««Η πράξη της ανάγνωσης και η δημιουργική γραφή στη Λογοτεχνία» ««Δημιουργική ανάγνωση και δημιουργική γραφή στο σημερινό σχολείο της κρίσης: αναζητώντας διεξόδους ελεύθερης έκφρασης μέσω της Λογοτεχνίας» Kώστας Αγγελάκος Αναπληρωτής Καθηγητής Ιόνιο Πανεπιστήμιο Περιοδικό ΝΕΑ ΠΑΙΔΕΙΑ

Εισαγωγικές σκέψεις για το σχολικό πλαίσιο σήμερα 1. Η περίοδος της κρίσης και η εκπαίδευση: το ψυχολογικό κλίμα και ο προβληματισμός για το ρόλο του σχολείου 2. Η απουσία ενός συνεκτικού πλαισίου δομικών αλλαγών ως αντίδραση στην κρίση και την τελμάτωση του σχολικού πλαισίου -Φοβικές στάσεις και αντιστάσεις 3. Αναζήτηση ρωγμών διεξόδου μέσα από διδακτικές παρεμβάσεις –αλλαγές όπως η ένταξη της δημιουργικής γραφής 4.Σ΄ένα πλαίσιο αναπαραγωγικής λειτουργίας στη μάθηση του σχολείου που περιορίζει την ελευθερία της έκφρασης μαθητών και εκπαιδευτικών , η δημιουργική γραφή αποτελεί ένα πεδίο πρόσκαιρης διεξόδου

Βασικές αρχές για τη σχέση σχολείου και δημιουργικής γραφής Αποφυγή παρασυρμού από μια μόδα μυθοποίησης της δημιουργικής γραφής: Κάθε γραφή στο σχολείο πρέπει και μπορεί να είναι δημιουργική Η δημιουργική γραφή συνδέεται θεσμικά με το μάθημα της λογοτεχνίας αλλά είναι πολύ σημαντικό να «διαχέεται» σ’όλα τα φιλολογικά μαθήματα αρχικά και σ΄όλα τα μαθήματα του σχολείου γενικότερα Άρα μπορεί να αποτελέσει παράγοντα αλλαγών στο πλαίσιο της σχολικής διδασκαλίας και της αξιολόγησης

Λογοτεχνία και Δημιουργική Γραφή: οικείωση με τη λογοτεχνικότητα 1. Δεν υπάρχει δημιουργική γραφή χωρίς δημιουργική ανάγνωση από εκπαιδευτικό και μαθητές, άρα μιλάμε για επαναφορά της ανάγνωσης στην τάξη με όλα τα χαρακτηριστικά της( τρόπος, χρώμα, πρόσωπα, κτλ): Κάθε δραστηριότητα Δημιουργικής Γραφής προϋποθέτει ένα αναγνωστικό στάδιο, το οποίο προηγείται της συγγραφικής άσκησης. Οι μαθητές μελετούν κείμενα του είδους, του ύφους ή της τεχνοτροπίας που θα κληθούν να γράψουν, να διακρίνουν δηλαδή τι λέει το κείμενο από το πώς το λέει Γι’ αυτό και ο εκπαιδευτικός που θα επιχειρήσει να αξιοποιήσει τη δημιουργική γραφή στη διδασκαλία του θα πρέπει να έχει αναγνωστική σκευή, έτσι ώστε να μπορεί να επιλέξει από το θησαυρό των λογοτεχνικών κειμένων εκείνα που πιθανώς θα ερεθίσουν τη φαντασία και την γλωσσική επινοητικότητα των μαθητών του ( Σ.Νικολαΐδου, 2014)

2. Δεν υπάρχει δημιουργική γραφή χωρίς δημιουργική καθοδήγηση στην προσέγγιση των λογοτεχνικών κειμένων: Ως προς την καθοδήγηση, είναι φανερό ότι θα πρέπει να δίνονται στους μαθητές εναύσματα που να τους παρωθούν προς μια συγκεκριμένη λογοτεχνική γραφή,έτσι ώστε στο τέλος της δραστηριότητας να έχουν προσοικειωθεί: ένα λογοτεχνικό είδος (π.χ. την μικρή ιστορία ή το λίμερικ) ή μια συγγραφική τεχνική (π.χ. την ομοιοκαταληξία) και να αισθάνονται ικανοί να γράψουν κείμενα σύμφωνα με τους κανόνες που έχουν αφομοιώσει.

