ΕΓΚΛΗΜΑΤΟΛΟΓΙΑ ΔΙΔΑΣΚΟΝΤΕΣ: ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ ΔΗΜΟΠΟΥΛΟΣ, ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΣΥΚΙΩΤΟΥ, ΕΠΙΚΟΥΡΗ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΚΟΣΜΑΤΟΣ, ΛΕΚΤΩΡ 1

ΕΓΚΛΗΜΑΤΟΛΟΓΙΑ ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟ: ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ ΔΗΜΟΠΟΥΛΟΣ ΕΙΣΗΓΗΣΕΙΣ ΕΓΚΛΗΜΑΤΟΛΟΓΙΑΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ: ΝΟΜΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ,

ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ Α’ ΜΕΡΟΣ: ΕΓΚΛΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ & ΕΓΚΛΗΜΑ Β’ ΜΕΡΟΣ: ΠΡΩΤΑΓΩΝΙΣΤΕΣ ΤΟΥ ΕΓΚΛΗΜΑΤΟΣ (ΕΓΚΛΗΜΑΤΙΑΣ & ΘΥΜΑ) Γ’ ΜΕΡΟΣ: ΑΝΤΕΓΚΛΗΜΑΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ & ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ ΕΓΚΛΗΜΑΤΟΣ 3

ΕΙΣΑΓΩΓΗ Φύση και αντικείμενο της Εγκληματολογίας Γενική προσέγγιση της έννοιας της Αντεγκληματικής Πολιτικής και των Εγκληματολογικών επιστημών 4

Α’ ΜΕΡΟΣ ΕΓΚΛΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ & ΕΓΚΛΗΜΑ Αιτιολογία του εγκλήματος:  Θεωρίες (βιολογικές, ψυχολογικές/ψυχαναλιτικές, κοινωνιολογικές) και  Πέρασμα στην πράξη Έννοια και διακρίσεις της εγκληματικότητας Στατιστικές και μετρήσεις 5

Β’ ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΑΓΩΝΙΣΤΕΣ ΤΟΥ ΕΓΚΛΗΜΑΤΟΣ (ΕΓΚΛΗΜΑΤΙΑΣ & ΘΥΜΑ) 6 Προσδιορισμός του εγκληματία Διερεύνηση της προσωπικότητας του εγκληματία -Επικινδυνότητα (εννοιολογική προσέγγιση και διάγνωση) - Διακρίσεις (προεγκληματική, μετεγκληματική)

Β’ ΜΕΡΟΣ (συνέχεια) Κατηγορίες εγκλημάτων (οργανωμένο, οικονομικό, εγκλήματα βίας, ναρκωτικά, κλπ.) Κατηγορίες εγκληματιών (ανήλικοι, γυναίκες) Μελέτη του θύματος (προσδιορισμός, ρόλος και προστασία) 7

Γ’ ΜΕΡΟΣ ΑΝΤΕΓΚΛΗΜΑΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ & ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ ΕΓΚΛΗΜΑΤΟΣ Παγκοσμιοποίηση –Εγκληματολογία και έγκλημα Η Αντεγκληματική πολιτική ως πυρήνας των ποινικοεγκληματολογικών επιστημών και οι απαντήσεις της στο παγκοσμιοποιημένο έγκλημα (κατευθύνσεις της Αντεγκληματικής πολιτικής και διεθνής αντιμετώπιση του εγκλήματος) 8

ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ Παρακολούθηση δίκης κακουργημάτων (Μεικτό Ορκωτό Δικαστήριο, Μεικτό Ορκωτό Εφετείο) Επίσκεψη στο Εγκληματολογικό Μουσείο (Αθήνα) Συμμετοχή στο Εργαστήριο Εγκληματολογικών Επιστημών (παρακολούθηση δραστηριοτήτων ή/και εγγραφή ως μέλη) 9

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΕΓΚΛΗΜΑΤΟΛΟΓΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ (: ΕρΕγΕπ)

ΕΡΓΑΣΙΕΣ Λίστα θεμάτων στον πίνακα ανακοινώσεων τομέα Πριμοδότηση μέχρι 2 βαθμούς επί προβιβάσι- μου γραπτού Παράδοση εργασίας μέχρι την παραμονή της ημερομηνίας εξέτασης του μαθήματος στο τέλος του εξαμήνου (ακόμη και εάν δεν δώσετε το μάθημα στη συγκεκριμένη εξεταστική) 11

ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΕΡΓΑΣΙΩΝ Σεμινάρια μισής ώρας (Τετάρτη, 7:00-7:30) 12

ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΣΥΚΙΩΤΟΥ Επίκουρη Καθηγήτρια Εγκληματολογίας ΩΡΕΣ ΑΚΡΟΑΣΕΩΣ: Τετάρτη, 3:00-4:30μ.μ. (στο γραφείο) και στο mail: ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ: 13

ΕΙΣΑΓΩΓΗ Φύση και αντικείμενο της Εγκληματολογίας Γενική προσέγγιση της έννοιας της Αντεγκληματικής Πολιτικής και των Εγκληματολογικών επιστημών ΑΘΑΝΑΣΊΑ Π. ΣΥΚΙΩΤΟΥ14

ΕΓΓΡΑΦΟ ΔΙΚΑΙΟΑΓΡΑΦΟ ΔΙΚΑΙΟ ΑΘΑΝΑΣΊΑ Π. ΣΥΚΙΩΤΟΥ 15 ΚΑΝΟΝΕΣ ΔΙΚΑΙΟΥ Προστατευόμενες Αξίες (οικουμενικές και πανανθρώπινες αλλά και διαφορετικές ανάλογα τόπο + χρόνο)

ΔΙΚΑΙΟ Σύνολο υποχρεωτικών κανόνων οι οποίοι ρυθμίζουν τις σχέσεις των κοινωνών και επιτρέπουν την οργάνωση και ειρηνική συμβίωση σε μια κοινωνία οι οποίοι θεμελιώνονται εν πολλοίς σε κανόνες ηθικής και η παράβαση των οποίων (κανόνων) επισύρει κύρωση. Διάφορα είδη κυρώσεων ανάλογα τον τομέα παράβασης (αστικές, διοικητικές, ποινικές) η εφαρμογή των οποίων υπακούει στην αρχή τα νομιμότητας εγκλημάτων και ποινών. ΑΘΑΝΑΣΊΑ Π. ΣΥΚΙΩΤΟΥ 16

ΣΚΟΠΟΣ ΤΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ Δημιουργία αναστολών στον άνθρωπο για τη συμμόρφωση στους κανόνες Άνθρωπος = πρώτα «ζώον εγωιστικόν» και έπειτα «κοινωνικόν» ΑΘΑΝΑΣΊΑ Π. ΣΥΚΙΩΤΟΥ 17

ΠΑΡΑΒΑΣΗ ΚΑΝΟΝΩΝ ΔΙΚΑΙΟΥ ΠΑΡΕΚΚΛΙΝΟΥΣΑ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ ΠΑΡΑΒΑΣΗ ΕΓΚΛΗΜΑ ΜΕΤΡΑ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ ΚΑΙ ΣΥΜΜΟΡΦΩΣΗΣ = ΠΡΟΛΗΠΤΙΚΑ & ΚΑΤΑΣΤΑΛΤΙΚΑ ΜΕΤΡΑ [Θεραπευτικά, [Ποινές- Κυρώσεις] αποκαταστατικά] ΑΘΑΝΑΣΊΑ Π. ΣΥΚΙΩΤΟΥ18

ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ ΤΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ Ιδέα της Δικαιοσύνης Δίκαιο ως κοινά αποδεκτών κανόνων κοινωνικής συμβίωσης Ανυπαρξία Δικαιοσύνης = Έλλειψη νομιμοποίησης των κανόνων δικαίου (Αν δεν υπάρχει δικαιοσύνη τότε και οι κανόνες δεν είναι δίκαιοι) ΑΘΑΝΑΣΊΑ Π. ΣΥΚΙΩΤΟΥ19

Ποινικό δίκαιο + Εγκληματολογία = συμπληρωματικοί κλάδοι της νομικής επιστήμης = Ποινικοεγκληματολογικές επιστήμες: – Δικαιικοί (=βασιζόμενοι σε κανόνα δικαίου)+ – Μη δικαιικοί κλάδοι της νομικής επιστήμης (=βασιζόμενοι κυρίως σε παρατήρηση + πείραμα) ΑΘΑΝΑΣΊΑ Π. ΣΥΚΙΩΤΟΥ20

