ΑΝΙΧΝΕΥΣΗ ΜΑΘΗΣΙΑΚΩΝ ΔΥΣΚΟΛΙΩΝ ΚΑΙ ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ ΛΑΜΠΡΟΥ ΟΥΡΑΝΙΑ, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΕΙΔΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΚΕΔΔΥ ΡΟΔΟΠΗΣ (ΚΟΜΟΤΗΝΗΣ) 28-11-2016

ΑΝΙΧΝΕΥΣΗ ΜΑΘΗΣΙΑΚΩΝ ΔΥΣΚΟΛΙΩΝ Α ΜΕΡΟΣ ΑΝΙΧΝΕΥΣΗ ΜΑΘΗΣΙΑΚΩΝ ΔΥΣΚΟΛΙΩΝ

Ανιχνευτικό κριτήριο µαθησιακής συµπεριφοράς LDDI Το κριτήριο είναι κατάλληλο για την καταγραφή µαθησιακών συμπεριφορών μαθητών ηλικίας από 8 – 19 ετών. Η συμπλήρωση των υποδοκιµασιών γίνεται ύστερα από παρατήρηση του μαθητή σε διάφορες καταστάσεις κατά τις οποίες είναι έκδηλη η παρατηρούµενη συμπεριφορά. Η βαθμολογία είναι ίδια για όλες τις υποδοκιµασίες και κάθε ερώτημα μπορεί να βαθµολογείται σε μια διαβαθµισµένη κλίμακα από το 1-9.

Οδηγίες : 1,2,3= συχνά, 4,5,6= μερικές φορές, 7,8,9= σπάνια. Κατά τη γνώμη σας πόσο συχνά ο/η μαθητής /τρια εκτιμάτε ότι εμφανίζει την παρατηρούµενη συµπεριφορά; Κυκλώστε τον κατάλληλο αριθμό. 1,2,3= συχνά, 4,5,6= μερικές φορές, 7,8,9= σπάνια.

Α. Πρόσληψη του Λόγου 1. Δυσκολεύεται να διακρίνει φθόγγους, όταν τους ακούει. 2. Συγχέει απλά ουσιαστικά. (π.χ. γάτα-σκύλος) 3. Δυσκολεύεται να αναγνωρίσει ότι προτάσεις µε διαφορετική σύνταξη μπορεί να έχουν το ίδιο νόημα (π.χ. “ Ο σκύλος κυνήγησε την γάτα” σημαίνει το ίδιο µε το “Η γάτα κυνηγήθηκε από τον σκύλο”). 4. Παρανοεί απλές προτάσεις και ερωτήσεις στον προφορικό λόγο. 5. Παρανοεί προφορικές οδηγίες. 1-9 (1,2,3= συχνά, 4,5,6= μερικές φορές, 7,8,9= σπάνια)

Πρόσληψη του Λόγου 6. Ζητά από τον δάσκαλο να επαναλάβει τις οδηγίες. 7. Δεν κατανοεί πλήρως το τι λένε οι άλλοι. 8. ∆υσκολεύεται να κατανοήσει την έννοια πολυσύλλαβων λέξεων. 9. Δεν κατανοεί τον προφορικό λόγο των άλλων, αλλά διαβάζει χωρίς δυσκολία. 10. Έχει δυσκολία να κατανοήσει προτάσεις που λέγονται µε γρήγορο ρυθμό, μπορεί ωστόσο να τις κατανοήσει εάν επαναληφθούν πιο αργά.

Πρόσληψη του Λόγου 11.∆υσκολεύεται να διακρίνει δύο λέξεις που αρχίζουν ή τελειώνουν µε τον ίδιο φθόγγο (π.χ. γάλα-γάτα, βόδι-πόδι, νύχι-νύχτα). 12.∆υσκολεύεται να διακρίνει δύο λέξεις αρχίζουν ή τελειώνουν µε διαφορετικούς φθόγγους (π.χ. φώτα- βόμβα, τρέχει-τρέξε). 13.∆υσκολεύεται να διακρίνει δύο λέξεις που περιλαµβάνουν τους ίδιους ή διαφορετικούς μεσαίους φθόγγους. 14.∆εν κατανοεί τις μεταφορές στο λόγο. 15.∆υσκολεύεται να θυμηθεί πολλαπλές οδηγίες.

Β. Έκφραση λόγου 16.Μιλάει αργά ή απλοϊκά. 17.∆εν μπορεί να επαναλάβει προτάσεις που περιλαµβάνουν περισσότερες από 5 λέξεις 18.Χρησιµοποιεί ανώριμη µορφοσυντακτική δομή όταν μιλάει (π.χ. δεν χρησιμοποιεί δευτερεύουσες προτάσεις). 19.Αργεί στην ανάκληση λέξεων. 20.∆υσκολεύεται να πάρει αυθόρμητα το λόγο μέσα στην τάξη.

Β. Έκφραση λόγου 21.∆υσκολεύεται να πει µε δικά του λόγια πληροφορίες που του δίνονται προφορικά. 22.Χρησιµοποιεί πολλά αφηρηµένα ουσιαστικά (π.χ. κάτι, πράγμα) και αόριστες αντωνυμίες (π.χ. αυτό, εκείνο). 23.Χρησιµοποιεί µικρές ή ατελείς φράσεις. 24.Μπερδεύει τη σειρά των φωνηµάτων όταν µιλάει (π.χ. πέρτα αντί για πέτρα, κορκόδειλος αντί για κροκόδειλος). 25.∆εν µπορεί να ανακαλέσει την ακολουθία απλών λέξεων (π.χ. αριθμούς τηλεφώνων, διευθύνσεις).

Β. Έκφραση λόγου 26.∆εν µπορεί να εκφέρει κοινούς συνδυασµούς γραµµάτων (π.χ. /µπλ/, /κρ/, /χρ/, /φλ/). 27.∆εν µπορεί να επαναλάβει αυτολεξεί λέξεις και φράσεις. 28.Χρησιµοποιεί ηµιτελείς, αποσπασµατικές προτάσεις. 29.∆υσκολεύεται να δίνει προφορικές οδηγίες. 30.∆εν ανακαλεί τις σωστές λέξεις (π.χ. ζητά µολύβι όταν θέλει στυλό).

Γ. Ανάγνωση 1. Θυμάται δύσκολα γράµµατα και λέξεις. 2. Στη φωναχτή ανάγνωση διαβάζει αργά. 3. Στη σιωπηρή ανάγνωση είναι αργός. 4. Όταν διαβάζει φωναχτά, υποκαθιστά λέξεις που µοιάζουν φωνητικά. 5. Όταν διαβάζει φωναχτά, παραποιεί µικρές λέξεις, ιδιαίτερα άρθρα.

Γ. Ανάγνωση 6. Όταν διαβάζει φωναχτά, αντιστρέφει γράµµατα. 7. Κάνει λάθη όταν διαβάζει φωναχτά άγνωστες λέξεις. 8. Έχει περιορισµένο αντιληπτικό λεξιλόγιο. 9. ∆εν µπορεί να εκφέρει λέξεις (κόµπιασµα). 10.Μπερδεύει λέξεις που µοιάζουν οπτικά.

Γ. Ανάγνωση 11.Παραλείπει καταλήξεις λέξεων όταν διαβάζει φωναχτά. 12.∆εν µπορεί να χωρίσει µια λέξη σε συλλαβές. 13.∆εν µπορεί να συνδυάσει συλλαβές σε λέξεις. 14.∆εν µπορεί να πει ψευδολέξεις. 15.∆εν µπορεί να επαναλάβει αυτούσια αυτό που έχει διαβάσει.

Δ. Γραφή 1. Γράφει ακατάστατα. 2. Γράφει αργά. 3. Γράφει ανορθόγραφα ασυνήθιστες λέξεις προσπαθώντας να τις γράψει φωνητικά. 4. Αντιστρέφει γράµµατα. 5. Η απόδοσή του στο γραπτό λόγο είναι ανεπαρκής (π.χ. µικρές εκθέσεις, λίγες προτάσεις και λέξεις).

Δ. Γραφή 6. Χρησιμοποιεί πάρα πολλές µικρές λέξεις (από 6 γράµµατα και κάτω). 7. Παραλείπει λέξεις στις προτάσεις. 8. Παραλείπει καταλήξεις λέξεων. 9. Στην ορθογραφία έχει χαμηλή επίδοση. 10.Γράφει τόσο ανορθόγραφα τις λέξεις ώστε να µην µπορεί να καταλάβει κάποιος για ποια λέξη πρόκειται.

Δ. Γραφή 11.Παραλείπει γράµµατα από λέξεις όταν γράφει την ορθογραφία. 12.Προσθέτει γράµµατα σε λέξεις όταν γράφει την ορθογραφία. 13.Χρησιµοποιεί τα σωστά γράµµατα όταν γράφει µία λέξη, αλλά τα βάζει σε λάθος σειρά. 14.Γράφει αποσπασµατικές προτάσεις. 15.∆εν γράφει σύνθετες προτάσεις (π.χ. διαρκώς γράφει µικρές, κύριες προτάσεις).

Ε. Συλλογισµός 1. ∆εν µπορεί να µετακινηθεί εύκολα από µια σκέψη σε µια άλλη. 2. Ξεφεύγει από το βασικό θέμα και επικεντρώνεται σε κάποιες µικρές λεπτομέρειες. 3. ∆υσκολεύεται να προσαρμοστεί σε αλλαγές που αφορούν στο περιεχόμενο, στη µορφή και στον τρόπο απάντησης. 4. Χρειάζεται πολύ χρόνο για να λύσει σχετικά απλά προβλήματα. 5. Έχει ασυνέπεια στο συλλογισμό και διατυπώνει µη-λογικά επιχειρήματα.

Ε. Συλλογισµός 6. ∆υσκολεύεται να µάθει αφηρηµένες έννοιες. 7. ∆υσκολεύεται να οργανώσει, να ταξινοµήσει και να σχηµατίσει έννοιες. 8. ∆υσκολεύεται να αξιολογήσει σκέψεις. 9. ∆υσκολεύεται να κάνει γενικεύσεις. 10.∆εν µπορεί ν’ αναγνωρίσει σχέσεις αιτίας- αποτελέσµατος.

Ε. Συλλογισµός 11.Έχει περιορισμένη δυνατότητα να συγκρατήσει τα σχολικά μαθήματα. 12.Χρησιµοποιεί ανώριµες στρατηγικές µάθησης και επίλυσης προβλημάτων (π.χ. χαμηλού επιπέδου). 13.∆εν µπορεί να εµβαθύνει σε γενικεύσεις 14.∆εν µπορεί να οργανώσει τις σκέψεις του σε ένα συνεκτικό σχέδιο δράσης. 15.Βιάζεται να βγάλει συµπεράσµατα.

Β ΜΕΡΟΣ ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΜΝΗΜΟΝΙΚΕΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ ΜΑΘΗΣΗΣ & ΜΕΛΕΤΗΣ

Β ΜΕΡΟΣ ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΚΠ/ΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΜΕ ΒΑΣΗ ΤΑ ΜΝΗΜΟΝΙΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ Υπάρχουν 3 συστήματα : Αισθητηριακό: Πρωταρχικός παράγων η εστίαση και η διατήρηση της προσοχής Βραχύχρονη μνήμη: Πρόβλημα το μικρό μέγεθος και το 7 ± 2. Ο εκπαιδευτικός πρέπει: 1. Να μειώσει τις πληροφορίες 2. Να χρησιμοποιεί τεχνικές συνένωσης και επανάληψης 3. Να βελτιώνει το μεταγνωστικό έλεγχο. Μακρόχρονη Μνήμη: Όσο πιο κωδικοποιημένη τόσο καλύτερα

Η Μακρόχρονη Μνήμη είναι: α. το πιο σύνθετο σύστημα β. μελετήθηκε συστηματικά γ. αποθήκη πληροφοριών για το χτες και το σήμερα ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΔΟΜΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ α. χωρητικότητα απεριόριστη β. μορφές κωδικοποίησης σε γλωσσικούς κώδικες και νοητικές εικόνες και όχι αυτούσια τα ερεθίσματα γ. Διάρκεια συγκράτησης από λεπτά έως χρόνια μέσω λήθης, πρόσωπα ονόματα επί πολύ, «μεγαμνήμη» (permastore), απεριόριστο μέγεθος δ. Περιεχόμενο : Ι. Σημασιολογική, ΙΙ. Επεισοδίων, ΙΙΙ. Διαδικαστική

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΜΑΚΡΟΧΡΟΝΗΣ ΜΝΗΜΗΣ Ι. Σημασιολογική μνήμη: Δηλωτική – knowing what Υποθετική – knowing why and when II. Μνήμη Επεισοδίων ή βιωματική Ό,τι συνέβη – προσωπικές εμπειρίες – αυτογραφική μνήμη

περιέχει έννοιες εννοιολογική οργάνωση Λίγο συναίσθημα 6 διαφορές Αν η σημασιολογική είναι ένα λεξικό η βιωματική (μνήμη επεισοδίων) είναι ένα μυθιστόρημα ΣΗΜΑΣΙΟΛΟΓΙΚΗ από κατανόηση περιέχει έννοιες εννοιολογική οργάνωση Λίγο συναίσθημα Μικρός χρόνος ανάκλησης Πολύ Χρήσιμη  ΕΠΕΙΣΟΔΙΩΝ από αισθητηριακές πηγές περιέχει γεγονότα Χρονική Οργάνωση Πολύ συναίσθημα  Μεγάλος χρόνος ανάκλησης Λιγότερο χρήσιμη

III. Διαδικαστική Μνήμη (procedural) - Αποθηκεύει τις αυτοματοποιημένες κινητικές διαδικασίες - είναι άδηλη - δεν εκφράζεται γλωσσικά - κωδικοποίηση με «νοητικές παραγωγές»: Αν γίνει το Α τότε θα γίνει το Β.

ΓΝΩΣΤΙΚΕΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΕΣ ΕΛΕΓΧΟΥ Μακρόχρονης Μνήμης.   1. Κωδικοποίηση, 2. Συγκράτηση, 3. Ανάκληση.

ΓΝΩΣΤΙΚΕΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΕΣ ΕΛΕΓΧΟΥ Μακρόχρονης Μνήμης: 1. ΚΩΔΙΚΟΠΟΙΗΣΗ. 1. ΚΩΔΙΚΟΠΟΙΗΣΗ : Λεκτική ή εικονική  Αναπαραστάσεις  Εξωτερικές [α. λεκτικές (αντιστοίχηση ιδιοτήτων σε λέξεις),β. εικονικές (σχήμα - μέγεθος)] Εσωτερικές Αναλογικές : είναι «νοητικές εικόνες» ή «νοητικά μοντέλα» Προτασιακές: είναι αφηρημένες αναπαραστάσεις του «ενεργείν», του υποκειμένου και του αντικειμένου.

i) Κωδικοποίηση Δηλωτικής Γνώσης Α 1. Διπλή κωδικοποίηση (verbal – imaginary coding) 2. Μονή ή ενιαία, (όλα τα ερεθίσματα μετασχηματίζονται) 3. Νοητική περιστροφή 4. Λειτουργική εξισορρόπηση (οι νοητικές εικόνες αποτελούν προέκταση της οπτικής αντίληψης) 5. Δομή και διάταξη στο χώρο (Νοητικές εικόνες όμοιες με τα φυσικά αντικείμενα – Χάρτης νησιού) 6. Μέγεθος εικόνας (ελέφαντας – κουνέλι) 7. Αναλογική αναπαράσταση (οι αναμνήσεις ενεργοποιούν τα ίδια οπτικά κέντρα) 8. Προτασιακή αναπαράσταση (όλες οι εικόνες μετατρέπονται σε λεκτικά ισοδύναμα) 9. Αναλογικο-προτασιακή αναπαράσταση (και με τις δύο μορφές σε διαφορετικά μέρη του εγκεφάλου)

i. Κωδικοποίηση Δηλωτικής Γνώσης Β. με προτασιακές μονάδες Αναδομούμε αφαιρετικά την εικόνα ή γνώση. Αν είναι σύνθετη αναλύεται σε απλούστερες «προτάσεις». Συγκροτούνται από «επιχειρήματα» και «σχέσεις». Κύριος εισηγητής Anderson Γ. με γνωστικά σχήματα – σενάρια Γενικευμένες έννοιες που περιέχουν στοιχεία και σχέσεις μεταξύ πραγμάτων και καταστάσεων καθώς και τις χωροχρονικές διαδοχές τους. Περιέχουν slots στα οποία μπαίνουν οι νέες πληροφορίες. Σε 4 φάσεις η λειτουργία τους 1. φάση επιλογής υλικού 2. φάση αφαίρεσης περιττών στοιχείων 3. Φάση ερμηνείας 4. Φάση ενσωμάτωσης Σενάριο είναι το «σχήμα» που εμπεριέχει χρονική αλληλουχία. Έτσι κάνουμε προβλέψεις Εννοιολογική Αλλαγή – η θεωρία των Γνωστικών Σχημάτων. Προβλέπει : επαύξηση – εναρμόνιση – αναδιοργάνωση. Τα «σχήματα» δεν εξηγούν τη διαδικαστική γνώση.

i. Κωδικοποίηση Δηλωτικής Γνώσης Δ. Με γνωστικούς χάρτες Αφαιρετικές αναπαραστάσεις του χώρου. 3 τύποι γνώσης: 1. γνώση ορόσημων 2. γνώση πορείας 3. γνώση επισκόπησης και τα 3 κωδικοποιούνται προτασιακά ή αναλογικά. Εξιδανίκευση χώρου.

ii. Κωδικοποίηση διαδικαστικής γνώσης Με «νοητικές παραγωγές», δηλ. κανόνες του τύπου ΕΑΝ --> ΤΟΤΕ. Πολλές συνδεδεμένες νοητικές παραγωγές καλούνται «συστήματα παραγωγής» και είναι το αντίστοιχο των «γνωστικών σχημάτων»

ΓΝΩΣΤΙΚΕΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΕΣ ΕΛΕΓΧΟΥ Μακρόχρονης Μνήμης: 2α. ΣΥΓΚΡΑΤΗΣΗ α. Οργάνωση 1. Ιεραρχικό μοντέλο (σύνδεση με παλιότερες αναμνήσεις) 2. Προτασιακό – διασυνδετικό (Τα κοινά «επιχειρήματα» συγκροτούν συνάψεις) 3. Παράλληλα Κατανεμημένης Επεξεργασίας (Επεξεργασία ΚΑΙ Οργάνωση γίνονται ταυτόχρονα όπως λειτουργούν οι νευρώνες)

ΓΝΩΣΤΙΚΕΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΕΣ ΕΛΕΓΧΟΥ Μακρόχρονης Μνήμης: 2β. ΣΥΓΚΡΑΤΗΣΗ ΓΝΩΣΤΙΚΕΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΕΣ ΕΛΕΓΧΟΥ Μακρόχρονης Μνήμης: 2β. ΣΥΓΚΡΑΤΗΣΗ β. Επεξεργασία Βασικά συστατικά - Αναδόμηση – Νοηματοδότηση - Γνωστικά σχήματα – σενάρια - εξατομικευμένη - παραποιημένη συγκράτηση – παρέμβαση εκπαιδευτικού - διευκολύνει τη συγκράτηση Βασικές Λειτουργίες - Επιλεκτική προσοχή - Επανάληψη - Αποστήθιση - Νοηματική Μάθηση

ΓΝΩΣΤΙΚΕΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΕΣ ΕΛΕΓΧΟΥ Μακρόχρονης Μνήμης: 2γ. ΣΥΓΚΡΑΤΗΣΗ ΓΝΩΣΤΙΚΕΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΕΣ ΕΛΕΓΧΟΥ Μακρόχρονης Μνήμης: 2γ. ΣΥΓΚΡΑΤΗΣΗ γ. Παράγοντες που βοηθούν τη συγκράτηση - θετική στάση, αυτοπεποίθηση - προηγούμενες γνώσεις - ικανότητα συσχέτισης

ΓΝΩΣΤΙΚΕΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΕΣ ΕΛΕΓΧΟΥ Μακρόχρονης Μνήμης: 3 ΑΝΑΚΛΗΣΗ Στέλνει πληροφορίες από τη Μ.Μ. στην Β.Μ. Άμεση, εύκολη, αυτόματη. Οι μορφές ανάκλησης είναι 7: 1. ανάκληση (σειράς ή ελεύθερη) 2. Αναγνώριση 3. Επαναμάθηση 4. Ανάμνηση (τοποχρονική σύνδεση με εξωτερική νύξη) 5. Μυθοπλασία (μνημονικό λάθος) 6. Ανάσυρση εξαρτώμενη από το πλαίσιο αναφοράς 7. Ανακατασκευαστική μνήμη ( Απαραίτητη στα προβλήματα)

ΓΝΩΣΤΙΚΕΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΕΣ ΕΛΕΓΧΟΥ Μακρόχρονης Μνήμης: 3 ΑΝΑΚΛΗΣΗ Παράγοντες που επηρεάζουν την ανάκληση: 1. Το βάθος της επεξεργασίας (επιφανειακό, ενδιάμεσο, βαθύ, αυτοαναφοράς) 2. Σημασιολογική Οργάνωση (όσο πιο οργανωμένα τόσο καλύτερη) 3. Κατατμημένη άσκηση 4. Εξάσκηση και υπερμάθηση 5. Χρονική παρεμβολή μεταξύ μάθησης και ανάκλησης 6. Κατοχή εξειδικευμένης γνώσης 7. Θυμικοσυναισθηματικές καταστάσεις 8. Εξωτερικές καταστάσεις – περιβάλλον

ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΓΙΑ ΤΗ ΒΕΛΤΙΩΣΗ ΤΗΣ ΜΝΗΜΗΣ Μάθηση και μνήμη είναι διαφορετικά αλλά αλληλένδετα: -Μάθηση είναι η διαδικασία προσαρμογής στην εμπειρία,- Μνήμη είναι η μόνιμη συγκράτηση πληροφοριών που οδηγεί στη Μάθηση. Μνημονικές Τεχνικές (τεχνητά επινοήματα για κωδικοποίηση ασυσχέτιστων πληροφοριών, κυρίως λεκτικών κωδίκων) Υπάρχουν 14 τεχνικές:

ΜΝΗΜΟΝΙΚΕΣ ΤΕΧΝΙΚΕΣ 1. Παροχή εκτεταμένων γνώσεων 2. Νέες γνώσεις ολοκληρωμένες και συνδεδεμένες με τις παλιές 3. Ενεργητική Συμμετοχή 4. Αναπαραγωγή της πληροφορίας 5. Συχνή αξιολόγηση 6. Υπερμάθηση 7. Χρησιμότητα νέας Γνώσης

ΜΝΗΜΟΝΙΚΕΣ ΤΕΧΝΙΚΕΣ 8. Σύνδεση με πραγματικότητα 9. Ανάπτυξη μνημονικών τεχνικών 10. Κατάτμηση μελέτης 11. Διατήρηση Προσοχής 12. Επανάληψη 13. Οργάνωση Νέας Γνώσης 14. Χρήση μνημονικών Τεχνικών

Είναι σημαντικές γιατί: 1. Δημιουργούν πλαίσια αναφοράς 2. μεγιστοποιούν το νόημα άσημων εννοιών 3. προσφέρουν νύξεις ανάσυρσης 4. δημιουργούν ενεργητικό κλίμα μάθησης

Ο εκπαιδευτικός μπορεί: 1. να διδάξει πώς γίνονται 2. να δώσει τον τύπο της τεχνικής και ο μαθητής να κατασκευάσει δική του 3. να τη δώσει έτοιμη

Εσωτερικές μνημονικές τεχνικές - επιμεριστική μάθηση - Μνημοτεχνική χώρου (loci, από τη λατινική λέξη Locus-loci που σημαίνει “χώρος”) - Ακροστιχίδες - Λέξεις κλειδιά (rosso = κόκκινος ρώσος) - Μνημοτεχνική Yodai (Πρόκειται για ιαπωνικό σύστημα που χρησιμοποιεί νοητικές εικόνες, ποιήματα και τραγούδια.) - Ρίμες - Αστείες συσχετίσεις - Μέθοδος σύνδεσης αντικειμένων με τα επόμενα της λίστας - Μέθοδος αριθμολέξεων - Εννοιολογική κατηγοριοποίηση

Εξωτερικές μνημονικές τεχνικές - σημειώσεις - Λίστα αγορών - Λαμπάκια αυτοκινήτου

Η Λήθη των πληροφοριών Δυσλειτουργία σε κάποιο σημείο της αλυσίδας κωδικοποίηση - συγκράτηση – ανάκληση ο Εμπινχάουζ έφτιαξε την καμπύλη της λήθης: 20 λεπτά– 50%, 9 ώρες – 60%, σε ένα μήνα το 70%

Λήθη και σχολική Μάθηση  - Με τις πολλαπλής επιλογής ερωτήσεις θυμόμαστε πάνω από 20% με ανοικτές ερωτήσεις κάτω από 20%. - Η απολύτως Νέα γνώση χάνεται πιο εύκολα - Ό, τι είναι να λησμονηθεί, λησμονείται σε 4 εβδομάδες. - Περιορίζεται, όταν οι μαθητές γράφουν στο τέλος της ενότητας ή όταν παρουσιάζουν οι ίδιοι. - Ξεχνούν λιγότερο, όταν εμπλέκονται ενεργητικά.

ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΜΑΘΗΣΗΣ Με τις διαδικασίες ελέγχου του Μνημονικού ελέγχουμε τη Ροή και μαθαίνουμε τρόπους δόμησης δημιουργώντας ευχάριστο κλίμα. Έτσι -εκτός από τη δηλωτική γνώση (τι) - αποκτούμε και τη διαδικαστική (πως) και την υποθετική (πού, γιατί). Έτσι αποκτάται ενσυναίσθηση του «πως μαθαίνουμε» Υπάρχει ευρεία δέσμη τεχνικών μάθησης, κάθε μια κατάλληλη για διαφορετικό αντικείμενο, οι οποίες διαπλέκονται. Βοηθούν στην απαλλαγή από το άγχος των εξετάσεων. Οι στρατηγικές μάθησης είναι 5: 1. Επανάληψη 2. Επεξεργασία 3. Οργάνωση 4. Καθοδήγηση στην Κατανόηση Κειμένων 5. Στήριξη θυμικοσυναισθηματικού τομέα 

1. ΕΠΑΝΑΛΗΨΗ α. Κατά λέξη β. Ανακεφαλαιωτικές περιλήψεις γ. Αμοιβαία διδασκαλία δ. Περίληψη Πώς γράφεται: - Αγνοούμε ασήμαντες πληροφορίες - Ομαδοποιούμε σε σημαντικά - Θεματικές ενότητες (3-5) - Κατάλογος σημαντικών λεπτομερειών - Οι μαθητές μόνοι τους ε. Στρατηγικές Επίλυσης Προβλημάτων

2. ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ - Στοχεύει στη σύνδεση με παλιές γνώσεις - Χρήση νοητικών εικόνων και Μνημονικών Τεχνικών Μέσων - Ερωτήσεις (για εκτενή κείμενα) - Σημειώσεις (χρειάζεται κορμός από το διδάσκοντα, καλή ακρόαση)  

Πώς κρατάμε καλές σημειώσεις α. Ετοιμότητα β. Εστίαση στην ομιλία γ. Σωματική εγρήγορση δ. Πνευματική εγρήγορση ε. Ανοιχτό μυαλό στ. Όλες οι σημειώσεις μαζί ζ. Ημερομηνία η. Μόνο σ’ ένα φύλλο θ. Χωρισμός σελίδας ι. Ευδιάκριτο γράψιμο ια. Με μορφή σχεδιαγράμματος ιβ. Δικό μας λεξιλόγιο ιγ. Ολοκληρωμένες ιδ. Συντομογραφικά ιε. Εντοπισμός κύριων σημείων ιστ. Εντοπισμός Παραπομπών ιζ. Οι σκέψεις μας χωριστά ιη. ΑΚΟΥ – ΣΚΕΨΟΥ - ΓΡΑΨΕ

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ Παραγωγή σημειώσεων: Γραμμικές τεχνικές σημειώσεων Οι γραμμικές τεχνικές σημειώσεων είναι η πιο συχνή μέθοδος και χρησιμοποιείται συνήθως με τη μορφή των καθοδηγούμενων σημειώσεων ή περιγραμμάτων καθοδηγούμενων σημειώσεων. Περίγραμμα Καθοδήγησης για Σημειώσεις : Οι καθοδηγούμενες σημειώσεις είναι ένα σπονδυλωτό σχεδιάγραμμα (σκελετός) που περιέχει ορισμένες κεντρικές ιδέες και συσχετιζόμενες έννοιες μιας διάλεξης. Σχεδιάζεται έτσι ώστε να έχει κενά τα οποία πρέπει να συμπληρώσει η μαθήτρια κατά τη διάρκεια του μαθήματος– διάλεξης. Η ποσότητα και το είδος των πληροφοριών που εμπεριέχονται στις σημειώσεις μπορεί να ποικίλλει ανάλογα με το επίπεδο των δεξιοτήτων της μαθήτριας και τη φύση του γνωστικού αντικειμένου.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ Σημειώσεις σε δυο στήλες: Αυτή η τεχνική μπορεί να είναι μια αποτελεσματική στρατηγική, όταν υπάρχουν δυσκολίες στη διάκριση των κεντρικών ιδεών από τις λεπτομέρειες. 1. Κατά τη διάρκεια της παράδοσης, ο/η μαθητής/μαθήτρια καταγράφει τις πληροφορίες στο δεξί μέρος του χαρτιού. 2. Μετά το μάθημα, οι ομάδες μαθητών βάζουν τις ίδιες πληροφορίες σε κατηγορίες ή σε κύριες ερωτήσεις. 3.Ο/ Η μαθητής/μαθήτρια τότε καταγράφει τις κύριες ιδέες στο αριστερό μέρος του χαρτιού. Διαγράμματα οργάνωσης : Τα διαγράμματα οργάνωσης είναι, ειδικότερα, χρήσιμα για μαθητές με δυνατές οπτικοχωρικές δεξιότητες. § Χρησιμοποιούμε τα διαγράμματα οργάνωσης για να επεξηγήσουμε τη σχέση ανάμεσα στις ιδέες έτσι ώστε οι μαθητές να μπορούν να συλλάβουν τις έννοιες που παρουσιάζονται. § Χρησιμοποιούμε γνωστικούς χάρτες. Ο/Η μαθητής/μαθήτρια μπορεί να: ξαναγράψει τις σημειώσεις του/της, να γράψει ερωτήσεις για τις σημειώσεις του/της, να τις πει απ’ έξω, να τις ξαναδιαβάσει, να τις μαγνητοφωνήσει, να τις ακούσει. Αν τα παραπάνω είναι πολύ δύσκολα, μπορούμε: § Να επιτρέψουμε στο μαθητή/ στη μαθήτρια να μαγνητοφωνήσει τις παραδόσεις και να αναπτύξει περιγράμματα από τη μαγνητοφώνηση. § Να δώσουμε αντίγραφα από τις παραδόσεις μας.

3. ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΜΑΘΗΣΙΑΚΟΥ ΥΛΙΚΟΥ - Ομαδοποίηση σε υπερκείμενες και υποκείμενες έννοιες - Σχεδιαγράμματα, πρέπει να διδαχθούν και να γίνονται εντοπίζοντας τα βασικά στοιχεία του κειμένου (επικεφαλίδες, bold, κλπ. Πρέπει να περιέχουν «υπερώνυμες» και «υπώνυμες» έννοιες. - Οργανογράμματα: όπως τα σχεδιαγράμματα, μόνο που δείχνουν λειτουργία - Χαρτογραφήσεις: π.χ. η εξακτίνωση: Υπάρχουν απλές και σύνθετες. Κατασκευάζεται ως εξής: α. Συζητούμε και κατηγοριοποιούμε β. Καταγράφουμε την κατηγοριοποίηση σε παραγράφους γ. Ζητούμε το λόγο της επιλογής των κατηγοριών δ. Παρωθούμε να εξασκηθούν στη χαρτογράφηση.

- Γίνεται σε δύο φάσεις : Αποκωδικοποίηση – Κατανόηση (Gagne 1993) 4. ΚΑΤΑΝΟΗΣΗ ΚΕΙΜΕΝΩΝ - Γίνεται σε δύο φάσεις : Αποκωδικοποίηση – Κατανόηση (Gagne 1993) - Απαιτεί δηλωτική γνώση (γράμματα λέξεις) και διαδικαστική (πώς να διαβάζουμε).

ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΚΑΤΑΝΟΗΣΗΣ - Οι αυτοερωτήσεις : Μεταγνωστική ικανότητα. Σταματάμε το διάβασμα και ρωτάμε: Πώς, τι, πότε, που, γιατί, πώς ή απαντάμε στις ερωτήσεις του βιβλίου. Για να γίνουν σωστά πρέπει να ισχύουν α. Καλό γνωστικό υπόβαθρο (προϋπάρχουσες γνώσεις-πλούσιες προσλαμβάνουσες παραστάσεις) β. Μεταγνωστική ικανότητα για τον τύπο της ερώτησης γ. Καθαρότητα οδηγιών δ. Εξάσκηση - Επαναληπτικό Διάβασμα - Έλεγχος Νοηματικής Συνοχής - Ελεύθερη απόδοση - Λεκτική αυτοκαθοδήγηση (Μιλάμε στον εαυτό μας πείθοντάς τον να κάνει 3 πράγματα: i) Να βρίσκει την Κεντρική Ιδέα, ii) να συγκρατεί τη χρονική ακολουθία και iii) να διερευνά τους λόγους των συναισθημάτων των πρωταγωνιστών)

5. ΣΤΗΡΙΞΗ ΘΥΜΙΚΟΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΟΥ - Περιορισμός άγχους με αυτοανακοινώσεις και θετική σκέψη - Καλλιέργεια αξιοσύνης: Με δημιουργία θετικών θεωρητικών προτύπων προς μίμηση και λεκτική αυτοκαθοδήγηση. - Οργάνωση και χρόνος κατάτμησης ύλης - Ελαχιστοποίηση διασπαστικών παραγόντων - Έχουν ελεγχθεί κλινικά αλλά όχι στην τάξη

ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΩΝ ΜΑΘΗΣΗΣ 1. Περιγραφή της στρατηγικής 2. Για ποιο λόγο διδάσκεται 3. Πώς πρέπει να χρησιμοποιείται: Τα συστατικά στοιχεία μιας μνημονικής στρατηγικής είναι 6: - Μεταγνωστικές ικανότητες - Ανάλυση της μαθησιακής κατάστασης (τι, που, πώς) - Σχεδιασμός - Κατάλληλη τεχνική - Έλεγχος προόδου - Τροποποίηση της τεχνικής 4. Πότε θα χρησιμοποιηθεί 5. Πώς αξιολογείται. 

Άλλη προσέγγιση του τρόπου διδασκαλίας των τεχνικών μάθησης 1. Γνώση συναισθημάτων μαθητών 2. Γνώση τεχνικών που κατέχουν ήδη 3. Αρχικά διδασκαλία γενικευμένων στρατηγικών 4. Χρήση στρατηγικής από το δάσκαλο 5. Καθοδήγηση στην αρχή 6. Μεταφορά από την ετεροκαθοδήγηση στην αυτοκαθοδήγηση 7. Συνεργασία μεταξύ μαθητών 8. Χρήση δικών τους τεχνικών 9. Ανάπτυξη μεταγνώσης

ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ ΜΕΛΕΤΗΣ οι μαθητές με μαθησιακά προβλήματα παρουσιάζουν σοβαρά ελλείμματα: συναντούν μεγάλες δυσκολίες στην ανάσυρση και τον συντονισμό της χρήσης των δεξιοτήτων μελέτης, ή στερούνται δεξιοτήτων μελέτης, οι οποίες διευκολύνουν τη μαθησιακή διαδικασία και βοηθούν στη βελτίωση της σχολικής επίδοσης. Με τον όρο «δεξιότητα» εννοούμε το βαθμό ευκολίας, ακρίβειας και ταχύτητας με τον οποίο εκτελείται μια συνέχεια πολύπλοκων κινητικών ενεργειών και πνευματικών διαδικασιών, με τη βοήθεια των οποίων αντιμετωπίζονται και λύνονται δύσκολα προβλήματα και καταστάσεις. Ως δεξιότητες ορίζονται οι πρωτοβουλίες του παιδιού να αξιοποιεί αυθόρμητα τις γνώσεις του στο φυσικό του περιβάλλον κι όχι μόνο κάτω από εποπτευόμενες συνθήκες διδασκαλίας. Η διδασκαλία στρατηγικών μελέτης μπορεί να συμβάλλει αποτελεσματικά στην αντιμετώπιση των δυσκολιών των μαθητών με μαθησιακά προβλήματα.

ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ ΜΕΛΕΤΗΣ Οι στρατηγικές μελέτης αναφέρονται σε τεχνικές/μεθόδους, που σαν στόχο έχουν να αναπτύξουν τις δεξιότητες μελέτης, ώστε να βοηθήσουν τους μαθητές, αφενός να χειρίζονται πολύ καλά την ύλη που μελετούν και αφετέρου να ολοκληρώνουν τις σχολικές τους εργασίες. Έχουν ως κύριο σκοπό να βοηθήσουν τους μαθητές να «μάθουν πώς να μαθαίνουν» και εκτός πλαισίου σχολικής εκπαίδευσης, μπορούν να διδαχθούν με δομημένο και συστηματικό τρόπο και η χρήση τους αφορά όλα τα γνωστικά αντικείμενα.

Οι στρατηγικές μελέτης είναι οργανωμένες σε πέντε κατηγορίες: Στρατηγικές εντοπισμού Στρατηγικές ρυθμού ανάγνωσης Στρατηγικές απομνημόνευσης Στρατηγικές οργάνωσης Στρατηγικές αποτελεσματικής μελέτης Γ. Τσομπανίδης, 2004, σ.56-57

1. Στρατηγικές εντοπισμού πληροφοριών: Οι στρατηγικές εντοπισμού χρησιμοποιούνται για τη συλλογή πληροφοριών. Οι μαθητές πολλές φορές χρειάζεται να βρουν συγκεκριμένες πληροφορίες σ’ ένα βιβλίο, λεξικό, γραφικό ή ηλεκτρονικό μέσο που βρίσκεται σε βιβλιοθήκες ή άλλους φορείς. Έτσι οι μαθητές πρέπει να γνωρίζουν τις ακόλουθες τεχνικές/μεθόδους, οι οποίες θα τους βοηθήσουν στον εντοπισμό των απαιτούμενων πληροφοριών:

1. Στρατηγικές εντοπισμού πληροφοριών: χρήση του πίνακα περιεχομένων, του γλωσσαρίου, του ευρετηρίου όρων και των άλλων στοιχείων ενός βιβλίου (πρόλογος, επικεφαλίδες, υποσημειώσεις, περιλήψεις) χρήση του καταλόγου των καρτών βιβλιοθήκης για τον εντοπισμό βιβλίων βάσει τίτλου ή συγγραφέα χρήση λεξικών, εγκυκλοπαιδειών , κ.ά. χρήση απλών γραφικών, π.χ. χάρτες, πίνακες, πίνακες διπλής εισόδου, εικόνες, σχεδιαγράμματα, κ.ά. χρήση βίντεο, κασέτας ήχου, CD – ROM, διαδικτύου

Στρατηγικές ρυθμού ανάγνωσης πληροφοριών: Ο σωστός τρόπος μελέτης περιλαμβάνει τη χρήση διαφορετικού ρυθμού ανάγνωσης ανάλογα με την περίπτωση: χρήση γρήγορου ρυθμού για τον εντοπισμό πληροφοριών. Όταν πρωτοβλέπουν οι μαθητές το προς μελέτη κείμενο θα πρέπει να το διαβάσουν με όσο πιο δυνατόν γρήγορο ρυθμό και να ερευνήσουν στα γρήγορα για λέξεις ή ιδέες – κλειδιά. χρήση αργού ρυθμού για την επεξεργασία πληροφοριών. Όταν εντοπίσουν το ακριβές μέρος του κειμένου που βρίσκονται οι προς αναζήτηση πληροφορίες τότε πρέπει να διαβάσουν αργά και προσεκτικά.

