Ρομαντισμός και Ρεαλισμός 19ος αιώνας Ρομαντισμός και Ρεαλισμός

Ρομαντισμός και Ρεαλισμός Προέρχονται από η Γαλλία και από την «Πόλη του Φωτός» Παρίσι = το νέο καλλιτεχνικό κέντρο της Ευρώπης Αποτέλεσμα: Πολλοί καλλιτέχνες από όλη την Ευρώπη πηγαίνουν εκεί είτε για σπουδές, είτε για να γνωρίσουν τα νέα καλλιτεχνικά ρεύματα Αυτή η πρωτοκαθεδρία στο Παρίσι κράτησε μέχρι και τον 20ο αιώνα Μεγάλοι ανταγωνιστές σήμερα, η Νέα Υόρκη και το Βερολίνο

Ρομαντισμός «Κυριαρχία του αισθήματος πάνω στη λογική» Αρχικά αναζήτησε την ψυχική ηρεμία στη φύση και στην απεραντοσύνη των βουνών και των πεδιάδων, όπου αναζήτησαν μία «αίσθηση μυστηρίου» Συνδέθηκε με τον συναισθηματισμό, τον μυστικισμό, τη μελαγχολική διάθεση, την τραγικότητα της ζωής και την ελευθερία της έκφρασης χωρίς κανόνες

Δυναμική εμφάνιση Λογοτεχνία Μουσική Βίκτωρ Ουγκώ, Λόρδος Μπάιρον, Γκαίτε, Σίλερ κ.ά), αλλά και στη Ταυτόχρονα απελευθερώθηκε η φαντασία των καλλιτεχνών Μπετόβεν, Σοπέν, Βάγκνερ

Θεματολογία C. D. Friedrich Τοπιογραφία Τα θέματα από την Ελληνορωμαϊκή αρχαιότητα, όπως και τα θρησκευτικά θέματα, περιορίστηκαν Αποτέλεσμα: οι ζωγράφοι να προτιμούν το χρώμα με όλες τις αποχρώσεις του, αντί του σχεδίου και των πλαστικών όγκων Έδειξε ενδιαφέρον για τα σύγχρονα γεγονότα (Επαναστάσεις, όπως η Ελληνική) αλλά και για τους πολιτισμούς εκτός της Ευρώπης C. D. Friedrich

Ευγένιος Ντελακρουά (Eugene Delacroix, 1797- 1863) Επισκέφθηκε την Αγγλία, τη Βόρεια Αφρική και για ένα διάστημα χρημάτισε και υπουργός της Γαλλίας (1833) Λάτρης του χρώματος, της κίνησης, της μουσικής αίσθησης Τα έργα του εμπνέονται από ήρωες της λογοτεχνία (Σαίξπηρ) αλλά και από ήρωες της Ελληνικής Επανάστασης Προτιμούσε την τέχνη του Μπαρόκ, (πχ. ζωγραφική του Ρούμπενς) παρά την τέχνη της Αναγέννησης Οι συζητήσεις για την αρχαία τέχνη δεν τον συγκινούσαν καθόλου Αυτοπροσωπογραφία

«Οι Σφαγές της Χίου» 1824, Λούβρο

Ανάλυση Οι αντιθέσεις είναι έντονες Εδώ συγκρούονται δύο κόσμοι: Της αθωότητας με τη βία, της ειρήνης με τη την πολεμοχαρή συμπεριφορά, της γαλήνιας κατάστασης με τη βαρβαρότητα, το δίκαιο με την αδικία, του χριστιανισμού με τον μωαμεθανισμό Για τους ευρωπαίους η σφαγή των κατοίκων ενός ήρεμου νησιού που λόγω της μαστίχας ευημερούσε ήταν ένα πολιτισμικό σοκ Στη ζωγραφιά μας βλέπουμε με ποια μεριά είναι ο ευρωπαίος, αυτή δηλαδή των ταλαιπωρημένων Ελλήνων που αγωνίζονται για την ελευθερία τους, μια αξία που οι ρομαντικοί υποστήριζαν με πάθος και φανατισμό Έφεση στη γυμνογραφία

