Παναγιώτης Γ. Μουσταΐρας Δρ Κοινωνιολογίας της Εκπαίδευσης ΑΝΩΤΑΤΗ ΣΧΟΛΗ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗΣ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΕΠΠΑΙΚ ΑΡΓΟΥΣ ----------- ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ Τα στάδια της ερευνητικής μελέτης Παναγιώτης Γ. Μουσταΐρας Δρ Κοινωνιολογίας της Εκπαίδευσης

Σκοπός της παρουσίασης αυτής είναι να τονίσει τα κύρια σημεία που πρέπει να συμπεριλάβει στην μελέτη του ο νέος ερευνητής

Η ερευνητική μελέτη, όπως κάθε μελέτη, πρέπει να έχει μια κάποια δομή. Πρέπει να ακολουθεί κάποια οργάνωση, η οποία να βοηθά στην καλύτερη παρουσίαση και κατανόηση του περιεχομένου.

Τα στάδια της ερευνητικής μελέτης Εισαγωγή Ανασκόπηση της βιβλιογραφίας Μεθοδολογία Παρουσίαση/Συζήτηση των Αποτελεσμάτων Περίληψη και Συμπεράσματα

Τα στάδια της ερευνητικής μελέτης Πρέπει να τονισθεί ότι αυτά τα πέντε στάδια είναι κατάλληλα, όχι μόνο για επιστημονικές έρευνες αλλά για οποιουδήποτε είδους επιστημονική μελέτη και σχεδόν για κάθε πρόταση μελέτης ενός φαινομένου.

Α. Εισαγωγή

1. Διατύπωση του Προβλήματος 1. Διατύπωση του Προβλήματος είναι το πρώτο στάδιο της μελέτης και ίσως το σπουδαιότερο της όλης διαδικασίας. αναφέρουμε το πρόβλημα που δικαιολογεί την προτεινόμενη έρευνα. Εδώ εκθέτουμε την ανάγκη για τη διεξαγωγή της προτεινόμενης έρευνας.

Διατύπωση του Προβλήματος Μπορεί, να συνδυαστεί με την εισαγωγή στο θέμα της μελέτης, η οποία θα κάνει μια σύντομη αναφορά στα κυριότερα σημεία του θέματος είτε ακολουθώντας μια χρονολογική σειρά είτε αρχίζοντας από ένα γενικό πλαίσιο και καταλήγοντας στο υπό εξέταση θέμα, κάνοντας έτσι μια χρονική ή μια εννοιολογική οριοθέτηση της έρευνας

Διατύπωση του Προβλήματος κάθε ερευνητής έχει ελευθερία επιλογής του τρόπου με τον οποίο θα αρχίσει τη συγγραφή της μελέτης. Πριν όμως προχωρήσει στα επόμενα στάδια, πρέπει υποχρεωτικά να έχει διατυπώσει με σαφήνεια την ανάγκη για τη μελέτη.

Διατύπωση του Προβλήματος Η διατύπωση του προβλήματος μπορεί να γίνει με διάφορους τρόπους, αρκεί ο τρόπος που θα επιλεγεί να δείχνει κάποιο κενό ή κάποια έλλειψη που υπάρχει και να προδιαθέτει τον αναγνώστη για τη μελέτη που θα προταθεί στα επόμενα στάδια.

Διατύπωση του Προβλήματος ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ ΔΙΑΤΥΠΩΣΗΣ: α. “Όλες οι πτυχές αυτής της σχέσης έχουν εξεταστεί εκτός απ’ αυτήν...” β. “Αυτή η σχέση έχει εξεταστεί λεπτομερειακά αλλά ποτέ κάτω από αυτές τις συνθήκες...” γ. “Οι ερευνητές έχουν εξετάσει τη σχέση της μεταβλητής Α με τη Β, Γ και Δ αλλά ποτέ με τη μεταβλητή Ε” κ.ο.κ.

Η σπουδαιότητα αυτού του σταδίου είναι πάρα πολύ μεγάλη. Η διεξαγωγή και η συγγραφή μιας ερευνητικής μελέτης για την οποία δεν υπάρχει καμιά ουσιαστική ανάγκη έχει ως αποτέλεσμα την κατασπατάληση σπάνιων πόρων, χρηματικών και άλλων. Σχεδόν κανένας δε θα ενδιαφερθεί για την μελέτη αυτή, αλλά ούτε και πρόκειται να ωφεληθεί κανένας από μια μελέτη που δε χρειάζεται. και ίσως το χειρότερο, η πρόταση και διεξαγωγή μιας ερευνητικής μελέτης που έχει ήδη διεξαχθεί (είτε η ίδια ακριβώς ή παρόμοια) δείχνει άγνοια του επιστημονικού πεδίου με το οποίο πρόκειται να ασχοληθεί ο ερευνητής, πράγμα το οποίο δεν είναι μόνο προσβλητικό αλλά και επιστημονικά επικίνδυνο.

