1 Υπόδειγμα για την Εκπόνηση της Πτυχιακής Εργασίας

2 Τι πρέπει να προσέξουμε σε μια πτυχιακή εργασία; 1. Το χρονικό προγραμματισμό, 2. Τις λέξεις-κλειδιά, 3. Τη σύνταξη της πτυχιακής εργασίας 4. Τη δομή της πτυχιακής εργασίας και 5. Τη δακτυλογράφηση.

3 Χρονικός Προγραμματισμός Η πτυχιακή η οποία μπορεί να είναι μια ερευνητική εργασία ή μια σημαντική εργασία σύνθεσης και παρουσίασης διαφορετικών απόψεων. Πρέπει να έχει προγραμματιστεί χρονικά προκειμένου να πραγματοποιηθούν οι παρακάτω εργασίες: Βιβλιογραφική ανασκόπηση. Υπηρεσίες, Επιχειρήσεις στις οποίες θα πρέπει να απευθυνθεί ο φοιτητής. Πιθανός σχεδιασμός ερευνητικής προσέγγισης και προετοιμασία ερωτηματολογίου για έρευνα. Επεξεργασία στοιχείων που έχουν συγκεντρωθεί στο SPSS ή σε κάποιο άλλο στατιστικό πρόγραμμα.

4 Χρονικός Προγραμματισμός Η έρευνα που θα διεξαχθεί απαιτεί, τον προσδιορισμό του θέματος αρκετά νωρίτερα από την τυπική εγγραφή του σπουδαστή στην πτυχιακή εργασία. Για τον προσδιορισμό του θέματος η συνεργασία του σπουδαστή με τον επιβλέποντα καθηγητή είναι απαραίτητη.

5 Χρονικός Προγραμματισμός Η σύνταξη του κειμένου απαιτεί μεγάλη προσπάθεια η οποία συχνά υποεκτιμείται από τον σπουδαστή. Δεν πρέπει να υποεκτιμείται και ο χρόνος δακτυλογράφησης του τελικού κειμένου.

6 Χρονικός Προγραμματισμός Πριν την υποβολή του τελικού κειμένου, είναι απαραίτητη η υποβολή ενός πρώτου κειμένου στον επιβλέποντα καθηγητή. Οι αλλαγές και οι διορθώσεις μπορεί να απαιτήσουν ένα επιπλέον χρονικό διάστημα που δεν είχε υπολογισθεί.

7 ΛΕΞΕΙΣ-ΚΛΕΙΔΙΑ Οι πτυχιακές εργασίες θα μπαίνουν σε μια βάση δεδομένων ώστε να διευκολυνθεί η πληροφόρηση σχετικά με τα θέματα των πτυχιακών που έχουν εκπονηθεί στο ΤΕΙ. Συνεπώς σε κάθε πτυχιακή εργασία θα πρέπει να υπάρχουν κάποιες λέξεις κλειδιά που θα προσδιορίζουν το περιεχόμενο της πτυχιακής εργασίας και θα διευκολύνουν την ηλεκτρονική αναζήτηση.

8 ΛΕΞΕΙΣ-ΚΛΕΙΔΙΑ Οι λέξεις κλειδιά θα μπαίνουν πριν την εισαγωγή και μετά την περίληψη. Η πτυχιακή εργασία με θέμα «Οι ελληνικές επενδύσεις στις βαλκανικές χώρες» μπορεί να έχει τις λέξεις κλειδιά : Βαλκάνια, Ελλάδα, επενδύσεις, (ή και χώρες που έχουν γίνει οι επενδύσεις).

9 Η Σύνταξη της Πτυχιακής Εργασίας Παρόλο που η έκταση μιας πτυχιακής εργασίας εξαρτάται άμεσα από το αντικείμενο της μελέτης, συνίσταται κάθε πτυχιακή εργασία να είναι σε έκταση από 60 έως 180 δακτυλογραφημένες σελίδες. Δεν υπάρχει απαραίτητα μια θετική σχέση μεταξύ της ποσότητας και της ποιότητας. Τα παραπάνω όρια δεν περιλαμβάνουν τη Βιβλιογραφία και τα Παραρτήματα. Οι προαναφερθέντες αριθμοί σελίδων αντιστοιχούν σε ελληνική γραμματοσειρά Times New Roman, με μέγεθος χαρακτήρων 12 και με διάστιχο 1,5 γραμμής.

