5 ο μάθημα Εσπεριδοειδών Νεραντζιά, Κιτριά, Περγαμόντο, Λιμεττία, Φράπα, Κουμ κουάτ

Καταγωγή: Ν.Α.Κίνα Δέντρο: πυκνή βλάστηση, ορθόκλαδο  περισσότερα αγκάθια από πορτοκαλιά  πιο ανθεκτικό σε ψύχος κι αντίξοα εδάφη Φύλλα: με χαρακτηριστικό και ευχάριστο άρωμα  πιο οξύληκτα φύλλα από πορτοκαλιά  πιο πλατύ πτερύγιο Άνθη: πολλά, ευώδη = για παραγωγή αιθέριου ελαίου (νερολίνη) Nεραντζιά (C. aurantium ) = ΠΙΚΡΟ ΠΟΡΤΟΚΑΛΙ

 ΚΑΡΠΟΙ μέτριοι, χρώματος ερυθροπορτοκαλί, παραμονή για πολλούς μήνες πάνω στο δέντρο, με πολύ μεγάλη οξύτητα (λόγω κιτρικού) και πολύ μεγάλη πικράδα (λόγω νεοεσπεριδίνης), με φλοιό τραχύτερο του πορτοκαλιού  ΧΡΗΣΗ: κυρίως  Καρπός: σε ζαχαροπλαστική, ως προσθετικό ποτών, αναψυκτικών, ηδύποτων...  Δέντρο: ως καλλωπιστικό  Σπορόφυτο: ως υποκείμενο άλλων εσπεριδοειδών. Επιλογές ως υποκείμενα (Brazilian, African, Robidoux, Standard κ.α..) από απογαμικά έμβρυα Nεραντζιά (C. aurantium):

Seville: πληθυσμός ατόμων, με  ζωηρή βλάστηση  απουσία αγκαθιών και  παραγωγικότητα Καρπός: πολλά σπέρματα, στρογγυλωπός, ελαφρά πεπλατυσμένος στους δύο πόλους, μέσος ως μεγάλος,  με παχύ και ανώμαλο (ελαφρώς ως πολύ) φλοιό,  τοιχώματα σκελίδων πολύ σκληρά.  ωριμάζει Ιανουάριο με Φεβρουάριο.  πολύ όξινος και πολύ πικρός = για μαρμελάδες, αιθέριο έλαιο, γλυκά κουταλιού (πράσινος και μικρός) Πολλαπλασιάζεται με σπόρο Nεραντζιά (C. aurantium): ΠΟΙΚΙΛΙΕΣ

Καταγωγή: Ν.Α. Ασία (Ινδία, Βιρμανία, Ιμαλάϊα). Από τα πρώτα εσπεριδοειδή στη Μεσόγειο, έχασε τη δημοτικότητα του με την εμφάνιση των άλλων, ιδίως του λεμονιού (σημαντικός στη διάδοση ο Μ. Αλέξανδρος) Θεόφραστος: οι καρποί δεν τρώγονται, φύλλα: σκωροαπωθητικό, βελτιωτικό αναπνοής καρπός (πολτός ή σπόροι + κρασί): αντίδοτο για δηλητήριο Πλίνιος: τρώγονται με ξίδι (;) μάσημα σπόρων από τις έγκυες: αντίδοτο για ναυτίες Κιτριά (C. medica):

Στενή συγγένεια με λεμονιά = πολλά υβρίδια με ενδιάμεσα χαρακτ/κά Αντέχει στο κρύο λιγότερο από τα πιο πολλά εσπεριδοειδή, αλλά τα φύλλα και οι καρποί ευπαθή σε υψηλές θερμοκρασίες: θέλει υδάτινους όγκους κοντά Καλλιεργείται στην Κρήτη (Μυλοπόταμος) Κιτριά (C. medica): καλλιέργεια Στη συγκομιδή: κόψιμο στη μέση, αφαίρεση σάρκας / φλοιού συντήρηση σε θαλασσινό νερό (για 1 μήνα περίπου). Μετά ξέπλυμα και τοποθέτηση σε άλμη για χρήση σε βιοτεχνίες ζαχαροπλαστικής

