Αναζητώντας τα Χαρακτηριστικά του Ηθικού Ηγέτη: Μια εμπειρική μελέτη στον χώρο εργασίας Ειρήνη Μαρίνα Μητροπούλου, Πανεπιστήμιο Κρήτης Ιωάννης Τσαούσης, Πανεπιστήμιο Κρήτης Δέσποινα Ξανθοπούλου Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης Κωνσταντίνος Πετρίδης, London Psychometric Laboratory, University College London

ΗΘΙΚΗ ΗΓΕΣΙΑ Νέα θεωρητική προσέγγιση ηγεσίας ↓ Εστίαση στα ηθικά χαρακτηριστικά του ηγέτη ‘Ο ηθικός ηγέτης καθορίζεται από την χρήση κατάλληλης δεοντολογικής συμπεριφοράς, μέσω προσωπικών ενεργειών και διαπροσωπικών σχέσεων και στην προώθηση αυτής της συμπεριφοράς προς τους υφιστάμενους, με την αμφίδρομη επικοινωνία, την ενίσχυση και την λήψη αποφάσεων.’ Brown, Trevino &Harrison, 2005 Δεν έχω βάλει άλλες βιβλιογραφίες, αν νομίζεις ότι πρέπει θα τις συμπληρώσω άμεσα.

Αύξηση ερευνητικού ενδιαφέροντος Διαφορές Ομοιότητες Ως προς τον αριθμό των χαρακτηριστικών που συνθέτουν το προφίλ του ηθικού ηγέτη. Ως προς τύπο των χαρακτηριστικών. Θεωρητική συνάφεια αλλά όχι ταύτιση για το τί είναι ηθική ηγεσία. Έμφαση στην ενίσχυση της ηθικής στους υφιστάμενους. Ολιστική προσέγγιση (εργασιακή/ προσωπική / κοινωνική ζωή). Ηθική έκφραση μέσα από χαρακτηριστικά προσωπικότητας. Με την αύξηση του ερευνητικού ενδιαφέροντος εννοώ ότι προέκυψαν αρκετές διαφορετικές θεωρητικές προσεγγίσεις για την έννοια της ηθικής ηγεσίας, οι οποίες εμφανίζουν τόσο κοινά όσο και διαφορετικά χαρακτηριστικά.

ΠΑΡΟΥΣΑ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ Στόχος Κατανόηση της έννοιας της Ηθικής Ηγεσίας → Ενδελεχής βιβλιογραφική ανασκόπηση όλων των χαρακτηριστικών ηθικής ηγεσίας. Εμπειρική Εξέταση των Αποτελεσμάτων της Ανασκόπησης → Αξιολόγηση της σημαντικότητας των χαρακτηριστικών της ηθικής ηγεσίας από δύο διαφορετικούς πληθυσμούς. Ολοκληρωμένη χαρτογράφηση των χαρακτηριστικών ↓ Καθορισμός ενιαίου προφίλ για τον ηθικό ηγέτη

ΜΕΘΟΔΟΣ Πρώτο στάδιο: Συστηματική ανασκόπηση δημοσιευμένων άρθρων σε επιστημονικές βάσεις δεδομένων Λέξεις κλειδιά: ‘ηθικός’, ‘ηγέτης’, ‘εργασία’, ‘ηθική’ Από 119 άρθρα που προέκυψαν επιλέχθηκαν τελικά 16 Κριτήρια επιλογής: Ηθική ηγεσία σε σχέση με την εργασία Περιελάμβαναν σαφή ορισμό, ο οποίος καθορίζει, αποσαφηνίζει ή συμπληρώνει την έννοια της ηθικής ηγεσίας και περιλαμβάνει ένα σύνολο γνωρισμάτων που συνιστούν την έννοια.

ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ Θεματική Ανάλυση 16 άρθρων ↓ Έμφαση στη σημασία και την πρωτοτυπία κάθε διάστασης. 27 Διαστάσεις Ηθικής Ηγεσίας

Ανάλυση διαστάσεων ηθικού ηγέτη Εντιμότητα: Τιμιότητα, δικαιοσύνη, λήψη αποφάσεων με ηθικά κριτήρια και απόλυτη πίστη σε ηθικές αρχές Ειλικρίνεια: Έμφαση στην αλήθεια, αποφυγή εκμετάλλευσης εξουσίας Ακεραιότητα: Αξιοπιστία, συνέπεια στην εργασία, ‘ο λόγος του εγγύηση’ Επιβράβευση Ηθικής Συμπεριφοράς: Αναγνώριση, ενίσχυση και επιβράβευση ηθικών πρωτοβουλιών Αλτρουισμός: Ειλικρινές ενδιαφέρον και σεβασμό για συνάνθρωπο, επιλογή οργανωσιακού οφέλους έναντι προσωπικού Ηθική Στρατηγική: Ορισμός ξεκάθαρου ηθικού σχεδίου για τον χειρισμό εργασιακών υποθέσεων Διευκρίνιση Ηθικών Ρόλων: Απόλυτη διαφάνεια, ξεκαθάρισμα ηθικών δεσμεύσεων και υποχρεώσεων για όλους Ίσως είναι λίγο βαρετό εδώ…..