2. Σκοπός της Μελέτης Σ’ αυτό το στάδιο, καθορίζομε αυτό το οποίο σκοπεύομε να ερευνήσουμε. Είναι προφανές ότι ο σκοπός της μελέτης πρέπει να ανταποκρίνεται πλήρως στην ανάγκη που καθορίστηκε στο προηγούμενο στάδιο. Ο τρόπος διατύπωσης μπορεί να διαφέρει, αρκεί η μελέτη που θα προταθεί να ικανοποιεί το πρόβλημα που καθορίστηκε

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ ΔΙΑΤΥΠΩΣΗΣ: Σκοπός της Μελέτης ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ ΔΙΑΤΥΠΩΣΗΣ: α. “Ο σκοπός της μελέτης είναι να αναλύσει τη σχέση αυτή συγκρίνοντας, εξετάζοντας...” β. “Ο σκοπός της μελέτης είναι να εξετάσει τη σχέση αυτή διαχρονικά... ή για τον πληθυσμό αυτό... ” γ. “Ο σκοπός της μελέτης είναι να ερευνήσει τη σχέση της μεταβλητής Α με τη μεταβλητή Ε...” κ.ο.κ.

3. Σπουδαιότητα της Μελέτης 3. Σπουδαιότητα της Μελέτης Πρέπει να δείξουμε ότι η μελέτη πέρα από αναγκαία είναι και σημαντική, ότι δηλαδή τα αποτελέσματά της θα έχουν ευεργετικές πρακτικές ή θεωρητικές επιπτώσεις.

Σπουδαιότητα της Μελέτης Μια μελέτη μπορεί να αιτιολογηθεί σε θεωρητικό επίπεδο με το επιχείρημα ότι επεκτείνει τη γνώση ενός φαινομένου, και σε πρακτικό επίπεδο με το επιχείρημα ότι μπορεί να βοηθήσει στη βελτίωση ορισμένων τακτικών, διαδικασιών ή πολιτικών. Δεν είναι ανάγκη να υπάρχουν αιτιολογίες και στα δύο επίπεδα. Μερικές φορές μάλιστα κάτι τέτοιο είναι ανέφικτο. Πρέπει όμως να υπάρχει μια αιτιολογία.

Β. Ανασκόπηση Σχετικής Βιβλιογραφίας

Β. Ανασκόπηση Σχετικής Βιβλιογραφίας Μια σύντομη και γενική ανασκόπηση της βιβλιογραφίας γίνεται πριν ακόμη αποφασισθεί η μελέτη, και γίνεται ακριβώς για να καθοριστεί το πρόβλημα και ο σκοπός της μελέτης Σ’ αυτό το στάδιο αναφερόμαστε στη λεπτομερή ανασκόπηση της σχετικής βιβλιογραφίας με σκοπό την αιτιολογημένη οριοθέτηση της μελέτης παρέχοντας τη θεωρητική και μεθοδολογική στήριξη που απαιτείται

Ανασκόπηση Σχετικής Βιβλιογραφίας Στην αρχή της μελέτης δε γνωρίζουμε αρκετά έτσι ώστε καλύψουμε όλες τις πτυχές της μελέτης. Η ανασκόπηση και σύνθεση της βιβλιογραφίας μας βοηθά στο λεπτομερή καθορισμό αυτών των ερωτημάτων ή υποθέσεων

Ανασκόπηση Σχετικής Βιβλιογραφίας Η βιβλιογραφία μας βοηθά στην επισήμανση και τον καθορισμό: α. των επί μέρους ερευνητικών υποθέσεων και β. των μεθόδων που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για τον έλεγχο των υποθέσεων αυτών.

Ανασκόπηση Σχετικής Βιβλιογραφίας Είναι σημαντικό να μην αγνοήσουμε μελέτες οι οποίες διαφωνούν με τα “αναμενόμενα” αποτελέσματα της δικής μας μελέτης. Κάτι τέτοιο θα έκανε την ανασκόπηση πλημμελή. Αντίθετα, με την ανασκόπηση διευκολύνεται η σύγκριση ερευνών κάτω από διαφορετικά θεωρητικά πλαίσια ή με διαφορετικούς πληθυσμούς.

Γ. Μεθοδολογία

Γ. Μεθοδολογία Σ’ αυτό το στάδιο περιγράφονται λεπτομερώς τα βήματα της έρευνας έτσι ώστε άλλοι ερευνητές να μπορούν να επαναλάβουν την έρευνα ακολουθώντας τα ίδια βήματα

Πιο συγκεκριμένα, πρέπει να περιγραφούν: Μεθοδολογία Πιο συγκεκριμένα, πρέπει να περιγραφούν: α. ο πληθυσμός της μελέτης, β. η δειγματοληπτική μέθοδος που θα χρησιμοποιηθεί, γ. τα όργανα και η διαδικασία που θα χρησιμοποιηθούν για τη συλλογή των δεδομένων και δ. οι μέθοδοι και οι διαδικασίες που θα χρησιμοποιηθούν για την κωδικοποίηση των δεδομένων και την ανάλυσή τους.