Κιτριά (C. medica): καρπός ΙΔΙΑΙΤΕΡΟΤΗΤΑ ΚΙΤΡΟΥ: Το κύριο περιεχόμενο των καρπών = ο παχύς άσπρος φλοιός (albedo) που δεν αποκολλάται εύκολα, ενώ η σάρκα είναι πολύ ξηρή, με ελάχιστο ανούσιο χυμό. Χρήσεις του άσπρου φλοιού (albedo) γλασαρισμένος με ζάχαρη για μαρμελάδα (Ιράν) για τουρσί και κονσέρβες (Ν.Ινδία) για «κορεατικό τσάι» (yujacha) αιθέριο έλαιο του (στο flavedo) ως αντιβιοτικό τελετουργικό σύμβολο σε Εβραίους («γιορτή αρτοφοριών»)

Α) ΜΕ ΟΞΙΝΗ ΣΑΡΚΑ: Κιτριά (C. medica): ΠΟΙΚΙΛΙΕΣ Ελληνικό κίτρο: Καρπός μέτριος ως μεγάλος, περίπου κυλινδρικός, με θηλή στην κορυφή, με παχύ φλοιό και ομαλή επιφάνεια, πολύ καλής ποιότητας. Διαμάντι: Ιταλική, πολύ καλής ποιότητας. Καρπός μέτριος ως μεγάλος, με παχύ φλοιό και ομαλή επιφάνεια. Β) ΜΕ ΜΗ ΟΞΙΝΗ ΣΑΡΚΑ  Κίτρο Κορσικής: Καρπός κυλινδρικός, μεγάλος, παχύς φλοιός και τραχύς Γ) ΜΕ ΤΗ ΛΙΓΟΤΕΡΗ ΣΑΡΚΑ  Το χέρι του Βούδα

Προέλευση: Ίσως υβρίδιο Νεραντζιά Χ Γλυκολιμεττία Παλαιστίνης Υποκείμενο: κυρίως Νεραντζιά Δέντρο: μέσης ζωηρότητας, πλαγιόκλαδο, χωρίς αγκάθια, ανθίζει 1 φορά /έτος (Απρίλη ή Μάη) Περγαμόντο (C. bergamia) Καρπός: μοιάζει στο σχήμα με λεμόνι, μικρός ως μέσος, σκληρός, πάρα πολλά σπέρματα, φλοιός παχύς, κιτρινοπορτοκαλί, λείος ή ελαφρώς κυματιστός, με χαρακτηριστικό αιθέριο έλαιο, σάρκα χρυσαφί, πολύ όξινη, πολύ πικρή, πολύ χυμώδης

Χρήση: για το αιθέριο έλαιο του (από φλοιό καρπού, αλλά και φύλλα και βλαστούς), σε καλλυντικά και αρώματα Τόπος καλλιέργειας: σχεδόν αποκλειστικά στην Καλαβρία, λίγο σε περιοχές στην Τουρκία, Ν. Αφρική κ.α. Περγαμόντο (C. bergamia) ΠΟΙΚΙΛΙΕΣ: 3 στην Ιταλία, διαφέρουν ως προς την απόδοση και ποιότητα του αιθέριου ελαίου που παράγουν: Castagnaro, Fantastico, Feminello

1. C. aurantifolia: των Δυτικών Ινδιών, ή Μεξικάνικη ή Αντιλλών, ή Key lime 2. C. latifolia: Όξινη ή υπόξινη Λιμεττία, Περσική ή Ταϊτινή, ή Bears Lime 3. C. limettiodes: Γλυκο- Λιμεττία, Ινδική ή Παλαιστίνης, ή Sweet Lime Λιμεττία (LIME)

