1 Η ηγεσία που χρειάζεται ο σχολικός οργανισμός για ποιότητα και αποτελεσματικότητα στην εκπαίδευση Ανδρέας Κυθραιώτης, ΕΔΕ 15 ο Συνέδριο Εκπαιδευτικού Ομίλου Κύπρου 24 Οκτωβρίου 2015

1. Έννοια της ηγεσίας 2. Δύο βασικά ερωτήματα για τη σχέση μεταξύ της ηγεσίας ενός οργανισμού με την αποτελεσματικότητα και την ποιότητα στην εκπαίδευση 3. Σύνοψη 2

Δυσκολίες στον ορισμό της ηγεσίας Η ηγεσία ασκείται σε διαφορετικά πλαίσια (π.χ. χώρες, οργανισμοί, κουλτούρες) Περισσότεροι από 350 ορισμοί της ηγεσίας Κοινό χαρακτηριστικό των περισσότερων ορισμών: Η ηγεσία αφορά την επίδραση που ένα άτομο ασκεί πάνω στα υπόλοιπα άτομα της ομάδας, ώστε να επιτευχθεί ένας κοινός στόχος. (Bass & Stodgill, 1990) ΄Εννοια της ηγεσίας 3

1. Ασκεί η ηγεσία του σχολικού οργανισμού ουσιαστική επίδραση στην αποτελεσματικότητα και την ποιότητα στην εκπαίδευση; 2. Αν υπάρχει ουσιαστική επίδραση της ηγεσίας του σχολείου, τότε ποια είναι τα βασικά χαρακτηριστικά της ηγεσίας που μεγιστοποιούν αυτή την επίδραση; 4

Ασκεί η ηγεσία του σχολείου ουσιαστική επίδραση στην αποτελεσματικότητα και την ποιότητα στην εκπαίδευση; ; 5

Μεγάλος αριθμός ερευνών και μετα-αναλύσεων κατά τις τελευταίες τέσσερις δεκαετίες. Αντικρουόμενα τα ευρήματα των διάφορων ερευνών: 1. Πρώτη ομάδα ερευνών: εντοπίζει ουσιαστικές επιδράσεις. 2. Δεύτερη ομάδα ερευνών: εντοπίζει ελάχιστες ή καθόλου επιδράσεις. Γιατί;;; 6

Η έρευνα για τη σχέση μεταξύ σχολικής ηγεσίας και μαθησιακών αποτελεσμάτων βασίζεται:  είτε σε αποτελέσματα ποιοτικών μεθόδων έρευνας (κυρίως μελέτες περίπτωσης) Μεγάλες επιδράσεις της ηγεσίας  είτε σε αποτελέσματα ποσοτικών μεθόδων έρευνας (κυρίως διαχρονικές έρευνες) Μικρές επιδράσεις της ηγεσίας 7

Η βιβλιογραφία για τη μελέτη περίπτωσης (σε πολλές χώρες και σε διαφορετικά σχολικά πλαίσια) αναδεικνύει τον ουσιαστικό ρόλο της σχολικής ηγεσίας στη σχολική αποτελεσματικότητα και στη σχολική βελτίωση. Τα επιτυχημένα σχολεία έχουν ηγέτες που συνεισφέρουν σημαντικά στην αποτελεσματικότητά τους.  Αρχικά εντοπίζονται τα επιτυχημένα σχολεία από τα αποτελέσματά τους, περιλαμβανομένων και των ακαδημαϊκών επιδόσεων των μαθητών και των κοινωνικών στόχων.  Στη συνέχεια αναλύονται τα χαρακτηριστικά της επιτυχημένης ηγεσίας σε αυτά τα σχολεία. Δυσκολία: Τα αποτελέσματα αυτών των ερευνών είναι δύσκολο να γενικευθούν. 8

Συνήθως διεξάγονται διαχρονικές έρευνες με στόχο τη μέτρηση της επίδρασης των διευθυντών των σχολείων στα μαθησιακά αποτελέσματα, τα οποία είναι μάλλον ασαφή. Επίσης, το μέγεθος της επίδρασης των διευθυντών είναι είτε ανύπαρκτο είτε μικρό. Δυσκολία: Τα αποτελέσματα αυτών των ερευνών είναι δύσκολο να γενικευθούν λόγω εννοιολογικών και μεθοδολογικών διαφορών μεταξύ των ερευνών. 9

