Μάθημα: Εξωτερικές Σχέσεις ΕΕ Ζωγράφος Όθωνας Χατζητρακόσια Μαρία-Μαρίνα Χωριανοπούλου Αικατερίνη Επιβλέπων Καθηγητής: Μπλαβούκος Σπύρος

ενεργειακή πολιτική σημαντική: η ενέργεια κρίσιμη παράμετρος της οικονομικής δραστηριότητας και της κοινωνικής ζωής των βιομηχανικών χωρών Tο κόστος της ενέργειας επηρεάζει: α. τις βιομηχανίες (μεγάλες καταναλώτριες ενέργειας) β. το σύνολο της βιομηχανικής παραγωγής γ. το κόστος ζωής των ιδιωτών (επίδρασή στο κόστος μεταφορών και θέρμανσης) Η ευρωπαϊκή ενεργειακή πολιτική στοχεύει: α. να επηρεάσει την παραγωγή και τη χρήση της ενέργειας για την εξασφάλιση της οικονομικής ανάπτυξης και της ευημερίας των πολιτών β. στην καλή λειτουργία της ενιαίας αγοράς ενεργειακών αγαθών και υπηρεσιών γ. στην εξασφάλιση των προμηθειών των κρατών της Ένωσης σε ενεργειακούς πόρους σχετικά φθηνούς και σίγουρους από στρατηγική και από οικολογική πλευρά. → η κοινή ενεργειακή πολιτική υφαίνεται σε δύο πτυχές: α. τη λειτουργία της εσωτερικής αγοράς της ενέργειας β. την ασφάλεια των ενεργειακών προμηθειών

ΕΟΚ → ενδιαφέρον για μια κοινή ενεργειακή πολιτική - δύο από τις τρεις κοινοτικές Συνθήκες α. η Συνθήκη της EKAX όσον αφορά τον άνθρακα β. η Συνθήκη της Eυρατόμ όσον αφορά την πυρηνική ενέργεια - Όχι αρμοδιότητες στα κοινοτικά θεσμικά όργανα στον τομέα των υδρογονανθράκων Αρχές της δεκαετίας του '50: o άνθρακας ως η κινητήρια ενέργεια της κοινής αγοράς γιατί: α. ήταν άφθονος β. σχετικά φθηνός γ. κάλυπτε περίπου τα 65% των ενεργειακών αναγκών των έξι αρχικών κρατών μελών → H ανάγκη μιας κοινής ή ακόμη και εθνικής πολιτικής όχι αισθητή την εποχή του φθηνού και άφθονου πετρελαίου

Απρίλιος του 1964: «Πρωτόκολλο συμφωνίας σχετικά με τα ενεργειακά προβλήματα» → κοινοτική ενεργειακή πολιτική μετά από μακρά προθεσμία οι προθεσμίες εναντίον τους: η διεθνής ζήτηση πετρελαίου αυξανόταν ταχύτερα από την προσφορά → η διεθνής αγορά πετρελαίου από «αγορά των αγοραστών μετατρέπεται σε «αγορά πωλητών»

Πριν την πετρελαϊκή κρίση: πολύ λίγα κοινοτικά μέτρα στον τομέα των υδρογονανθράκων: α. υποχρέωση διατήρησης ενός ελάχιστου επιπέδου αποθεμάτων αργού πετρελαίου ή και προϊόντων πετρελαίου εκ μέρους των κρατών μελών ως μέτρο ασφάλειας β. αμοιβαία πληροφόρηση για τις επενδύσεις στους τομείς πετρελαίου, φυσικού αερίου και ηλεκτρισμού *Οδηγία της 24ης Ιουλίου 1973 → δέσμευε τα κράτη μέλη να πάρουν τα αναγκαία μέτρα, να ορίσουν τα αρμόδια όργανα και να καταστρώσουν τα απαραίτητα σχέδια παρέμβασης για άμβλυνση των επιπτώσεων των δυσχερειών εφοδιασμού σε πετρέλαιο και προϊόντα πετρελαίου

2006 «Πράσινο Βιβλίο» → ευρωπαϊκή ενεργειακή πολιτική από Επιτροπή,τρεις σημαντικοί στόχοι: α. βιώσιμη ανάπτυξη β. ανταγωνιστικότητα γ. ασφάλεια του εφοδιασμού Μετά το Πράσινο Βιβλίο → ανακοίνωση της Επιτροπής: ευρωπαϊκή ενεργειακή πολιτική τρεις στόχοι: α. καταπολέμηση της αλλαγής κλίματος β. προώθηση της απασχόλησης και της ανάπτυξης γ. περιορισμός της εξωτερικής εξάρτησης της ΕΕ από τις εισαγωγές πετρελαίου και αερίου

