτερη οστική μάζα. 10. Οικογενής προδιάθεση. Υπάρχουν οικογένειες με πολλά μέλη που πάσχουν από οστεοπόρωση χωρίς να διαπιστώνεται παθολογική αιτία. 11. Ιδιοσυστασία. Η οστεοπόρωση είναι συχνότερη σε μικρόσωμες λεπτές γυναίκες, με ξανθά μαλλιά και λεπτή επιδερμίδα. 12. Συνθήκες έλλειψης βαρύτητας. Η παρατήρηση της σημασίας της βαρύτητας έγινε στους αστροναύτες, οι οποίοι είχαν οστική απώλεια της τάξεως του 1 % την εβδομάδα.

ΚΛΙΝΙΚΗ ΕΙΚΟΝΑ ΟΣΤΕΟΠΟΡΩΣΗΣ: Διάχυτοι, επίμονοι, ήπιας έντασης πόνοι στην πλάτη (ραχιαλγία) ή στην οσφυϊκή χώρα (οσφυαλγία) αποτελούν τις πρώτες κλινικές εκδηλώσεις ιδιαίτερα σε γυναίκες άνω των 45 ετών. Μερικές φορές μεσολαβούν οξέα επώδυνα επεισόδια που οφείλονται σε μικροδοκιδικά κατάγματα ιδίως στους θωρακικούς σπονδύλους. Ο πόνος σ' αυτές τις περιπτώσεις επεκτείνεται ζωστηροειδώς θωρακικά κατά μήκος των πλευρών, δεν βελτιώνεται με την κατάκλιση και υποχωρεί μετά 3-4 εβδομάδες.

Αρκετά συχνά σε μεγάλης ηλικίας άτομα παρατηρείται προοδευτική παραμόρφωση της ΣΣ σε κάμψη (χαρακτηριστική κύφωση). Πολλές φορές αιφνίδιος πόνος στη θωρακική ή οσφυϊκή μοίρα της ΣΣ φανερώνει ένα εσωτερικό κάταγμα: α) Οδηγεί σε ελάττωση του ύψους του ατόμου που μπορεί προοδευτικά να φθάσει τα 10 ή και 20 εκ. β) Εφόσον η εντόπιση είναι στη θωρακική μοίρα της ΣΣ, προκαλεί μόνιμη παραμόρφωση σε πρόσθια κάμψη (κύφωση). γ) Δημιουργεί παραλυτικό ειλεό σε σπάνιες περιπτώσεις, αν το κάταγμα εντοπίζεται στη θωρακοοσφυική μοίρα της ΣΣ λόγω ερεθισμού από το οπισθοπεριτοναϊκό αιμάτωμα.

Εκτός από τα κατάγματα της ΣΣ η οστεοπόρωση είναι αιτία, στο μεγαλύτερο ποσοστό (70%), των διατροχαντηρίων καταγμάτων και εκείνων του αυχένος του μηριαίου, καθώς και των καταγμάτων του περιφερικού άκρου της κερκίδας ή του κεντρικού άκρου του βραχιονίου. Το 20-30% των κρεββατιών στις ορθοπαιδικές κλινικές καταλαμβάνεται από ηλικιωμένα άτομα με κάταγμα διατροχαντήριου ή αυχένος μηριαίου, γεγονός το οποίο προσδιορίζει την έκταση των οικονομικών και κοινωνικών επιπτώσεων από την οστεοπόρωση.

Υπάρχει οστεοπόρωση στην εγκυμοσύνη και το θηλασμό; Είναι μια σπάνια κατάσταση, προσωρινή και δεν υποτροπιάζει. Αιτίες : Mεγάλες ανάγκες σε ασβέστιο κατά την διάρκεια της εγκυμοσύνης Οι μεταβολές των οιστρογόνων Το βάρος κ.α. Παρά το γεγονός ότι η πυκνότητα των οστών μπορεί να χαθεί κατά τη διάρκεια του θηλασμού, η απώλεια αυτή τείνει να είναι προσωρινή. Αρκετές μελέτες έχουν δείξει ότι όταν οι γυναίκες έχουν οστική απώλεια κατά τη διάρκεια της γαλουχίας, θα ανακτήσουν πλήρως την οστική πυκνότητα μέσα σε έξι μήνες μετά τον απογαλακτισμό. Υπάρχει οστεοπόρωση στην εγκυμοσύνη και το θηλασμό;

