ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΔΥΤΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΤΜΗΜΑ ΔΗΜΟΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ Δημοκρατική και Διαπολιτισμική Αγωγή στην Ελλάδα Φοιτήτρια: Ηλιάνα Τριανταφυλλίδου ΑΕΜ: 3221 Μάθημα: Εκπαιδευτική Πολιτική Διδάσκουσα: Σοφία Ηλιάδου-Τάχου Εξάμηνο Στ΄

2 Πληροφορίες για την ενότητα Η παρούσα εργασία αφορά την παρουσίαση ενοτήτων με θέμα “Η Δημοκρατική και Διαπολιτισμική Αγωγή στην Ελλάδα” όπως αυτή αναλύεται στο βιβλίο: Καρακατσάνη, Δ. (2004). Εκπαίδευση και πολιτική διαπαιδαγώγηση – Γνώσεις, αξίες, πρακτικές. Σειρά Επιστήμες της Αγωγής. Εκδόσεις Μεταίχμιο. Πιο συγκεκριμένα αφορά την ενότητα 3: Ηθική Καλλιέργεια- Δημοκρατικές Αξίες-Ευρωπαϊκή Συνείδηση-Σύγχρονες Διδακτικές Προτάσεις, σελ

3 Δημοκρατική Λειτουργία και Αγωγή στα Δημοκρατικά Ιδεώδη Η μάθηση σχετικά με την ιδιότητα του πολίτη, το δίκαιο και τα ανθρώπινα δικαιώματα γίνεται σε συνάρτηση με τον τρόπο οργάνωσης και το πολίτευμα της κάθε κοινωνίας. Σε δημοκρατικές κοινωνίες εξαρτάται από το είδος της δημοκρατίας, τον τρόπο οργάνωσης και λειτουργίας της, το σύνολο των αξιών που αναπτύσσονται και προωθούνται. Το ενδιαφέρον έχει μετατοπιστεί από τον ενημερωμένο ψηφοφόρο, που διατύπωνε την άπόψη του μέσω της ψήφου, στον κοσμοπολίτη, τον πολίτη που έχει μια υπερεθνική αντίληψη της δημοκρατίας. Προωθείται μια παγκόσμια αντίληψη για τη δημοκρατία και ζητήματα οικονομικής παγκοσμιοποίησης, περιβαλλοντικά θέματα, προβλήματα διεθνούς ασφάλειας. Η παγκόσμια δημοκρατία είναι απαραίτητο να στηρίζεται στα έθνη- κράτη, με το να ψηφίζονται και να εφαρμόζονται σε εθνικό επίπεδο οι αποφάσεις που λαμβάνονται σε υπερεθνικό επίπεδο.

4 Προώθηση της Δημοκρατίας Η δημοκρατία μπορεί να προωθηθεί διαδικαστικά, μέσω των νόμων, συνταγματικά, μέσω θεμελίωσης αξιών, και συμβουλευτικά, μέσω της πολιτική δημόσιας συζήτησης. Ως προς την πολιτική εκπαίδευση, υποστηρίζεται ότι πρέπει να ανατραπεί η γραφειοκρατική λογική στα σχολεία, να ενισχυθούν οι επιλογές των γονέων και να αναπτυχθούν οι δυνατότητες κάθε παιδιού, ώστε να μπορούν τα σχολεία να αντιμετωπίζουν σοβαρά προβλήματα και να προωθούν έτσι τη δημοκρατική αγωγή. Χρειάζεται η παροχή ίσων ευκαιριών στην εκπαίδευση και η συμμετοχή των μαθητών σε αποφάσεις που τους αφορούν. Η αντινομία εντοπίζεται στο να εκπαιδευτούν τα παιδιά με τρόπο που να οδηγούνται στο να αυτοπειθαρχούν μέσα σε ένα δημοκρατικό πλαίσιο και ταυτόχρονα να ασκούν κριτική και να ενεργούν ώστε να αλλάζουν την κοινωνία.

5 Ο ρόλος του σχολείου Το σχολείο και ο εκπαιδευτικός καλούνται να αναλάβουν νέους ρόλους. Ο εκπαιδευτικός δεν πρέπει να είναι αυτός που μεταδίδει γνώσεις, αλλά ο διαμεσολαβητής, μεταξύ των μαθητών και της γνώσης, να προωθεί τον διάλογο, να βοηθάει τον κάθε μαθητή να οικοδομήσει τη γνώση με βάση τις εμπειρίες του και να μάθει να υιοθετεί κριτική στάση. Η διδασκαλία πρέπει να είναι εξατομικευμένη, να απαιτεί την ενεργό συμμετοχή των παιδιών και να βασίζεται σε τεχνικές συνεργατικής μάθησης. Η επίλυση συγκρούσεων μέσω συζήτησης, διαλόγου και επιχειρηματολογίας μεταξύ των μαθητών, η εμπλοκή τους στη διαδικασία ορισμού και επεξεργασίας κανόνων της τάξης και λήψης αποφάσεων που τους αφορούν, μπορεί να βοηθήσει στο να καλλιεργήσουν οι μαθητές στάσεις και αντιλήψεις σχετικά με τις δημοκρατικές αξίες και την ιδιότητα του πολίτη μιας δημοκρατικής κοινωνίας.