 συμβουλευτική επιτροπή: «Ευρωπαϊκό φόρουμ ενέργειας και μεταφορών» → α. αποτελείται από ειδικούς σε θέματα ενέργειας και μεταφορών, και θέματα αλληλεπίδρασης των πολιτικών ενέργειας και μεταφορών β. περιλαμβάνει εκπροσώπους των φορέων εκμετάλλευσης, των κατασκευαστών και διαχειριστών υποδομών και δικτύων, των χρηστών μεταφορών και των καταναλωτών ενέργειας, των συνδικαλιστικών ενώσεων, των οργανώσεων προστασίας του περιβάλλοντος και ασφάλειας, και του ακαδημαϊκού κόσμου  γ. ενεργεί ως παρατηρητήριο των πολιτικών ενέργειας και μεταφορών, όσον αφορά την ανταγωνιστικότητα και τη δομική προσαρμογή αυτών των τομέων, ενσωματώνοντας, συγχρόνως, τα περιβαλλοντικά και κοινωνικά και θέματα ασφάλειας

 Οι ευρωπαϊκές αγορές ενέργειας αντιμετωπίζουν: 1. τις αυξανόμενες απειλές επί του κλίματος 2. την αργή πρόοδο στην ενεργειακή αποδοτικότητα και τη χρήση των ανανεώσιμων ενεργειών 3. την ανάγκη για διαφάνεια, περαιτέρω ολοκλήρωση και διασύνδεση των εθνικών αγορών ενέργειας 4. την ανάγκη για μεγάλες επενδύσεις σε ενεργειακές υποδομές  Η ΕΕ αντιμετωπίζει σημαντικές προκλήσεις στον ενεργειακό εφοδιασμό: 1. συνεχείς διαταράξεις στις αγορές πετρελαίου και αερίου 2. μεγάλη εξάρτηση από τις εισαγωγές ενεργειακών πόρων και περιορισμένη διαφοροποίηση 3. υψηλές και ασταθείς τιμές της ενέργειας 4. αυξανόμενη ενεργειακή ζήτηση σε παγκόσμιο επίπεδο 5. κίνδυνοι ασφάλειας στις χώρες παραγωγής και διέλευσης και στις μεταφορές ενεργειακών προϊόντων.  → Στο επίκεντρο της ευρωπαϊκής ενεργειακής πολιτικής βρίσκεται μια σειρά από μέτρα που αποσκοπούν: α. στην επίτευξη μιας ολοκληρωμένης αγοράς ενέργειας β. στην ασφάλεια του ενεργειακού εφοδιασμού γ. στην βιωσιμότητα του τομέα της ενέργειας.

Σύμφωνα με τη Συνθήκη της Λισαβόνας, η ενεργειακή πολιτική της ΕΕ επιδιώκει κυρίως:  να διασφαλίζει τη λειτουργία της αγοράς ενέργειας  να διασφαλίζει τον ενεργειακό εφοδιασμό της Ένωσης  να προωθεί την ενεργειακή αποδοτικότητα και την εξοικονόμηση ενέργειας καθώς και την ανάπτυξη νέων και ανανεώσιμων πηγών ενέργειας  να προωθεί τη διασύνδεση των ενεργειακών δικτύων  άρθρο 194: τομείς της ενεργειακής πολιτικής ως συντρέχουσες αρμοδιότητες - μετάβαση προς μια κοινή ενεργειακή πολιτική → κάθε κράτος μέλος διατηρεί το δικαίωμά του «να καθορίζει τους όρους εκμετάλλευσης των ενεργειακών του πόρων, την επιλογή του μεταξύ διαφόρων ενεργειακών πηγών και τη γενική διάρθρωση του ενεργειακού του εφοδιασμού»

Α. Γενικό πλαίσιο πολιτικής Β. Ολοκλήρωση της εσωτερικής αγοράς ενέργειας Γ. Ενίσχυση των εξωτερικών σχέσεων στον τομέα της ενέργειας Δ. Βελτίωση της ασφάλειας του ενεργειακού εφοδιασμού Ε. Ώθηση στην ενεργειακή απόδοση ΣΤ. Βέλτιστη χρήση των εγχώριων πηγών ενέργειας της ΕΕ (συμπεριλαμβανομένων των ανανεώσιμων) 1.Ορίζων Ευρωπαϊκό Στρατηγικό Σχέδιο Ενεργειακής Τεχνολογίας (Σχέδιο ΣΕΤ) 3.Μελλοντική στρατηγική στον τομέα των ενεργειακών τεχνολογιών