Ας δούμε μερικά παραδείγματα Α΄ γυμνασίου : Παραμύθι «Το πιο γλυκό ψωμί» ή « Ο πιστός φίλος» α. Με βάση τη δομή του παραμυθιού αυτού να γράψετε το δικό σας παραδοσιακό παραμύθι στο οποίο δύο αντίστοιχοι πρωταγωνιστές σε μια άλλη χώρα ή τόπο, σε μια άλλη εποχή θα αναζητούν να φτιάξουν και να γευτούν το «πιο γλυκό ψωμί»! β. "Το ίδιο βράδυ μετά την κηδεία ο μικρός Χανς έρχεται στο όνειρο του μυλωνά και του λέει...." Τι φαντάζεστε ότι θα έλεγε ο Χανς στο Μυλωνά για τη φιλία τους; Να γράψετε ένα αφηγηματικό κείμενο 150 λέξεων

Β΄γυμνασίου:Μπ.Μπρεχτ «Για τον όρο «μετανάστες»» 1. Να μετατρέψετε το ποίημα σε αφηγηματικό κείμενο στο οποίο ο Μπρεχτ αφηγείται σε α΄ πληθυντικό πρόσωπο την εμπειρία της δικής του μετανάστευσης 2. " Λαθεμένο μού φαινόταν πάντα τ’ όνομα που μας δίναν:«Μετανάστες»." Να συνεχίστε το ποίημα σε ελεύθερο στίχο υποθέτοντας ότι είστε ένα σύγχρονος μετανάστης ή πρόσφυγας στην Ελλάδα

Γ΄γυμνασίου Ερωτόκριτος και Μαντινάδες Δραστηριότητα δημιουργικής γραφής :Σας δίνουμε τον πρώτο στίχο της μαντινάδας και εσείς θα γράψετε το δεύτερο εμπνευσμένοι από την ιστορία του Ερωτόκριτου και της Αρετούσας Μάτια μου όμορφα γλυκά κι ομορφοκαμωμένα ……………………………………………………………………… … Γάμος απόψε γίνεται μα η καρδιά μου κλαίει ……………………………………………………………………… Μαύρα ΄ντα ρούχα που φορώ για να σε ανταμώσω ……………………………………………………………………… ………

3. Δεν υπάρχει «υποχρεωτική» δημιουργική γραφή αλλά προαιρετική εμπλοκή των μαθητών και στη γραφή και στην αξιολόγηση η δραστηριότητα δημιουργικής γραφής θα πρέπει να είναι «προαιρετική» με την έννοια ότι, εφ’ όσον οι μαθητές δεν επιθυμούν να ασκηθούν στο γράψιμο, θα πρέπει να επιλέξουν μιαν άλλη δραστηριότητα του λογοτεχνικού γραμματισμού που έρχεται ως παραπλήρωμα της δημιουργικής γραφής (Μ.Σουλιώτης,2012)

4.Οι προηγούμενες αρχές καθορίζουν και το πλαίσιο της αξιολόγησης της δημιουργικής γραφής: η αξιολόγηση των δραστηριοτήτων της Δημιουργικής Γραφής γίνεται:Α)(από τον διδάσκοντα Β) από τους μαθητές και/ή από την ολομέλεια της τάξης Προς μια Διαισθητική διάσταση της αξιολόγησης με περιγραφική ταυτότητα και όχι μια μορφή τεμαχισμού του μαθητικού κειμένου Η συγκεκριμένη προσέγγιση υπαγορεύεται από το γεγονός ότι αυτό που εξετάζεται δεν είναι τόσο η ορθότητα αλλά η καταλληλότητα για την συγγραφική περίσταση και η επίτευξη του λογοτεχνικού στόχου

Ως προς την έκφραση ελέγχονται Κατά τη διαδικασία της αξιολόγησης των δραστηριοτήτων δημιουργικής γραφής, λαμβάνονται υπόψη οι ακόλουθοι άξονες: Ως προς το περιεχόμενο της δημιουργικής εργασίας των μαθητών/τριών, ενδιαφέρει να ελεγχθεί η ικανότητα τους να αξιοποιούν με τρόπο ευρηματικό τα δεδομένα του κειμένου. Ως προς τη δομή, ελέγχεται ο βαθμός ανταπόκρισης του μαθητικού κειμένου στο κειμενικό είδος που ζητείται. Ως προς την έκφραση ελέγχονται το ύφος (επιλογή κατάλληλου λεξιλογίου, ιδιωματισμών, σύνταξης που υπηρετούν τον σκοπό του κειμένου και ταιριάζουν στο κειμενικό είδος) και η χρήση της γλώσσας (ορθογραφία, σύνταξη, σαφήνεια στη διατύπωση, στίξη κ.λπ).

Σας ευχαριστώ πολύ!! Και κάτι τελευταίο: Δεν ξεχνάμε ποτέ το αρχικό ή τα αρχικά λογοτεχνικά κείμενα και τη συνομιλία μαζί τους παρασυρόμενοι από τον οίστρο πολλαπλών δραστηριοτήτων δημιουργικής γραφής!!! Σας ευχαριστώ πολύ!!