Θεωρίες μάθησης και ΤΠΕ

Στη διδακτική διαδικασία… η προσωπικότητα της διδάσκουσας/του διδάσκοντα, τα επιστημονικά-γνωστικά αντικείμενα, το θεωρητικό-επιστημονικό πλαίσιο, και οι θεωρίες μάθησης που ο ίδιος υιοθετεί εντός της αίθουσας

Αυτά τα στοιχεία παίζουν ρόλο και στην αξιοποίηση των ΤΠΕ στη διδακτική διαδικασία

Κατηγοριοποίηση και ταξινόμηση των εκπαιδευτικών λογισμικών (Κόμης, 2004): 1.συστήματα καθοδήγησης και διδασκαλίας: συστήματα εξάσκησης και πρακτικής (drill and practice) και συστήματα καθοδήγησης (tutorials) ή επίλυσης προβλημάτων // κεντρικός άξονας είναι οι αρχές των συμπεριφοριστικών και γνωστικών προσεγγίσεων, 2.συστήματα μάθησης μέσω καθοδηγούμενης ανακάλυψης και διερεύνησης: συστήματα ανοικτού τύπου (discovery and exploratory learning), 3.συστήματα έκφρασης και αναζήτησης πληροφορίας, επικοινωνίας και συνεργασίας: λογισμικό γενικής χρήσης και εφαρμογές του διαδικτύου, όπου κεντρικός άξονας είναι οι αρχές των κοινωνιοπολιτισμικών και εποικοδομητικών προσεγγίσεων

Λογισμικά καθοδήγησης, διδασκαλίας (tutorials) και πρακτικής και εξάσκησης (drill and practice) Κατάλληλα κυρίως για την εξάσκηση δεξιοτήτων χαμηλού επιπέδου (όπως είναι η εκτέλεση πράξεων, η απομνημόνευση κ.ά), για την αξιολόγηση των μαθητών, για εποπτική διδασκαλία Ο συμπεριφορισμός έδωσε μεγάλη έμφαση στη διαρκή και ενεργό συμμετοχή του μαθητή, στην ενθάρρυνση του, στην εξάσκηση, στο ρόλο της ταχείας ανάδρασης

Εκπαιδευτικά λογισμικά και περιβάλλοντα που σχεδιάζονται λαμβάνοντας υπόψη τις γνωστικές θεωρίες μάθησης : οικοδόμηση της γνώσης από τον ίδιο το μαθητή ο μαθητής διερευνά, ανακαλύπτει σταδιακά, κάνει υποθέσεις τις οποίες επαληθεύει ή διαψεύδει και το εκπαιδευτικό περιβάλλον πρέπει να στηρίζει αυτή την πορεία ενθάρρυνση της προσωπικής έκφρασης των μαθητών παροχή πολλαπλών αναπαραστάσεων των εννοιών, των σχέσεων και των οντοτήτων που είναι υπό διαπραγμάτευση σε κάθε μάθημα υποστήριξη της διαδικασίας της κοινωικογνωστικής σύγκρουσης οικογένεια των περιβαλλόντων Logo (Papert) -- τυπικά παραδείγματα εκπαιδευτικών λογισμικών που είναι κατασκευασμένα με βάση τις γνωστικές θεωρίες

Οι θεωρίες της δραστηριότητας (activity theory) και οι θεωρίες της εγκαθιδρυμένης μάθησης (situated cognition) και της κατανεμημένης νόησης (distributed cognition) είναι νεότερες θεωρίες, οι οποίες επίσης εντάσσονται στη γενικότερη ομάδα των κοινωνικοπολιτισμικών και κοινωνικογνωστικών θεωριών Οι κοινωνικοπολιτισμικές θεωρίες υποστηρίζουν τη συνεργατική μάθηση σε όλες τις μορφές της Υπάρχουν σχετικώς λίγα αυτόνομα λογισμικά που σχεδιάστηκαν με βάση τις κοινωνικοπολιτισμικές θεωρίες Όλα τα σύγχρονα εκπαιδευτικά λογισμικά και περιβάλλοντα περιλαμβάνουν υπηρεσίες επικοινωνίας και συνεργασίας