Δ. Παρουσίαση των Αποτελεσμάτων

Δ. Παρουσίαση των Αποτελεσμάτων Η παρουσίαση συνήθως αρχίζει με την περιγραφή όλων των μεταβλητών του δείγματος. Στη συνέχεια παρουσιάζονται τα αποτελέσματα των αναλύσεων για την αξιολόγηση των ερευνητικών υποθέσεων (συνήθως στατιστικά που μετρούν σχέσεις μεταξύ των μεταβλητών και επαγωγικά στατιστικά) μαζί με τα επιχειρήματα και τις αιτιολογίες για την απόρριψη ή μη των διαφόρων υποθέσεων που εξετάσθηκαν. Επί πλέον, εξετάζονται τα αποτελέσματα αυτά σε σχέση με τις θεωρίες και τα προηγούμενα ευρήματα ερευνών.

Παρουσίαση των Αποτελεσμάτων Θα πρέπει να αναφέρομε και τους περιορισμούς της έρευνας (και ως προς τα συλλεγέντα δεδομένα και ως προς την ανάλυση). Τέλειες έρευνες δεν υπάρχουν. Η παρουσίαση μιας έρευνας εντελώς απαλλαγμένης από προβλήματα είναι ένδειξη, μιας προσπάθειας απόκρυψης ή άγνοιας των προβλημάτων ή των περιορισμών.

Παρουσίαση των Αποτελεσμάτων Οι νέοι ερευνητές συνήθως αποφεύγουν την παράθεση των αδυναμιών, πιστεύοντας ότι η παράθεση τους θα επηρέαζε αρνητικά την ποιότητα της μελέτης. Η παρουσίαση των αδυναμιών αυτών όμως, όχι μόνο δε μειώνει την εγκυρότητα της έρευνας, αλλά της προσθέτει σοβαρότητα και υπευθυνότητα.

Παρουσίαση των Αποτελεσμάτων Δε μιλάμε για προβλήματα τα οποία ήταν γνωστά από την αρχή και μπορούσαν να αποφευχθούν και αυτό δεν έγινε από σκοπιμότητα ή ολιγωρία του ερευνητή. Αντίθετα, μιλάμε για προβλήματα τα οποία ή δεν μπορούσαν να αντιμετωπισθούν από την αρχή για διάφορους λόγους ή προέκυψαν κατά τη διεξαγωγή της έρευνας και δεν ήταν εφικτή η επίλυσή τους.

Ε. Περίληψη και Συμπεράσματα

Ε. Περίληψη και Συμπεράσματα Η μελέτη τελειώνει με μια περίληψη της όλης διαδικασίας και την παράθεση των κυριότερων συμπερασμάτων και γενικεύσεων που προκύπτουν από τη μελέτη. Στην περίληψη παραθέτεις σύντομα όλη τη διαδικασία της έρευνας από το σκοπό μέχρι τον πληθυσμό, τη δειγματοληψία, την ανάλυση και τα κυριότερα αποτελέσματά της

Περίληψη και Συμπεράσματα Είναι πολύ σημαντικό στάδιο γιατί είναι το πρώτο και ίσως το μόνο μέρος που θα διαβάσουν οι περισσότεροι αναγνώστες της μελέτης. Κάποιος που ψάχνει για πληροφορίες σ’ ένα θέμα δεν έχει το χρόνο ή τη διάθεση να διαβάσει πολλές σελίδες για να δει αν υπάρχουν στοιχεία που τον ενδιαφέρουν.

Περίληψη και Συμπεράσματα Οι περισσότεροι διαβάζουν πρώτα την περίληψη και, αν υπάρχει ένα ή περισσότερα στοιχεία που τους ενδιαφέρουν, προχωρούν στη μελέτη των αντίστοιχων κεφαλαίων ή και όλης της μελέτης. Αν λοιπόν δεν υπάρχει περίληψη ή είναι κακογραμμένη, οι πιθανότητες να ασχοληθούν οι άλλοι με αυτή τη μελέτη και κατά συνέπεια η χρησιμότητα της, περιορίζονται σημαντικά

διπλωματικές εργασίες εξεταζόμενου ζητήματος Επεξήγηση των τεχνικών ΑΝΩΤΕΡΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ ΣΕΛΙΔΩΝ Προπτυχιακές διπλωματικές εργασίες Μεταπτυχιακές διπλωματικές εργασίες Εισαγωγικό κεφάλαιο 5 Περιγραφή του εξεταζόμενου ζητήματος 10 Βιβλιογραφική ανασκόπηση 20 Περιγραφή της μεθοδολογίας 15 Επεξήγηση των τεχνικών μέτρησης και ανάλυσης Παρουσίαση αποτελεσμάτων 30 Συμπεράσματα Σύνολο 80 120