Επιχειρηματικότητα και Καινοτομία Ι Παρουσίαση Δρ. Δημήτρης Λαμπρούλης ΤΕΙ Λάρισας.

Συστήματα Καινοτομίας. Οι μηχανικοί συστημάτων ορίζουν το σύστημα ώς ένα σύνολο αλληλοσχετιζόμενων στοιχείων που δουλεύουν προς ένα κοινό στόχο. Στοιχεία είναι τα λειτουργικά μέρη ενός συστήματος. Μπορούν να είναι ποικίλων τύπων, φυσικά πρόσωπα ή οργανισμοί όπως τα άτομα, οι εταιρείες, οι τράπεζες, τα πανεπιστήμια, τα ερευνητικά κέντρα. Μπορούν να είναι φυσικά ή τεχνολογικά αντικείμενα όπως οι στροβιλογεννήτριες, οι μετασχηματιστές, και οι γραμμές μετάδοσης στα συστήματα ηλεκτρικής δύναμης και οι βιοιατρικές συσκευές. Μπορούν να είναι θεσμοί υπό την μορφή νομοθετικών δομών όπως οι ρυθμιστικοί νόμοι, οι παραδόσεις, και οι κοινωνικοί κανόνες. Σχέσεις είναι οι συνδέσεις μεταξύ των στοιχείων. Οι ιδιότητες και η συμπεριφορά κάθε στοιχείου επηρεάζει τις ιδιότητες και τη συμπεριφορά του συνόλου.

Συστήματα Καινοτομίας. Ένα σύστημα είναι περισσότερο από το άθροισμα των μερών του. Η ανάδραση (αλληλεπίδραση) είναι αυτά τα στοιχεία που καθιστούν τα συστήματα δυναμικά. Τα χαρακτηριστικά είναι οι ιδιότητες των στοιχείων και οι σχέσεις μεταξύ τους, αυτά χαρακτηρίζουν το σύστημα.

Συστήματα Καινοτομίας. Σύμφωνα με τον Edquist (1997:14) ένα σύστημα ορίζεται ως, “το σύνολο των σημαντικών οικονομικών, κοινωνικών, πολιτικών, οργανωτικών και άλλων παραγόντων οι οποίοι επηρεάζουν τη δημιουργία, τη διάχυση και τη χρήση των καινοτομιών”. Ένα σύστημα καινοτομίας μπορεί να αναλυθεί στο εθνικό, περιφερειακό, τομεακό και το διεθνές. Ο Lundvall επισημαίνει ότι τα καινοτόμα συστήματα είναι και κοινωνικά και δυναμικά (Lundvall, 2000). Είναι κοινωνικά με την έννοια ότι “βασίζονται πάνω σε ένα θεσμικό περιβάλλον δομημένο από νόμους, κοινωνικούς όρους, πολιτισμικά πρότυπα, συνήθειες, συμπεριφορές, τεχνικά πρότυπα κλπ. Είναι δυναμικά εξαιτίας των “οικονομικών ροών μεταξύ κυβέρνησης και ιδιωτικών οργανισμών.. ροών ανθρώπινου δυναμικού μεταξύ πανεπιστημίων, εταιρειών και κυβερνητικών εργαστηρίων, επίσης λόγω των ροών ρύθμισης που πηγάζουν από κυβερνητικές αρχές προς οργανισμούς καινοτομίας και τέλος, λόγω των διαχεομένων ροών γνώσης μεταξύ αυτών των φορέων γνώσης που σχετίζονται με την καινοτομία.

Κλειστά συστήματα ανθρώπινης γνώσης. Θα μπορούσε κάποιος να υποστηρίξει πως υπάρχουν ευδιάκριτα και κλειστά είδη γνώσεων ανάμεσα στους ανθρώπους. Π.χ. Οι ανθρωπολόγοι όπως ο Bourdieu (1997) εμμένουν αμετάκλητα στην θέση ότι οι κοινές πρακτικές που μοιράζονται την άρρητη γνώση είναι πιθανόν να διαλυθούν ή να εξαφανιστούν αν η γνώση τους ενσωματωθεί με τα σύγχρονα, κωδικοποιημένα συστήματα γνώσης. Τα στοιχεία που δομούν τα συστήματα της άρρητης γνώσης τείνουν να είναι αναξιόπιστα. Άλλοι συγγραφείς (Polanyi, Granovetter) αναγνώρισαν μορφές “παραδοσιακής” οργάνωσης όπως η αμοιβαιότητα η οποία όχι μόνο ευημερεί, αλλά επίσης έχει επιτυχία στον ανταγωνισμό στις σύγχρονες αγορές, όπως φαίνεται στις περιπτώσεις των βιομηχανικών περιοχών. Η απόλυτη απομόνωση από το εξωτερικό περιβάλλον είναι ειδική περίπτωση.