Ανάλυση διαστάσεων ηθικού ηγέτη Πρότυπο Ηθικής Συμπεριφοράς: Πρότυπο μίμησης ηθικής συμπεριφοράς σε εργασιακή & προσωπική ζωή – ‘καλό παράδειγμα’ Ταπεινοφροσύνη: Απουσία ματαιοδοξίας, ταπεινός Εφαρμογές ‘Πράσινης’ Πολιτικής: Καθιέρωση μακροπρόθεσμων ‘πράσινων πρακτικών’ στην εργασία. Ηθικός Αυτοέλεγχος: Αυτοκυριαρχία, εγκράτεια συναισθημάτων και προσωπικών επιθυμιών σε εργασιακά διλήμματα Ηθικό Όραμα: Κινητοποίηση και έμπνευση υφιστάμενων προς κοινό όραμα ηθικής για το γενικό όφελος της εργασίας Ηθική Ευθύνη: Ανάληψη ευθυνών και αποδοχή συνεπειών από τον ηθικό ηγέτη και τους υφιστάμενους Ηθική Εγρήγορση: Μετάδοση και δέσμευση των υφιστάμενων στις ηθικές αξίες

Ανάλυση διαστάσεων ηθικού ηγέτη Ηθική Δυνατότητα: Καλή γνώση του εργασιακού πλαισίου για την ενίσχυση ηθικών αξιών Ανάπτυξη Ηθικού Οράματος: Καθορισμός προτεραιοτήτων για την ανάπτυξη και υλοποίηση ηθικού οράματος Καταμερισμός Εξουσίας: Ενδιαφέρον για ανοιχτές συζητήσεις και συμμετοχή όλων στην λήψη εργασιακών αποφάσεων. Ηθική Κουλτούρα: Δημιουργία, διατήρηση και προώθηση μιας κουλτούρας που δίνει έμφαση σε ηθικές αξίες και πεποιθήσεις Ηθική Εμψύχωση: Ενδιαφέρον και υποστήριξη για την προσωπική ανέλιξη και εξέλιξη των υφιστάμενων, ίσες ευκαιρίες σε όλους Προώθηση Ηθικής Εκπαίδευσης: Αναγκαιότητα συνεχούς ηθικής εκπαίδευσης σε όλους, ανεύρεση καινοτομιών για ηθική βελτίωση Ηθική Αποφασιστικότητα: Δυναμική ηγεσία, λήψη δύσκολων αποφάσεων όποτε υπάρχει ανάγκη

Ανάλυση διαστάσεων ηθικού ηγέτη Συνεργασία: Προώθηση ομαδικότητας και αρμονικής διευθέτησης διαφορών με γνώμονα το καλό της εργασίας Ηθική Αξιολόγηση: Ενίσχυση της αξιολόγησης όλων και παροχή ανατροφοδότησης Ηθική Επιρροή Μετόχων: Διατήρηση παραγωγικών σχέσεων με τους μετόχους για την λήψη ηθικών αποφάσεων Ηθική Κουλτούρα: Δημιουργία, διατήρηση και προώθηση μιας κουλτούρας που δίνει έμφαση σε ηθικές αξίες και πεποιθήσεις Εμπιστοσύνη: Φερεγγυότητα και διαφύλαξη εργασιακού απορρήτου Ηθική Παρατηρητικότητα: Παρακολούθηση ηθικής και ανήθικης εργασιακής συμπεριφοράς, επισήμανση συνεπειών. Ηθική Καθοδήγηση: Ενδυνάμωση ηθικής συμπεριφοράς στην εργασία με την χρήση αμοιβών και ποινών.