Στρατηγικές απομνημόνευσης πληροφοριών: Η μνήμη είναι η γνωστική λειτουργία κωδικοποίησης (οπτική, ακουστική, λεκτική, σημασιολογική) και αποθήκευσης στον εγκέφαλο, με οργανωμένο τρόπο, των πληροφοριών/ εμπειριών του ατόμου, έτσι ώστε να είναι δυνατή και εύκολη στο μέλλον η ανάσυρση και χρησιμοποίησή τους. Η μνήμη θεωρείται η βάση για κάθε γνωστική λειτουργία της σκέψης και της μάθησης και για τη βελτίωσή της χρησιμοποιούνται ορισμένες στρατηγικές, οι οποίες στοχεύουν στη διευκόλυνση της συστηματοποιημένης αποθήκευσης των πληροφοριών. Κάποιες από αυτές είναι:

Στρατηγικές απομνημόνευσης πληροφοριών: χρήση της μεθόδου ΕΖΗΣΕ Ο όρος Ε.Ζ.Η.Σ.Ε. αποτελεί προσαρμογή της μεθόδου PQRST (Preview, Question, Read, Summary,Test) και στηρίζεται σε τρεις βασικές αρχές για την εξάσκηση της μνήμης: – οργάνωση του υλικού μελέτης – επεξεργασία του υλικού – εξάσκηση της ανάπλασης (Thomas & Robinson 1983) Πηγή:Γ.Τσομπανίδης, 2004, σ.73 Επισκοπώ/διαβάζω γρήγορα Ζητήματα/θέτω ερωτήσεις Ηξεύρω/διαβάζω και απαντώ Συγκεφαλαιώνω/διηγούμαι Ελέγχω/επανεξετάζω

Στρατηγικές απομνημόνευσης πληροφοριών: χρήση συστήματος καθοδήγησης της μελέτης – επισκόπηση του κεφαλαίου – προσεκτική ανάγνωση της ύλης και διατύπωση ερωτήσεων – επανάληψη με ανάγνωση διαφόρων παραγράφων που απαντούν στις ερωτήσεις – γραφή περίληψης με κλειστό το βιβλίο – εξέταση της περίληψης με ανοιχτό το βιβλίο – ανασκόπηση με επανεξέταση όλων των παραγράφων

Στρατηγικές απομνημόνευσης πληροφοριών: χρήση της τεχνικής ΔΙ.Κ.Ε.Σ ΔΙάβασμα παραγράφου Κάλυψη με το χέρι της παραγράφου Εξιστόρηση της παραγράφου με λόγια του μαθητή Σύγκριση της εξιστόρησης με το γραπτό κείμενο υπογράμμιση κύριων σημείων Ο όρος ΔΙ.Κ.Ε.Σ. αποτελεί προσαρμογή της μεθόδου RCRC (Read, Cover, Recite, Check) των Archer και Gleason (1994), πηγή:Τσομπανίδης, 2004, σ.75

Στρατηγικές απομνημόνευσης πληροφοριών: Περίληψη Η περίληψη του κειμένου είναι μια τεχνική αυτόματη από τους καλούς αναγνώστες. Ο ρόλος της είναι σημαντικός καθώς βασίζεται στην κριτική επιλογή των κυρίων ιδεών/γεγονότων ενός κειμένου και στον αποκλεισμό των λιγότερο σημαντικών στοιχείων. Οι βασικές δεξιότητες που απαιτούνται για την εκμάθηση κατασκευής της περίληψης είναι (Hammill & Bartel,1995): Διαγράφω όλες τις επαναλήψεις Διαγράφω τις ασήμαντες πληροφορίες/περιγραφές Φτιάχνω προτάσεις γενικού περιεχομένου Διαλέγω προτάσεις για τα υποθέμετα Φτιάχνω προτάσεις για τα υποθέματα ΄Ενας πρακτικός τρόπος για να φτιάξουν οι μαθητές μια περίληψη είναι να γράψουν την κεντρική ιδέα του κειμένου στο κέντρο ενός πλαισίου και στην περίμετρό του τις δευτερεύουσες ιδέες.΄Ετσι έχοντας μπροστά τους ένα τέτοιο σχήμα μπορούν εύκολα να διατυπώσουν την περίληψη.

Στρατηγικές απομνημόνευσης πληροφοριών: χρήση νοερών εικόνων Η χρήση των νοερών εικόνων είναι μια μέθοδος, η οποία μετατρέπει την προς εκμάθηση πληροφορία σε εικόνα, διευκολύνοντας έτσι την αποθήκευσή της στη μνήμη. Οι νοερές εικόνες που χρησιμοποιεί η αφηγηματική ιστορία εμπεριέχουν πιο συχνά την αλληγορία, την υπερβολή και το παράλογο (Αγραφιώτη,1996, σ.109) Σύμφωνα με τους ειδικούς η τεχνική των πέντε βημάτων Α.Φ.Ι.Σ.Α. σχεδιάστηκε για να βοηθήσει τους μαθητές με μαθησιακά προβλήματα να σχηματίζουν τη νοερή εικόνα ενός κειμένου. Ανάγνωση: ο μαθητής διαβάζει την πρώτη πρόταση Φαντασία: ο μαθητής φαντάζεται την εικόνα στο μυαλό του Ιστορία: ο μαθητής εξιστορεί την εικόνα Σύγκριση: ο μαθητής συγκρίνει αυτά που εξιστόρησε με τη γραπτή πρόταση για να εκτιμήσει την πληρότητα της εικόνας Ακολουθία: ο μαθητής ακολουθεί τα παραπάνω βήματα με κάθε πρόταση του κειμένου Ο όρος Α.Φ.Ι.Σ.Α. αποτελεί προσαρμογή της μεθόδου RIDER (Read, Imagine, Describe, Evaluate, Repeat) των Clark, Deshler, Shumaker, Alley & Warner, 1984

Στρατηγικές απομνημόνευσης πληροφοριών: χρήση μνημονίων Τα μνημόνια είναι τεχνικές επινοήσεις, οι οποίες κατά το στάδιο της κωδικοποίησης συνδέονται νοηματικά με τη νέα πληροφορία με σκοπό τη συγκράτηση και τη μελλοντική ανάκλησή της στη μνήμη. Βασίζονται στις νοερές εικόνες, στο συνειρμό, στην υπερβολή, στο χιούμορ και πρέπει να είναι απλά, χωρίς να χρειάζονται να απομνημονευτούν, γιατί τότε είναι δύσχρηστα. Υπάρχει μια ποικιλία από μνημόνια που βοηθούν τους μαθητές με μαθησιακά προβλήματα όχι μόνο στη μελέτη αλλά και στην καθημερινή τους ζωή, όπως: -ακρωνύμιο είναι η τεχνική κατά την οποία μία λέξη σχηματίζεται από τα αρχικά γράμματα ή από τις τις αρχικές συλλαβές άλλων λέξεων – μνημονική πρόταση είναι η τεχνική κατά την οποία οι προς απομνημόνευση πληροφορίες εντάσσονται σε ένα οργανωμένο νοηματικό σύνολο -ακροστιχίδα είναι η τεχνική κατά την οποία μία λέξη ή φράση σχηματίζεται κυρίως από τα αρχικά γράμματα ή τις αρχικές συλλαβές μιας σειράς στίχων ή στροφών. – ομοιοκαταληξία και ρυθμός είναι η τεχνική κατά την οποία σχηματίζεται ομοιοκαταληξία με τις προς απομνημόνευση πληροφορίες – συσχετοποίηση είναι η τεχνική με την οποία κάνουμε συσχετισμό των προς απομνημόνευση λέξεων με κάποιες άλλες συχνόχρηστες

Στρατηγικές απομνημόνευσης πληροφοριών: – σχέδιο είναι μια τεχνική που βοηθά τους μαθητές να προσέξουν βασικές λεπτομέρειες του αντικειμένου που μελετούν καθώς καλούνται να το σχεδιάσουν π.χ. σχεδιάζοντας ένα αρχαίο ναό δωρικού ρυθμού μπορούν να απομνημονεύσουν τα χαρακτηριστικά του ρυθμού αυτού. – μέθοδος των λέξεων – κλειδιών είναι η τεχνική που μια λέξη από το καθημερινό συνηθισμένο λεξιλόγιο των μαθητών, η οποία ακουστικά μοιάζει με την προς απομνημόνευση πληροφορία, σχηματίζει μια νοερή εικόνα, προσδίδοντας νόημα και σημασία στηνπληροφορία αυτή, ώστε να είναι ευκολότερη η απομνημόνευσή της. -αφηγηματική ιστορία είναι η μέθοδος η οποία για να συνδέσει νοηματικά λέξεις ή πληροφορίες που είναι άσχετες μεταξύ τους, δημιουργεί μια φανταστική συνήθως ιστορία. Αυτή η αφηγηματική ιστορία συνδέει τις προς απομνημόνευση πληροφορίες με βάση νοερές εικόνες 15 έτσι ώστε να διευκολύνει τη συγκράτησή της και συνήθως χρησιμοποιείται για την απομνημόνευση ονομάτων, ορολογιών, καταλόγων, κ.λ.π.

Στρατηγικές απομνημόνευσης πληροφοριών: -μηχανιστική επανάληψη είναι η κατά λέξη επανάληψη πληροφοριών (μεγαλόφωνα, ψιθυριστά ή σιωπηρά) η οποία χρησιμοποιείται για εκμάθηση ύλης που έχει ελάχιστο ή καθόλου νόημα, όπως ονόματα πόλεων, ημερομηνίες, κ.λ.π. Οι πιο σημαντικές τεχνικές μηχανιστικής επανάληψης πληροφοριών είναι: – αθροιστική απομνημόνευση κατά την οποία ο μαθητής επαναλαμβάνει φωναχτά τα προς απομνημόνευση στοιχεία προσθέτοντας κάθε φορά κι ένα νέο στοιχείο – μερική απομνημόνευση κατά την οποία ο μαθητής χωρίζει τις πληροφορίες που θέλει να συγκρατήσει σε επιμέρους τμήματα και εξασκείται στην απομνημόνευσή τους

Στρατηγικές οργάνωσης πληροφοριών: Για τους μαθητές με μαθησιακές δυσκολίες η μελέτη παρουσιάζει δυσκολίες επειδή η προς εκμάθηση ύλη είναι συχνά περίπλοκη και πολλές φορές είναι απαραίτητο να αντληθούν πληροφορίες από διάφορες πηγές. Οι στρατηγικές οργάνωσης τους βοηθούν να αποσαφηνίζουν την περίπλοκη ύλη ή να συνδυάζουν πληροφορίες από διαφορετικές πηγές σε κατανοήσιμη μορφή, να απομνημονεύουν σημαντικές πληροφορίες και να μπορούν να μετατρέπουν αυτό που έχουν μελετήσει σε γραπτό λόγο. Καλούνται δηλαδή οι μαθητές να οργανώσουν και να ξαναοργανώσουν τις πληροφορίες έτσι ώστε να τις θυμούνται εύκολα. Μερικές στρατηγικές οργάνωσης πληροφοριών είναι:

Στρατηγικές οργάνωσης πληροφοριών: κατηγοριοποίηση είναι η μέθοδος που διευκολύνει τους μαθητές να οργανώνουν τις πληροφορίες που μελετούν χρησιμοποιώντας την ομαδοποίηση και ονοματοδοσία τους (εννοιολογικές ομάδες λέξεων) με βάση τα κύρια και κοινά τους χαρακτηριστικά, όπως σχήμα, χρώμα, μέγεθος, είδος, χρήση, κ.ά π.χ. κατηγοριοποιούμε τα μέσα συγκοινωνίας και μεταφοράς με κριτήριο το χώρο χρήσης τους

Στρατηγικές οργάνωσης πληροφοριών: εννοιολογικός χάρτης, είναι ένας άλλος τύπος γραφικής παράστασης, ένα σχήμα το οποίο παρουσιάζει οργανωμένα και με ιεραρχικό τρόπο τις σχέσεις που συνδέουν τις γενικές με τις επιμέρους έννοιες και προσφέρει στους μαθητές με μαθησιακές δυσκολίες μία τεχνική οργάνωσης μεγάλου όγκου και περίπλοκης φύσης πληροφοριών με στόχο την καλύτερη κατανόηση και την ευκολότερη ανάκληση. Στον εννοιολογικό χάρτη το θέμα ή η κύρια έννοια τοποθετείται στο κέντρο του πίνακα ή της σελίδας ενώ οι επιμέρους έννοιες ομαδοποιοούνται, τιτλοφορούνται, συνδέονται με γραμμές με την κύρια έννοια και τοποθετούνται προς όλες τις κατευθύνσεις.