Ανοικτά συστήματα. Αναζητώντας είδη ειδικευμένης γνώσης, τότε θα πρέπει να εκτιμήσουν τις στρατηγικές της εξειδίκευσης στα πλαίσια των εξωτερικών απειλών της αγοράς και της ικανότητας σε ευκινησία, αναπροσαρμογή και πισωγύρισμα. Η τάση προς αυξανόμενη εξειδίκευση είχε ώς αποτέλεσμα την εξέλιξη των ειδικών, οι οποίοι αποκόμισαν τα οφέλη της διασυνοριακής τους δραστηριότητας και εφάρμοσαν ασυνήθιστες και ανήκουστες ενέργειες ζευγαρώματος. Αυτός ο περίεργος τρόπος κοινωνικοποίησης των ανθρώπων και η επιχειρηματικότητα τους ενισχύουν τη δεκτικότητα της ανθρώπινης γνώσης στις αλλαγές.

Ανοικτά ή κλειστά συστήματα σαν στρατηγικές επιλογές. Ο προσανατολισμός προς ανοικτά ή κλειστά συστήματα μπορεί να θεωρηθεί σαν μια προαιρετική στρατηγική βασισμένη σε ένα πλήθος παραγόντων. Έτσι η βασική επιχειρηματολογία για τη προτίμηση κλειστών συστημάτων είναι  Μείωση του κόστους εξωτερικών συναλλαγών. Αντί να γίνεται επένδυση κεφαλαίων σε συναλλαγές με εξωτερικές πηγές γνώσης το σύστημα μπορεί να εστιάσει σε μια δική του εξειδίκευση.  Αποφυγή εσωτερικής πολυπλοκότητας. Το κλείσιμο και η εξειδίκευση μπορεί να θεωρηθεί σαν μια στρατηγική για την αποφυγή της εσωτερικής πολυπλοκότητας, η οποία είναι απαραίτητο να μπορέσει να συσχετίσει και να ενσωματώσει την εξωτερική γνώση. Είναι καλύτερο και πιο αποτελεσματικό να το κάνουμε πίο απλό και να εστιάσουμε στην εξειδίκευση μιας στενής περιοχής.  Εξειδίκευση μπορεί να είναι κερδοφόρα. Η εξειδίκευση για τη λειτουργία των συστημάτων μπορεί να είναι κερδοφόρα στρατηγική, η οποία ανταμείβεται από την αγορά, καθώς οι ειδικοί είναι σε θέση να αποφύγουν τον ανταγωνισμό τιμών από άλλους, λιγότερο καταρτισμένους ανταγωνιστές.

Ανοικτά συστήματα. Έκθεση σε τυχαία γεγονότα. Ένα κλειστό σύστημα είναι σύστημα χωρίς γνώση για το περιβάλλον του. Μπορεί να εκθέτει σε τυχαία και γρήγορη καταστροφική απαξίωση που πυροδοτείται από την αγορά. Απώλεια της “προσαρμοσμένης ικανότητας”. Μια πολύ στενή εξειδίκευση μπορεί να μεγαλώσει το ρίσκο να ωθήσει το σύστημα σε ένα μοναδικό είδος, το οποίο χάνει την “επιλογή ζευγαρώματος” που μπορεί να είναι απαραίτητη, όταν ο θύλακας γίνεται απαρχαιωμένος.

