Πέτρος Ρούσσος, PhD Επίκ. Καθηγητής, Τμήμα Ψυχολογίας, ΕΚΠΑ Αποτελέσματα - Πορίσματα δύο ερευνών για το Σχολικό Εκφοβισμό σε μαθητές Γυμνασίων, Γενικών Λυκείων και ΕΠΑΛ αρμοδιότητας της Διεύθυνσης Δ.Ε. Β΄ Αθήνας Πέτρος Ρούσσος, PhD Επίκ. Καθηγητής, Τμήμα Ψυχολογίας, ΕΚΠΑ

Στοιχεία της Έρευνας 1 (Φθινόπωρο 2014) 2.578 μαθητές 14 σχολεία (6 Γυμνάσια, 7 ΓΕΛ, 1 ΕΠΑΛ – 12 δημόσια, 2 ιδιωτικά) 1209 αγόρια (47,2%) και 1352 κορίτσια (52,8%) Το 94,8% έχει υπολογιστή και το 99,7% έχει πρόσβαση στο Διαδίκτυο Το 94,3% έχει κινητό (εκ των οποίων το 88,6% είναι smartphone) Το 80% έχει λογαριασμό στο Facebook, το 20% στο Twitter και το 21% στο ask.fm

Ορισμένες αρχικές παρατηρήσεις Εσωτερική αξιοπιστία: Cronbach’s α = 0,88 – 0,89 για τις τρεις ομάδες προτάσεων που αφορούν τον εκφοβισμό. Cronbach’s α = 0,79 – 0,88 για τις τρεις ομάδες προτάσεων που αφορούν τον ψηφιακό εκφοβισμό. Το 7% του δείγματος δήλωσε ότι δεν έχει πέσει ποτέ θύμα κάποιας μορφής εκφοβισμού, ενώ αντίστοιχα το 31% δήλωσε το ίδιο για τον ψηφιακό εκφοβισμό. Επιπλέον 8% δήλωσε ότι έπεσε θύμα μίας μόνο συμπεριφοράς 1-2 φορές κατά τη διάρκεια του προηγούμενου έτους (αντίστοιχα, το ποσοστό αυτό ήταν 14% για τα ερωτήματα κυβερνο-θυματοποίησης). «Θόρυβος»… Δυσκολία καθορισμού της συχνότητας εμφάνισης του φαινομένου…

Στοιχεία της Έρευνας 2 (Μάρτιος-Απρίλιος 2015) 617 μαθητές 7 σχολεία (4 Γυμνάσια και 3 ΓΕΛ – 5 δημόσια και 2 ιδιωτικά) Από τους μαθητές ζητήθηκε να βαθμολογήσουν 15 διαφορετικές συμπεριφορές εκφοβισμού και 12 συμπεριφορές ψηφιακού εκφοβισμού. Με βάση τα αποτελέσματα προχωρήσαμε σε υπολογισμό βαρών (weights) για κάθε συμπεριφορά και, στη συνέχεια, στον υπολογισμό των συχνοτήτων με βάση διατεταγμένες στατιστικές συναρτήσεις βαθμίδων (rank order statistics) Είχε νόημα αυτή η διαδικασία (βλ. επόμενη διαφάνεια);

Επιδράσεις φύλου Όλες οι διαφορές ήταν στατιστικώς σημαντικές σε επίπεδο α=0,001 εκτός από τη διαφορά στη μεταβλητή του Παρατηρητή Ψηφιακού Εκφοβισμού (p<0,01) Μεγέθη επίδρασης: μικρά σε όλες τις περιπτώσεις εκτός από τις δύο μεταβλητές του θύτη όπου αυτά ήταν μέτρια προς υψηλά (d=0,64 και d=0,45 αντίστοιχα).

Επιδράσεις άλλων δημογραφικών μεταβλητών (1) Παρατηρήθηκε μια στατιστικώς σημαντική επίδραση του σχολείου και στις έξι μεταβλητές (p<0,001 σε όλες τις περιπτώσεις - βλ. επόμενη διαφάνεια) Διερευνήθηκε αρχικά η επίδραση της βαθμίδας (Γυμνάσιο/Λύκειο): Οι τιμές των μαθητών του Λυκείου ήταν υψηλότερες στις μεταβλητές του Θύτη, και στις τρεις μεταβλητές του ψηφιακού εκφοβισμού. Οι τιμές των μαθητών των δημοσίων σχολείων ήταν υψηλότερες στις τρεις μεταβλητές του εκφοβισμού, και στη μεταβλητή του θύτη ψηφιακού εκφοβισμού.