Συμπεριφοριστές H εξωτερική συμπεριφορά, σύμφωνα με τους θεμελιωτές των συμπεριφοριστικών θεωριών (Pavlov, Watson, Thordike, Gurthie, Skinner, κ.ά.), αποτελεί μετρήσιμη αντίδραση απέναντι στα περιβαλλοντικά ερεθίσματα

Οι σχεδιαστές προγραμμάτων και οι εκπαιδευτές διαμορφώνουν το μαθησιακό περιβάλλον κατάλληλα ώστε να προκαλέσουν την ανταπόκριση των μαθητών και να ενισχύσουν και να επιβραβεύσουν την επιθυμητή αλλαγή ή διατήρηση της συμπεριφοράς τους Οι μαθησιακές απαντήσεις προσχεδιάζονται με «αυστηρά μεθοδευμένο τρόπο» και αξιολογούνται «με προκαθορισμένα κριτήρια, στη βάση μιας βαθμολογικής κλίμακας»

Το μάθημα που βασίζεται στο συμπεριφορισμό προϋποθέτει την ενεργή συμμετοχή του μαθητή Η προς διδασκαλία ύλη αναλύεται σε επιμέρους τμήματα, τα οποία διδάσκονται με βαθμιαία πρόοδο Στις απαντήσεις των μαθητών πρέπει να υπάρχει ταχεία ανατροφοδότηση – θετική ή αρνητική, ανάλογα με την απάντηση Όσες ερωτήσεις δεν απαντώνται σωστά από τους μαθητές, τίθενται εκ νέου (ενδεχομένως με άλλη σειρά και διαφορετική διατύπωση) και ξανά, έως ότου ο μαθητής απαντήσει σωστά. Όσον αφορά τις ΤΠΕ ο υπολογιστής αποτελεί χρηστικό εργαλείο που παρέχει «γραμμικά και σειριακά» γνώσεις στους μαθητές

Η διδασκαλία με τη χρήση των ΤΠΕ (βάσει συμπεριφορισμού) είναι δασκαλοκεντρική Ο εκπαιδευτικός, ως «αυθεντία» και «μεταλαμπαδευτής» της μιας και μοναδικής γνώσης, μεταδίδει τη γνώση, προτρέπει τους μαθητές του να λύσουν τις ασκήσεις των «κλειστών» λογισμικών, παρακολουθεί την πρόοδό τους, ελέγχει την ποσότητα της γνώσης και την αποτελεσματικότητά τους Οποιαδήποτε δημιουργική, διερευνητική δραστηριότητα απουσιάζει από τη διδασκαλία γιατί δεν μπορεί να ελεγχθεί

Σύμφωνα με τους Bruner, Piaget και Εποικοδομισμός και κοινωνικοπολιτισμική προσέγγιση των ΤΠΕ στην εκπαίδευση Vygotsky η αμιγώς μαθησιακή και αντιληπτική διαδικασία αφορά τον καθένα προσωπικά και εξαρτάται από τις εμπειρίες, τις γνώσεις, τις διεργασίες των υποκειμένων Σημαίνοντα ρόλο διαδραματίζει το κοινωνικό και πολιτισμικό περιβάλλον στο οποίο διαβιούν οι μαθητές και κυρίως η αλληλεπίδραση με τους άλλους ανθρώπους, προκειμένου να μπορέσουν να κατανοήσουν την παρεχόμενη γνώση

Ο Bruner, συγκεκριμένα, (1966) πρότεινε την Ανακαλυπτική μάθηση (Discovery learning)… Ένα γνωστικό αντικείμενο προκειμένου να μελετηθεί και να το οικειοποιηθούν οι μαθητευόμενοι, πρέπει πρώτα να ανακαλυφθεί Οι εκπαιδευτικοί που ακολουθούν αυτή την προσέγγιση αξιοποιούν την τεχνολογία και οι μαθητές ανακαλύπτουν δομές και αναπτύσσουν δεξιότητες «μέσω Αλληλεπιδραστικών Υπολογιστικών Περιβαλλόντων Μάθησης, Πειραματισμού και Πρακτικής»

