Τμήμα Διεθνών και Ευρωπαϊκών Οικονομικών Σπουδών, Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, 8 ο εξάμηνο, Διάλεξη 18 η, 27/5/2016 Διδάσκουσα: Ασημίνα Χριστοφόρου ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΚΑΙ ΔΙΑΡΘΡΩΤΙΚΕΣ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ ΔΕΥΤΕΡΟΣ ΚΥΚΛΟΣ, ΕΝΟΤΗΤΑ ΙV: ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΤΗΣ ΕΝΩΣΗΣ

2 ΔΙΑΛΕΞΗ 18: ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ Ι. ΔΟΜΗ ΤΗΣ ΔΙΑΛΕΞΗΣ Τι είναι το ΕΣΠΑ ; Ποια είναι η δομή του και από ποιες αρχές διέπεται;

3 ΔΙΑΛΕΞΗ 18: ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΕΘΝΙΚΟ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΑΝΑΦΟΡΑΣ ( ) Α. ΓΕΝΙΚΑ 1.Τα στοιχεία που πρέπει να περιλαμβάνει το Εθνικό Στρατηγικό Πλαίσιο Αναφοράς είναι: α. Εταίροι και φορείς που συμμετείχαν στη σύνταξη του πλαισίου αναφοράς β. Μία ανάλυση της κοινωνικο-οικονομικής κατάστασης, των αδυναμιών και δυνατοτήτων των περιοχών γ. Προσδιορισμός των στόχων και κατευθύνσεων της στρατηγικής δ. Διασύνδεση με τις προτεραιότητες της στρατηγικής της Λισσαβόνας ε. Προσθετικότητα και σχέδια για ενίσχυση της αποτελεσματικότητας της διαχείρισης

4 ΔΙΑΛΕΞΗ 18: ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ Β. ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΕΣΠΑ Σύμφωνα με τις σχετικές αποφάσεις και κανονισμούς της Πολιτικής Συνοχής την περίοδο αυτή, το ΕΣΠΑ της Ελλάδας περιλαμβάνει: α. Διαδικασία διαβούλευσης και κατάρτισης του ΕΣΠΑ και των Επιχειρησιακών Προγραμμάτων – ρόλος εταίρων/φορέων στη σύνταξη του ΕΣΠΑ β. Σύνοψη της κοινωνικοοικονομικής ανάλυσης γ. Ανάλυση SWOT – μέθοδος που εφαρμόστηκε για την αξιολόγηση των αδυναμιών και δυνατοτήτων των περιφερειών δ. Η στρατηγική της ανάπτυξης για την περίοδο – προσδιορισμός των στόχων και των κατευθύνσεων ε. Συνέπεια της στρατηγικής του ΕΣΠΑ με την Πολιτική Συνοχής και την στρατηγική της Λισσαβόνας στ. Επιχειρησιακά Προγράμματα, προσθετικότητα, μηχανισμοί – προβλέψεις για ενίσχυση της αποτελεσματικότητας της διαχείρισης

5 ΔΙΑΛΕΞΗ 18: ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ Διαδικασία διαβούλευσης και κατάρτισης του ΕΣΠΑ 1. Φορείς: εταιρική σχέση και διαφάνεια Υπουργείο Οικονομίας και Οικονομικών (ΥΠΟΙΟ), αρμόδια Υπουργεία, περιφερειακές και τοπικές αρχές, πολιτικές και κοινωνικές ομάδες σε εθνικό και περιφερειακό επίπεδο Διυπουργική Επιτροπή Συντονισμού και Χάραξης Πολιτικής Αναπτυξιακού Προγραμματισμού Ομάδα Σχεδιασμού και Κατάρτισης Αναπτυξιακού Προγραμματισμού , Επιστημονική – Οργανωτική Γραμματεία Σχεδιασμού του ΕΣΠΑ, του ΥΠΟΙΟ Ομάδες Σχεδιασμού Προγραμμάτων Υπουργείων και Περιφερειών, με προσωπικό των υφιστάμενων Διαχειριστικών Αρχών, των Υπουργείων και των Περιφερειών που υποστηρίζονται από εξωτερικούς εμπειρογνώμονες Στην πλειονότητα των ενεργειών συμμετείχαν ως παρατηρητές ή εισηγητές, εκπρόσωποι των Υπηρεσιών της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Κατάλογος κύριων συναντήσεων:

6 ΔΙΑΛΕΞΗ 18: ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ Εισροές και μεθοδολογία κατάρτισης του ΕΣΠΑ Στρατηγικές Κατευθυντήριες Γραμμές για την Πολιτική Συνοχή βάσει των Κανονισμών του 2006 Αναθεωρημένη στρατηγική της Λισσαβόνας (2006) Εθνικό Πρόγραμμα Μεταρρυθμίσεων για την Ανάπτυξη και την Απασχόληση (παρουσιάζεται στην Επιτροπή) (2005) Επικαιροποιημένο Πρόγραμμα Σταθερότητας και Ανάπτυξης (υποβάλλεται στην Επιτροπή για την παρακολούθηση των δημοσιονομικών και το συντονισμό των οικονομικών πολιτικών) (2005) Έκθεση Γενικής Μελέτης Προοπτικών Ανάπτυξης της Ελλάδας (2005) Ευρωπαϊκή Στρατηγική για την Απασχόληση