Αλληλεπίδραση Βαθμίδας (Γυμνάσιο/Λύκειο) και Δημοσίου/Ιδιωτικού σχολείου στις τιμές της θυματοποίησης Στατιστικώς σημαντική μόνο η κύρια επίδραση του δημόσιου/ιδιωτικού σχολείου, αλλά πολύ μικρό μέγεθος επίδρασης…

Επιδράσεις άλλων δημογραφικών μεταβλητών (2) Οι μαθητές των οποίων οι πατέρες δεν εργάζονται είχαν υψηλότερες τιμές και στις δύο τιμές θυματοποίησης (Cohen’s d=0,11 και d=0,13 αντίστοιχα) Αντίστοιχα, οι μαθητές των οποίων οι μητέρες δεν εργάζονται, είχαν υψηλότερες τιμές στην τιμή του θύτη ψηφιακού εκφοβισμού (Cohen’s d=0,09) Οι μαθητές που δεν έχουν υπολογιστή (Ν=101) είχαν υψηλότερες τιμές και στις έξι μεταβλητές! (τα μεγέθη επίδρασης κυμαίνονταν από d=0,08 έως d=0,26) Παρόμοια αποτελέσματα για τους μαθητές που δεν έχουν πρόσβαση στο Διαδίκτυο…

Επιδράσεις άλλων δημογραφικών μεταβλητών (3) Η κατοχή κινητού τηλεφώνου δεν είχε επίδραση στις τιμές των μεταβλητών (εκτός από μια πολύ μικρή επίδραση στις τιμές του θύτη – d=0,08). Οι μαθητές που έχουν smartphone είχαν υψηλότερες τιμές στις μεταβλητές του θύματος ψηφιακού εκφοβισμού και παρατηρητή ψηφιακού εκφοβισμού. Οι μαθητές που δήλωσαν χρήστες κοινωνικών δικτύων (Facebook, Twitter, ask.fm) είχαν υψηλότερες τιμές σε όλες τις μεταβλητές. Σημαντικότερη επίδραση ήταν αυτή του ask.fm (Cohen’s d μεταξύ 0,20 και 0,34)

Επιδράσεις άλλων δημογραφικών μεταβλητών (4) Το επίπεδο μόρφωσης του πατέρα και της μητέρας δεν συσχετίζεται με τις τιμές των έξι μεταβλητών. Ο απάντηση των μαθητών στο ερώτημα «Πόσο αγαπητός είσαι ανάμεσα στους συμμαθητές σου;»… (βλ. επόμενη διαφάνεια)

Πόσο αγαπητός είσαι ανάμεσα στους συμμαθητές σου; Πόσο αγαπητός είσαι ανάμεσα στους συμμαθητές σου; Συντελεστής συσχέτισης με την τιμή της θυματοποίησης: r=-0,25 Οι άλλες συσχετίσεις ήταν αρνητικές μεν, πολύ χαμηλές δε (αυτή με την τιμή της ψηφιακής θυματοποίησης ήταν στατιστικώς σημαντική, αλλά της τάξης του 0,12)

Ποιες μεταβλητές προβλέπουν τη θυματοποίηση;

Ποιες μεταβλητές προβλέπουν τη θυματοποίηση στο Διαδίκτυο;

Ποιες μεταβλητές προβλέπουν τη συχνότητα συμπεριφορών θύτη;

Ποιες μεταβλητές προβλέπουν τη συχνότητα συμπεριφορών θύτη στο Διαδίκτυο;

… Πόσο συσχετίζεται η συχνότητα συμπεριφορών θύματος και θύτη; r=0,45 (p<0,001) Αντίστοιχα, πόσο συσχετίζεται η συχνότητα συμπεριφορών θύματος και θύτη στο Διαδίκτυο; r=0,66 (p<0,001)

Παρατηρητές σχολικού εκφοβισμού: Γιατί δεν αντέδρασαν; (Ν=2017) Παρατηρητές σχολικού εκφοβισμού: Γιατί δεν αντέδρασαν; (Ν=2017)

Παρατηρητές ψηφιακού εκφοβισμού (1): Πώς αντέδρασαν; (Ν=2312) Παρατηρητές ψηφιακού εκφοβισμού (1): Πώς αντέδρασαν; (Ν=2312)

Παρατηρητές ψηφιακού εκφοβισμού (2): Γιατί δεν αντέδρασαν; (Ν=1915) Παρατηρητές ψηφιακού εκφοβισμού (2): Γιατί δεν αντέδρασαν; (Ν=1915)

Συμπεράσματα Τα ευρήματα της έρευνας διαφοροποιούνται σε αρκετά σημεία από τα ευρήματα αντίστοιχων προγενέστερων ερευνών στην Ελλάδα. Σε ορισμένες περιπτώσεις, μάλιστα, «δείχνουν» αντιδιαμετρικά αντίθετα προς ορισμένους μύθους που έχουν επικρατήσει στην pop βιβλιογραφία… Ανάγκη περαιτέρω ψυχομετρικού ελέγχου του εργαλείου της έρευνας Εξαιρετικά ενδιαφέρουσα η σχέση μεταξύ συχνότητας συμπεριφορών θύτη και θύματος Ασφαλώς, χρήζει περαιτέρω διερεύνησης Τα στοιχεία από έρευνες επιπολασμού έχουν ενδιαφέρον, αλλά δεν απαντούν σε ερωτήματα σχετικά με τα αίτια του φαινομένου ή τους παράγοντες επικινδυνότητας που το προβλέπουν. Ποιοτική διερεύνηση…

Σας ευχαριστώ. roussosp@psych. uoa. gr http://users. uoa

Τμήμα 2: Θύτης

Τμήμα 3: Παρατηρητής

Τμήμα 4: Θύμα ψηφιακού εκφοβισμού

Τμήμα 5: Θύτης ψηφιακού εκφοβισμού

Τμήμα 6: Παρατηρητής ψηφιακού εκφοβισμού