10 Η Σύνταξη της Πτυχιακής Εργασίας Κάθε σελίδα πρέπει να έχει εξωτερικά περιθώρια 2,5 εκ.. Το εσωτερικό περιθώριο πρέπει να είναι 3 εκ. για να επιτρέψει την ευκολότερη βιβλιοδεσία του. Η σελιδοποίηση πρέπει να γίνεται με αραβικά σύμβολα (1, 2, 3, ….) και να είναι συνεχής, ξεκινώντας από τη σελίδα της περίληψης. Συνεχής σελιδοποίηση πρέπει να περιλαμβάνει όχι μόνο το κείμενο, αλλά επίσης, τα διαγράμματα, τους πίνακες κ.λπ. Όλες οι πτυχιακές εργασίες πρέπει να γράφονται σε κάποιο από τα γνωστά προγράμματα επεξεργασίας κειμένου και να εκτυπώνονται σε λευκό χαρτί Α4 φωτοτυπικής ποιότητας.

11 Η Σύνταξη της Πτυχιακής Εργασίας Το στυλ της σύνταξης θα πρέπει να χαρακτηρίζεται από σύντομες και σαφείς προτάσεις. Κάθε κεφάλαιο θα πρέπει να παρέχει μια πλήρη εικόνα και ένα επιμέρους συμπέρασμα. Οι παραπομπές σε μορφή υποσημειώσεων είναι χρήσιμες αλλά δεν μπορούν να αντικαταστήσουν το βασικό κείμενο. Μια πτυχιακή εργασία είναι μια επιστημονική έρευνα (έστω, στο πλαίσιο των δυνατοτήτων του φοιτητή) και θα πρέπει να χαρακτηρίζεται από μια αυστηρότητα. Ποιητικές εκφράσεις, προσωπικές κρίσεις συμπάθειας ή αντιπάθειας για πρόσωπα ή επιχειρήσεις, υπηρεσίες, θα πρέπει να αποφεύγονται.

12 Η Σύνταξη της Πτυχιακής Εργασίας Μια εργασία αφορά συχνά στο παρελθόν, στο παρόν και στο μέλλον. Ο χρόνος που θα χρησιμοποιείται από τον συγγραφέα θα πρέπει να προσεχθεί ώστε το κείμενο να παρουσιάζει εννοιολογική και συντακτική συνάφεια. Η γραμματική είναι μια κύρια συνιστώσα στην παρουσίαση του κειμένου. Για παράδειγμα, η στιγμή που θα χρησιμοποιηθεί το κόμμα μπορεί να αλλάξει όλη την έννοια μιας φράσης. Τέλος, προσοχή στα ορθογραφικά λάθη.

13 Δομή της Πτυχιακής Εργασίας Η πτυχιακή εργασία πρέπει να έχει απαραίτητα μια ορισμένη δομή, γενικότερα αποδεκτή. Η δομή αυτή αναλύεται ως εξής: Εξώφυλλο Περιεχόμενα Περίληψη (abstract) Εισαγωγή Κεφάλαια : 1, 2,…, Ν Συμπεράσματα Βιβλιογραφία Παράρτημα

14 ΤΕΙ ΙΟΝΙΩΝ ΝΗΣΩΝ ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ: ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ: ΕΞΕΤΑΣΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ: ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ/ ΕΠΙΒΛΕΠΟΥΣΑ: ΜΕΛΗ: ΛΕΥΚΑΔΑ,

15 Περιεχόμενα Τα περιεχόμενα αναφέρουν το λεπτομερές πλάνο της πτυχιακής εργασίας και θα πρέπει να βρίσκονται στην αρχή του κειμένου. Τα περιεχόμενα επιτρέπουν στον αναγνώστη να δει ποια είναι η δομή της εργασίας αλλά και το σκεπτικό με το οποίο εκπονήθηκε, πριν περάσει στην εισαγωγή. Τα περιεχόμενα πρέπει να είναι απλά και κατανοητά. Η αρίθμηση των κεφαλαίων και παραγράφων με δεκαδικούς αριθμούς επιτρέπει την εύκολη αναζήτηση και εντοπισμό τους ανεξάρτητα από την αρίθμηση των σελίδων. Παράδειγμα: Κεφάλαιο ένα, Υποκεφάλαιο δύο, παράγραφος τρία θα γραφεί: 1.2.3