6 Μοντέλο Διδακτικής Αντιμετώπισης της Δημοκρατίας 1/2 Τα βασικά συστατικά της πολιτικής εκπαίδευσης είναι οι πολιτικές γνώσεις, οι πολιτικές και διανοητικές δεξιότητες που επιτρέπουν στους πολίτες να επηρεάζουν πολιτικές αποφάσεις και οι πολιτικές ή πολιτειακές αρετές, τα χαρακτηριστικά για την διατήρηση και τη βελτίωση της ιδιότητας του πολίτη (σεβασμός της αξίας, ενίσχυση αξιοπρέπειας, αυτοπειθαρχία, ανοχή, πατριωτισμό κ.α.). Η διδασκαλία κεντρικών εννοιών πρέπει να είναι συστηματική και τέτοια που να επιτρέπει τους μαθητές να οργανώνουν και να ερμηνεύουν πληροφορίες. Η ανάλυση περιπτώσεων μπορεί να δώσει ευκαιρίες για διδακτική επεξεργασία και ενσωμάτωση της πολιτικής πραγματικότητας στην τάξη. Η καλλιέργεια δεξιοτήτων λήψης αποφάσεων θεωρείται σημαντική στο να αντιληφθούν οι μαθητές την πραγματικότητα της πολιτικής ζωής.

7 Μοντέλο Διδακτικής Αντιμετώπισης της Δημοκρατίας 2/2 Η ανάλυση περιπτώσεων αφορά και στην συγκριτική ανάλυση σε διεθνές επίπεδο. Επιδιώκεται η ανάπτυξη συμμετοχικών και πολιτικών αρετών μέσω συνεργατικών και μαθησιακών δραστηριοτήτων. Η χρήση στοιχείων της λογοτεχνίας (π.χ. οι χαρακτήρες και οι εμπειρίες τους) μπορεί να προσφέρει πρότυπα και να χρησιμεύσει στην διδασκαλία και την καλλιέργεια πολιτικών αρετών. Προωθείται η ενερητική μάθηση, η πολιτειακή γνώση και η ελεύθερη αναζήτηση. Επιδιώκεται ο συνδυασμός περιεχομένου και διαδικασιών για την διδασκαλία και την εκμάθηση πολιτικών γνώσεων και για την καλλιέργεια δεξιοτήτων και αρετών.

8 Εκπαιδευτική Πραγματικότητα και Πολιτισμική Πολυμέρεια Μία από τις βασικές αρετές της δημοκρατικής ιδιότητας του πολίτη είναι ο σεβασμός της αξιοπρέπειας κάθε ατόμου. Οι δυτικές κοινωνίες χαρακτηρίζονται ως πολυπολιτισμικές και προβάλλεται έντονα το ζήτημα των δικαιωμάτων των μειονοτήτων. Το ζήτημα αυτό έρχεται σε αντίθεση με μια εθνοκεντρική θεώρηση και το φόβο της διάλυσης του εθνικού κράτους σε περίπτωση αναγνώρισης των μειονοτικών δικαιωμάτων. Η πολυπολιτισμικότητα περιγράφει μια κατάσταση συμβίωσης πολλών ατόμων διαφορετικής πολιτισμικής προέλευσης. Προϋποθέτει την ανεκτικότητα και τη δυνατότητα συνύπαρξης με τον άλλον. Η διαπολιτισμικότητα αναφέρεται στο πως πρέπει να διαμορφωθεί η κατάσταση αυτή. Η συζήτηση στρέφεται γύρω από τον τρόπο οικοδόμησης μιας κοινής ταυτότητας με ταυτόχρονη αποδοχή της διαφορετικότητας. Η ένσταση στο θέμα αυτό είναι κατά πόσον η δημιουργία μιας οικουμενικής ιδιότητας του πολίτη καταπιέζει τις αποκλεισμένες κοινωνικά ομάδες.