Ο ορίζοντας. Αναθεωρώντας πιθανούς μελλοντικούς συνεταίρους και απειλές. Ο ορίζοντας είναι η γνώση που το σύστημα έχει εσωτερικά για το δικό του περιβάλλον. Ο ορίζοντας περιλαμβάνει πιθανούς μελλοντικούς συνεταίρους για συνεργασία και επιπλέον καθορίζει κάποιους άλλους σχετικούς με το σύστημα, καθώς επίσης και κάποια μορφή προσδοκίας των λειτουργιών των συνεταίρων, βασιζόμενος σε κάποια μορφή κατανόησης αυτών που προμηθεύουν, περιλαμβάνοντας και την ανάμνηση παλιών εμπειριών. Ένα σύστημα που είναι ικανό για μάθηση καταφέρνει να συνδυάσει τέσσερα στοιχεία.  Γνώση του περιβάλλοντος (ένας ορίζοντας), περιλαμβάνοντας τους πιθανούς συνέταιρους, καθώς επίσης απειλές και ευκαιρίες μη εκμεταλλεύσιμες προς το παρόν.  Προσδοκίες του περιβάλλοντος. Απλοποιημένες υποθέσεις στις οποίες βασίζεται.  Ανάμνηση παλιών εμπειριών. Η ανάμνηση περιλαμβάνει εμπειρίες παλιών γεγονότων. Δημιουργεί την ικανότητα να εισέλθει η απογοήτευση στο μέλλον, αν οι προσδοκίες δεν επιτευχθούν  Ικανότητα να αναγνωρίζει και να ενεργεί ενάντια στις απογοητεύσεις και να διορθώνει το λάθος ( Carayannis, et al. 2003).

Συστήματα καινοτομίας. Το σύστημα μπορεί να εμπλέκεται με την εξωτερική υπηρεσία σαν ένα άλλο σύστημα π.χ. Η γνώση μπορεί να περιλαμβάνει κάποιο είδος γνώσης των εσωτερικών πολυπλοκοτήτων του άλλου συστήματος. Επίσης είναι δυνατό να προβλέψει μια πιο συμμετοχική σχέση, η οποία θα αφορά μαι βαθύτερη διαδοχή συναγωνισμού, συνεξειδίκευσης και συν εξέλιξης. ( Garayannis, 1998) Σαν αποτέλεσμα της παγκόσμιας περιφερειακής και τομεακής φύσης, και της δυναμικής εξέλιξης της εξειδικευμένης γνώσης, κάποιος χρειάζεται να αντιμετωπίσει και να ανταπεξέλθει δύο αμοιβαία ισχυρές και συμπληρωματικές τάσεις Μίκρο- Μάκρο – η συμβίωση και η συν-εξέλιξη μιας από πάνω προς τα κάτω, σε εθνικό και πολυ-εθνικό επίπεδο επιστήμης, δημόσιων πολιτικών τεχνολογίας και καινοτομίας, τεχνολογικών παραδειγμάτων και θεσμικών αλληλοσυμπληρώσεων καθώς επίσης και από κάτω προς τα πάνω τεχνολογική ανάπτυξη πρωτοβουλιών για απόκτηση γνώσης από τον ιδιωτικό τομέα. Ταξινόμηση του ανταγωνιστικού πεδίου. Των περιφερειών παγκοσμίως μέσω της διάχυσης της τεχνολογίας και της υιοθέτησης που συνοδεύεται και συμπληρώνεται από τη διαμόρφωση και την έξαρση πολυδιάστατης πολυ-πλευρικής πολυ-σχηματικής και πολύ-κομβικής διαχωριστικής απόστασης ή χάσματος.

Δυναμική συστημάτων. Η δυναμική συστημάτων ασχολείται με τη δημιουργία προτύπων, με τα οποία περιγράφουμε με ικανοποιητική προσέγγιση τη λειτουργία πραγματικών συστημάτων παρέχοντας τη δυνατότητα της μελέτης της δυναμικής συμπεριφοράς. Τα πολύπλοκα συστήματα μπορούν να ορισθούν ως “τα συστήματα που συνήθως αποτελούνται από μεγάλο αριθμό δυνατών αλληλεπιδρώντων οντοτήτων, ή παραγόντων, η κατανόηση των οποίων απαιτεί την ανάπτυξη, ή τη χρήση νέων επιστημονικών εργαλείων, μη γραμμικών προτύπων, περιγραφές μη ισορροπίας και υπολογιστικές προσομοιώσεις.

Διαμόρφωση προτύπων στην Δυναμική Συστημάτων. Το μαθηματικό πρότυπο είναι ένα ομοίωμα του συστήματος με τη βοήθεια του οποίου μπορούμε να πειραματιστούμε, σε ότι αφορά τη δομή και τους κανόνες λειτουργίας του συστήματος (Γεωργιάδης, 2006). Στο πρώτο στάδιο διαμορφώνεται το διάγραμμα επιρροής του συστήματος, ενώ στο δεύτερο στάδιο διαμορφώνεται το διάγραμμα ροής του συστήματος. Η μεθοδολογία διαμόρφωσης δυναμικών προτύπων με τη χρήση της θεωρίας Δυναμικής Συστημάτων ακολουθεί τα παρακάτω στάδια. Ανάλυση του προβλήματος. Σε αυτό το στάδιο πρώτα αναγνωρίζεται το πρόβλημα που πρέπει να μελετηθεί. Στην συνέχεια ορίζεται το σύστημα αναγνωρίζοντας τα στοιχεία που συνθέτουν το εσωτερικό του περιβάλλον και επιλέγοντας για κάθε ένα στοιχείο ξεχωριστά τις κρίσιμες ιδιότητες του.