«Ορφανή στο κοιμητήριο» 1823, Λούβρο Λιτότητα στην έκφραση Δραματική ατμόσφαιρα Ο τρόμος είναι αποτυπωμένος στα μάτια της

«Η Ελλάδα στα ερείπια του Μεσολογγιού» 1826, Μουσείο Καλών Τεχνών, Μπορντώ Συμβολικό έργο - προσωποποιείται η Ελλάδα, ως μία μεγαλόσωμη γυναίκα να απλώνει τα χέρια της σε μια στάση θρήνου και απορίας Η γυναίκα – η Ελλάδα- εμφανίζεται να στέκεται πάνω από τα ερείπια, σε μία στάση όμως που θυμίζει την Ανάσταση του Χριστού από τη θρησκευτική θεματολογία (συμβολίζει την Ανάσταση της Ελλάδας) Θυμίζει αρχαίο ελληνικό κίονα Ξεχωρίζει με το λευκό της φόρεμα ανάμεσα σε ερείπια και το χάος

Delacroix “Επεισόδιο από τον ελληνικό αγώνα” 1856, Εθνική Πινακοθήκη, Αθήνα

Delacroix, “Ο Μπότσαρης αιφνιδιάζει τους Τούρκους στο στρατόπεδό τους” (προσχέδιο του 1860) Μάρκος Μπότσαρης: Ο πιο διάσημος Έλληνας Επαναστάτης του 1821 Ταυτίζεται με τον αρχαίο Λεωνίδα της Σπάρτης και με Άγιο της χριστιανικής πίστης Η εικόνα είναι σχεδόν αφηρημένη, χάρη στα πλούσια χρώματα, που κάνουν τις φόρμες αέρινες και απροσδιόριστες

Delacroix «Ο θάνατος του Σαρδανάπαλου» 1827, Λούβρο Το έργο το εμπνεύσθηκε από γνωστό έργο του Λόρδου Βύρωνα Λόγω του περιεχομένου του έργου (του θανάτου) κυριαρχεί σε ορισμένα σημεία το κόκκινο χρώμα, σύμβολο του θανάτου Ωστόσο, δεν κρύβεται και η αισθησιακότητα, λόγω των πολλών γυμνών, που υπάρχουν στη σύνθεση Είναι ένας ποταμός σωμάτων, που αποτυπώνονται με φως και χρώμα

Delacroix, “Η ελευθερία οδηγεί το λαό” 1831, Λούβρο Εμπνευσμένο από τη σύγχρονη ιστορία της Γαλλίας, από την Επανάσταση του Ιουλίου του 1830 (Πρόκειται για την εξέγερση του λαού εναντίον του μισητού βασιλιά Καρόλου Χ των Βουρβώνων) Οι ήρωες της σκηνής μοιάζουν σαν να ξεπήδησαν από τους «Αθλίους» του Ουγκώ, ενώ η προσωποποίηση της Ελευθερίας θυμίζει έντονα την προσωποποίηση της Ελλάδος στα ερείπια του Μεσολογγίου

Delacroix «Οι Γυναίκες του Αλγερίου» Ένα έργο διάχυτο από ερωτισμό, από τη λάγνα ανατολή, όπως φάνταζε στους ευρωπαίους αυτός ο κόσμος Αυτές οι καταστάσεις τραβούσαν το ενδιαφέρον των ρομαντικών Για πρώτη φορά (από τεχνική άποψη) το φως και η σκιά είναι χρωματισμένα

Delacroix «Η είσοδος των σταυροφόρων στην Κωνσταντινούπολη» 1840, Λούβρο Αναφέρεται στην Δ’ Σταυροφορία, κατά την οποία οι σταυροφόροι παρέκλιναν της πορείας τους για τα Ιεροσόλυμα και στράφηκαν στην Κωνσταντινούπολη, την οποία και κατέλαβαν το 1204 Έξαρση χρωματική, φωτός και κίνησης

Ζερικώ (Jean Louis Theodore Gericault, 1701- 1824) «Το ναυάγιο της φρεγάτας Μέδουσα»,1818, Λούβρο

