ΔΗΜΟΚΡΙΤΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΡΑΚΗΣ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ ΤΟΜΕΑΣ ΔΙΕΘΝΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΤΟ ΔΙΕΘΝΕΣ ΚΑΙ ΕΥΡΩΠΑΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ ΕΝEΡΓΕΙΑΣ

ΘΕΜΑ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗΣ Νομικό Πλαίσιο Συστήματος Εμπορίου Δικαιωμάτων Εκπομπών των Αερίων του Θερμοκηπίου ΕΙΣΗΓΗΤΗΣ: ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΑΡΓΑΛΙΑΣ

ΠΛΑΙΣΙΟ ΑΝΑΛΥΣΗΣ 1. Εισαγωγή 2. Σύστημα για την εμπορία δικαιωμάτων εκπομπής αερίων θερμοκηπίου

Ανάγκη μείωσης της ρύπανσης - Η πρόληψη, μείωση και εξάλειψη της ρύπανσης αποτελεί στόχο της πολιτικής περιβάλλοντος - Επίσης απαιτείται συνετή διαχείριση των φυσικών πόρων και εφαρμογή της αρχής ο ρυπαίνων πληρώνει και της αρχής της πρόληψης - Μείωση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης οδηγεί στη μακροχρόνια ισορροπία

Ανάγκη μείωσης της Ρύπανσης μεταξύ των ανθρωπίνων δραστηριοτήτων της κοινωνικοοικονομικής ανάπτυξης και της αναγεννητικής δυνατότητας της φύσης(Πέμπτο πρόγραμμα δράσης για το Περιβάλλον - ΕΕ αριθ. C 138 της , σ. 1)

Πράσινη Βίβλος Το Μάρτιο του 2000, η Επιτροπή υιοθέτησε πράσινη βίβλο για την εμπορία των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου στην ΕΕ Στα συμπεράσματά του της 8ης Μαρτίου 2001, το Συμβούλιο αναγνώρισε την ιδιαίτερη σημασία του ευρωπαϊκού προγράμματος για την κλιματική αλλαγή και την επείγουσα ανάγκη ανάληψης συγκεκριμένης κοινοτικής δράσης (παρ. 1 και 2 του Προοιμίου της Οδηγίας 2003/87)

Έκτο Κοινοτικό Πρόγραμμα Δράσης για το Περιβάλλον Το έκτο κοινοτικό πρόγραμμα δράσης για το περιβάλλον(συστήθηκε με την απόφαση αριθ. 1600/2002/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου) 1.Αναγνωρίζει την κλιματική αλλαγή ως πεδίο προτεραιότητας για δράση και προβλέπει την εγκαθίδρυση μέχρι το 2005 συστήματος εμπορίας εκπομπών στην Κοινότητα

Έκτο Κοινοτικό Πρόγραμμα Δράσης για το Περιβάλλον 2.Αναγνωρίζει ότι η Κοινότητα έχει δεσμευτεί να επιτύχει την κατά 8 % μείωση, σε σύγκριση με τα επίπεδα του 1990, των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου κατά την περίοδο 2008 έως Μακροπρόθεσμα, οι συνολικές εκπομπές αερίων θερμοκηπίου θα χρειασθεί να μειωθούν κατά 70 % περίπου σε σχέση με τα επίπεδα του 1990

Ποιο είναι το πρόβλημα Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο των Βρυξελλών, της 8ης και 9ης Μαρτίου 2007, υπογράμμισε τη θεμελιώδη σημασία της επίτευξης του στρατηγικού στόχου του περιορισμού της παγκόσμιας μέσης αύξησης της θερμοκρασίας το πολύ σε 2 °C σε σχέση με τα επίπεδα της προβιομηχανικής εποχής Κίνδυνοι 1. για τα οικοσυστήματα 2. Για την αειφόρο ανάπτυξη 3. Για την ανθρώπινη υγεία και ασφάλεια

Σύμβαση Πλαίσιο των Ηνωμένων Εθνών Σύμβαση πλαίσιο των Ηνωμένων Εθνών για την αλλαγή του κλίματος, που εγκρίθηκε στη Νέα Υόρκη στις 9 Μαΐου 1992 Εγκρίθηκε από την ΕΚ με την απόφαση 94/69 την και τέθηκε σε ισχύ την Η σύμβαση-πλαίσιο συνέβαλε σημαντικά στη θέσπιση βασικών αρχών για τη καταπολέμηση της αλλαγής του κλίματος σε παγκόσμιο επίπεδο