Το μοντέλο επιδράσεων που υιοθετείται: Η Pitner (1988) εντόπισε διάφορα μοντέλα επιδράσεων της ηγεσίας στα μαθησιακά αποτελέσματα. Τα δύο βασικότερα μοντέλα είναι:  Το μοντέλο των άμεσων επιδράσεων  Το μοντέλο των έμμεσων επιδράσεων 10

ΣΧΟΛΙΚΟΣ ΗΓΕΤΗΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΣΧΟΛΕΙΟΥ 11 Το μοντέλο των άμεσων επιδράσεων Hallinger & Heck (1996, 1997)  Οι παλαιότερες έρευνες χρησιμοποιούσαν αυτό το μοντέλο.

ΣΧΟΛΙΚΟΣ ΗΓΕΤΗΣ ΕΝΔΙΑΜΕΣΕΣ ΜΕΤΑΒΛΗΤΕΣ Πολιτικές και πρακτικές Παρώθηση/Ικανότητες/ Επιμόρφωση εκπαιδευτικών Διδασκαλία εκπαιδευτικών Αφοσίωση-Ικανοποίηση Κουλτούρα/Κλίμα σχολείου ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΣΧΟΛΕΙΟΥ 12 Το μοντέλο των έμμεσων επιδράσεων Hallinger & Heck (1996, 1997)  Οι πιρισσότερες πρόσφατες έρευνες χρησιμοποιούν αυτό το μοντέλο.

Διαφορές στην έννοια της ηγεσίας Ο Hallinger (2007) έδωσε έμφαση σε τρία βασικά μοντέλα σχολικής ηγεσίας όπως εντοπίστηκαν από την επιστημονική έρευνα:  Δεκαετία του 1980 – Παιδαγωγική ηγεσία: Έμφαση στον ρόλο του παιδαγωγικού ηγέτη.  Δεκαετία Μετασχηματιστική ηγεσία: Έμφαση στη μετασχηματιστική ηγεσία, ώστε να προωθηθεί η σχολική βελτίωση.  Κατανεμημένη ηγεσία: Έμφαση στη συμμετοχή των εκπαιδευτικών στην ηγεσία. Σχεδόν σε όλες τις έρευνες υιοθετείται μόνο ένα μοντέλο ηγεσίας και όχι ένας συνδυασμός μοντέλων. 13

Μεθοδολογικοί περιορισμοί  Μικρής διάρκειας έρευνες αντί των διαχρονικών ερευνών  Απλές στατιστικές μέθοδοι αντί των πολύπλοκων στατιστικών μεθόδων (π.χ. Mulitilevel-anlaysis, structural equation modeling).  Εξέτασης κυρίως ευθύγραμμων σχέσεων. 14

 « Αντικαθιστώντας ένα «μέτριο» διευθυντή με ένα εξαιρετικό διευθυντή σε ένα «μέτριο» σχολείο, μπορεί να βελτιωθούν οι επιδόσεις των μαθητών πάνω από 20%». (Αποτελέσματα μιας μετα-ανάλυσης 69 ερευνών για τη σχολική ηγεσία, οι οποίες πραγματοποιήθηκαν μεταξύ του 1978 και του 2001, με τη συμμετοχή 1978 and 2001,14,000 εκπαιδευτικών και μαθητών) (Marzano, Robert J., Timothy Waters, and Brian A. McNulty, 2005 ) 15

Τα «αποτυχημένα» σχολεία χρειάζονται περισσότερο την εξαιρετική ηγεσία από τα μέτρια σχολεία. Σε αυτά τα σχολεία είναι απαραίτητη η άμεση ηγεσία που δίνει έμφαση στις βασικές πτυχές της λειτουργίας του σχολείου όπως είναι:  Οι πόροι του σχολείου (ανθρώπινοι και υλικοί)  Το προσωπικό  Τα διδακτικά μέσα  Τα επίπεδα του Αναλυτικού Προγράμματος. Scheerens (2012) 16