7 ΔΙΑΛΕΞΗ 18: ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ Σύνοψη κοινωνικο-οικονομικής ανάλυσης 1. Μακροοικονομικές εξελίξεις Παρά τους ταχύτερους ρυθμούς ανάπτυξης, το κατά κεφαλήν ΑΕΠ της χώρας υπολείπεται του μέσου της ΕΕ-15 Περιορισμένη αύξηση της απασχόλησης – ακολουθεί λεπτομερέστερη ανάλυση Πληθωρισμός σε χαμηλά επίπεδα Έλλειμμα δημοσιονομικό < 3% ως ποσοστό ΑΕΠ Πρόβλημα με ισοζύγιο πληρωμών λόγω χαμηλής ανταγωνιστικότητας- υπάρχει ολόκληρο τμήμα που ακολουθεί σχετικά με την ανταγωνιστικότητα (άλλωστε, ευρύτερος στόχος «ανταγωνιστικότητα και απασχόληση») 2. Διάρθρωση της ελληνικής οικονομίας – τάσεις στους επιμέρους τομείς οικονομικής δραστηριότητας (μεταποίηση, τουρισμός και ναυτιλία, αγορά κεφαλαίων, υποδομές και υπηρεσίες μεταφορών, ενέργεια) 3. Εκπαίδευση, έρευνα και τεχνολογική ανάπτυξη

8 ΔΙΑΛΕΞΗ 18: ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ Κοινωνική συνοχή Εισοδηματικές ανισότητες/ δαπάνες κοινωνικής προστασίας Υγεία Κοινωνική ενσωμάτωση (μαζική και όχι προνομιακή πρόσβαση σε υπηρεσίες πρωτοβάθμιας κοινωνικής φροντίδας) 5. Περιβάλλον 6. Περιφερειακή ανάλυση οικονομικών επιδόσεων και εξελίξεων: με εξαίρεση τα δύο μητροπολιτικού χαρακτήρα κέντρα, Αθήνα και Θεσσαλονίκη, ίσως και τις περιοχές εγγύτερα σε αυτά, αλλά ειδικά σε σχέση με την ευρωπαϊκή πραγματικότητα των Περιφερειών, οι υπόλοιπες περιφέρειες της χώρας δε διαθέτουν κρίσιμη μάζα σε επίπεδο χωρικού, πληθυσμιακού, παραγωγικού και τεχνολογικού δυναμικού για την αποτελεσματική αντιμετώπιση των διαρθρωτικών προβλημάτων.

9 ΔΙΑΛΕΞΗ 18: ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ Ανάλυση SWOT (Strengths, Weaknesses, Opportunities and Threats) 1.Η χρήση της τεχνικής αυτής κατά τη διαδικασία στρατηγικού σχεδιασμού συνίσταται στη συστηματική, εμπεριστατωμένη και κωδικοποιημένη καταγραφή της υφιστάμενης αναπτυξιακής κατάστασης και των σχετικών τάσεων. 2.Χρησιμοποιείται στο μάρκετινγκ για τις επιχειρήσεις, αλλά εφαρμόζεται και στην περιφερειακή ανάλυση για τον εντοπισμό και την καταγραφή των ενδογενών αδυναμιών και δυνατοτήτων, καθώς και των εξωγενών ευκαιριών και απειλών των περιφερειακών οικονομιών.

10 ΔΙΑΛΕΞΗ 18: ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ Στοιχεία εσωτερικού περιβάλλοντος (εντός της χώρας, περιφέρειας) Ισχυρά σημεία (Strengths): αναπτυξιακοί συντελεστές που συμβάλλουν στην αξιοποίηση των ευκαιριών και την αντιμετώπιση των απειλών Αδυναμίες (Weaknesses): αναπτυξιακοί παράγοντες που υπονομεύουν την ανταγωνιστική θέση της χώρας ή παρεμποδίζουν την αξιοποίηση των ευκαιριών Στοιχεία του εξωτερικού περιβάλλοντος (εκτός της χώρας, περιφέρειας) Ευκαιρίες (Opportunities): εξωγενής συνθήκη που ευνοεί την τόνωση της ζήτησης στη χώρα ή που συντελεί στη διαμόρφωση συγκριτικού πλεονεκτήματος Απειλές (Threats): πρόκληση εξαιτίας μη ευνοϊκών τάσεων και ασκεί αρνητική επίδραση στην αναπτυξιακή θέση της χώρας

11 ΔΙΑΛΕΞΗ 18: ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ Στρατηγική ανάπτυξης α. Συνολική προσέγγιση β. Θεματικές προτεραιότητες – προγράμματα  επένδυση στον παραγωγικό τομέα της οικονομίας  κοινωνία της γνώσης και καινοτομία  απασχόληση και κοινωνική συνοχή  θεσμικό περιβάλλον  ελκυστικότητα σε επενδύσεις, εργασία, όρους διαβίωσης γ. Περιφερειακή διάσταση δ. Χωρικές προτεραιότητες  βιώσιμη ανάπτυξη  διασυνοριακή συνεργασία

12 ΔΙΑΛΕΞΗ 18: ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ Συνέπεια της στρατηγικής του ΕΣΠΑ με την Πολιτική της Συνοχής και τη Στρατηγική της Λισσαβ;oνας Οι Στρατηγικές Κατευθυντήριες Γραμμές της ΕΕ για την Συνοχή {απόφαση Συμβουλίου 2006}, μέσω της ενίσχυσης της ανάπτυξης και της απασχόλησης: 1.παρέχουν στα κράτη μέλη και τις περιφέρειες ενδεικτικές κοινοτικές προτεραιότητες 2.υπογραμμίζουν την ανάγκη ενίσχυσης των συνεργειών μεταξύ της Πολιτικής Συνοχής, των εθνικών και περιφερειακών προτεραιοτήτων και της στρατηγικής της Λισσαβόνας και 3.ενισχύουν την υιοθέτηση της Πολιτικής Συνοχής από τις περιφερειακές και τοπικές αρχές, τους κοινωνικούς εταίρους και άλλους εμπλεκόμενους παράγοντες.