Δεν έχει ξεκαθαριστεί αν οφείλεται μόνο σε ορμονικές μεταβολές του οστικού μεταβολισμού κατά τη διάρκεια της κύησης ή αν εμπλέκονται και ιδιοσυγκρασιακοί παράγοντες ή γενετική προδιάθεση. . Είναι σημαντικό να αναφερθεί πως η πλειονότητα των γυναικών που διαγνώστηκαν με οστεοπόρωση της κύησης θήλαζαν για διαστήματα από 1 εβδομάδα έως 7 μήνες.! Η νόσος αποδίδεται σε διαταραχή του ασβεστίου του ορού των εγκύων, το οποίο καταναλώνεται για την κατασκευή του σκελετού του βρέφους. Η μείωση των αποθηκών του ασβεστίου στο μητρικό οργανισμό σε συνδυασμό με την αύξηση της νεφρικής απέκκρισης ασβεστίου εξισορροπείται από την αύξηση της εντερικής απορρόφησης ασβεστίου κατά το 2ο και 3ο τρίμηνο της κύησης καθώς και την αύξηση της βιταμίνης D

Η εξήγηση αυτής της παρατήρησης έγκειται σε 2 αιτίες: Την απώλεια ασβεστίου από τη μητέρα διαμέσου του μητρικού γάλατος & Την αύξηση της προλακτίνης μετά το τοκετό που ευθύνεται για την πτώση των επιπέδων των οιστρογόνων, άρα και της προστατευτικής δράσης τους στα οστά. Παρ’ όλα αυτά μετά τον απογαλακτισμό έχει παρατηρηθεί πως η οστική πυκνότητα αποκαθίσταται στα φυσιολογικά επίπεδα.

ΔΙΑΓΝΩΣΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ Πρόληψη Δυστυχώς η Οστεοπόρωση δεν διαγιγνώσκεται με μια ειδική εξέταση αίματος, παρά μόνο με τη μέθοδο DEXA.Η οποία μετράει τους Δείκτες Οστικής παραγωγής και τους Δείκτες Οστικής απορρόφησης. Θεραπεία οστεοπόρωσης: Ακίνδυνη η Ορμονοθεραπεία Δράση της Βιταμίνης D3 Πρόληψη Περίπου 85-90% της οστικής μάζας του ενήλικα αποκτάται μέχρι την ηλικία των 18 στα κορίτσια και των 20 στα αγόρια. Το «κτίσιμο» δυνατών οστών κατά τη διάρκεια της παιδικής και εφηβικής ηλικίας μπορεί  να  βοηθήσει στην πρόληψη της οστεοπόρωσης σε μεγαλύτερες ηλικίες. Πέντε βήματα που βελτιώνουν την υγεία των οστών και τα βοηθούν σημαντικά στην αποτροπή της οστεοπόρωσης : Πρόσληψη ασβεστίου και βιταμίνης D Άσκηση Αποφυγή καπνίσματος και αλκοολούχων ποτών Μέτρηση οστικής πυκνότητας Μέτρηση της οστικής πυκνότητας τη σωστή χρονική στιγμή

Το Ca και ο Ph είναι απαραίτητα για την διατροφή της εγκύου και θηλάζουσας μητέρας και του αναπτυσσόμενου παιδιού και για την ανακατασκευή του οστίτη ιστού μετά από κάκωση ή νόσο. Το Ca υπάρχει στο γάλα, στα αυγά και στα πράσινα λαχανικά. Ο Ph υπάρχει στο κρέας , στο ψάρι και στον κρόκο αυγού. Η βιταμίνη D είναι απαραίτητη για την απορρόφηση Ph και Ca από το έντερο και την αξιοποίηση τους στο σώμα H έλλειψη βιταμίνης D προκαλεί ραχίτιδα στα παιδία και οστεομαλακία στους ενήλικες. Η βιταμίνη D βρίσκεται στο ζωικό λίπος, στη μαργαρίνη, και στα ιχθυέλαια. Παράγεται και στο σώμα καθώς οι υπεριώδεις ακτίνες του ηλίου μετατρέπουν την εργοστερόλη στο δέρμα σε βιταμίνη D. Η βιταμίνη C εναποθέτει κολλαγόνο, το κύριο συστατικό του συνδετικού ιστού. Ανευρίσκεται κυρίως σε εσπεριδοειδή, μαύρες σταφίδες, λαχανικά, ντομάτες, πατάτες. Η αύξηση και η ανάπτυξη των οστών επηρεάζονται από την άσκηση , την ανάπαυση, καθώς και από τις εκκρίσεις των ενδοκρινών αδένων.

Βιβλιογραφία Physiology(Fourth Edition)Linda S. Costanzo, PhD. Anatomy and Physiology for Nurses(Twelfth Edition) Roger Watson. www.el.wikipedia.org