Διαμόρφωση προτύπων στην Δυναμική Συστημάτων. Η οριοθέτηση του εσωτερικού περιβάλλοντος πρέπει να γίνεται με τέτοιο τρόπο ώστε να συμπεριλαμβάνονται στο σύστημα τα στοιχεία και οι ιδιότητες που σχετίζονται με το σκοπό του εξεταζόμενου προβλήματος. Στην συνέχεια, προκαθορίζεται ο χρονικός ορίζοντας επίλυσης του προτύπου. Σημαντική προυπόθεση κατά την οριοθέτηση του συστήματος είναι να λαμβάνονται υπόψη τα ποσοτικά στοιχεία που μεταβάλλονται με το χρόνο, οι δυνάμεις που δημιουργούν μεταβολές στις ιδιότητες των στοιχείων και οι σημαντικές αναδράσεις που υπάρχουν μεταξύ των στοιχείων. Με τις αναδράσεις εξασφαλίζεται ότι τα συστήματα που σχεδιάζονται είναι κλειστά, γεγονός που αποτελεί προυπόθεση για τη μελέτη της συμπεριφοράς δυναμικών συστημάτων.

Διαμόρφωση προτύπων στην Δυναμική Συστημάτων. Αποτύπωση της λειτουργίας του συστήματος. Σε αυτό το στάδιο αρχικά αναζητούνται τα αίτια που εξηγούν την προβληματική συμπεριφορά του συστήματος. Στην συνέχεια διαμορφώνεται η υπόθεση που εξηγεί την υφιστάμενη δυναμική συμπεριφορά του συστήματος ως ενδογενή συνέπεια των αναδράσεων που υπάρχουν σε αυτό. Τέλος, αποτυπώνεται η λειτουργία του συστήματος με βάση τις κρίσιμες μεταβλητές, τις αρχικές συνθήκες, την κατάσταση αναφοράς και τα υπόλοιπα διαθέσιμα στοιχεία, με τη χρήση συγκεκριμένων εργαλείων όπως τα διαγράμματα επιρροής και ροής. Δημιουργία κώδικα προτύπου. Σε αυτό το στάδιο δημιουργείται ο κώδικας του πρότυπου, χρησιμοποιώντας ειδικές προσομοιωτικές γλώσσες προγραμματισμού. Ο κώδικας αυτός περιλαμβάνει τις μαθηματικές σχέσεις που προσδιορίζουν τη δομή και τους κανόνες λειτουργίας του συστήματος, τις εκτιμήσεις των τιμών των παραμέτρων που χρησιμοποιούνται, τις αρχικές συνθήκες των μεταβλητών του συστήματος και τους μηχανισμούς ανάδρασης.

Διαμόρφωση προτύπων στην Δυναμική Συστημάτων. Έλεγχος του προτύπου. Στο στάδιο αυτό ελέγχεται η αξιοπιστία του προτύπου. Πιο συγκεκριμένα ελέγχεται αν το πρότυπο αναπαριστά σε ικανοποιητικό βαθμό την πραγματική συμπεριφορά του συστήματος και επίσης ελέγχεται αν το πρότυπο δίνει ρεαλιστικά αποτελέσματα, ακόμη και σε ακραίες συνθήκες λειτουργίας. Επίσης, διερευνάται η ευαισθησία της συμπεριφοράς του προτύπου σε αλλαγές των τιμών των παραμέτρων του. Σχεδίαση εναλλακτικών πολιτικών και αξιολόγηση αποτελεσματικότητας. Στό στάδιο αυτό το πρότυπο χρησιμοποείται για τον έλεγχο της αποτελεσματικότητας εναλλακτικών πολιτικών για την αντιμετώπιση του εξεταζόμενου προβλήματος. Οι πολιτικές αυτές αφορούν είτε τη διαφοροποίηση μέρους ή του συνόλου των κανόνων λειτουργίας του συστήματος, είτε στη διαφοροποίηση ή στην αλλαγή της στρατηγικής που υλοποιείται, είτε στην διαφοροποίηση, ή στην αλλαγή της δομής του συστήματος.