Αν υπάρχει ουσιαστική επίδραση της ηγεσίας του σχολείου, τότε ποια είναι τα βασικά χαρακτηριστικά της ηγεσίας που μεγιστοποιούν αυτή την επίδραση; ; 17

 Η χρησιμοποίηση διαφορετικών μοντέλων σχολικής ηγεσίας αποτελεί μια αιτία για την παραγωγή αντιφατικών ερευνητικών αποτελεσμάτων.  Αντίθετα, σήμερα η έρευνα δίνει έμφαση στη χρήση ενοποιημένων μοντέλων σχολικής ηγεσίας. Ιδιαίτερα, δίνεται έμφαση στο συνδυασμό της μετασχηματιστικής, της παιδαγωγικής και της κατανεμημένης ηγεσίας. Kruger and Sheerens (2012 ) 18

Σύγχρονες τάσεις στην έρευνα για τη σχολική ηγεσία: Ένα Συνολικό Μοντέλο Σχολικής Ηγεσίας (Μοντέλο Scheerens: Integral Leadership) 19 Μετασχηματιστική ηγεσία Κατανεμημένη ηγεσίαΠαιδαγωγική ηγεσία

Κύριο καθήκον των σχολικών ηγετών: Οι σχολικοί ηγέτες δεν παρεμβαίνουν άμεσα στα θέματα διδασκαλίας και μάθησης. Αντίθετα, παρεμβαίνουν έμμεσα, μετασχηματίζοντας την κουλτούρα του σχολείου (π.χ. συμμετοχικός προγραμματισμός, συνεργασία, και πειραματισμός), ώστε αυτό να οδηγείται στη βελτίωση. Με άλλα λόγια: Οι σχολικοί ηγέτες δημιουργούν ένα περιβάλλον εργασίας (εισάγουν τις διαδικασίες και τις δομές) μέσα στο οποίο οι εκπαιδευτικοί να καθίστανται ικανοί να συνεργάζονται, να συμμετέχουν στη λήψη αποφάσεων και να συνταυτίζουν τους εαυτούς τους με την αποστολή του σχολείου. 20 Μετασχηματιστική ηγεσία (1) ΜΕΤΑΣΧΗΜΑΤΙΣΤΙΚ Η ΗΓΕΣΙΑ ΑΛΛΑΓΗ ΤΗΣ ΚΟΥΛΤΟΥΡΑΣ ΤΟΥ ΣΧΟΛΕΙΟΥ ΒΕΛΤΙΩΣΗ ΤΗΣ ΜΑΘΗΣΗΣ

1.Μετασχηματιστική ηγεσία Σύμφωνα με τους Leithwood, Jantzi & Steinbach (1999) η μετασχηματιστική ηγεσία στους σχολικούς οργανισμούς επιτυγχάνει καλύτερα αποτελέσματα, αν λειτουργεί με βάση εξής χαρακτηριστικά: 21 Ο σχολικός ηγέτης 1Δημιουργεί υψηλές προσδοκίες. 2Διεγείρει τις προσπάθειες των υφισταμένων να είναι καινοτόμοι και δημιουργικοί. 3Διαπλάθει τις αξίες του σχολικού οργανισμού. 4Παρέχει ατομική στήριξη. 5Οικοδομεί μια κουλτούρα συνεργασίας. 6Ενδυναμώνει μια παραγωγική σχολική κουλτούρα. 7Αναπτύσσει ένα κοινό όραμα. 8Δημιουργεί την κατάλληλη δομή για συμμετοχή και λήψη αποφάσεων. 9Οικοδομεί συναίνεση ως προς τους στόχους του σχολείου.