 Η Ευρώπη είναι ο μεγαλύτερος εισαγωγέας ενέργειας στον κόσμο αλλά όχι και μεγάλος παραγωγός. Πως αντιμετωπίζει αυτό το πρόβλημα;  Ενεργειακό πακέτο της ΕΕ πώς μπορεί να βοηθήσει;

Ενοποίηση Ευρωπαϊκών αγορών ενέργειας Εμπόδια που συναντά αυτό το εγχείρημα και πως μπορούν να αντιμετωπιστούν Ευρωπαϊκός ενεργειακός χάρτης (Δεκέμβριος 1994) Ευρωπαϊκός ενεργειακός χάρτης και Ρωσία Υπογραφή στην Αθήνα 25 Οκτωβρίου 2005 της συνθήκης για την ενεργειακή κοινότητα Στόχος ενεργειακής κοινότητας η δημιουργία ενός νομικού πλαισίου για μια ενιαία ενεργειακή αγορά

Βασικό μέλημα της ενεργειακής πολιτικής είναι η προστασία και η ωφέλεια του καταναλωτή. Προώθηση του ανταγωνισμού και κατάργηση των μονοπωλίων στις αγορές ενέργειας για καλύτερη ποιότητα και πιο προσιτές τιμές. Καθορισμός ρυθμιστικών αρχών ενέργειας για εποπτεία του συστήματος και για επιβολή κυρώσεων.

Ανάγκη να υπάρχει συνοχή και συνεννόηση μεταξύ των χωρών της ΕΕ και να ακούγεται με μια φωνή η ΕΕ στην διεθνή σκηνή για να εκπροσωπεί καλύτερα τα συμφέροντα της. Η ΕΕ έχει καθιερώσει έναν μόνιμο διάλογο με χώρες σημαντικές στον τομέα της ενέργειας ( ΗΠΑ, Νορβηγία, Ρωσία, Αλγερία ) Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο Υπουργών της Ευρωπαϊκής Ένωσης ψηφίζουν από κοινού την ευρωπαϊκή νομοθεσία για την ενέργεια

Θα πρέπει να υιοθετηθούν 8 βασικές δράσεις: Άμεση δράση για την αποφυγή της διαταραχής του ενεργειακού εφοδιασμού Ενίσχυση των μηχανισμών έκτακτης ανάγκης/αλληλεγγύης των χωρών της ΕΕ. Μετριασμός της ζήτησης ενέργειας. Διασφάλιση αποτελεσματικής και πλήρως ενοποιημένης εσωτερικής αγοράς παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας. Αύξηση της εγχώριας παραγωγής ενέργειας της ΕΕ. Ανάπτυξη τεχνολογιών ενέργειας. Διαφοροποίηση των εξωτερικών πηγών εφοδιασμού και της συναφούς υποδομής Βελτίωση του συντονισμού των εθνικών πολιτικών για την ενέργεια και ομοφωνία σε θέματα εξωτερικής πολιτικής

της 5ης Φεβρουαρίου 2014, σχετικά με πλαίσιο για τις πολιτικές που αφορούν το κλίμα και την ενέργεια με χρονικό ορίζοντα το έτος 2030 (ΤΑ /2014)· της 10ης Σεπτεμβρίου 2013, για την εύρυθμη λειτουργία της εσωτερικής αγοράς ενέργειας (ΤΑ7-0344/2013)· της 21ης Μαΐου 2013, σχετικά με τις σημερινές προκλήσεις και ευκαιρίες όσον αφορά τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας στην ευρωπαϊκή εσωτερική αγορά ενέργειας (TΑ7-0201/2013)· της 21ης Μαΐου 2013, σχετικά με την πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου που αφορά την ασφάλεια των υπεράκτιων δραστηριοτήτων αναζήτησης, εξερεύνησης και παραγωγής πετρελαίου και φυσικού αερίου (ΤΑ7-0200/2013)· της 14ης Μαρτίου 2013, σχετικά με τον Ενεργειακό Χάρτη Πορείας για το 2050, ένα μέλλον με ενέργεια (TΑ7-0088/2013)· της 12ης Μαρτίου 2013, σχετικά με την πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου που αφορά τις κατευθυντήριες γραμμές για τις διευρωπαϊκές ενεργειακές υποδομές και την κατάργηση της απόφασης αριθ. 1364/2006/ΕΚ (ΤΑ7-0061/2013)· της 11ης Σεπτεμβρίου 2012, σχετικά με την πρόταση οδηγίας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου που αφορά την ενεργειακή απόδοση και την κατάργηση των οδηγιών 2004/8/EΚ και 2006/32/EΚ (ΤΑ /2013)· της 12ης Ιουνίου 2012, σχετικά με την ανάπτυξη συνεργασίας στον τομέα της ενεργειακής πολιτικής με εταίρους εκτός των συνόρων μας: μια στρατηγική προσέγγιση για έναν ασφαλή, αειφόρο και ανταγωνιστικό ενεργειακό εφοδιασμό (TΑ7-0238/2012).

 μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου κατά τουλάχιστον 20% σε σύγκριση με τα επίπεδα του 1990  άντληση του 20% της ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές  βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης κατά 20%  Το κόστος επίτευξης του στόχου 20 % ενώ το 2008 υπολογιζόταν στα 70 δις ευρώ ανά έτος, το 2010 μειώθηκε στα 48 δις Ευρώ  Προβλέπονται πιο δυσχερέστερες και δαπανηρές οι προσπάθειες της ΕΕ μετά το 2020.

Η ΕΕ βρίσκεται σε καλό δρόμο για την επίτευξη των στόχων του 2020: οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου μειώθηκαν κατά 18% την περίοδο 1990–2012 το ποσοστό της ενέργειας που προέρχεται από ανανεώσιμες πηγές έφθασε στο 14,1% το 2012, σημείωσε δηλαδή άνοδο σε σχέση με το 8,5% που ήταν το 2005 η ενεργειακή απόδοση αναμένεται να βελτιωθεί κατά 18–19% έως το πολύ κοντά στον στόχο του 20%. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ: Μπορούμε λοιπόν να πετύχουμε πλήρως τον στόχο που έχουμε θέσει, εάν τα κράτη μέλη εφαρμόσουν όλες τις απαραίτητες νομοθετικές πράξεις της ΕΕ.

ΣΤΟΧΟΙ 2030  μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου κατά 40%  άντληση τουλάχιστον του 27% της ενέργειας στην ΕΕ από ανανεώσιμες πηγές  αύξηση της ενεργειακής απόδοσης κατά 27-30%  διασύνδεση της ηλεκτρικής ενέργειας σε ποσοστό 15% (δηλαδή το 15% της ενέργειας που παράγεται στην ΕΕ πρέπει να μπορεί να μεταφέρεται και προς άλλες χώρες της ΕΕ) ΣΤΟΧΟΙ 2050  επιπλέον μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου κατά 80-95% σε σύγκριση με τα επίπεδα του 1990  απαλλαγή από τις ανθρακούχες εκπομπές, εξασφαλίζοντας ταυτόχρονα την ασφάλεια του ενεργειακού εφοδιασμού και την ανταγωνιστικότητα  για επίτευξη στόχων =>Ενεργειακός Χάρτης Πορείας 2050

Η απαλλαγή από ανθρακούχες εκπομπές μπορεί μακροπρόθεσμα να είναι λιγότερο δαπανηρή Υψηλότερες κεφαλαιουχικές δαπάνες και χαμηλότερο κόστος καυσίμων Ηλεκτρική ενέργεια διαδραματίζει σπουδαιότερο ρόλο Οι τιμές ηλεκτρικής ενέργειας θα αυξάνονται έως το 2030 και ακολούθως θα φθίνουν Οι δαπάνες των νοικοκυριών θα αυξηθούν Απαραίτητη η εξοικονόμηση ενέργειας σε ολόκληρο το σύστημα

Σημαντική αύξηση των ΑΠΕ Δέσμευση και αποθήκευση διοξειδίου του άνθρακα => καίριος ρόλος για το μετασχηματισμό του συστήματος Σημαντικό το μερίδιο της πυρηνικής ενέργειας Εντεινόμενη αλληλεπίδραση μεταξύ αποκεντρωμένων και κεντρικών συστημάτων ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ: Δράση σε παγκόσμιο επίπεδο και συνεργασία για αποτελεσματικότητα

Μετασχηματισμός του ενεργειακού συστήματος Επανασχεδιασμός των ενεργειακών αγορών Κινητοποίηση των επενδυτών για παροχή κινήτρων στον ενεργειακό τομέα Η αποφασιστική σημασία της συμμετοχής του κοινού Προώθηση αλλαγών σε διεθνές επίπεδο