Ανάλυση Αφορμή για το έργο αυτό στάθηκε η αφήγηση ενός διασωθέντος της φρεγάτας, που έγινε γνωστή το 1818 Αποδόθηκε από τον Ζερικώ με τρομερή αληθοφάνεια και ειδικά η στιγμή που οι ναυαγοί αντικρίζουν στο βάθος το πλοίο της σωτηρίας και εκδηλώνονται με χειρονομίες Το έργο επειδή είναι σύγχρονο και συνάμα δραματικό γι’ αυτό γενικά ενοχλούσε Εντυπωσιάζει με τις χρωματικές αντιθέσεις και τη μελαγχολική ατμόσφαιρα Γενικά διαπνέεται από την αγωνιώδη προσπάθεια των ναυαγών, τις απέλπιδες κινήσεις τους, τη βουβή μοναξιά και από δράμα που εκτυλίσσεται στη μέση του ωκεανού

Ρεαλισμός Τεχνοτροπία Εμφανίζεται στη Γαλλία το κίνημα του ρεαλισμού και σημαίνει την απόπειρα των καλλιτεχνών να «αποτυπώσουν την οπτική πραγματικότητα», δηλαδή την απεικόνιση της πραγματικής ζωής. Συνδέεται με την άνοδο της αστικής τάξης στην Ευρώπη, την οικονομική απελευθέρωση και τις πολιτικές ελευθερίες Κυκλοφορούσε η αντίληψη ότι ο κόσμος μας είναι ορατός και αντιληπτός μόνο μέσα από τις αισθήσεις Αποτέλεσμα αυτών των θέσεων ήταν η διεύρυνση της θεματογραφίας, δηλαδή η ενασχόληση με θέματα της καθημερινής ζωής, την ηθογραφία (περιγραφή ηθών και εθίμων), το τοπίο, ακόμα και κοινά θέματα (οι νεκρές φύσεις) Συχνά χρησιμοποιείται και ο όρος «νατουραλισμός», ο οποίος θεωρείται «ο τονισμός του ρεαλιστικού» Τεχνοτροπία Οι καλλιτέχνες χρησιμοποιούσαν χρώματα και τρόπους σύνθεσης, όπως ακριβώς τα συναντά κανείς στη φύση Παραδείγματα Κατά την αρχαιότητα (5ος αι. π.Χ) ο ζωγράφος Ζεύξις ζωγράφισε σταφύλια με τρόπο που ξεγελούσε τα πουλιά, διότι τα τσιμπούσαν Ο ζωγράφος Απελλής (4ος αι. π.Χ) ζωγράφισε την έφιππη προσωπογραφία του Μεγάλου Αλεξάνδρου, έτσι που το άλογό του ο Βουκεφάλας χλιμίντρισε όταν την είδε

Γκιστάβ Κουρμπέ (Gustave Courbet, 1819-1877) Κύριος εκπρόσωπος του Ρεαλισμού Ο όρος «ρεαλισμός» καθιερώθηκε από τον ίδιο τον εκπρόσωπο του κινήματος, τον Κουρμπέ, ο οποίος ονόμασε την έκθεσή του το 1855 «Le Realisme» (Ρεαλισμός) Κουρμπέ: «Η ρεαλιστική ζωγραφική στρέφεται αποκλειστικά στην απεικόνιση των πραγμάτων, τα οποία ο καλλιτέχνης βλέπει και μπορεί να πιάσει. Σκοπός της ζωγραφικής δεν είναι η ομορφιά, αλλά η αλήθεια» Αυτοπροσωπογραφία

Gustave Courbet Ο πρώτος καλλιτέχνης που εντάσσει την καθημερινή ζωή στην καλλιτεχνική δημιουργία Το συνηθισμένο και το κοινό αποκτά καλλιτεχνική σημασία Θεωρεί τον εαυτό του έναν επαναστάτη ζωγράφο Αυτές του οι επιλογές (δηλαδή εικόνες διαφόρων μεθυσμένων τύπων, όπως παπάδων κλπ.) τον έφεραν σε σύγκρουση με την εξουσία, η οποία το 1871 θα τον καταδικάσει σε φυλάκιση. Έτσι τα έργα του έχουν και ένα πολιτικό περιεχόμενο Ο Κουρμπέ ήταν αυτοδίδακτος και φαίνεται ότι επηρεάζεται από τους Ολλανδούς και Φλαμανδούς (Ρούμπενς, Ρέμπραντ)