16 Περιεχόμενα Η αρίθμηση των κεφαλαίων πρέπει να είναι συνεχής, ανεξάρτητα από τη διαίρεση της εργασίας σε μέρη. Παράδειγμα: Πρώτο μέρος: Θεωρητική Προσέγγιση Κεφάλαιο 1 Κεφάλαιο 2 Κεφάλαιο 3 Κεφάλαιο 4 Δεύτερο μέρος: Εμπειρική Προσέγγιση Κεφάλαιο 5 Κεφάλαιο 6.

17 Περιεχόμενα Εάν η εργασία δε χωρίζεται σε μέρη είναι προφανής η συνεχής αρίθμηση των κεφαλαίων. Σχετικά με τις παραγράφους, η αρίθμηση δεν πρέπει να ξεπερνά τους τρεις αριθμούς. Παράδειγμα: Στο κεφάλαιο ένα η αρίθμηση θα φθάσει έως:

18 Περίληψη (abstract) Στην περίληψη, η οποία καταλαμβάνει 5-6 γραμμές, αναφέρεται το αντικείμενο της εργασίας (τι πραγματεύεται, ποιος/ποιοι είναι οι στόχοι), το κύριο εργαλείο της μεθοδολογίας που χρησιμοποιήθηκε από το συγγραφέα, και το σημαντικότερο εύρημα της εργασίας.

19 Εισαγωγή Η εισαγωγή δεν πρέπει να είναι μεγάλη. Δύο ή τρεις σελίδες είναι αρκετές. Στην εισαγωγή θα πρέπει να αναφέρονται απαραίτητα τα παρακάτω στοιχεία: Να καθορίζεται καθαρά το θέμα και το αντικείμενο της εργασίας. Να τίθεται το πλαίσιο και οι λόγοι για την εξέταση του θέματος της πτυχιακής εργασίας. Να παρουσιάζεται η μεθοδολογία, τα εργαλεία της έρευνας, οι πηγές που χρησιμοποιήθηκαν.

20 Εισαγωγή Να παρουσιάζεται εν συντομία η πορεία της εργασίας, σχολιάζοντας ουσιαστικά (και περιληπτικά) τα κύρια σημεία των κεφαλαίων. Να παρουσιάζονται, περιληπτικά, με σαφήνεια και ακρίβεια τα συμπεράσματα στα οποία κατέληξε η εργασία αυτή. Η εισαγωγή είναι αυτή που κυρίως διαβάζει ο αναγνώστης. Αυτός είναι ένας επιπλέον λόγος για να προσεχθεί ιδιαίτερα. Με τη συγγραφή της εισαγωγής θα ασχοληθείτε μετά την ολοκλήρωση της υπόλοιπης εργασίας.

21 Κεφάλαια 1,2,…,ν Σε ορισμένες περιπτώσεις (που δεν είναι σύνηθες όμως) μια εργασία χωρίζεται σε δύο ή τρία μέρη, Κάθε μέρος δε, έχει ένα αριθμό κεφαλαίων. Ανεξάρτητα από το διαχωρισμό σε μέρη, η ύπαρξη κεφαλαίων είναι απαραίτητη. Σε κάθε κεφάλαιο θα υπάρχουν τα Υποκεφάλαια και οι παράγραφοι. Παράδειγμα: Στο κεφάλαιο ένα έχουμε δύο Υποκεφάλαια με δύο παραγράφους στο κάθε Υποκεφάλαιο. Αυτά θα σημειωθούν ως εξής:

22 Κεφάλαια 1,2,…,ν 1.1 : Τίτλος του Υποκεφαλαίου 1.1.1: τίτλος της παραγράφου 1.1.2: τίτλος της παραγράφου 1.2: τίτλος του Υποκεφαλαίου 1.2.1: τίτλος της παραγράφου 1.2.2: τίτλος της παραγράφου Μέσα στις παραγράφους, εάν υπάρχουν υποπαράγραφοι αυτές μπορούν να σημειωθούν με γράμματα : α, β, γ….