Γνωστικός και Κοινωνικός Εποικοδομισμός (Cognitive and Social Constructionism) Κοινωνικός εποικοδομισμός: η γνώση δομείται μέσω της αλληλεπίδρασης στο κοινωνικό περιβάλλον (Vygotsky) Ο Γνωστικός Εποικοδομισμός (Piaget) υποστηρίζει ότι η γνώση και η γνωστική ανάπτυξη εξελίσσονται κλιμακωτά μέσω της αλληλεπίδρασης με το φυσικό κόσμο, πάντοτε όμως «στη βάση των προϋπαρχουσών ιδεών» και δομείται ενεργητικά από το ίδιο το υποκείμενο

Στο πλαίσιο της κοινωνικής εποικοδόμησης της γνώσης, ο υπολογιστής, κατά τη χρήση και αξιοποίηση των ΤΠΕ, γίνεται εργαλείο έκφρασης και διερεύνησης στα χέρια και στον έλεγχο των μαθητών Οι μαθητές «κάνουν τη μέγιστη δυνατή χρήση των δικών τους ικανοτήτων, δεξιοτήτων και μεταδεξιοτήτων» και δίνεται έμφαση στο «πλούσιο σε νοήματα περιβάλλον»

Βασικές έννοιες της θεωρίας του Piaget & ΤΠΕ (γνωστικός εποικοδομισμός) --Το παιδί οικοδομεί με ατομικό και ενεργητικό τρόπο τις γνώσεις του για τον κόσμο --Τα στάδια προσδιορίζουν το περιεχόμενο των εννοιών και των δραστηριοτήτων που ένα εκπαιδευτικό λογισμικό μπορεί να περιέχει σε σχέση με την ηλικιακή ομάδα στην οποία απευθύνεται --Οι νέες γνώσεις χτίζονται πάνω στις υπάρχουσες γνώσεις

Θεωρίες που υποστηρίζουν Συνεργατικά Διαδικτυακά Περιβάλλοντα Μάθησης Θεωρία της Δραστηριότητας Activity Theory (Engestrom) Θεωρία της Εγκαθιδρυμένης Μάθησης Situated Learning (Lave και Wenger) Θεωρία της Κατανεμημένης Γνώσης Distributed Cognition (σύμφωνα με τους Hollan, Hutchins και Kirsh)

Κριτικός Εποικοδομισμός – Κριτικός Αναστοχασμός Θεωρητικές προσεγγίσεις, που μελετούν προβλήματα μικροκοσμικά και μακροκοσμικά Απαιτείται κριτική «αλλαγή» μιας κατάστασης στη βάση ηθικών κριτηρίων (Κριτικός Αναστοχασμός), που βοηθά και τους εκπαιδευτικούς και τους μαθητές να δράσουν αναστοχαζόμενοι πάνω στην ήδη υπάρχουσα εμπειρία τους (Κριτική Διδασκαλία, Κριτικό-Διαλεκτικό παράδειγμα)

Οι ΤΠΕ, αξιοποιούμενες μέσω αυτής της θεωρητικής προσέγγισης, βοηθούν τους μαθητές, με εφαρμογές, λογισμικά και άλλες δραστηριότητες, να έχουν ενεργή συμμετοχή, συνειδητοποιώντας τα κοινωνικά πράγματα, τις ηθικές αρχές, το αξιολογικό σύστημα (Στοχαστικο-Κριτική Διδασκαλία και Χειραφετική Μάθηση)

Σύγχρονα περιβάλλοντα μάθησης Η οικοδόμηση των γνώσεων από τα υποκείμενα που μαθαίνουν βασίζεται: στη δραστηριότητα του μαθητευόμενου ως αυτόνομου όντος που μαθαίνει μέσα από την πράξη στην προσφορά ευνοϊκών για τη μάθηση καταστάσεων στη διαμεσολάβηση του ενήλικα και στο ρόλο του κοινωνικού περιβάλλοντος στη χρήση γλωσσικών και συμβολικών μορφών για επικοινωνία και αναπαράσταση

Σύγχρονα υπολογιστικά περιβάλλοντα βοηθούν τους μαθητές να κατανοούν να προάγουν την αλλαγή των ιδεών τους να γεφυρώνουν το χάσμα που υπάρχει μεταξύ των δραστηριοτήτων που λαμβάνουν χώρα στο σχολείο και αυτών που συνιστούν αυθεντικές πολιτισμικές δραστηριότητες