ΕΡΓΑΣΙΑ 1Η <<ΙΑΤΡΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ: παρελθόν, παρόν, μέλλον: ανάλυση άρθρων από τη βιβλιογραφία>> Δήμητρα Βαγιωνά Νίκος Μαρούσης Ακαδημαϊκό έτος 2011-2012 Γιάννης Τσακιρίδης

Επαφές φοιτητή-ασθενή στη γενική πρακτική: Μία προσέγγιση βασισμένη στις εκπαιδευτικές αρχές. Το σκεπτικό του αρθρογράφου: Στο κλασικό πρόγραμμα κλινικής εκπαίδευσης οι συνθήκες δεν είναι πάντα ιδανικές και δε διευκολύνουν τη διαδικασία εκμάθησης. Ωστόσο, κάτω από τις κατάλληλες συνθήκες, οι κλινικές εμπειρίες έχουν θετικές επιδράσεις: στα γνωστικά και συναισθηματικά αποτελέσματα στην ανάπτυξη δεξιοτήτων και γνώσεων στην ανάπτυξη κλινικού τρόπου σκέψης στην κατανόηση και εκμάθηση της βιοϊατρικής και των επιστημών συμπεριφοράς/κοινωνικών επιστημών Είναι φανερό ότι οι παραπάνω γνώσεις δεν είναι δυνατό να αποκτηθούν από κανένα βιβλίο. Όμως, παρά το γεγονός ότι γίνεται αντιληπτή η ανάγκη και η θετική επίδραση της κλινικής εμπειρίας από τα πρώτα χρόνια των σπουδών, λίγα είναι γνωστά για τον τρόπο με τον οποίο θα πρέπει να οικοδομούνται αυτές οι εμπειρίες. Ο αρθρογράφος, λοιπόν, παρουσιάζει ένα διαφορετικό πρόγραμμα σπουδών που θα έχει θετικές επιδράσεις στη διαδικασία εκμάθησης.

Προβλήματα του τρέχοντος προγράμματος σπουδών: Έλλειψη συνέχειας Μεταβλητότητα Έλλειψη επαρκούς επαφής του φοιτητή με τον ασθενή Ο φοιτητής δε συμμετέχει ενεργά στην κλινική εξέταση και είναι απλός παρατηρητής (φθίνει το ενδιαφέρον) Δεν έχουν βρεθεί και εφαρμοστεί οι κατάλληλες συνθήκες υπό τις οποίες οι κλινικές εμπειρίες θα έχουν θετικά αποτελέσματα

Ο στόχος του άρθρου: Ο πρωταρχικός στόχος του αρθρογράφου είναι η διαμόρφωση ορθών επικοινωνιακών σχέσεων μεταξύ φοιτητών και ασθενών. Επίσης, επιδιώκει να τονίσει τη σημασία των κλινικών εμπειριών από τα πρώτα κιόλας έτη των σπουδών, καθώς και να υποδείξει τις συνθήκες κάτω από τις οποίες αυτές έχουν θετικές επιδράσεις στη διαδικασία εκμάθησης. Μέσω της έρευνας που πραγματοποιεί ο αρθρογράφος, παρουσιάζει το νέο προπτυχιακό πρόγραμμα κλινικής άσκησης στο 3ο έτος της φοίτησης στην ιατρική σχολή του Πανεπιστημίου του Maastricht και προσπαθεί να πείσει για την αναγκαιότητα αλλαγής στα Πανεπιστημιακά Ιδρύματα. Ερωτήματα που δημιουργούνται: Κατά πόσο, λοιπόν, είχε θετικά αποτελέσματα η αλλαγή στο πρόγραμμα κλινικής εκπαίδευσης στο Πανεπιστήμιο του Maastricht;

Μεθοδολογία της έρευνας: Συλλογή και μελέτη παλαιότερων ιατρικών άρθρων, τα οποία κατηγοριοποιήθηκαν, ανάλογα με τη θεματολογία τους, σε άρθρα για: τη σημασία των επαφών από τα πρώτα έτη της φοίτησης με τους ασθενείς τα κριτήρια για αποτελεσματική κλινική εκπαίδευση τα πρακτικά εκπαιδευτικά σημεία Τα αποτελέσματα της μελέτης αυτής αποτέλεσαν τα σημεία εκκίνησης για το νέο πρόγραμμα της γενικής κλινικής πρακτικής. Μετατροπή των σημείων εκκίνησης στο νέο πρόγραμμα. Αξιολόγηση του νέου προγράμματος με τη χρήση ερωτηματολογίων, τα οποία συμπληρώθηκαν από φοιτητές και ιατρούς (GPs), σε συνεργασία με το τμήμα εκπαίδευσης και έρευνας του Πανεπιστημίου του Maastricht.