Βρίσκεται σε κάθε οργανισμό ακόμα και στις περιπτώσεις όπου ο διευθυντής του οργανισμού προσπαθεί να ελέγχει στην μεγαλύτερη λεπτομέρεια όλους και όλα. Επομένως, ο ηγέτης δεν αποφασίζει ο ίδιος αν θα μεταβιβάσει ευθύνες στους άλλους. Από μόνα τους τα πράγματα οδηγούν εκεί. (Smith & Piele, 2008) 22 2.Κατανεμημένη ηγεσία

ΜΑΘΗΤΕΣ Βελτίωση επιδόσεων ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΗ ΗΓΕΣΙΑ ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ Ανακατανομή του χρόνου του Έμφαση στην προαγωγή της διδασκαλίας και μάθησης (παιδαγωγική ηγεσία) ΣΧΟΛΕΙΟ Αποτελεσματικότητ α Ικανότητα σχολείου Κλίμα σχολείου ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΙ Αίσθηση ιδιοκτησίας Αφοσίωση Ψηλό ηθικό Επαγγελματισμός

 Αφορά το ρόλο του διευθυντή στον έλεγχο και το συντονισμό του εκπαιδευτικού προγράμματος (Bossert, 1982).  Περιλαμβάνει τις δράσεις που ο διευθυντής αναλαμβάνει η μεταβιβάζει στους άλλους με σκοπό την βελτίωση της μάθησης των μαθητών (Jordan, 1986). Στοχεύει στη βελτίωση της διδασκαλίας και της μάθησης και δίνει έμφαση στην αλληλεπίδραση μεταξύ του διευθυντή και των μαθητών (Wright, 1991, σελ. 114).  «Είναι μια σειρά από συμπεριφορές που σχεδιάζονται για να βελτιώσουν τη διδασκαλία και μάθηση άμεσα ή έμμεσα» (Leithwood, 1995, σελ, 3). 24

Δίνεται έμφαση σε τρεις κατηγορίες δραστηριοτήτων: 25 Ο σχολικός ηγέτης: Α. ΚΑΘΟΡΙΖΕΙ ΤΗΝ ΑΠΟΣΤΟΛΗ ΤΟΥ ΣΧΟΛΕΙΟΥ 1Καθορίζει τους στόχους του σχολείου 2Ενημερώνει για τους στόχους τους σχολείου. Β. ΔΙΑΧΕΙΡΙΖΕΤΑΙ ΤΟ ΑΝΑΛΥΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ 3Αξιολογεί και παρακολουθεί: αναλυτικό πρόγραμμα & διδασκαλία. 4Καθοδηγεί τους εκπαιδευτικούς. 5Συντονίζει το αναλυτικό πρόγραμμα. 6Προάγει την συνεργασία και τη συναίνεση ανάμεσα στους εκπαιδευτικούς. Γ.ΠΡΟΑΓΕΙ ΕΝΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΜΑΘΗΣΗΣ ΠΟΥ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΖΕΤΑΙ ΣΤΗΝ ΕΡΓΑΣΙΑ 7Είναι ορατή η παρουσία του στο σχολείο. 8Επιβραβεύει τους εκπαιδευτικούς. 9Προάγει την επαγγελματική ανάπτυξη των εκπαιδευτικών. 10Προάγει ένα συγυρισμένο/πειθαρχημένο κλίμα που επικεντρώνεται στην εργασία. Scheerens (2012)

Ερώτημα 1: Ασκεί η ηγεσία ουσιαστική επίδραση στην αποτελεσματικότητα και την ποιότητα στην εκπαίδευση; 1. Η ηγεσία του σχολείου φαίνεται ότι επιδρά στην αποτελεσματικότητα και την ποιότητά του. 2. Υπάρχει διαφωνία ως προς το μέγεθος της επίδρασης, η οποία φαίνεται ότι είναι έμμεση. 3. Η ηγεσία είναι ιδιαίτερα σημαντική σε «αποτυχημένα» και σε «μέτρια» σχολεία. 26

Ερώτημα 2: Αν υπάρχει ουσιαστική επίδραση, τότε ποια είναι τα χαρακτηριστικά της ηγεσίας που μεγιστοποιούν αυτή την επίδραση;  Ενοποιημένα μοντέλα ηγεσίας, τα οποία συνδυάζουν διάφορες προσεγγίσεις ηγεσίας, όπως είναι η μετασχηματιστική, η παιδαγωγική και η κατανεμημένη ηγεσία, φαίνεται ότι ασκούν σημαντική επίδραση στην αποτελεσματικότητα και την ποιότητα του σχολείου και της εκπαίδευσης γενικότερα. 27

Σας ευχαριστούμε!!! 28