Δικαιικοί κλάδοι Ουσιαστικό ποινικό δίκαιο = καθορισμός συμπεριφορών (πράξεων+ παραλείψεων) που αποτελούν εγκλήματα και ποινικών κυρώσεων κατά του δράστη (νομικός ορισμός εγκλήματος) Ποινική δικονομία = κανόνες που διέπουν τη δίκη Σωφρονιστική = κανόνες που ρυθμίζουν την έκτιση της ποινής ΑΘΑΝΑΣΊΑ Π. ΣΥΚΙΩΤΟΥ21

Μη Δικαιικοί κλάδοι Εγκληματολογία (γενική, εμπειρική, κλινική, κοινωνιολογία του εγκλήματος, κλπ.) Ανακριτική = συλλογή και αξιολόγηση αποδεικτικού υλικού για την ανεύρεση της αλήθειας, διαλεύκανση του εγκλήματος και σύλληψη δράστη [:βασίζεται στους κανόνες της ποινικής δικονομίας] Δικαστική Ψυχολογία = μελέτη ψυχολογίας παραγόντων δίκης Θυματολογία = μελέτη του θύματος και μέτρων αρωγής και αποκατάστασης ΑΘΑΝΑΣΊΑ Π. ΣΥΚΙΩΤΟΥ 22

ΕΓΚΛΗΜΑΤΟΛΟΓΙΚΕΣ ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ stricto sensu Εγκληματολογία Αντεγκληματική πολιτική Ανακριτική Σωφρονιστική Θυματολογία Δίκαιο Ανηλίκων Δικαστική Ψυχολογία ΑΘΑΝΑΣΊΑ Π. ΣΥΚΙΩΤΟΥ23

ΔΙΑΚΡΙΣΗ ΠΟΙΝΙΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ / ΕΓΚΛΗΜΑΤΟΛΟΓΙΑΣ  Ποινικό δίκαιο : προσφέρει τον νομικό ορισμό εγκλήματος (πρωτεύον μέγεθος η ποινή)  Εγκληματολογία: προσφέρει στο ποινικό δίκαιο την εξήγηση των αιτίων του εγκλήματος (πρωτεύον μέγεθος ο άνθρωπος) – προσφέρει στον νομοθέτη τον ορισμό του πραγματικού εγκλήματος για την αξιολόγηση των συμπεριφορών προς ποινικοποίηση/αποποινικοποίηση. ΑΘΑΝΑΣΊΑ Π. ΣΥΚΙΩΤΟΥ24

ΕΓΚΛΗΜΑΤΟΛΟΓΙΑ Επιστήμη πολυεπιστημική (multidisciplinaire): προϋποθέτει χρησιμοποίηση πολλών άλλων κλάδων του δικαίου (όπως το ποινικό δίκαιο), αλλά και άλλων επιστημών (όπως ψυχολογία, βιολογία, ανθρωπολογία, ιατρική, τοξικολογία, κλπ.) Θετική επιστήμη (βασίζεται σε μετρήσεις, πειράματα, στατιστικές) ΑΘΑΝΑΣΊΑ Π. ΣΥΚΙΩΤΟΥ 25

ΕΓΚΛΗΜΑΤΟΛΟΓΙΑ ΟΡΙΣΜΟΣ Μελέτη της εγκληματικότητας (= έγκλημα ως καθολικό κοινωνικό φαινόμενο) του εγκλήματος ως ανθρώπινης συμπεριφοράς (=ατομικό βιοκοινωνικό γεγονός) των αιτίων του εγκλήματος και των πρωταγωνιστών του (=δράστης +θύμα), καθώς και των μέτρων για την αντιμετώπισή του (= Αντεγκληματική πολιτική). ΑΘΑΝΑΣΊΑ Π. ΣΥΚΙΩΤΟΥ26

ΕΓΚΛΗΜΑΤΙΚΟ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ Κάθε συμπεριφορά άρνησης συμμόρφωσης στους κανόνες είτε έχει αναχθεί σε νομικό έγκλημα (με τυπικό νόμο= νομικό έγκλημα) είτε το αντιλαμβάνεται ως τέτοιο η κοινωνία (πραγματικό έγκλημα).Περιλαμβάνει: Έγκλημα κοινωνικά Αποκλίνουσα συμπεριφορά ενοχλητικές συμπεριφορές ΑΘΑΝΑΣΊΑ Π. ΣΥΚΙΩΤΟΥ27