Στρατηγικές οργάνωσης πληροφοριών: πίνακας διπλής εισόδου, είναι η μέθοδος οργάνωσης με την οποία καταχωρίζονται στοιχεία που προκύπτουν από την σύγκριση εννοιών και βοηθά τους μαθητές με μαθησιακές δυσκολίες να κατανοούν κείμενα, να οργανώνουν μόνοι τους γραπτό και προφορικό λόγο και να κατανοούν δύσκολες έννοιες π.χ. ο πιο γνωστός και συχνόχρηστος πίνακας διπλής εισόδου είναι το εβδομαδιαίο πρόγραμμα του σχολείου

Στρατηγικές οργάνωσης πληροφοριών: διάγραμμα, είναι η τεχνική που παρουσιάζει με οπτική απεικόνιση και συνοπτικό τρόπο τη συνολική δομή της προς εκμάθηση ύλης, τα κύρια μέρη της και τις μεταξύ τους σχέσεις με βάση κάποιο κριτήριο. Για την κατασκευή ενός σωστού διαγράμματος χρησιμοποιούνται οι τίτλοι, οι υπότιτλοι, τα βασικά σημεία και οι κύριες ιδέες ενός κειμένου τοποθετημένα κατά ομάδες με ιεραρχικό τρόπο ή αν πρόκειται για διάγραμμα έννοιας αυτό περιλαμβάνει τον ορισμό της έννοιας, τα χαρακτηριστικά της που είναι πάντα παρόντα, μερικές φορές παρόντα και καθόλου παρόντα

Στρατηγικές αποτελεσματικής μελέτης: οδηγοί μελέτης, ευέλικτες δηλαδή τεχνικές οι οποίες μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την προετοιμασία των μαθητών σε διάφορους τύπους εξετάσεων, με στόχο την καλύτερη απόδοσή τους. Έχουν τις εξής μορφές: – Σειρές ερωτήσεων – Προτάσεις με κενά προς συμπλήρωση – Σειρές πολλαπλών επιλογών – Λίστες λέξεων και ορισμών προς αντιστοίχηση.

Στρατηγικές αποτελεσματικής μελέτης: διαχείριση χρόνου μελέτης: Η σωστή διαχείριση του χρόνου μελέτης είναι πολύ σημαντική για αυτή καθεαυτή τη διαδικασία της μελέτης και είναι επίσης γνωστό ότι οι μαθητές με μαθησιακές δυσκολίες έχουν πρόβλημα στο να οργανώσουν σωστά το χρόνο τους. Οι μαθητές με Μ.Δ. μπορεί να καθυστερούν να αρχίσουν τις εργασίες τους, να τις αφήνουν ημιτελείς, να αποσπώνται από την εργασία που εκτελούν τη συγκεκριμένη στιγμή από εξωτερικά ερεθίσματα ή να ασχολούνται με άλλες άσχετες με την εργασία τους δραστηριότητες.

ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ ΜΕΛΕΤΗΣ Οι στρατηγικές μελέτης:  Οι στρατηγικές μελέτης: - Βοηθούν στην ενεργητική εμπλοκή - Πρέπει να διδάσκονται γενικά και εξειδικευμένα - Στοχεύουν στην κατανόηση των κειμένων.

1η Μέθοδος: Thomas & Robinson – 1972 (PQ4R) Preview Προεπισκόπηση (Μια ματιά στο Βιβλίο) Question Ερώτηση (Αναζήτηση στόχου συγγραφέα) Read Ανάγνωση (Διαφέρει ατομικά, επικέντρωση σε κύρια σημεία) Reflection Επεξεργασία Σκέψης (Ενσωμάτωση στα γνωστικά σχήματα) Recite Διήγηση (Βοηθά την απομνημόνευση) Review Ανακεφαλαίωση (βοηθά στην αποθήκευση και γίνεται με αναδιήγηση ή απάντηση σε ερωτήσεις)

2η Μέθοδος: Dansereau – 1985 (M.U.R.D.E.R – Προ.κ.αν.αν.ε) Mood Προδιάθεση (Ρύθμιση θετικής συναισθηματικής κατάστασης) Understand Κατανόηση (Εντοπισμός βασικών στοιχείων ) Recall Ανάκληση (Με εικόνες, νύξεις κλπ.) Detection Ανίχνευση (Εντοπισμός λαθών) Elaboration Επεξεργασία (Αυτό-ερωτήσεις) Review Ανακεφαλαίωση  

3η Μέθοδος: Συνεργατικά Σενάρια Dansereau – 1988 - Απαιτούνται ζευγάρια Recaller - Listener - Ρίχνουμε νόμισμα - Κείμενα 500-600 λέξεων - Ο Recaller συνοψίζει - O Reader διορθώνει - Ο Recaller διορθώνει - Αλλαγή Ρόλων - Πετυχημένη μέθοδος αλλά ωφελείται περισσότερο ο Recaller.  

ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΟΥ ΕΠΗΡΕΑΖΟΥΝ ΤΗ ΜΕΛΕΤΗ Α. ΜΑΘΗΣΙΑΚΟ ΣΤΥΛ - Η προδιάθεση - Οι κλίσεις - Τα ενδιαφέροντα - Η αντιληπτικότητα - Ο τρόπος πρόσληψης - Ο παρορμητικός ή διασκεπτικός τρόπος σκέψης - Συναισθηματικοί Παράγοντες

ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΟΥ ΕΠΗΡΕΑΖΟΥΝ ΤΗ ΜΕΛΕΤΗ Β. ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ  - Καθαρός, ήσυχος χώρος - Χώρος παρόμοιος με τις εξετάσεις (βιβλιοθήκες κ.τ.ό.) - Όρθια στάση σώματος, μουσική περίπατοι - Τήρηση βιορυθμών (πρωί δηλωτική – απόγευμα κριτική σκέψη) - Αποφυγή αλκοόλ και τσιγάρου - Αποφυγή ουσιών - Ισορροπημένη διατροφή

ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΚΡΙΤΙΚΗΣ ΣΚΕΨΗΣ Γ΄ ΜΕΡΟΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΚΡΙΤΙΚΗΣ ΣΚΕΨΗΣ

Κριτική σκέψη : Κριτική σκέψη είναι η συναισθηματική λειτουργία όπου αξιολογείται η αξιοπιστία των πηγών, δηλαδή όταν διερωτάται κανείς το πώς και το πότε. Προϋποθέσεις είναι να σκέπτεται κανείς λογικά και να θέλει να ανακαλύψει την αλήθεια. Απαραίτητες θεωρούνται οι μεταγνωστικές ικανότητες για την κριτική σκέψη. Η κριτική σκέψη ενισχύεται από τη δημιουργική. Η δημιουργική σκέψη δεν είναι ορθολογιστική και παράγει καινοφανείς ιδέες με χρήση της φαντασίας και της διαίσθησης.

ΤΑ ΒΑΣΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΚΡΙΤΙΚΗΣ ΣΚΕΨΗΣ Fisher  1. Ετοιμότητα για χρήση λογικής με βάση σωστά επιχειρήματα 2. Προθυμία για αμφισβήτηση ιδεών με παράλληλο σεβασμό στην αξία του ατόμου 3. Η επιθυμία εύρεσης της αλήθειας

Ennis, οι 12 δεξιότητες 1. Κατανόηση δηλώσεων 2. Εξέταση σαφήνειας 3. Επισήμανση αντιφάσεων 4. Έλεγχος αναγκαιότητας συμπερασμάτων 5. Προσδιορισμός βαθμού εξειδίκευσης δηλώσεων 6. Συσχετισμός δηλώσεων και αρχών 7. Έλεγχος αξιοπιστίας δηλώσεων βάσει παρατήρησης 8. Έλεγχος εγκυρότητας επαγωγικού συμπεράσματος 9. Εξέταση βαθμού κατανόησης 10. Χαρακτηρισμός δήλωσης ως υπόθεσης 11. Έλεγχος ορισμών 12. Έλεγχος αξιοπιστίας αυθεντιών

Ικανότητες Κριτικής Σκέψης Beyere 1988, Woolfolk 1998, 1. Διάκριση γνώσεων από ισχυρισμούς 2. Διάκριση σχετικών από άσχετα αίτια 3. Επαλήθευση δηλώσεων από τα γεγονότα 4. Προσδιορισμός αξιοπιστίας πληροφοριών 5. Εντοπισμός σαθρών επιχειρημάτων 6. Εντοπισμός λανθανουσών υποθέσεων 7. Εντοπισμός μεροληψίας, κλισέ, προκαταλήψεων 8. Εντοπισμός λογικής, πλάνης, προπαγάνδας 9. Εντοπισμός λογικών ασυνεπειών 10. Προσδιορισμός συνέπειας και ισχύος επιχειρημάτων

ΜΕΘΟΔΙΚΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΗΣ ΚΡΙΤΙΚΗΣ ΣΚΕΨΗΣ Η διδασκαλία μπορεί να γίνει άμεσα με την προσφορά του μοντέλου σκέψης ή και έμμεσα μέσω της αλληλεπίδρασης δασκάλου και παιδιών (Τριλλιανός 2000) και των κατάλληλων ερωτήσεων ή του παραδείγματος του κριτικά σκεπτόμενου δασκάλου που αναγνωρίζει και την άγνοιά του. Σημαντικό ρόλο εδώ παίζει η διατύπωση της κατάλληλης ερώτησης που έχει τα εξής χαρακτηριστικά (Fisher 1992):

ΚΑΤΑΛΛΗΛΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ - έλκει την προσοχή προκαλεί συγκρίσεις  - έλκει την προσοχή προκαλεί συγκρίσεις αναζητεί διευκρινίσεις αιτιολογεί αναζητήσεις απαιτεί εξηγήσεις (πού έκανες λάθος;) (Για κοίτα αυτό το παράδειγμα) (Γιατί το παράδειγμα είναι έτσι;) (Πώς το σκέφτηκες;) (Πες τον κανόνα)

Ο/Η Εκπαιδευτικός υποδεικνύει στον μαθητή/στη μαθήτρια :  Ο/Η Εκπαιδευτικός υποδεικνύει στον μαθητή/στη μαθήτρια :  - να αναλύει την ερώτηση να την επαναδιατυπώνει να την επιστρέφει στη μαθήτρια να κάνει διευκρινιστικές να προτείνει τρόπους διερεύνησης (τι εννοείς;) (εννοείς …) (Εσύ τι πιστεύεις;) (Αναρωτιέμαι αν…) (Ίσως θα μπορούσαμε…)

ΤΥΠΟΙ ΑΣΚΗΣΕΩΝ ◘ What would you do?: Πρόκειται για κάρτες οι οποίες αποτελούνται εικόνες , η μία εκ των οποίων δείχνει μία πράξη και οι υπόλοιπες τα πιθανά αποτελέσματα αυτής της πράξης. Πρέπει να επιλεχθεί η εικόνα που δείχνει την πιο σωστή ενέργεια ◘ Επιλογή του πιο σημαντικού: Δίνονται εικόνες με σημαντικά γεγονότα που συμβαίνουν ταυτόχρονα και ο μαθητής/η μαθήτρια καλείται να διαλέξει πιο είναι το πιο σημαντικό, εκείνο που θα έκανε πρώτο. ◘ What ‘ s wrong: Είναι κάρτες με λάθος και καλείται η εξεταζόμενη να αναγνωρίσει το λάθος. Ο στόχος των ασκήσεων είναι να οξύνουν την κριτική ικανότητα ώστε να μπορέσει να αντιληφθεί ο μαθητής/η μαθήτρια την έννοια των σχετικών/ άσχετων σε μια εικόνα κι εξελικτικά κατά τη διάρκεια μιας συζήτησης. Τέλος, η διάκριση της σημαντικότητας κάποιων γεγονότων ή καταστάσεων από κάποια άλλα αποτελεί έναν από τους στόχους αυτής της κατηγορίας.

ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΚΑΙ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΤΗΣ ΚΡΙΤΙΚΗΣ ΣΚΕΨΗΣ - Ενθάρρυνση για σκέψη - Ευκαιρίες για ομαδική σκέψη - Διασάφηση βελτίωσης σκέψης μέσω άσκησης - Διδασκαλία ελέγχου της σκέψης για συναισθηματική αποφόρτιση - Διδασκαλία στρατηγικών σκέψεις για άγνωστες καταστάσεις - φανταστικές ιστορίες για φιλοσοφικά θέματα - Ενθαρρύνεται να συζητά με επαγωγικούς και παραγωγικούς συλλογισμούς, να αναγνωρίζει πλάνες και αντιφάσεις και διαφορετικές οπτικές - Πρέπει να εξάγονται συμπεράσματα ελέγχοντας κατ’ αρχήν τα δεδομένα, αλλά και τα κίνητρα κάθε ενέργειας - Να επισημαίνονται απόπειρες χειραγώγησης

ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΚΑΙ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΤΗΣ ΚΡΙΤΙΚΗΣ ΣΚΕΨΗΣ Γ.Σειροθέτηση : Στόχος μας εδώ είναι η σειροθέτηση των γεγονότων. Ενδεικτικές ασκήσεις αρχικά δίνονται εικόνες και ακολούθως με ανακατεμένες προτάσεις, για να εξοικειωθεί ο μαθητής/η μαθήτρια με τη χρονική αλληλουχία . Δ.Μοτίβα : Τα μοτίβα μπορούν να ενταχθούν στον τομέα της σειροθέτησης. Είναι επαναλαμβανόμενες αλληλουχίες γεωμετρικών σχεδίων και ζητείται από τον μαθητή/τη μαθήτρια να τις συμπληρώσει διαλέγοντας ανάμεσα στα σχήματα που παρατίθενται εκείνο που ταιριάζει στην αλληλουχία. Οι στόχοι της συγκεκριμένης άσκησης είναι η ενίσχυση της παρατηρητικότητας και της προσοχής, καθώς και ή ανάπτυξη της ικανότητά της να τοποθετεί στη σωστή σειρά αντικείμενα σύμφωνα με τα δεδομένα που της δίνονται.

ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΚΑΙ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΤΗΣ ΚΡΙΤΙΚΗΣ ΣΚΕΨΗΣ Ε. Theory of mind Οι ασκήσεις σε όλα τα επίπεδα σχετίζονται με καταστάσεις τις οποίες η Στέλλα πρέπει να θυμάται, να προσέξει, να ερμηνεύσει και στο τέλος να επιλέξει τη σωστή απάντηση από τις εκδοχές που του δίνονται. Με τις ασκήσεις αυτές στόχος μας είναι η ανάπτυξη της ικανότητας της Στέλλας να αναγνωρίζει ότι η σκέψη των άλλων προσδιορίζεται από νοητικές καταστάσεις, όπως πεποιθήσεις, προθέσεις, σκέψεις, σχέδια, επιθυμίες και να προβαίνει στη συνέχεια σε ερμηνείες και προβλέψεις για τη συμπεριφορά των άλλων σύμφωνα με αυτές τις νοητικές καταστάσεις.

ΔΙΔΑΚΤΙΚΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΚΑΙ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΤΗΣ ΚΡΙΤΙΚΗΣ ΣΚΕΨΗΣ Βασικές διδακτικές προσεγγίσεις οι οποίες μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την ανάπτυξη της κριτικής σκέψης και την αυτονόμηση της μαθήτριας κατά τη διαδικασία της μάθησης και τη μετάβαση από την αποστήθιση στην έρευνα και στο μαθαίνω «πώς να μαθαίνω» είναι η ερευνητική-ανακαλυπτική μέθοδος, τα σχέδια εργασίας (project), η διαθεματική και η βιωματική προσέγγιση, η ομαδοσυνεργατική μέθοδος και η διδασκαλία με αξιοποίηση των Νέων Τεχνολογιών.

Τεχνικές που θεωρούνται κατάλληλες για την ανάπτυξη κριτικής και δημιουργικής σκέψης είναι η συζήτηση/διάλογος, το παιχνίδι ρόλων-δραματοποίηση, η προσομοίωση, η μελέτη περίπτωσης, η επίλυση προβλήματος, ο καταιγισμός ιδεών (brain storming), η διδακτική αξιοποίηση εικόνας, η ενσωμάτωση στοιχείων της σύγχρονης ζωής, η χρήση των Νέων Τεχνολογιών ως δυναμικών εργαλείων μάθησης, η εκπαιδευτική επίσκεψη, η συνέντευξη.

ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΚΡΙΤΙΚΗΣ ΣΚΕΨΗΣ Τέτοιου είδους τεχνικές οδηγούν σε κριτική αντιμετώπιση των πληροφοριών, ενώ αναπτύσσουν την ικανότητα των μαθητών να αναλαμβάνουν τον έλεγχο της ζωής τους με τρόπο αυτόνομο και υπεύθυνο. Ο συνδυασμός διαφόρων τεχνικών υπηρετεί τις εκάστοτε διδακτικές ανάγκες και ενθαρρύνει τη δραστηριοποίηση των κινήτρων μάθησης, ενώ αποφεύγεται η μονοτονία κατά τη διδακτική διαδικασία. Επιπλέον, ο εμπλουτισμός της διδασκαλίας με ποικιλία ερωτήσεων, τόσο με ερωτήσεις ανάκλησης, κατανόησης, εφαρμογής όσο και με ερωτήσεις υψηλού επιπέδου όπως είναι οι ερωτήσεις ανάλυσης, σύνθεσης, αξιολόγησης, είτε είναι κλειστού τύπου είτε, κυρίως, ανοιχτού, οι οποίες συμβάλλουν στην ανάπτυξη της αποκλίνουσας σκέψης, όταν είναι κατάλληλα διατυπωμένες, κινητοποιούν ευρύ φάσμα νοητικών λειτουργιών.

ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΜΑΘΗΣΙΑΚΩΝ ΚΙΝΗΤΡΩΝ ΔΙΔΑΚΤΙΚΕΣ ΟΔΗΓΙΕΣ Δ΄ΜΕΡΟΣ ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΜΑΘΗΣΙΑΚΩΝ ΚΙΝΗΤΡΩΝ ΔΙΔΑΚΤΙΚΕΣ ΟΔΗΓΙΕΣ ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑΤΟΣ

Ενίσχυση μαθησιακών κινήτρων Διερεύνηση των πεποιθήσεων π.χ. «δεν υπάρχει λόγος να προσπαθήσω, δε θα τα καταλάβω/ καταφέρω», σχεδιασμός μαθησιακών δραστηριότητες που αξιοποιούν τις ευνοϊκές πεποιθήσεις τους και παρακίνηση για αναθεώρηση των δυσμενών. Δημιουργία μαθησιακών καταστάσεων µέσω των οποίων θα βιώσει το αίσθημα της επιτυχίας, εστιάζοντας στη διαδικασία στο σχέδιο της λύσης, δηλαδή στη συσχέτιση των πράξεων και των αποτελεσμάτων του µε ερωτήσεις όπως: «Τι έκανες για να βρεις αυτή τη λύση; Πώς ξέρεις ότι η στρατηγική που ακολούθησες είναι αποτελεσματική; Θα ήταν λειτουργική αυτή η στρατηγική και στο επόμενο πρόβλημα; Γιατί ή γιατί όχι;» Διευρενήστε τα ενδιαφέροντα και τις κλίσεις του μαθητή/ της μαθήτριας και δημιουργήστε μαθησιακές καταστάσεις που να σχετίζονται με αυτά. π.χ χρήση υπολογιστή.

Ενίσχυση μαθησιακών κινήτρων Χρησιμοποιείστε ενθαρρυντικά σχόλια, µε τα οποία τονίζεται η ενασχόληση, η πρόοδος και η προσπάθειά του/της. Πείστε ότι εκτιμάτε τις προσπάθειές του/της να λύσει προβλήματα, ιδιαίτερα όταν αναφέρεστε στο τι πήγε καλά και τι όχι. Προσφέρετε συγκεκριμένους προσδιορισμούς, που θα καθοδηγήσουν τον μαθητή/ την µαθήτρια στο να προβλέψει την απαιτούμενη για ένα καθήκον προσπάθεια. Αφού ολοκληρώσει το καθήκον, θα µπορούσε να κληθεί να αναλογιστεί την προσπάθεια που κατέβαλε. ΄Ηταν αρκετή ή υπερβολική και γιατί; Από τη στιγμή που η μαθήτρια συνηθίσει να σκέφτεται πάνω στην προσπάθειά της, είναι καλύτερα εξοπλισµένος/η ώστε να οργανώσει µόνος του/ της τη μάθηση του/της. Βοηθήστε τον μαθητή/ την μαθήτρια να διερευνήσει του μελλοντικούς στόχους του/της, πως σχετίζονται οι στόχοι με την μαθησιακή διαδικασία καθώς και το τι πρέπει να κάνει την παρούσα χρονική περίοδο για να τους πετύχει.

ΤΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΕΝΟΣ ΚΑΛΟΥ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΤΗ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ  - Διασκεπτικό και όχι παρορμητικό στυλ - Αλλαγή συμπεριφοράς, αυτοπαρατήρηση και αυτοδιόρθωση - Β.Μ με μεγάλη χωρητικότητα σε μέγεθος - Αυτόματες μνημοτεχνικές λόγω εξάσκησης - Ευέλικτα γνωστικά σχήματα - Αυτοπεποίθηση και υψηλή προσδοκία (αξιοσύνη Bandura) - Μεταγνωστικές ικανότητες - Κοινωνική ενημέρωση και συνεργασία

ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΔΕΞΙΟΤΗΤΩΝ  - Καλή Υγεία – πρόγνωση ανεπαρκειών μαθητή - Παροχή θεμελιωδών γνώσεων με βάση προϋπάρχουσες - Διδασκαλία τεχνικών για τη μεταγνώση - Αυτορύθμιση συμπεριφοράς και «φωναχτή σκέψη» - Ανάπτυξη εσωτερικών και εξωτερικών κινήτρων - Ενίσχυση αυτοσυναισθήματος – ενθάρρυνση - Ενίσχυση θετικής στάσης απέναντι στην καλή επεξεργασία με το παράδειγμα του καθηγητή που επιμορφώνεται «δια βίου»

τεχνικές αντιμετώπισης διαγωνισμάτων Σύμφωνα με τους Polloway, Bursuck, Jayanthi, Epstein και Nelson (1996) οι τροποποιήσεις των διαγωνισμάτων σχετίζονται με τις ακόλουθες περιοχές: -Προετοιμασία για το διαγώνισμα -Δόμηση του διαγωνίσματος -Χώρος που πραγματοποιείται το διαγώνισμα -Ανατροφοδότηση (κυρίως ατομική) -Τρόπος χορήγησης Πηγή: Γ.Τσομπανίδης, 2004, σ.115

Στρατηγικές συμμετοχής σε διαγώνισμα: Ο/Η μαθητής/ μαθήτρια μπορεί να βελτιώσει την επίδοσή του/της στα διαγωνίσματα αναπτύσσοντας συγκεκριμένες στρατηγικές ανάλογα με το είδος των δοκιμασιών της αξιολόγησης. Ειδικότερα: § Προτρέπουμε να δημιουργήσει τα δικά της διαγωνίσματα σαν αυτό που περιμένει από τον εκπαιδευτικό και την αφήνουμε να γράψει μόνος/η του/της διαγώνισμα. § Προμηθεύουμε με οδηγούς μελέτης όπως: έτοιμες προετοιμασμένες ερωτήσεις βοηθώντας την να εστιάσει σε σημαντικές πληροφορίες, λεξιλόγιο / κατηγορίες εννοιών ή διαγράμματα οργάνωσης. Είναι προτιμότερο να δώσουμε παλαιότερα διαγωνίσματα, για να βοηθήσουν να καταλάβει τι ζητείται και με ποιον τρόπο.

Απαντήσεις σε δοκιμασίες πολλαπλών επιλογών Στην περίπτωση που πρέπει να απαντήσει σε διαγωνίσματα πολλαπλών επιλογών, τονίζουμε ότι πρέπει να: α. Διαβάζει όλες τις ερωτήσεις και να απαντά πρώτα μόνο σ’ αυτές που είναι σίγουρος/η. β. Διαβάζει τις ερωτήσεις, ενώ καλύπτει τις επιλογές απάντησης. Θα πρέπει να απαντήσει την ερώτηση νοητά και έπειτα να βρει την απάντηση που ταιριάζει καλύτερα στην αρχική ανάγνωση. γ. Να μάθει ότι οι απαντήσεις πολλαπλών επιλογών συνήθως περιλαμβάνουν μια σωστή απάντηση, μια απάντηση σίγουρα λάθος και δυο ερωτήσεις που ταιριάζουν στη σωστή απάντηση. Διδάσκουμε να χρησιμοποιεί στάδια αποκλεισμού δ. Αναγνωρίζει και χρησιμοποιεί ονόματα, ημερομηνίες και τόπους στις άλλες ερωτήσεις ως ενδείξεις για την απάντηση πιο δύσκολων ερωτήσεων. ε. Διαβάζει προσεκτικά τη φράση- ερώτηση με καθεμιά απάντηση για να αποφασίζει ποια ταιριάζει καλύτερα. στ. Μαντεύει και κρατά την πρώτη εικασία, αν τίποτε από τα προηγούμενα δεν τον/την βοηθά.

Τα βήματα που μπορούμε να ακολουθήσουμε κατά τη διδασκαλία μιας στρατηγικής μάθησης είναι: 1. Ο/Η εκπαιδευτικός αξιολογεί ποιες στρατηγικές έχει ανάγκη να αναπτύξει η μαθήτρια και δεσμεύονται (εκπαιδευτικός και μαθητές) να εργαστούν για αυτό το σκοπό. 2.Ο/ Η καθηγητής/τρια περιγράφει τη στρατηγική. 3. Ο/Η παιδαγωγός παρουσιάζει την στρατηγική δρώντας ως μοντέλο και παρουσιάζοντας φωναχτά τις σκέψεις του. 4. Ο/Η μαθητής/τρια εφαρμόζει την στρατηγική με «εύκολο» υλικό που του δίνεται από τον εκπαιδευτικό. 5. Ο/Η μαθητής/τρια εφαρμόζει την στρατηγική με δυσκολότερο υλικό, ανάλογο του επιπέδου της τάξης που φοιτά. 6. Μαθητής/τρια και εκπαιδευτικός γενικεύουν τη χρήση της στρατηγικής. 7. Ο/Η μαθητής/τρια εφαρμόζει τη στρατηγική σε τακτά χρονικά διαστήματα και λαμβάνει ανατροφοδότηση για τη σωστή χρήση της. Η επιλογή της κατάλληλης διδακτικής μεθόδου και η προσαρμογή των βημάτων διδασκαλίας της στρατηγικής αποφασίζεται από τον/την ειδικό εκπαιδευτικό μετά από την αξιολόγηση των εκπαιδευτικών αναγκών του μαθητή/της μαθήτριας και σε συνάρτηση με την εκτίμηση που κάνει για τον τρόπο που διευκολύνει τη συγκεκριμένη μαθήτρια στη μάθηση.

ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ Ε΄ΜΕΡΟΣ ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ

Δραστηριότητες κατανόησης κειμένου Υποθέσεις - προβλέψεις για το περιεχόμενο του κειμένου που πρόκειται να αναγνωστεί: -Μελετώντας προσεκτικά τον τίτλο και την εικόνα που συνοδεύει το κείμενο, ποιο φαντάζεστε ότι είναι το θέμα του κειμένου που θα διαβάσουμε; -Συστηματική επεξεργασία του κειμένου μέσω ερωτήσεων διαφορετικού τύπου (ερωτήσεις συνολικής κατανόησης, αναζήτησης συγκεκριμένης πληροφορίας, ερμηνείας) που καλλιεργούν διαφορετικές όψεις της κατανόησης ενός κειμένου. -Αξιοποίηση των Νέων Τεχνολογιών με χρήση ηλεκτρονικών λεξικών. Aνάσυρση πληροφοριών από ηλεκτρονικά σώματα κειμένων σχετικά με τις χρήσεις και τα συγκείμενα λέξεων: -Επισκεφθείτε την ιστοσελίδα της Πύλης για την Ελληνική Γλώσσα: http://www.greek-language.gr/greekLang/index.html -Από τα Ηλεκτρονικά Λεξικά της Νέας Ελληνικής επιλέξτε Λεξικό Κοινής Νεοελληνικής. -Γράψτε στη θέση αναζήτησης το μόρφημα ….. -Αντιγράψτε τις σημασίες των λέξεων. - Να συγκρίνετε τους ορισμούς. -Αναζητήστε στα σώματα κειμένων της ιστοσελίδας της Πύλης για την Ελληνική Γλώσσα τη χρήση της λέξης ανάλογα με τα συμφραζόμενα .

Δραστηριότητες κατανόησης κειμένου Εξοικείωση των μαθητών με τα γλωσσικά φαινόμενα και τις συντακτικές δομές του κειμένου και κατανόηση της λειτουργίας τους. Να αντιληφθούν οι μαθητές ότι η επιλογή γραμματικών και συντακτικών φαινόμενων και λεξιλογίου συντελούν στην κατανόηση του νοήματος (κριτικός γραμματισμός). -Φανταστείτε ότι η κάθε παράγραφος του κειμένου αποτελεί απάντηση σε υποθετικές ερωτήσεις. Μπορείτε να διατυπώσετε αυτές τις ερωτήσεις. Εργαστείτε σε ομάδες για το σκοπό αυτό -Να εντοπίσετε τα υποκείμενα και το είδος της σύνταξης (ενεργητική – παθητική) στις (…) παραγράφους του κειμένου. Η επιλογή των συγκεκριμένων υποκειμένων και της σύνταξης θα βοηθήσουν, ώστε να γίνει αντιληπτή η θέση του συγγραφέα;

Δραστηριότητες κατανόησης κειμένου Αναγνώριση του κειμενικού τύπου και είδους: -Από ποιον και για ποιο λόγο γράφτηκε το κείμενο; -Αφού εντοπίσετε τα γλωσσικά μέσα που χρησιμοποιούνται στο κείμενο, να χαρακτηρίσετε το είδος και το ύφος του κειμένου. Συμβουλευτείτε και τη Γραμματική σας (– Κειμενογλωσσολογία - Κειμενικά είδη). Σχεδιασμός διαγράμματος του κειμένου. Συνδυασμός γλωσσικών και εικονιστικών επιλογών. Παρατήρηση και σχολιασμός εικόνας και αφίσας.

Δραστηριότητες κατανόησης κειμένου Στο πλαίσιο των σύγχρονων κειμενοκεντρικών και κοινωνικοσημειωτικών θεωριών, η διδασκαλία της πολυτροπικότητας, κρίνεται ιδιαίτερα χρήσιμη στη σημερινή κοινωνία της γνώσης και της πληροφορίας: -Προσπαθήστε να συμπληρώσετε την εικονογραφημένη ιστορία. -Παρατηρήστε τα σχήματα, τα χρώματα και τις διαφορετικές γραμματοσειρές της αφίσας. Ποιες πληροφορίες προσλαμβάνετε;

Μετά από προσεκτική ανάγνωση του κειμένου, οι μαθητές σημειώνουν: ◙-Μια κεντρική ιδέα ή θέση που το κείμενο διατυπώνει με σαφήνεια και πληρότητα. ◙-Δύο σημεία που χρειάζονται ανάπτυξη και προτείνει πιθανούς τρόπους. ◙-Δύο σημεία που χρειάζονται διασάφηση, ανάπτυξη ή συμπλήρωση. ◙-Αλλαγές και προσθήκες που κρίνει αναγκαίες, τις οποίες και αιτιολογεί. ◙-Ένα ή δύο σημεία που της άρεσαν ιδιαίτερα και γιατί. ◙ -Αν οι παράγραφοι συνδέονται λογικά και αν οι συνδετικοί κρίκοι δείχνουν τη σχέση της νέας παραγράφου με την προηγούμενη. ◙-Αν γίνεται άστοχη και άσκοπη χρήση λέξεων. ◙-Κάποια ορθογραφικά λάθη με τη διόρθωσή τους.

ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΑΝΑΓΝΩΣΗ ◙- Σχολιασμός λαθών και βελτιωμένη επαναδιατύπωση του αρχικού τους γραπτού. Eτεροαξιολόγηση και σχολιασμός των μαθητικών γραπτών στην τάξη. Κρίνεται σημαντικό για κάθε επισήμανση λάθους, αστοχίας ή αδυναμίας των μαθητών να διατυπώνουν ταυτόχρονα οι ίδιοι και προτάσεις βελτίωσης. Οι ανατροφοδοτήσεις μπορούν να γίνουν προφορικά ή γραπτά. Για παράδειγμα, οι μαθητές ανταλλάσσουν τα γραπτά τους και μετά από προσεκτική ανάγνωση σημειώνουν τις παρατηρήσεις τους με κριτήρια παρόμοιου τύπου με της αυτοαξιολόγησης. ◙- Σύνταξη ομαδικών συνθετικών εργασιών με χρήση των Νέων Τεχνολογιών (διαδίκτυο, κατάλληλα λογισμικά κτλ.).

ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΑΝΑΓΝΩΣΗ ◙- Σχέδια δράσης με ομαδική εργασία των μαθητών και στόχο την ανακάλυψη της γνώσης (διερευνητική μάθηση) και την ολιστική της προσέγγιση με διαθεματικές δραστηριότητες. Συσχετισμός γνώσεων από διαφορετικά διδακτικά αντικείμενα μεταξύ τους αλλά και με εμπειρίες από την καθημερινή ζωή: ◙-Επισκεφθείτε την ιστοσελίδα….. ◙-Δημιουργήστε ένα δικό σας ερωτηματολόγιο για να διερευνήσετε τις απόψεις προσώπων του περιβάλλοντός σας σχετικά με….. ◙-Δημοσιεύστε στην ιστοσελίδα του σχολείου σας τα συμπεράσματά σας που μπορούν να συνοδεύονται από αφίσες που θα κατασκευάσετε εσείς, συνθήματα, διαγράμματα κ.τ.λ

ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΑΝΑΓΝΩΣΗ ◙-Ερευνήστε κατά ομάδες μια διαφορετική περίοδο της ελληνικής ιστορίας. Ποια αντίληψη υπήρχε για το εξεταζόμενο θέμα κατά την περίοδο αυτή; Παρουσιάστε την εργασία σας στην τάξη και, σε συζήτηση που θα ακολουθήσει στην ολομέλεια, συγκρίνετε τις εποχές που ερεύνησε η κάθε ομάδα. Μπορείτε να χρησιμοποιήσετε και παραδείγματα από τα κείμενα που έχετε διδαχτεί στο μάθημα των Αρχαίων Ελληνικών, της Ιστορίας και της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας ◙- Αναζητήστε παράλληλα κείμενα

Δραστηριότητες παραγωγής λόγου ► Δημιουργία πολυτροπικών κειμένων με άλλους αποδέκτες, π.χ. αφίσα, πόστερ, συνθηματική φράση, μήνυμα. ► Παραγωγή γραπτού λόγου ατομικά ή ομαδικά, μετά τη μελέτη συναφών κειμένων με τις κατάλληλες λεξιλογικές και γραμματικοσυντακτικές επιλογές, σύμφωνα με το είδος του κειμένου και το επικοινωνιακό πλαίσιο: ► Ενδεικτικό θέμα: «Γράψτε ένα κείμενο στην εφημερίδα του σχολείου σας, στο οποίο θα επιχειρηματολογήσετε, για να μεταπείσετε κάποιους συμμαθητές σας που πιστεύουν ότι …..». ► Σύγκριση του παραγόμενου κειμένου με άλλα του ίδιου κειμενικού τύπου, προκειμένου να αποσαφηνιστούν και να εμπεδωθούν τα χαρακτηριστικά του συγκεκριμένου κειμενικού τύπου. ► Διαβάστε τα κείμενα του βιβλίου σας ….και καταγράψτε τα επιχειρήματα που προβάλλουν οι δημιουργοί τους, για να σας πείσουν. ► Εξάσκηση των μαθητών στην αυτοαξιολόγηση των δικών τους κειμένων και εμπλοκή τους σε συλλογικές ή εταιρικές βελτιώσεις και αποτιμήσεις. Οι μορφές αυτοβελτίωσης και ετεροβελτίωσης θα πρέπει να γίνονται σύμφωνα με συγκεκριμένα κριτήρια και με τη βοήθεια λεξικών και γραμματικής.

Δραστηριότητες παραγωγής λόγου ► Πύκνωση με τη βοήθεια σημειώσεων, σχεδιαγράμματος, νοητικού χάρτη των εννοιών. ► Μετασχηματισμός, παραφράσεις κειμένου. ► Aφήγηση με προσαρμογή σε διαφορετικό επικοινωνιακό πλαίσιο και οπτικές γωνίες (π.χ. αλλαγή πομπού, δέκτη, περίστασης κτλ.). ► Mετασχηματισμός μονοτροπικού κειμένου σε πολυτροπικό και επισήμανση των αλλαγών και των διαφορών μεταξύ των δύο ειδών κειμένων. ► Μετασχηματισμός του κειμένου σε κείμενο με διαφορετικό ύφος. ► Επαναδιατύπωση κειμένου σε νέο επικοινωνιακό πλαίσιο με τις αντίστοιχες μορφοσυντακτικές και λεξιλογικές επιλογές:

Δραστηριότητες παραγωγής λόγου ► Να παρουσιάσετε σύντομα το περιεχόμενο του κειμένου στους γονείς σας, χρησιμοποιώντας πλάγιο λόγο. ► Υποθέστε ότι σας δίνεται η ευκαιρία να πάρετε συνέντευξη από το συντάκτη του κειμένου. Γράψτε κάποιες ερωτήσεις που θα κάνατε. ► Σε μια εκδήλωση του Δήμου συμμετέχετε ως ομιλητής. Να παρουσιάσετε τις απόψεις σας . ► Συμπλήρωση ημιτελούς κειμένου για το οποίο δίνεται η πρώτη παράγραφος ή πλαγιότιτλοι, στο πλαίσιο δραστηριοτήτων δημιουργικής γραφής: ► Έχετε την αρχή μιας παραγράφου Συνεχίστε. … ► Υποστηρίξτε την άποψη αυτή παραθέτοντας τα επιχειρήματά σας.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ Επισημαίνεται ότι αφετηρία της διδακτικής διαδικασίας σε κάθε ενότητα του γλωσσικού μαθήματος είναι η πρόσληψη και κατανόηση του λόγου και τελική επιδίωξη η παραγωγή λόγου από τους μαθητές. Η ανάγνωση και η κατανόηση ενός κειμένου δεν αποσκοπεί μόνο στην κατανόηση των πληροφοριών που παρέχονται στο κείμενο αλλά και στη διαμόρφωση κριτικής στάσης απέναντί τους. Οι μορφές αυτοβελτίωσης και ετεροβελτίωσης θα αυξάνουν το ενδιαφέρον των μαθητών, συμβάλλουν στην ανάπτυξη των μεταγλωσσικών και μεταγνωστικών ικανότητων της και προωθούν την αυτόνομη ανάπτυξή τους.

ΕΞΑΤΟΜΙΚΕΥΜΕΝΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗΣ ΣΤ΄ΜΕΡΟΣ ΕΞΑΤΟΜΙΚΕΥΜΕΝΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗΣ

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗΣ 1) Να μάθει συνώνυμα, αντίθετα και ορισμούς λέξεων. Σε παράγραφο που έχουμε υπογραμμίσει λέξεις της επιλογής μας, ζητάμε από τον/την μαθητή/ήτρια να τις αντικαταστήσει με συνώνυμες. Είναι συνετό οι λέξεις που θα υπογραμμίσουμε να έχουν διαβάθμιση ως προς τη δυσκολία, που σημαίνει ότι πρώτα επιδιώκουμε να διδάξουμε εύκολες λέξεις και στην πορεία τις δυσκολότερες. Αρχικά μαθαίνουμε στον/στην μαθητή/ήτρια να διαβάζει ολόκληρη την περίοδο, ώστε να κατανοήσει όλο το πλαίσιο στο οποίο βρίσκεται η λέξη που θέλουμε να αντικαταστήσει. Σε περίπτωση που δε μπορεί να βρει από μόνο του συνώνυμη λέξη, παροτρύνουμε να χρησιμοποιήσει λεξικό. Χρησιμοποιούμε ένα τετράδιο-λεξικό στο οποίο σημειώνει τις λέξεις που βρίσκει κάθε φορά και κάτω από την καθεμία πρέπει να γράψει μια πρόταση. Στο τέλος κάθε εβδομάδας κάνουμε επανάληψη τις λέξεις του τετραδίου-λεξικού είτε προφορικά, είτε με ασκήσεις(αντιστοίχηση, κενά). Με παρόμοιο τρόπο διδάσκουμε αντίθετα και ορισμούς λέξεων.