23 Κεφάλαια 1,2,…,ν Σε ένα κεφάλαιο μπορούν να περιέχονται πίνακες, διαγράμματα, εικόνες. Η αρίθμησή τους μπορεί να γίνει είτε στη βάση είτε της εργασίας, σαν σύνολο, είτε του κάθε κεφαλαίου χωριστά. Η επιλογή είναι στην ευχέρεια του συγγραφέα. Είναι όμως απαραίτητο να υπάρχει ομοιομορφία.

24 Κεφάλαια 1,2,…,ν Ένας πίνακας αποτελείται από στήλες και γραμμές. Στην αρχή κάθε στήλης και κάθε γραμμής θα πρέπει να υπάρχει σαφής επεξήγηση των δεδομένων που περιέχονται αντίστοιχα στη στήλη ή γραμμή. Πάνω από τον πίνακα θα υπάρχει ο τίτλος του πίνακα που αποτελεί ουσιαστικά εξήγηση του γενικού περιεχομένου.

25 Κεφάλαια 1,2,…,ν Ο τίτλος μπορεί να γραφεί σύμφωνα με την επιθυμία του συγγραφέα. Ένας αποδεκτός τρόπος είναι: Πίνακας 1 ή 1.1 (αν επιλεγεί κεφάλαιο 1, πίνακας 1): Τίτλος του πίνακα (με μικρά γράμματα). Παράδειγμα: Πίνακας 1: Οι ελληνικές επενδύσεις στη Βουλγαρία την περίοδο

26 Κεφάλαια 1,2,…,ν Σε έναν πίνακα πρέπει να περιέχονται και οι απαραίτητες επεξηγήσεις. Παράδειγμα: Στον Πίνακα 1 πρέπει να σημειωθεί το νόμισμα στο οποίο είναι εκφρασμένες οι επενδύσεις και το ποσό στο οποίο εγγράφονται στις στήλες ή γραμμές: Πίνακας 1: Οι ελληνικές επενδύσεις στη Βουλγαρία την περίοδο (σε εκατομμύρια δραχμές). Αυτό σημαίνει ότι στην κάθε στήλη ή γραμμή ο αριθμός που θα περιέχεται θα αφορά εκατομμύρια δραχμές.

27 Κεφάλαια 1,2,…,ν Αντίστοιχα θα γραφεί το σύμβολο του ποσοστού (%) εφόσον στον πίνακα εκφράζονται ποσοστιαίες μεταβολές. Παράδειγμα: Πίνακας 2: Η εξέλιξη των ελληνικών επενδύσεων στη Βουλγαρία την περίοδο (σε %). Στην περίπτωση χρησιμοποίησης ποσοστών αυτά θα μπορούν να φθάσουν σε δύο δεκαδικά ψηφία. Πρέπει πάντως να διατηρείται η ομοιομορφία.

28 Κεφάλαια 1,2,…,ν Απαραίτητη είναι η αναφορά της πηγής στο τέλος του πίνακα. Η εγγραφή της πηγής θα πρέπει να είναι πλήρης. Παράδειγμα: Αν χρησιμοποιηθεί βιβλίο, η πηγή θα γραφεί ως εξής: συγγραφέας, έτος, τίτλος βιβλίου, εκδοτικός οίκος, τόπος έκδοσης, σελίδα ή πίνακας από όπου αντλήθηκαν τα στοιχεία για τον πίνακα.

29 Κεφάλαια 1,2,…,ν Για την παρουσίαση γραφημάτων, σχεδιαγραμμάτων ισχύει ο γενικός τρόπος παρουσίασης του πίνακα, τίτλος, πηγές, σημειώσεις. Επιπλέον είναι απαραίτητο να φαίνεται καθαρά ποιες είναι οι μεταβλητές που εκφράζονται στους άξονες των διαγραμμάτων.

30 Συμπεράσματα Τα Συμπεράσματα όπως και η εισαγωγή πρέπει να είναι σύντομα. Τα συμπεράσματα αποτελούν ουσιαστικά μια ανακεφαλαίωση των βασικών αξόνων της εργασίας σημειώνοντας και την καινοτομία που προσφέρει η εργασία αυτή.