ΑΘΑΝΑΣΊΑ Π. ΣΥΚΙΩΤΟΥ28 Κοινωνικά ενοχλητικές συμπεριφορέςΑπάντηση κοινωνίας ΑΠΟΚΚΛΙΣΗΠρόληψηΚαταστολήκαμία ΕΓΚΛΗΜΑΠρόληψη / Αποκατάσταση Καταστολήκαι οι δύο απαντήσεις Η απάντηση εξαρτάται από διάφορα κριτήρια (θρησκευτικά, φυλετικά, πολιτικά, οικονομικά, κοινωνικά) Ο χαρακτηρισμός μιας συμπεριφοράς ως εγκλήματος ή παρέκκλισης εξαρτάται από συμφέροντα εκάστοτε άρχουσας τάξης Ανάλογα τον τόπο και τον χρόνο

ΑΝΤΕΓΚΛΗΜΑΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ Σύνολο διαδικασιών μέσω των οποίων η κοινωνία οργανώνει τις απαντήσεις της κατά του εγκληματικού φαινομένου. Πρωτίστως = πολιτική διαμορφώνεται αναλόγως από το εκάστοτε ισχύον πολιτικό σύστημα και τις εκάστοτε συγκυρίες που επηρεάζουν το σύστημα και υποκινείται από ιδεολογία. ΑΘΑΝΑΣΊΑ Π. ΣΥΚΙΩΤΟΥ 29

Τρόπος και μέσα υλοποίησης Αντεγκληματικής πολιτικής Καμία σημασία για τον χαρακτηρισμό της ως αντεγκληματικής (ποινικό, διοικητικό δίκαιο ή περιφερειακό, κεντρικό όργανο). Αρκεί να πρόκειται για μέτρα που στοχεύουν στην αντιμετώπιση του εγκλήματος. Τα μέτρα που επιλέγονται στοχεύουν στην περιστολή του εγκλήματος είτε με την πρόληψη (γενική ή ειδική πρόληψη), είτε με την καταστολή. ΑΘΑΝΑΣΊΑ Π. ΣΥΚΙΩΤΟΥ30

Απαντήσεις Αντεγκληματικής πολιτικής ΚαταστολήΠρόληψη Μονομαχίες στους Εσκιμώους Σωματικές κυρώσεις με νόμο Σαρία Ποινές στερητικές της ελευθερίας Κοινωφελής εργασία Χρηματική κύρωση Εμπεριέχει και πρόληψη (για να μην επαναληφθεί η πράξη στο μέλλον) Γενική (προς όλους) Ειδική (συγκεκριμένη κατηγορία δυνητικών εγκληματιών) Αύξηση αστυνόμευσης Βελτίωση συστημάτων ασφαλείας κτιρίων Εκπαίδευση Επαύξηση της ποινής Παρεπόμενες ποινές και μέτρα ασφαλείας ΑΘΑΝΑΣΊΑ Π. ΣΥΚΙΩΤΟΥ31

ΕΓΚΛΗΜΑ Κάθε εκδήλωση ανθρώπινης συμπεριφοράς θεωρούμενης ως επικίνδυνα αντικοινωνικής Αποτελεί καθολικό κοινωνικό φαινόμενο γιατί αφορά όλη την κοινωνία ακόμη κι αν θίγει μόνο ένα μέλος της Παρουσιάζει μεγάλη ανομοιομορφία (Διαβάθμιση εγκλημάτων αναλόγως της προσβαλλομένης αξίας: πταίσματα, πλημμελήματα, κακουργήματα) ΑΘΑΝΑΣΊΑ Π. ΣΥΚΙΩΤΟΥ32

ΕΓΚΛΗΜΑ Σύμφωνα με τον Emile Durkheim είναι "πράξη που προσβάλλει την κοινωνική συνείδηση γιατί προσβάλλει την ηθική και τον νόμο". ΑΘΑΝΑΣΊΑ Π. ΣΥΚΙΩΤΟΥ 33