Πρωτόκολλο του Κιότο θεσπίστηκε στις 11 Δεκεμβρίου 1997, στο Κιότο Η Ευρωπαϊκή Κοινότητα υπέγραψε το Πρωτόκολλο στις 29 Απριλίου 1998 Εγκρίθηκε εξ ονόματος της ΕΚ με την απόφαση 2002/358 Περιλαμβάνει τις δεσμεύσεις που έχουν αναλάβει οι εκβιομηχανισμένες χώρες για τον περιορισμό των οικείων εκπομπών ορισμένων αερίων που συμβάλλουν στο φαινόμενο του θερμοκηπίου

Πρωτόκολλο του Κιοτο Οι συνολικές εκπομπές των ανεπτυγμένων χωρών πρέπει να μειωθούν τουλάχιστον κατά 5 % την περίοδο σε σύγκριση με τα επίπεδα του 1990 Το Πρωτόκολλο του Κιότο αφορά τις εκπομπές έξι αερίων θερμοκηπίου: Α. του διοξειδίου του άνθρακα (CO2) Β. του μεθανίου (CH4) Γ. του πρωτοξειδίου του αζώτου (N2O) Δ. των υδροφθορανθράκων (HFC) Ε. των υπερφθοριωμένων υδρογονανθράκων (PFC) ΣΤ.του εξαφθοριούχου θείου (SF6)

Πρωτόκολλο του Κιότο Για την επίτευξη των εν λόγω στόχων, το Πρωτόκολλο προτείνει μια σειρά μέσων: ενίσχυση ή θέσπιση εθνικών πολιτικών μείωσης των εκπομπών (αύξηση της ενεργειακής αποτελεσματικότητας, προώθηση των αειφόρων μορφών γεωργίας, ανάπτυξη των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας κ.ά.) συνεργασία με τα άλλα συμβαλλόμενα μέρη (ανταλλαγή πείρας ή πληροφοριών, συντονισμός των εθνικών πολιτικών, άδειες εκπομπής

Πρόταση της Επιτροπής σχετικά με την οδηγία 2003/87 Νομική Βάση άρθρο 175 ΣΕΚ – Σημερινό άρθρο 192 ΣΛΕΕ Η εμπορία των εκπομπών είναι, κατά πρώτο λόγο, μέσο για προστασία του περιβάλλοντος και, κατά δεύτερο λόγο, ένα από τα μέσα πολιτικής που θα επηρεάσουν ελάχιστα την ανταγωνιστικότητα – Προσοχή δεν αναφερόμαστε σε απόλυτη προστασία του περιβάλλοντος

Απελευθέρωση των αγορών ενέργειας και της εσωτερικής αγοράς Η εμπορία δικαιωμάτων συμβατή με την απελευθέρωση των ενεργειακών αγορών Δύο σημαντικά πλεονεκτήματα σε σχέση με τα παραδοσιακά μέσα περιβαλλοντικής πολιτικής Πρώτον με την εμπορία εκπομπών, το κράτος μέλος στο οποίο βρίσκεται ο παραγωγός μπορεί να είναι βέβαιο ότι ο παραγωγός θα αποκτήσει δικαιώματα επαρκή για την κάλυψη τυχόν πρόσθετων εκπομπών

Απελευθέρωση των αγορών ενέργειας και της εσωτερικής αγοράς Δεύτερο το διακοινοτικό σύστημα εμπορίας εκπομπών θα παρέχει ανά πάσα στιγμή μια ομοιόμορφη τιμή για ένα δικαίωμα σε ολόκληρο το σύστημα εμπορίας Η εμπορία εκπομπών παρέχει βεβαιότητα και ασφάλεια τουλάχιστον για όσους συμμετέχουν στο σύστημα εμπορίας εκπομπών εφόσον έχουν γίνει οι αρχικές κατανομές