Αποτελέσματα της έρευνας: Πώς να αναπτύξεις ένα αποτελεσματικό μαθησιακό περιβάλλον . -Συνεχής επαφή με ασθενείς: Μέσω των επισκέψεων στους θαλάμους και την επαφή με ένα εύρος ασθενών που πάσχουν από ποικίλα νοσήματα, ο φοιτητής αναπτύσσει την κλινική συλλογιστική του σκέψη και λαμβάνει πληροφορίες για την παθοφυσιολογία της ασθένειας, τις φυσικές, πνευματικές και κοινωνικές συνέπειές της, καθώς και τις συνθήκες υπό τις οποίες αυτή ευδοκιμεί. -Μετατροπή της εμπειρίας σε γνώση: Αυτή πραγματοποιείται μέσω ενός μαθησιακού κύκλου, ο οποίος ανοίγει με την επαφή με τον ασθενή και τη διάγνωση της νόσου και κλείνει με τη δημιουργία γενικών διατυπώσεων αναφορικά με τη νόσο, οι οποίες συναντώνται και επαληθεύονται σε νέα περιστατικά(ο κύκλος ξαναρχίζει). -Ενεργός ρόλος του φοιτητή: Αρχικά, ο φοιτητής βλέπει τον ασθενή μόνος του(χωρίς επίβλεψη), γεγονός που κρατάει τον εκπαιδευόμενο σε εγρήγορση και κρατάει το πάθος του ζωντανό.

-Επίβλεψη και ανατροφοδότηση: Ο ικανός επιβλέπων δίνει ευκαιρίες για γνώση στο φοιτητή και τη δυνατότητα να αναλαμβάνει ευθύνες όσον αφορά τον ασθενή. Η ανατροφοδότηση της γνώσης είναι άμεση και σαφής. -Χώρος και χρόνος: Προκειμένου να εξασφαλιστούν ο χώρος και ο χρόνος για τη διδασκαλία, δίδονται ευκαιρίες και κίνητρα στους ιατρούς. -Κατάρτιση εκπαιδευτικού προσωπικού: Οι διδάσκοντες χρειάζονται προετοιμασία και εκπαίδευση, έτσι ώστε να γνωρίζουν πλήρως τι να προσδοκούν από τους φοιτητές και να είναι σίγουροι για τον τρόπο με τον οποίο θα τους αξιολογήσουν.

Επαφή με τον ασθενή υπό την επίβλεψη του γιατρού Πρόγραμμα γενικής εξάσκησης στο 3ο έτος. Οι φοιτητές έχουν εβδομαδιαία συνάντηση με ασθενείς, που πάσχουν από νοσήματα σχετικά με τα όσα έχουν διδαχθεί. Πραγματοποιείται λήψη ιατρικού ιστορικού και κλινική εξέταση. Τέλος, γίνεται συζήτηση μεταξύ των φοιτητών και των διδασκόντων με σκοπό να τεθούν καινούριοι στόχοι. Φροντιστηριακή ομάδα Προετοιμασία των επαφών με τους ασθενείς με μαθησιακούς στόχους που διατυπώνονται από το φοιτητή και το φροντιστή. Φροντιστηριακή ομάδα Απολογισμός της επαφής με τον ασθενή και συζήτηση βασισμένη στους μαθησιακούς στόχους. Προσωπικό διάβασμα Βασισμένο στους μαθησιακούς στόχους. Επαφή με τον ασθενή υπό την επίβλεψη του γιατρού Βασισμένη στους μαθησιακούς στόχους. Προσωπικό διάβασμα Βασισμένο στους μαθησιακούς στόχους που διατυπώθηκαν από το φοιτητή και τον ιατρό μετά την ανατροφοδότηση.