Η «πραγματική λιμεττία»: Για παραγωγή χυμού Προέλευση: Μαλαισία, Διάδοση: παντού Δέντρο: μέσου μεγέθους, θαμνώδες, πολλά μικρά αγκάθια Πολύ ευαίσθητη στο κρύο, ανθεκτική σε αντίξοα εδάφη Πολλαπλασιάζεται: με σπόρο Καρπός: ΜΕ ΣΠΕΡΜΑΤΑ, σαν άγουρο λεμόνι,στρογγυλωπός, μικρός, με μικρή θηλή + λεπτό λαιμό  φλοιός: λείος, χαρακτηριστικό άρωμα, πρασινοκίτρινος ή κίτρινος (συγκομιδή σκούρος πράσινος)  σάρκα: ανοιχτοπράσινη, τρυφερή, πολύ χυμώδης, όξινη (όσο και των λεμονιών)  πλήρως ώριμος πέφτει από το δέντρο 1. C. aurantifolia: Λιμεττία των Δυτικών Ινδιών ή Μεξικάνικη

Δέντρο: πιο ζωηρό από την ινδική, δεν φέρει αγκάθια, αντέχει στο κρύο πιο πολύ από πριν, λιγότερο από λεμονιά Καρπός: ΑΣΠΕΡΜΟΣ 2. C. latifolia: Όξινη ή υπόξινη Λιμεττία, Περσική ή Ταϊτινή Καρπός: ΠΟΛΥΣΠΕΡΜΟΣ (≥ 15 σπέρμ.) ΜΕ ΤΑ ΛΙΓΟΤΕΡΑ ΟΞΕΑ (1% αντί 6%) Κύρια χρήση: ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΟ, ιδίως σε πορτοκαλιές Shamouti 3. C. limettiodes: Γλυκο- Λιμεττία (Sweet Lime) ή Παλαιστίνης

Όχι συγγένεια με τη λιμεττία, ενδιαφέρουν την Απω Ανατολή  Είδος Υuzu (C. junos): στην Ιαπωνία, αντέχει στο κρύο >> από μανταρινιά  ως υποκείμενο και ως καλλωπιστικό  Καρπός πολύσπερμος (τώρα και επιλογές ολιγόσπερμες), μικρός, στρογγυλός,  φλοιός ανομοιόμορφα κίτρινος, πολύ χοντρός, αυτός ενδιαφέρει κυρίως (όχι η σάρκα)  Υβρίδια Kabosu και Sudachi (C. sphaerocarpa) (C.sudachi): 4. Άλλα μικρού μεγέθους όξινα εσπεριδοειδή :

Το πιο τροπικό - Προέλευση: Ν.Κίνα Αυτόστειρο, με γόνιμη γύρη ως 150 σπέρματα Φύλλα: τα πιο μεγάλα από Ε Βλαστοί: με αγκάθια  Φράππα και Γκρέιπφρουτ πολύ συγγενικά 3 τύποι Φράππας:  Ταϋλανδέζικος  Κινέζικος  Ινδονησιακός Φράππα (C. grandis): Pummelo

Ταϋλανδέζικος Τύπος:  Πολλές καρποφορίες / έτος στην Ταϋλάνδη  Μικρότερος καρπός όλων  Καλύτερης ποιότητας  Αιματόσαρκη Chandler, Kao Panne, κ.α. Κινέζικος Τύπος:  Οι πιο γνωστές ποικιλίες Mato, Shatinyu, Goliath (Ισραήλ) Ινδονησιακός Τύπος:  Πολύ διαδεδομένος  Μεγαλύτερος καρπός όλων, στρογγυλός  Melogolg, New Zealand, Grapefruit, Ugli κ.α. Φράππα (C. grandis): Pummelo