ΜΕΘΟΔΟΣ Δεύτερο στάδιο: Ποσοτική αξιολόγηση η σημαντικότητα των διαστάσεων που προέκυψαν από την βιβλιογραφική ανασκόπηση Οι είκοσι εφτά διαστάσεις δόθηκαν προς αξιολόγηση σε 41 αξιολογητές Εργαζόμενοι (προϊστάμενοι ή υφίστάμενοι) Δημόσιου & Ιδιωτικού Τομέα Εμπόριο, Τηλεπικοινωνίες, Εκπαίδευση, Παραγωγή, Διοίκηση

ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΚΑΙ ΣΥΜΜΕΤΕΧΟΝΤΕΣ Οι αξιολογητές καλούνταν να απαντήσουν σε ποιόν βαθμό πίστευαν ότι κάθε διάσταση αντιπροσώπευε την έννοια του ηθικού ηγέτη. Το ερωτηματολόγιο περιείχε 27 λειτουργικούς ορισμούς των βασικών χαρακτηριστικών κάθε διάστασης. Οι απαντήσεις δίνονταν με μια διαβαθμιστική κλίμακα πέντε σημείων (1= Δεν προσδιορίζει καθόλου έως 5= Προσδιορίζει σε μεγάλο βαθμό). Συνολικό Δείγμα Προϊστάμενοι Υφιστάμενοι Άνδρες 23 (56%) 15 (79%) 8 (36%) Γυναίκες 18 (44%) 4 (21%) 14 (64%) Δημόσιος τομέας 7 (37%) 16 (73%) Ιδιωτικός τομέας 18 (34%) 11 (63%) 6 (27%) Μ. Ο. Ηλικίας 39 41 37 Ο πίνακας είναι περιττός;

ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ Το ερωτηματολόγιο χορηγήθηκε σε ηλεκτρονική μορφή. Τηλεφωνική επικοινωνία για αποδοχή αιτήματος ↓ Αποστολή συνδέσμου στο ηλεκτρονικό ταχυδρομείο αξιολογητή Συμπλήρωση ερωτηματολογίου και αυτόματη επιστροφή σε ειδικό ηλεκτρονικό λογαριασμό αποθήκευσης με ασφάλεια πρόσβασης

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΕΡΕΥΝΑΣ Αντιπροσωπευτικές διαστάσεις για την ηθική ηγεσία: Είκοσι εφτά (Μ.Ο αποδοχής των διαστάσεων > 3,5) Μικρότερος Μ. Ο.: Μεγαλύτερος Μ.Ο.: Ηθική Στρατηγική → 3,84 Ειλικρίνεια → 4,46 Ηθική Επιρροή Μετόχων → 3,78 Ηθική Ευθύνη → 4,46 Ανάπτυξη Ηθικού Οράματος → 3,66 Ακεραιότητα → 4,46 Εφαρμογές ‘Πράσινης’ Πολιτικής → 3,66 Ο Μ.Ο. εισδοχής καθορίστηκε από τους ερευνητές, καθώς είναι πάνω από τον Μ.Ο. της διαβαθμιστικής κλίμακας (2,5) και επιτρέπει την εξαγωγή αντιπροσωπευτικών συμπερασμάτων (μήπως πρέπει να το συμπληρώσω και αυτό;)

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ Χρήση κριτηρίου t για ανεξάρτητα δείγματα & διαδικασία Βonferroni για p=0,001 ↓ Καμία στατιστικώς σημαντική διαφορά στις αξιολογήσεις των δύο ομάδων Χρήση δείκτη Intraclass Corellation Coefficient (ICC) διπλής τυχαίας κατεύθυνσης ↓ Υψηλός βαθμός συμφωνίας για το σύνολο του δείγματος (91%) Προϊστάμενοι (73%) Υφιστάμενοι (43%).

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Διάκριση πολλαπλών διαστάσεων ηθικής ηγεσίας ↓ Βαθύτερη κατανόηση της έννοιας του ηθικού ηγέτη Κατηγοριοποίηση διαστάσεων σε ευρύτερες κατηγορίες; Κατασκευή ενός ψυχομετρικού εργαλείου για την αξιολόγηση της ηθικής ηγεσίας

ΣΥΖΗΤΗΣΗ Χαμηλός δείκτης συμφωνίας στο δείγμα υφιστάμενων (43%) ↓ Μεγάλο ποσοστό ασυμφωνίας – τυχαίο αποτέλεσμα; Πιθανά αίτια ασυμφωνίας Ποικιλομορφία εργασιακής ιεραρχίας Εργασιακή επαφή με ηγέτη Τρόπος επικοινωνίας με ηγέτη Απουσία οριοθέτησης απόστασης υφιστάμενου με ηγέτη

ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΙ ΕΡΕΥΝΑΣ Μικρό, ευκαιριακό δείγμα. Ελλιπής αξιολόγηση σε πολύ-πολιτισμικό πλαίσιο. Απουσία διευκρίνησης του υπό αξιολόγηση ηγετικού προτύπου. Αξιολόγηση ενός θεωρητικού ηγετικού προτύπου, αντί του υπαρκτού.

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ; Ευχαριστώ για την προσοχή σας! mitropouloui@psy.soc.uoc.gr