Courbet, «Η ταφή στο Ορνάν» 1849, Λούβρο Χαρακτηρίστηκε -από τους σύγχρονους- ως «βλάσφημο και ανόητο» Στην πραγματικότητα παρουσιάζει μία κηδεία, ρεαλιστικά απεικονίζοντας όλους τους συμμετέχοντες (πάνω από 50 άτομα) με τρόπο ψυχολογικό και διεισδυτικό σε ανθρώπινους χαρακτήρες

Courbet, «Εργάτες σπάνε πέτρες» 1849 Απεικονίζει ανθρώπους της βιοπάλης και του μόχθου Τέτοια θέματα ήταν σπάνια στη ζωγραφική Έθιγαν κοινωνικές δομές, που σκανδάλιζαν την άρχουσα τάξη, και γι’ αυτό ήταν σε διαρκή σύγκρουση μαζί της Άνθρωποι με βρώμικα ρούχα, κακοντυμένοι ασχολούνται με την βαριά εργασία τους Courbet, «Εργάτες σπάνε πέτρες» 1849

Courbet «Γυναίκες που κοσκινίζουν», 1854 «Γυναίκες στις όχθες του Σηκουάνα», 1856

Courbet «Το Ατελιέ του καλλιτέχνη – Αλληγορία» 1855, Λούβρο (3,61 x 5,98 m)

Ανάλυση Διαδραματίζεται στο εργαστήριο του καλλιτέχνη Διαιρείται σε δύο μέρη: Δεξιά είναι οι φίλοι του, φιλότεχνοι και οι συνεργάτες του και αριστερά ένα άλλος κόσμος. Η καθημερινή ζωή σε όλη την τραγική της διάσταση Ο ίδιος ο ζωγράφος βρίσκεται στη μέση και ζωγραφίζει, έχοντας δίπλα το γυμνό μοντέλο του Στη μια πλευρά (δεξιά) είναι οι επώνυμοι, οι αστοί και η καλή κοινωνία και στην άλλη οι ανώνυμοι, οι δυστυχισμένοι και οι φτωχοί Μία πλήρης αντίθεση Ο ίδιος κυριαρχεί στο έργο ως δημιουργός, αλλά και ως νάρκισσος, που ασκεί το λειτούργημα του καλλιτέχνη-δημιουργού

Ονορέ Ντωμιέ (Honore Daumier 1808-1879) Ασκεί στην πραγματικότητα μέσα από τα έργα του κοινωνική κριτική Σατιρίζει ανθρώπους του συστήματος, δικαστές, δικηγόρους, πολιτικούς εμπόρους, κληρικούς κλπ με τρόπο έντονα προκλητικό Εξ αιτίας μιας γελοιογραφίας του βασιλιά δικάζεται και φυλακίζεται Όσο βίαιος είναι για τους ευγενείς, τόσο ήπιος και διακριτικός είναι για τους ταπεινούς ανθρώπους Στις ζωγραφιές του ξεγυμνώνει πραγματικά την ανθρώπινη ψυχή Είναι απαισιόδοξος για την ανθρώπινη μοίρα Γενικά είναι ένας επαναστάτης ζωγράφος, απαισιόδοξος, αλλά ευαίσθητος με ηθικολογικές τάσεις Ονορέ Ντωμιέ (Honore Daumier 1808-1879)

Daumier «Η πλύστρα» 1863 Πίστευε ότι «αποστολή της τέχνης δεν είναι να αντιγράφει τη φύση, αλλά να την εκφράζει» Οι πίνακές του απεικονίζουν την ανθρώπινη δυστυχία Οι άνθρωποι μορφοποιούν τους φόβους του και τους εφιάλτες Η ζωγραφική του είναι βιωματική καθώς αποδίδει όψεις της ζωής των κατατρεγμένων ανθρώπων

Honore Daumier «Μητέρα και παιδί» 1865 «Βαγόνι τρίτης θέσης» 1862