μεγάλος ως πολύ μεγάλος (ως και 10 κιλά), στρόγγυλος ως απιόσχημος, φλοιός πολύ λείος ως ανώμαλος, με πράσινα στίγματα (=οι ελαιογόνοι αδένες, που μπορεί να εξέχουν από τον φλοιό), παχύς, μαλακός, εύκολα αποχωρίζεται, albedo λευκό ή ροζ σάρκα λευκή ως πολύ κόκκινη, με ευχάριστη ιδιαίτερη γεύση, πολύ όξινη ως υπόπικρη Φράππα (C. grandis): καρπός

F. margarita (ωοειδές Νagami) F. japonica (στρογγυλό Marumi) F. crassifolia (μεγάλο στρογγυλό Meiwa) F. hindsii (καλλωπιστικό) Δέντρα μικρά (θάμνοι), πυκνή βλάστηση, πολύ ανθεκτικά σε Χ.Θ. (λόγω μακρού ληθάργου, φθινόπωρο ως άνοιξη) Καρπός: χρυσοκίτρινος, μικρός, άσπερμος, αρωματικός, με μεγάλες ποσότητες πηκτίνης, τρώγεται με το φλοιό Στην Ελλάδα σε Κέρκυρα (από τον άγγλο Μέρλιν) Χρήση: για λικέρ / ζαχαροπλαστική, αλλά και ως καλλωπιστικό Κουμ κουάτ (Fortunella sp)

Σε Μαρόκο, Ισραήλ, Βραζιλία, ΗΠΑ και Κέρκυρα Πολλ/σμός με εμβολιασμό σε νεραντζιά (ενδιάμεσα πορτοκαλιά, λεμονιά ή γκρέιπφρουτ...) Απαιτητικό σε θρεπτικά στοιχεία Η πιο όψιμη άνθηση (Αύγουστο), ωριμάζει Δεκέμβρη, συγκομίζεται ως τον Μάρτιο Καρπός ωοειδής, ελαφρά πλατύτερο στο αντίθετο από το ποδίσκο άκρο, φλοιός λείος, καλά χρωματισμένος, με την πιο έντονη οσμή, σάρκα με 4-5 σκελίδες, 2-5 σπέρματα. Χυμός όξινος, αλλά σε συνδυασμό με το μυρωδάτο φλοιό και το γλυκό αlbedo, δίνει πολύ ευχάριστη γεύση α) Ωοειδές Κουμκουάτ Nagami (F. margarita)

 Πολύ λίγο σε Μεσόγειο και ΗΠΑ  Με τα περισσότερα αγκάθια και τα μικρότερα φύλλα  Λιγότερο ανθεκτικό στο ψύχος  Καρπός στρόγγυλος ως ωοειδής, μικρότερου μεγέθους, φλοιός λεπτός, καλά χρωματισμένος και λείος. 6-7 σκελίδες και 3 σπέρματα. β) Στρογγυλό Κουμκουάτ Marumi (F. japonica)

F.margarita X F. japonica. Κυρίως στην Ανατολή Χωρίς αγκάθια Το πιο ανθεκτικό στο ψύχος Καρπός Με τα καλύτερα οργανοληπτικά χαρακτηριστικά 7 σκελίδες, χοντρά τοιχώματα, σχεδόν χωρίς χυμό ( γι αυτό φαίνεται η πιο γλυκιά) γ) Μεγάλο Στρογγυλό Κουμκουάτ Meiwa (F. crassifolia)

Limequats  Από διασταύρωση όξινης Μεξικάνικης Λιμμετίας και Κουμκουάτ  3 γνωστές ποικιλίες: Eustis και Lakeland (από στρόγγυλο κουμκουάτ), οι πιο διαδεδομένες Tavares (από ωοειδές κουμκουάτ), πολύ σπάνιο  Συνήθως χρησιμοποιούνται ως καλλωπιστικά φυτά, μόνο τελευταία εμφανίζονται στην αγορά κάποιοι καρποί ΕΙΔΗ ΕΣΠΕΡΙΔΟΕΙΔΩΝ