Αλληλεπιδράσεις με Περιβαλλοντικές Συμφωνίες Η εμπορία εκπομπών μπορεί να προσφέρει ακόμη μεγαλύτερη ευελιξία σε σχέση με τις περιβαλλοντικές συμφωνίες 1.Αντί της ακαμψίας της τήρησης ή μη της συμφωνίας, παρέχεται η δυνατότητα της αγοράς περισσότερων δικαιωμάτων από άλλους τομείς 2.Η δεύτερη είναι ότι εάν οι εκπομπές είναι χαμηλότερες από τις προβλεπόμενες από τη συμφωνία, το πλεόνασμα μπορεί να πουληθεί στην αγορά και το προϊόν να διανεμηθεί στους συμμετέχοντες

Δύο Σημαντικές ιδέες Στον πυρήνα της πρότασης και της οδηγίας βρίσκονται δύο ιδέες Η πρώτη από αυτές είναι εκείνη της «άδειας» για τα αέρια του θερμοκηπίου, η οποία θα απαιτείται για όλες τις εγκαταστάσεις που καλύπτονται από το σύστημα. Η δεύτερη είναι εκείνη των "δικαιωμάτων" αερίων του θερμοκηπίου, τα οποία θα εκφράζονται σε ισοδύναμα μετρικών τόνων διοξειδίου του άνθρακα και θα παρέχουν τη δυνατότητα στον κάτοχο να εκπέμπει αντίστοιχη ποσότητα αερίων του θερμοκηπίου

Οδηγία 2003/87 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 13ης Οκτωβρίου 2003 σχετικά με τη θέσπιση συστήματος εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπής αερίων θερμοκηπίου εντός της Κοινότητας και την τροποποίηση της οδηγίας 96/61/ΕΚ του Συμβουλίου

Οδηγία 2003/87 Η οδηγία 2003/87/ΕΚ καθιερώνει σύστημα εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπής αερίων θερμοκηπίου εντός της για να προωθήσει τη μείωση των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου κατά τρόπο αποδοτικό από πλευράς κόστους και οικονομικώς αποτελεσματικό (άρθρο 1 της Οδηγίας)

Σχέση με ενεργειακή απόδοση Ενθαρρύνει τη χρήση τεχνολογιών 1.Οι οποίες είναι πιο αποδοτικές από ενεργειακή άποψη 2.Συμπεριλαμβανομένης της τεχνολογίας συνδυασμένης παραγωγής θερμότητας και ηλεκτρικής ενέργειας 3.και οι οποίες δημιουργούν λιγότερες εκπομπές ανά μονάδα παραγωγής

Πεδίο εφαρμογής Δραστηριότητες ορίζονται στο Παράρτημα Ι Αέρια ορίζονται στο Παράρτημα ΙΙ Διοξείδιο του άνθρακα (CO2) Μεθάνιο (CH4) Υποξείδιο του αζώτου (N2O) Υδροφθοράνθρακες (HFCs) Υπερφθοράνθρακες (PFCs) Εξαφθοριούχο θείο (SF6) (Άρθρο 2 της Οδηγίας)

Αεροπορικές μεταφορές Οι αεροπορικές μεταφορές έχουν επίπτωση στην αλλαγή του κλίματος μέσω της έκλυσης διοξειδίου του άνθρακα οξειδίων του αζώτου υδρατμών και σωματιδίων θειικών ενώσεων και αιθάλης Σύμφωνα με το άρθρο 174 παράγραφος 2 της συνθήκης, η κοινοτική πολιτική στον τομέα του περιβάλλοντος πρέπει να βασίζεται στην αρχή της προφύλαξης

Αεροπορικές Δραστηριότητες Η Επιτροπή θέτει κατευθυντήριες γραμμές για τη λεπτομερή ερμηνεία των αεροπορικών δραστηριοτήτων που απαριθμούνται στο παράρτημα Ι – (άρθρο 3β της Οδηγίας) η συνολική ποσότητα δικαιωμάτων προς κατανομή σε φορείς εκμετάλλευσης αεροσκαφών, από ισοδυναμεί με το 95 % του γινομένου των ιστορικών εκπομπών των αεροπορικών μεταφορών επί τον αριθμό ετών της περιόδου(άρθρο 3γ παρ. 2 της Οδηγίας )

Αεροπορικές Δραστηριότητες Από 1ης Ιανουαρίου 2013, το 15 % των δικαιωμάτων τίθεται σε πλειστηριασμό. Το ποσοστό αυτό μπορεί να αναθεωρηθεί στο πλαίσιο της γενικής αναθεώρησης της οδηγίας(Άρθρο 3δ της Οδηγίας) Άρα δύο συστήματα κατανομής Σύστημα 1. δωρεάν κατανομής των δικαιωμάτων και 2. Πλειστηριασμός