9 Πολυπολιτισμικότητα και Κοινή Εκπαίδευση Το σχολείο παρέχει την ίδια εκπαίδευση στους μαθητές. Όμως, το εκπαιδευτικό σύστημα των δυτικών κοινωνιών στοχεύει στην συγκρότηση μιας εθνικής ταυτότητας και ταυτόχρονα την καλλιέργεια της αποδοχής και του σεβασμού της διαφορετικότητας, δύο πόλοι αντίθετοι μεταξύ τους. Από τη μιά γίνεται προσπάθεια ενσωμάτωσης και από την άλλη απόσχισης. Τίθεται όμως το ερώτημα ποιος είναι ο ρόλος του σχολείου: να διατηρήσει τις πολιτισμικές διαφορές ή να τις αξιοποιήσει διδακτικά, επιτρέποντας στους μαθητέςνα αναπτύξουν εμπιστοσύνη και αυτοπεποίθηση για τη μεταφορά του πολιτισμού τους στην εκπαιδευτική διαδικασία. Σε αυτό μπορεί να βοηθήσει η Εκπαίδευση για την Ειρήνη, που θα ακολουθεί οικουμενικές αξίες και δεν θα υπηρετεί ιδεολογίες και συμφέροντα.

10 Στόχοι πολυπολιτισμικής εκπαίδευσης Οι βασικοί στόχοι της πολυπολιτισμικής εκπαίδευσης είναι: 1. να ενημερώνονται τα παιδιά σχετικά με την πολιτισμική διαφορετικότητα, 2. να ενθαρρύνεται και να ενισχύεται ο σεβασμός απέναντι στις δράσεις και τις πρακτικές των άλλων πολιτισμικών ομάδων και 3. να ενθαρρύνονται τα μέλη αυτών των ομάδων προκειμένου να είναι περήφανα για τη δική τους πολιτιστική κληρονομιά. Απαραίτητα στοιχεία για μια εκπαίδευση με αυτόν τον προσανατολισμό είναι η κοινωνική μάθηση, η πολιτική παιδεία, η αντιρατσιστική εκπαίδευση και η παιδαγωγική υποστήριξη και ενίσχυση των μειονοτήτων. Απαιτείται η υιοθέτηση ποικίλων διδακτικών μεθόδων με κύριο στόχο την άμεση επαφή των μαθητών με τις διαφορετικές κουλτούρες.

11 Ευρωπαϊκή Ταυτότητα και Οικουμενική Αντίληψη Για τη διαμόρφωση μιας ευρωπαϊκής ταυτότητας είναι απαραίτητη η διαμόρφωση μιας κοινής κουλτούρας, η συνειδητοποίηση της έννοιας της υποχρέωσης προς την Ευρωπαϊκή Ένωση και ο προσδιορισμός ενός συλλογικού Εμείς. Αμφισβητείται η δυνατότητα οικοδόμησης μιας ευρωπαϊκής πολιτειότητας, η οποία θα είναι ενεργητική, με την έννοια ότι τα μέλη της κοινότητας αυτής θα συμμετέχουν ενεργά, μέσω επίσημων ή ανεπίσημων δικτύων, στις δημόσιες υποθέσεις. Τονίζεται η ανάγκη να συμβάλει η εκπαίδευση στην ενίσχυση της ευρωπαϊκής ιδιότητας του πολίτη, μέσα από την υιοθέτηση κοινών αξιών και την ανάπτυξη ενός αισθήματος ανήκειν σε μια κοινή κοινωνική και πολιτισμική οντότητα.

12 Ποιά Ευρώπη θα διδαχθεί; Υπάρχουν πολλές διαφορετικές εκδοχές της Ευρώπης καθώς η Ευρώπη ορίζεται και κατασκευάζεται ανάλογα με τις περιστάσεις. Χρειάζεται η μελέτη της ποικιλίας των οπτικών, του χώρου και του χρόνου, των σχέσεων που διαμορφώνονται κατά καιρούς. Τα εγχειρίδια σχετικά με τη διδασκαλία της Ευρώπης θα πρέπει να παρέχουν τις απαραίτητες πληροφορίες, να μην περιέχουν προκαταλήψεις, να προσαρμόζουν τον τρόπο παρουσίασης των πληροφορίων στις ανάγκες και τις δυνατότητες των παιδιών και να επανα προσδιορίζεται συνεχώς το περιεχόμενο της μάθησης. Στόχος είναι να διαμορφωθεί μέσα από την εκπαίδευση ένας νέος τρόπος αντίληψης της έννοιας του πολίτη και η διαμόρφωση μιας συμπεριφοράς που θα οικοδομείται στις αρχές της δημοκρατίας, της ισότητας, της διαπολιτισμικότητας, της άρσης των διακρίσεων και της αποδοχής των διαφορών.

13 Ευχαριστώ για την προσοχή σας