Αξιολόγηση του νέου προγράμματος. Ο βαθμός ανταπόκρισης των GPs αυξήθηκε στο 74% το 2006. Ο βαθμός ανταπόκρισης των φοιτητών κυμάνθηκε μεταξύ 78% το 2005 και 93% το 2006. Φοιτητές και GPs έφτασαν στα ίδια συμπεράσματα για τα τρία χρόνια. Οι βαθμολογίες για τα στοιχεία με επίκεντρο τα σημεία εκκίνησης από την πλευρά των GPs κυμάνθηκαν από 3,2 ως 3,9. Οι βαθμολογίες για τα στοιχεία με επίκεντρο τα σημεία εκκίνησης από την πλευρά των φοιτητών κυμάνθηκαν από 2,7 ως 3,7. Οι φοιτητές έχουν ενεργό ρόλο σε περισσότερο από το 60% των ασκήσεων. Το 2005-2006 το 78% των φοιτητών ανέφεραν επίσης ανενεργό ρόλο. Οι GPs ανέφεραν ότι τους προσφέρθηκε επαρκής κατάρτιση (3,8). Οι GPs επένδυσαν κατά μέσο όρο μία ώρα ανά φοιτητή ανά μέρα. Η γενική άποψη ήταν ότι το πρόγραμμα ήταν αποτελεσματικό. Η εκτίμηση των φοιτητών ήταν χαμηλότερη όσον αφορά τη διαμόρφωση μαθησιακών στόχων από τους διδάσκοντες μετά την επίσκεψη στον ασθενή. Επίσης φαίνεται πως οι φοιτητές ανέφεραν ότι ήταν λιγότερο ενεργοί από όσο οι εκπαιδευτές πίστευαν. Ορισμένα στοιχεία παρέμειναν σταθερά και στα τρία χρόνια, ενώ άλλα παρουσίασαν διακυμάνσεις το έτος 2005-2006.

Επίλογος-Συζήτηση: Συμπερασματικά, το πρόγραμμα κρίθηκε αποτελεσματικό. Πράγματι, τα αποτελέσματα δείχνουν ότι οι επαφές των φοιτητών με τους ασθενείς, όταν αυτές ξεκινούν νωρίς στο προπτυχιακό πρόγραμμα σπουδών, βελτιώνουν τη μαθησιακή διαδικασία. Ωστόσο, τα αποτελέσματα δείχνουν ακόμη κάποια ελαττώματα στη διαδικασία της άμεσης καθοδήγησης. Σημεία που απαιτούν προσοχή είναι: το ποσοστό των <<παθητικών παρατηρητών>> η διαμόρφωση και επίτευξη των μαθησιακών στόχων Επιπρόσθετη έρευνα πρέπει να πραγματοποιηθεί αναφορικά με: τον αριθμό των ασθενών ανά ημέρα που επισκέπτονται οι φοιτητές (Μ.Ο. 2 ασθενείς/ημέρα) την αφομοίωση της γνώσης από τους φοιτητές την αξιολόγηση των φοιτητών

Εκπαιδευτικός στόχος του άρθρου: Το άρθρο αποσκοπεί στην ανάδειξη και κατανόηση της σημασίας της κλινικής εκπαίδευσης των φοιτητών και της επαφής με τους ασθενείς (λήψη ιατρικού ιστορικού, κλινική εξέταση, απόκτηση βασικών κλινικών δεξιοτήτων) από τα πρώτα κιόλας έτη φοίτησης στην ιατρική. Η συνεχής επαφή με ασθενείς, λοιπόν, βοηθά στη βελτίωση της διαδικασίας αφομοίωσης των θεωρητικών γνώσεων που παρέχονται στους φοιτητές από τα βιβλία, αλλά και στην ολοκλήρωση της ιατρικής θεωρητικής τους κατάρτισης και κλινικής και πρακτικής τους σκέψης. Μαθησιακά αποτελέσματα: Μελετώντας το συγκεκριμένο άρθρο αλλά και την παρούσα εργασία, ένας φοιτητής κατανοεί τη σημασία της ενεργούς συμμετοχής του στα κλινικά μαθήματα. Έτσι, λοιπόν, ενδεχομένως να επιδιώξει μια καλύτερη συνεργασία με τους διδάσκοντες και έναν περισσότερο ενεργό ρόλο στην κλινική εξέταση.

Περιοδικό: Medical Teacher Βιβλιογραφία: Περιοδικό: Medical Teacher Άρθρο: Early student-patient contacts in general practice; An approach based on educational principles Έτος: 2008 Σελίδες: 802-808 Συγγραφείς: RAMON P. G. OTTENHEIJM, PAUL J. ZWIETERING, ALBERT J. J. A. SCHERPBIER & JOB F. M. METSEMAKERS Maastricht University, Maastricht, The Netherlands