31 Συμπεράσματα Στα Συμπεράσματα θα αναφέρουμε τι θέλαμε να βρούμε, πως καταλήξαμε εκεί (μεθοδολογία), ποια ήταν τα αποτελέσματα που προήλθαν από την εργασία. Τα συμπεράσματα πρέπει να χαρακτηρίζονται από σαφήνεια, να είναι περιεκτικά χωρίς πολλές «φιλοσοφίες». Ο αναγνώστης συνήθως κρίνει την εργασία από την εισαγωγή και τα συμπεράσματα.

32 Βιβλιογραφία Μια εργασία, ιδίως πτυχιακή, βασίζεται σε μεγάλο βαθμό σε κείμενα άλλων συγγραφέων. Αυτό είναι γνωστό στον επιβλέποντα καθηγητή και την επιτροπή. Δεν υπάρχει κανείς λόγος να προσπαθήσει ο σπουδαστής να παρουσιάσει κείμενα άλλου συγγραφέα ως δικά του. Αντίθετα εκτιμάται από τον αναγνώστη όταν ο σπουδαστής σημειώνει με σαφήνεια τις πηγές του και τη χρήση που έχει προβεί.

33 Βιβλιογραφία Εάν ο σπουδαστής μεταφέρει ολόκληρη παράγραφο ενός κειμένου άλλου συγγραφέα τότε πρέπει να τη θέσει σε εισαγωγικά «…». Σε κάθε περίπτωση, πάντως, θα πρέπει να αναφέρεται η πηγή είτε στο κείμενο είτε με παραπομπή σαν υποσημείωση στο τέλος της σελίδας. Η παραπομπή γίνεται συνήθως αριθμητικά με έναν αριθμό που δηλώνει ποια παραπομπή είναι από την αρχή του κειμένου της πτυχιακής εργασίας.

34 Βιβλιογραφία Στο τέλος της εργασίας γίνεται η βιβλιογραφική αναφορά. Η βιβλιογραφία διαχωρίζεται σε ελληνική και ξένη. Πρώτα παρατίθεται η ελληνική και στη συνέχεια η ξένη.

35 Βιβλιογραφία Πως γίνεται η αναφορά στην περίπτωση του βιβλίου; Επώνυμο και όνομα του (ή των) συγγραφέα (ων), Χρόνος έκδοσης του βιβλίου, Ο τίτλος του βιβλίου με ιδιαίτερο χαρακτήρα γραμμάτων (π.χ. πλαγιαστά γράμματα), Όνομα του εκδότη, Τόπος έκδοσης. Οι πληροφορίες χωρίζονται μεταξύ τους με κόμμα :, Παράδειγμα : Γιαννίτσης, Τ., 1982, Οι ξένες τράπεζες στην Ελλάδα, Εκδόσεις Gutenberg, Αθήνα.

36 Βιβλιογραφία Πολλοί συγγραφείς: McCarthy, E.J., William, D.P. & Pascale, G.Q., 1997, Basic Marketing, Irwin, Sydney. Μεταγενέστερες εκδόσεις (πχ τέταρτη έκδοση ενός βιβλίου): Smith, J. & Bruce, S.,1997, A Guide to Personnel Management, 4th edn, McGraw Hill, Sydney.

37 Βιβλιογραφία Κεφάλαιο βιβλίου Μορφή: Milkman, R., 1998, ‘The new American workplace: high road or low road?’, in Workplaces of the Future, eds Thompson, P. & Warhurst, C., Macmillan Press, London, pp Ο τίτλος του κεφαλαίου ή του άρθρου βρίσκεται εντός μονών εισαγωγικών. Μόνο η πρώτη λέξη έχει κεφαλαίο γράμμα.