Διαμόρφωση προτύπων στην Δυναμική Συστημάτων. Η δομή της προσέγγισης με δυναμική συστημάτων (Towill, 1995) Εφοδιαστική Αλυσίδα Κλειστού Βρόγχου Σκοπός Οριοθέτηση Συστήματος Διαγρ Επιρροής Διάγραμμα Ροής Τεχνικές Προσομοίωσης Επικύρωση Προτύπου Σενάρια “what if” Τεχνικές Ελέγχου Τεχνικές Στατιστικής

Δημιουργία Προϊόντων για το μέλλον. Το κλειδί για τη δημιουργία καινούργιων στην αγορά προϊόντων είναι η ικανότητα να κοιτάει κάποιος το μέλλον και να βλέπει ποια θα είναι η “αρένα” εργασίας της επιχείρησης. Για να το κάνει αυτό πρέπει να καταγράψει τις τάσεις στο περιβάλλον της επιχείρησης του. Αυτές θα δώσουν τις ιδέες για το μέλλον. Πρέπει να ψάξει στην μελλοντική του αγορά Οικονομικό περιβάλλον. Πολιτικό περιβάλλον. Το κανονιστικό και νομοθετικό περιβάλλον. Το δημογραφικό και κοινωνικό περιβάλλον. Οι συνθήκες αγοράς. Το προφίλ και οι συνήθειες πελατών. Το ανταγωνιστικό περιβάλλον. Η τεχνολογική ανάπτυξη. Παραγωγικές διαδικασίες και ικανότητες. Το περιεχόμενο του προϊόντος και τα χαρακτηριστικά του. Οι πωλήσεις/μέθοδοι μάρκετινγκ. Η αποστολή/μέθοδοι διανομής/οι μέθοδοι συστημάτων Οι άνθρωποι οικονομικοί και φυσικοί πόροι.

Οι τάσεις και αυτοί που τις παρακολουθούν. Εδώ είναι μερικά παραδείγματα επιχειρήσεων που έχουν παρακολουθήσει τις τάσεις- και στρέφουν την προσοχή τους στις επιτυχίες της επιχείρησης. Fermo Jaeckle. Η φίρμα της Jaeckle είναι η μόνη φίρμα στις ΗΠΑ σε θέση να πουλά Ευρωπαϊκού τύπου τυρία από 20 εώς 75 cents φθηνότερα από τους ανταγωνιστές (εξαιτίας της οικονομίας του συναλλάγματος) Τα μηχανάκια Montague. Η επιχείρηση του Cambridge της Μασαχουσέτης εκμεταλλευόμενη τις νέες παραγωγικές διαδικασίες που δημιουργούν υψηλή τεχνολογία, χαμηλής αξίας υλικά, ανακάλυψε ένα ποδήλατο το οποίο “τυλίγεται”. Αυτό απευθύνεται σε ένα προφίλ-πελατών στους οποίους άρεσε να κάνουν ποδήλατο, αλλά οι οποίοι δεν είχαν αρκετό αποθηκευτικό χώρο στα αυτοκίνητα ή στα διαμερίσματα τους. Τάση για διαφοροποίηση της αγοράς. Ίσχυε το ρητό του Herny Ford “οποιοδήποτε χρώμα αρκεί να είναι μαύρο” Στην Ιαπωνία για παράδειγμα ένας πελάτης μπαίνει στην εμπορευματοποιημένη Toyota τη Δευτέρα, δίνοντας παραγγελία για το αμάξι που αυτός θέλει και την Παρασκευή παραδίδεται ένα αμάξι φτιαγμένο όπως αυτός θέλει, με τις ιδιαιτερότητες του αγοραστή.

Οι τάσεις και αυτοί που τις παρακολουθούν. Η Castrol Oil είναι ένα παράδειγμα επιχειρήσεων η οποία αναγνωρίζει την τάση της ανομοιομορφία της αγοράς. Η Castrol προσφέρει 3000 διαφορετικές φόρμουλες λαδίου, που η κάθε μια ταρίαζει σε συγκεκριμένες απαιτήσεις. Οι πελάτες μπορούν να ανακαλύψουν τα μειονεκτήματα στα προϊόντα τα οποία χρησιμοποιούν τώρα. Παρόλα αυτά, δεν μπορούν να ανακαλύψουν τις μελλοντικές τάσεις και να τις μετατρέψουν σε ανάγκες.