ΠΕΡΙΟΧΗ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗΣ: ΣΤΟΧΟΣ 2)Να κατανοεί το συμβολικό τρόπο σκέψης. ΠΕΡΙΟΧΗ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗΣ: ΣΤΟΧΟΣ 2)Να κατανοεί το συμβολικό τρόπο σκέψης. Χρησιμοποιούμε μεταφορικές φράσεις σε αντιδιαστολή με κυριολεκτικές. Ζητάμε να βρει τη διαφορά ανάμεσά τους και εν συνεχεία επεξηγούμε την εκάστοτε φράση όσο πιο παραστατικά γίνεται. Σημειώνουμε την ερμηνεία σε ένα τετράδιο και στο τέλος κάθε εβδομάδας κάνουμε επανάληψη όλων των φράσεων που προέκυψαν στη διάρκεια

ΠΕΡΙΟΧΗ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗΣ : ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ ΣΤΟΧΟΣ : 3) Βελτίωση προφορικού λεξιλογίου - ενθαρρύνεται να παρακολουθεί οργανωμένες ομιλίες με διάφορα θέματα ή την επικαιρότητα. Με αφορμή το θέμα που παρακολουθεί να ενθαρρύνεται να διατυπώνει ερωτήσεις, να προκαλείται συζήτηση, προβληματισμός, τοποθετήσεις, έκφραση συναισθημάτων περιγράφει τις εντυπώσεις του από μια εκδήλωση/ εκδρομή/ περιστατικό στο οποία παραβρέθηκε. - να δίνονται διευκρινήσεις και επεξηγήσεις για το νόημα μιας καινούριας λέξης και αφού κατακτήσει την κυριολεκτική της σημασία να προχωρά και στην μεταφορική της χρήση - μαθαίνει συνώνυμες/αντίθετες λέξεις

ΠΕΡΙΟΧΗ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗΣ : Προφορική έκφραση • Τεχνικές απόδοσης μιας ιστορίας • Διδασκαλία δεξιοτήτων συζήτησης • Εμπλουτισμός λεξιλογίου • Δεξιότητες σύνδεσης λέξεων (ομώνυμα, αντίθετα) • Προφορική έκφραση ενώπιον της τάξης • Ενθάρρυνση των μαθητών/τριών στην ομάδα συζήτησης • Προφορική έκφραση ενώπιον ευρύτερου κοινού • Συμμετοχή των μαθητών/τριών σε θεατρικές ομάδες • Ενθάρρυνση των μαθητών/τριών να εκφράζουν αυτά που διαβάζουν • Διδασκαλία δεξιοτήτων προφορικής παρουσίασης • Διοργάνωση εκδηλώσεων με συγκεκριμένα θέματα, παρουσιάσεις

Ενδεικτικές ασκήσεις ανάπτυξης & βελτίωσης λεξιλογίου: ● Εύρεση ομώνυμων – συνώνυμων ● Συμπλήρωση ημιτελών φράσεων ● Λεκτική επένδυση προσωπικών εμπειριών ● Ανάλυση τίτλου κειμένου ● Δημιουργία νοητικής εικόνας μετά την ανάγνωση ● Συμπλήρωση κειμένου με κενά ● Ανάλυση κειμένου από διαφορετική γωνία ● Περιγραφές με περιορισμούς στη χρήση συγκεκριμένων λέξεων ● Σημασιολογική χαρτογράφηση ● Ατομικοί και επίσημοι ορισμοί λέξεων ● Διατύπωση ερωτήσεων κατανόησης από μαθητές ● Διάκριση γεγονότων, υποθέσεων, στοιχείων

Εκμάθηση στρατηγικών κατανόησης κειμένου: Πριν την Ανάγνωση Μελέτη των εικόνων, τίτλων, επικεφαλίδων που διαθέτει το κείμενο για τη διαμόρφωση προσδοκιών για το νόημα του κειμένου. Πρόβλεψη του νοήματος. Ο μαθητής κάνει σκέψεις για το σκοπό της ανάγνωσης και το είδος των πληροφοριών που θα συλλέξει. Σύνδεση με προηγούμενες γνώσεις. Καταγράφει ιδέες που συνδέονται με το θέμα του κειμένου Κατανόηση και εκμάθηση των νέων ή/και δύσκολων λέξεων που πρόκειται να συναντήσει στο κείμενο

Κατά την Ανάγνωση Υπογράμμιση των σημείων που η μαθήτρια/ ο μαθητής δεν καταλαβαίνει και σημείωση των προτάσεων που έχει καταλάβει. Οργάνωση των πληροφοριών του κειμένου με τη δημιουργία σχεδιαγραμμάτων Υπογράμμιση των πιο σημαντικών σημείων του κειμένου Δημιουργία φανταστικών εικόνων στο μυαλό του μαθητή φτιαγμένες από την περιγραφή του συγγραφέα μέσα στο κείμενο.

Μετά την Ανάγνωση Οργάνωση των πληροφοριών που έχει συλλέξει ο μαθητής/ η μαθήτρια κατά τη διάρκεια της ανάγνωσης με τη βοήθεια είτε σχεδιαγραμμάτων είτε νοηματικών χαρτών Αντιμετώπιση ερωτήσεων για την εύρεση της κύριας ιδέας και των λεπτομερειών οι οποίες είτε υποβάλλονται από τον καθηγητή είτε από τον ίδιο στον εαυτό του Έκφραση της κύριας ιδέας του κειμένου με λίγα και απλά λόγια. Επεξήγηση του καινούριου, άγνωστου λεξιλογίου. Αυτό μπορεί να γίνει με την ανάλυση της άγνωστης λέξης στα μορφολογικά ή δομικά στοιχεία από τα οποία αποτελείται ή χρησιμοποιώντας τα συμφραζόμενα από το κομμάτι του κειμένου στο οποίο βρίσκεται η λέξη.

ΠΕΡΙΟΧΗ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗΣ : ΣΥΝΤΑΞΗ ΠΕΡΙΟΧΗ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗΣ : ΣΥΝΤΑΞΗ -Να αισθητοποιεί με πρακτικό και παιγνιώδη τρόπο την έννοια της γλωσσικής δομής. -Να εξοικειώνεται γραπτά και προφορικά με βασικές προτασιακές δομές του τύπου: Ρ, Υ-Ρ, Υ-Ρ-Α, Υ-Ρ-Κ. -Να κατανοεί το ρόλο του ρήματος μέσα στην πρόταση. -Να διαπιστώνει εμπειρικά τις νοηματικές σχέσεις κειμένου – ενότητας – παραγράφου. -Να αναγνωρίζει τα δομικά συστατικά μιας πρότασης. -Να μάθει όλες τις κλίσεις των ουσιαστικών, επιθέτων και ρημάτων -Να εξοικειωθεί με τις μετατροπές των προτάσεων στον άλλο αριθμό. -Να εξοικειωθεί με τις μετατροπές των προτάσεων από την παθητική σύνταξη σε ενεργητική και αντίστροφα.

ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΒΕΛΤΙΩΣΗΣ ΣΥΝΤΑΞΗΣ Ερωταποκρίσεις του τύπου ποιος κάνει τι; ποιος είναι τι; κτλ. Παιχνίδια δόμησης λέξεων. Παιχνίδια με αλλαγή της θέσης των λέξεων ή των μικρότερων φράσεων που συγκροτούν μια πρόταση. Αφαίρεση ή προσθήκη δευτερευόντων όρων στο συντακτικό πυρήνα της πρότασης. Παιγνιώδεις ασκήσεις επαύξησης ή μείωσης σε ελάχιστα συστατικά προτάσεων με βασική δομή του τύπου Ρ, Υ-Ρ, Υ-Ρ-Α, Υ-Ρ-Κ. Αναγνώριση των μερών του λόγου και των γραμματικών τύπων. Παιχνίδια με το θέμα, την κατάληξη και τη μεταξύ τους σχέση.

ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΒΕΛΤΙΩΣΗΣ ΣΥΝΤΑΞΗΣ Παιχνίδια με τους «χρόνους» του ρήματος και τις ποικίλες δυνατότητες δήλωσης του χρόνου και των χρονικών σχέσεων. Παιχνίδια με κλιτά και άκλιτα μέρη του λόγου, αναγνώριση επιθέτων, επιρρημάτων κτλ. Και διαπίστωση του δορυφορικού τους ρόλου σε σχέση με το συντακτικό πυρήνα της πρότασης. Ασκήσεις χρήσης: χρόνων άρθρου, κύριων ονομάτων, αντωνυμιών. Ασκήσεις αναγνώρισης υποκειμένων, κατηγορουμένων, αντικειμένων, προσδιορισμών. Εξάσκηση με πολλές επαναλήψεις. στις κλίσεις των ουσιαστικών και επιθέτων σε όλα τα γένη Μαθαίνει όλους τους χρόνους των ρημάτων και τις κλίσεις τους. Εξοικειώνεται με τις ασκήσεις χρονικών αντικαταστάσεων

Εκμάθηση τεχνικών ορθογραφίας Κοιτάζει προσεκτικά μια λέξη, τη γράφει στο τετράδιο χωρίς να τη βλέπει και ελέγχει αν την έγραψε σωστά (Look, Cover, Check) Κοιτάζει τη λέξη, την καλύπτει και λέει απέξω όλα τα γράμματα ένα ένα με τη σωστή σειρά (Look, Cover, Say) Εφαρμογή πολυαισθητηριακών μεθόδων Ο μαθητής/η μαθήτρια φαντάζεται τη λέξη γραμμένη, την προφέρει ολόκληρη, στη συνέχεια προφέρει κάθε συλλαβή της και στο τέλος τη γράφει νοητά στον αέρα με το δάχτυλό του Γίνεται ανάκληση της λέξης με κλειστά μάτια και έλεγχος της ορθότητάς της στην ορθογραφία

Εκμάθηση τεχνικών ορθογραφίας Κατηγοριοποιούμε τις λέξεις σε λίστες ανάλογα με τις γραμματικές τους καταλήξεις ή με τα προθέματά τους ή με τις διφθόγγους και τα συμπλέγματα που περιέχουν. Η κατηγοριοποίηση μπορεί να γίνει ανάλογα και με την ετυμολογική τους καταγωγή. Να θυμάται την ορθογραφία των λέξεων με τη βοήθεια της εσωτερικής επανάληψης. Αποτύπωση στη μνήμη με «νοερή» επανάληψη των δομικών στοιχείων της λέξης Να μαθαίνει ορθογραφία με καταλόγους ομοειδών λέξεων π.χ ομώνυμα, ομόηχα κ.τ.λ. ή με οικογένειες λέξεων Να χρησιμοποιεί μνημοτεχνικές μεθόδους για να μαθαίνει τη θεματική ορθογραφία. α) εικονογράφηση των ορθογραφικών στοιχείων των λέξεων ανάλογα με τη σημασία τους β) απεικόνιση των δίψηφων φωνηέντων με βάση τη διήγηση μιας ιστορίας.

Βελτίωση της ταχύτητας γραφής του/της Η χρησιμοποίηση ρολογιού ή χρονομέτρου θα τον βοηθήσει να συνειδητοποιεί πόσο χρόνο χρειάζεται κάθε φορά για μια δραστηριότητα. Να βάζει χρονικά όρια για κάθε δραστηριότητα π.χ. 5 λεπτά για την ολοκλήρωση μιας άσκησης. Να συνειδητοποιήσει ότι όταν κάνει ένα λάθος σε μια λέξη μπορεί να την σβήσει/ διαγράψει/μουτζουρώσει ελαφρά και να συνεχίσει χωρίς να διαγράφει ολόκληρη την άσκηση ή να διασπάται η προσοχή του.

Εκμάθηση στρατηγικών γραφής κειμένου: Ο μαθητής μπορεί βασιζόμενος στο παρακάτω αρκτικόλεξο έκθεσης να φτιάξει ένα σκελετό και να οργανώσει τη δομή του κειμένου που θα γράψει: Εκφράζω σκόρπια τις ιδέες μου. Κατηγοριοποιώ αυτές σε ομάδες. Θέτω αυτές σε λογική σειρά. Ελέγχω αν κάποια είναι παράταιρη με το θέμα. ΣΗμειώνω με αριθμούς την προτεραιότητα που τους δίνω.

Εκμάθηση στρατηγικών γραφής κειμένου: Επίσης, μπορείτε να φτιάξετε ένα αρκτικόλεξο με τα ενδιαφέροντα του μαθητή για τα βήματα μιας σωστής έκθεσης: (π.χ. του αρέσει το ποδόσφαιρο, άρα μπορούμε να φτιάξουμε αρκτικόλεξο με τη λέξη μπάλα κ.ο.κ. ) Μαζεύω τις ιδέες (σχετικά με το θέμα) Προσπαθώ να τις γράψω όλες Ακολουθώ τη σωστή σειρά (χρονική ακολουθία γεγονότων) Λάθη εντοπίζω και αντικαθιστώ Αυτοαξιολόγηση

Αποστασιοποίηση από το γραπτό: Ο μαθητής/ η μαθήτρια ξαναδιαβάζει προσεκτικά το κείμενο, προσπαθώντας να αποστασιοποιηθεί από αυτό και διορθώνει τα λάθη που υπάρχουν σαν να είναι ο ίδιος εκπαιδευτικός. Το ΣΟΣ της διόρθωσης: Για να θυμάται τι πρέπει να ελέγξει ο μαθητής μετά την ολοκλήρωση του γραπτού θυμάται το αρκτικόλεξο ΣΟΣ που είναι η ακόλουθη: Συντακτικό – Γραμματική Ορθογραφία Στίξη