38 Βιβλιογραφία Εργασία από πρακτικά συνεδρίου: Riley, D., 1992, ‘Industrial relations in Australian education’, Proceedings of the Sixth AIRAANZ Conference, ed. Blackmur, D., AIRAANZ, Sydney, pp

39 Βιβλιογραφία Για τα άρθρα θα πρέπει να σημειώνονται με τη σειρά τα εξής: Επώνυμο και όνομα του (των) συγγραφέα (ων), Χρόνος εμφάνισης του άρθρου, Ο τίτλος του άρθρου σε εισαγωγικά, Ο τίτλος του περιοδικού (με πλαγιαστά γράμματα), Το τεύχος (αν υπάρχει) και το νούμερο του περιοδικού, Οι αριθμοί των σελίδων (πρώτος και τελευταίος αριθμός) που περιέχουν το άρθρο. Οι πληροφορίες χωρίζονται μεταξύ τους με κόμμα :, Παράδειγμα : Karafolas, S. & Mantakas, G., 1996, “A note on cost structure and economies of scale in Greek banking”, Journal of Banking and Finance, vol. 58, 20,

40 Βιβλιογραφία Άρθρο εφημερίδας Ryan, D., 1998, ‘Looking on the bright side’, The Age, 18 January, p. 12.

41 Βιβλιογραφία Ηλεκτρονική Πηγή Συγγραφέας/Επιμέλεια (Τελευταία ενημέρωση ή ημερομηνία δικαιώματος καταχώρησης), Τίτλος, [Online], Εκδότης. Διαθέσιμο στήν: URL [Ημερομηνία πρόσβασης]. Εάν δεν είναι εύκολο να εντοπιστεί ο συγγραφέας, χρησιμοποιήστε τον τίτλο της σελίδας. Εάν μία σελίδα δεν έχει ημερομηνία τελευταίας ενημέρωσης (last update) ή ημερομηνία καταχώρησης δικαιώματος (copyright), χρησιμοποιήστε την ημερομηνία τελευταίας ενημέρωσης. Το όνομα του εκδότη είναι προαιρετικό.

42 Βιβλιογραφία Παραδείγματα: Grossman, M., (2001), Technology and Diplomacy in the 21st Century, [Online], U.S. Department of State. Available from: [21 May 2004]. ASX-Australian Stock Exchange, (2002), [Online]. Available from: [21 May 2004].

43 Βιβλιογραφία Σημειώσεις μαθημάτων Παραδείγματα: Κηρυττόπουλος, Κ., 2004, Διαχείριση Κινδύνων Έργων, σημειώσεις μαθήματος που διανεμήθηκαν στην Ανάλυση Κινδύνων στο Τμήμα Μηχανικών Οικονομίας και Διοίκησης του Πανεπιστημίου Αιγαίου, Χίος, Οκτώβριος 2004.

44 Παράρτημα Στο παράρτημα (-τα) τοποθετούμε το υλικό της έρευνας που είτε είναι εκτενές είτε δευτερεύουσας σημασίας, και που δεν χρειάζεται να τοποθετηθεί μέσα στο κυρίως κείμενό της. Περιλαμβάνουν υλικό που μπορεί να δει ο αναγνώστης αργότερα και δεν αλλοιώνει ή διαταράσσει τη ροή της εργασίας το γεγονός ότι δεν περιέχεται στο κυρίως κείμενο, αλλά σε ξεχωριστή θέση. Στα παραρτήματα τοποθετούμε συνήθως εκτενείς και πολλούς σε αριθμό πίνακες, γραφικά, καταλόγους, χάρτες, ερωτηματολόγια, κ.ά.

45 Η ΔΑΚΤΥΛΟΓΡΑΦΗΣΗ ΤΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Η χρήση του ηλεκτρονικού υπολογιστή έχει διευκολύνει πάρα πολύ τη δακτυλογράφηση του κειμένου αλλά και την παρουσίαση στατιστικών πινάκων. Ο διαχωρισμός των παραγράφων, που συνήθως περιέχουν ξεχωριστές ιδέες, είναι απαραίτητος. Ένα κείμενο δεν πρέπει να είναι πυκνογραμμένο αλλά ούτε και αραιογραμμένο. Η μέση οδός είναι η καλύτερη για να επιτρέψει στον αναγνώστη να διαβάσει με ευκολία το κείμενο.

46 Η ΔΑΚΤΥΛΟΓΡΑΦΗΣΗ ΤΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Πριν δοθεί το τελικό κείμενο στον επιβλέποντα καθηγητή καλό είναι να δίδεται για ανάγνωση σε ένα τρίτο πρόσωπο. Μια δεύτερη ανάγνωση ανακαλύπτει λάθη που ο συγγραφέας δεν είχε παρατηρήσει.