Αεροπορικές Μεταφορές Τα έσοδα από τον εκπλειστηριασμό δικαιωμάτων πρέπει να χρησιμοποιούνται: 1.για την αντιμετώπιση της αλλαγής του κλίματος στην ΕΕ και σε τρίτες χώρες, ιδίως σε αναπτυσσόμενες χώρες 2.τη χρηματοδότηση έρευνας και ανάπτυξης 3.για την κάλυψη του κόστους διαχείρισης του κοινοτικού συστήματος 4.Μείωση εκπομπών μέσω μεταφορών με χαμηλές εκπομπές

Αεροπορικές Μεταφορές Με τα έσοδα από τον πλειστηριασμό θα πρέπει επίσης να χρηματοδοτούνται οι συνεισφορές στο Παγκόσμιο Ταμείο Ενεργειακής Απόδοσης και Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας Τα κράτη μέλη ενημερώνουν την Επιτροπή σχετικά με τις δράσεις που αναλαμβάνουν (άρθρο 3 δ της Οδηγίας)

Αεροπορικές Μεταφορές Κάθε φορέας εκμετάλλευσης αεροσκαφών υποβάλει αίτηση στο κράτος μέλος για δικαιώματα που θα κατανεμηθούν δωρεάν Τα κράτη μέλη υποβάλουν τις αιτήσεις στην Επιτροπή 18 μήνες πριν την έναρξη της επίμαχης περιόδου Η Επιτροπή 15 μήνες πριν την έναρξη της επίμαχης περιόδου λαμβάνει απόφαση σχετικά 1. τη συνολική ποσότητα δικαιωμάτων προς κατανομή 2. τον αριθμό δικαιωμάτων που θα εκπλειστηριαστούν

Αεροπορικές Μεταφορές Τον αριθμό των δικαιωμάτων που θα κατανεμηθούν δωρεάν Εντός τριών μηνών από την ημερομηνία έκδοσης απόφασης της Επιτροπής κάθε εντεταλμένο κράτος μέλος υπολογίζει και δημοσιεύει τη συνολική κατανομή δικαιωμάτων για τη συγκεκριμένη περίοδο σε κάθε φορέα εκμετάλλευσης αεροσκαφών

Αεροπορικές Μεταφορές Έλεγχος του Συστήματος Το εντεταλμένο κράτος μέλος μεριμνά ώστε κάθε φορέας εκμετάλλευσης αεροσκαφών να υποβάλλει στην αρμόδια αρχή αυτού του κράτους μέλους σχέδιο παρακολούθησης στο οποίο καθορίζονται μέτρα για την παρακολούθηση και την υποβολή σχετικής έκθεσης όσον αφορά τις εκπομπές και τα τονοχιλιομετρικά δεδομένα (Άρθρο 3ζ της Οδηγίας)

Σταθερές Εγκαταστάσεις Τα κράτη μέλη μεριμνούν ώστε από την 1η Ιανουαρίου 2005 καμία εγκατάσταση να μην πραγματοποιεί οιαδήποτε δραστηριότητα περιλαμβανόμενη στο παράρτημα Ι που οδηγεί σε εκπομπές εκτός εάν ο φορέας εκμετάλλευσης της εγκατάστασης είναι κάτοχος άδειας εκδοθείσας από αρμόδια αρχή (άρθρο 4 της Οδηγίας) Δωρεάν κατανομή και Πλειστηριασμός

Σταθερές Εγκαταστάσεις Στην αίτηση προς την αρμόδια αρχή για άδεια εκπομπών αερίων θερμοκηπίου περιλαμβάνεται περιγραφή: α) της εγκατάστασης και των δραστηριοτήτων της και της χρησιμοποιούμενης τεχνολογίας β) των πρώτων και των βοηθητικών υλών η χρήση των οποίων είναι πιθανόν να οδηγήσει σε εκπομπές αερίων γ) των πηγών των απαριθμούμενων στο παράρτημα Ι αερίων τα οποία εκπέμπονται από την εγκατάσταση και

Σταθερές εγκαταστάσεις δ) των μέτρων παρακολούθησης των εκπομπών και των σχετικών εκθέσεων(άρθρο 5 της Οδηγίας) Η αρμόδια αρχή εκδίδει άδεια εκπομπών αερίων θερμοκηπίου με την οποία επιτρέπονται οι εκπομπές αερίων θερμοκηπίου από ολόκληρη την εγκατάσταση ή τμήμα της Επανεξετάζει ανά πέντε έτη την άδεια εκπομπών αερίου του θερμοκηπίου και προβαίνει στις δέουσες τροποποιήσεις(άρθρο 6 της οδηγίας)

Σταθερές Εγκαταστάσεις Οι άδειες εκπομπής αερίων θερμοκηπίου περιέχουν τα εξής: α) το όνομα και τη διεύθυνση του φορέα εκμετάλλευσης· β) περιγραφή των δραστηριοτήτων και των εκπομπών από την εγκατάσταση γ) ενός σχεδίου παρακολούθησης δ) απαιτήσεις υποβολής εκθέσεων(άρθρο 6 της οδηγίας)

Διατάξεις που αφορούν και αεροπορικές μεταφορές και σταθερές εγκαταστάσεις Μεταβίβαση – Επιστροφή – Ακύρωση των δικαιωμάτων Τα κράτη μέλη μεριμνούν ώστε να μπορούν να μεταβιβάζονται δικαιώματα μεταξύ: α) προσώπων εντός της Κοινότητας β) προσώπων εντός της Κοινότητας και προσώπων σε τρίτες χώρες (άρθρο 12 της Οδηγίας)

Διατάξεις που αφορούν και αεροπορικές μεταφορές και σταθερές εγκαταστάσεις Ισχύς των δικαιωμάτων Τα δικαιώματα που εκχωρούνται από την 1η Ιανουαρίου 2013 και μετά ισχύουν για εκπομπές οκταετών περιόδων, αρχής γενομένης από την 1η Ιανουαρίου 2013 Τέσσερις μήνες μετά την έναρξη εκάστης περιόδου, τα δικαιώματα που δεν ισχύουν πλέον και δεν έχουν επιστραφεί και ακυρωθεί ακυρώνονται από την αρμόδια αρχή (άρθρο 13 της Οδηγίας)

Διατάξεις που αφορούν και αεροπορικές μεταφορές και σταθερές εγκαταστάσεις Κυρώσεις (Άρθρο 16) Πρόσβαση σε Πληροφορίες (Άρθρο 17) Μητρώα (Άρθρο 19) Κεντρικός Διαχειριστής (Άρθρο 20) Εξαίρεση μικρών εγκαταστάσεων υπό την επιφύλαξη ισοδύναμων μέτρων (Άρθρο 27)

Συμπεράσματα Το σύστημα εμπορίας δικαιωμάτων αεριών του θερμοκηπίου αποτελεί ένα μέσο διαφανές και συμβατό με τις αρχές της αγοράς ενέργειας Η ΕΕ μέσω του συστήματος τηρεί τις δεσμεύσεις αναφορικά με το Πρωτόκολλο του Κιότο Το σύστημα περιλαμβάνει την εκπομπή αερίων από τις αεροπορικές μεταφορές και τις σταθερές εγκαταστάσεις Η λογική του συστήματος βασίζεται στην παραχώρηση σχετικών αδειών

Συμπεράσματα Η κατανομή πραγματοποιείται με τη μέθοδο της δωρεάν κατανομής και του πλειστηριασμού Τα δικαιώματα μπορούν να μεταβιβάζονται, ενώ ισχύουν για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα Βασική αρχή του συστήματος αποτελεί η διαρκής επανεξέταση των δεδομένων Το σύστημα ελέγχεται από την ΕΕ μέσω δημιουργίας μητρώου και του ορισμού κεντρικού διαχειριστή των δικαιωμάτων

Ερωτήσεις 1.Για ποιους λόγους θεσπίστηκε το σύστημα εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπής αερίων 2.Σε ποιες, κυρίως, εγκαταστάσεις αναφέρεται και σε ποια αέρια 3.Ποια είναι τα πλεονεκτήματα του και ποια τα μειονεκτήματα του κατά τη γνώμη σας 4. Είναι συμβατό με την ανταγωνιστική αγορά ενέργειας 5.Ποια είναι η διαδικασία λειτουργίας του

Ερωτήσεις 6. Θεωρείτε ότι το σύστημα ελέγχεται επαρκώς και αν ναι με ποιους τρόπους