Νικ. Καβαντζάς Αναπλ. Καθηγητής ΠΑΘΗΣΕΙΣ ΚΑΡΔΙΑΣ Νικ. Καβαντζάς Αναπλ. Καθηγητής

ΠΑΘΗΣΕΙΣ ΚΑΡΔΙΑΣ Παθήσεις περικαρδίου Παθήσεις ενδοκαρδίου Παθήσεις μυοκαρδίου Παθήσεις των αγγείων της καρδιάς

Το περικάρδιο αποτελείται από δύο πέταλα: α) από το επικάρδιο (το οποίο είναι προσκολημμένο στην καρδιά) β) από το περίτονο πέταλο Μεταξύ των δύο αυτών πετάλων αφορίζεται κοιλότητα (περικαρδιακή), η οποία περιέχει φυσιολογικά περί τα 20-30 κ. εκ. οροινώδες υγρό. Η επιφάνεια των πετάλων προς την περικαρδιακή κοιλότητα επικαλύπτεται από ένα στοίχο μεσοθηλιακών κυττάρων.

ΠΑΘΗΣΕΙΣ ΤΟΥ ΠΕΡΙΚΑΡΔΙΟΥ - Διαταραχές της ποσότητας του περικαρδιακού υγρού - Φλεγμονές (περικαρδίτιδες) - Νεοπλάσματα

ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΤΗΣ ΠΟΣΟΤΗΤΑΣ ΤΟΥ ΠΕΡΙΚΑΡΔΙΑΚΟΥ ΥΓΡΟΥ Υδροπερικάρδιο Αιμοπερικάρδιο Πνευμοπερικάρδιο

ΥΔΡΟΠΕΡΙΚΑΡΔΙΟ Μπορεί να οφείλεται: Α) Στη δυσχέρεια της φλεβικής αποχέτευσης του αίματος (καρδιακή ανεπάρκεια της δεξιάς κοιλίας) Β) Στην υποπρωτειναιμία (αυξημένη απώλεια, ανεπαρκής πρόσληψη, ανεπαρκής σύνθεση λευκωμάτων)

ΑΙΜΟΠΕΡΙΚΑΡΔΙΟ Αίτια: α) Τραυματισμός του περικαρδίου β) Ρήξη του τοιχώματος της καρδιάς (έμφραγμα) γ) Ρήξη διαχωριστικού ανευρύσματος της αορτής

ΠΝΕΥΜΟΠΕΡΙΚΑΡΔΙΟ Αίτια: α) τραυματισμοί β) τήξη καρκίνου του στομάχου ή του οισοφάγου

ΦΛΕΓΜΟΝΕΣ ΠΕΡΙΚΑΡΔΙΟΥ (ΠΕΡΙΚΑΡΔΙΤΙΔΕΣ) Αιτιολογική ταξινόμηση: - Ιδιοπαθής - Φυματιώδης - Ουραιμική - Μετεγχειρητική - Μετεμφραγματική - Ανοσολογικής αρχής - Ιογενής - Μικροβιακή - Μυκητιασική - Παρασιτική - Μετακτινική - Φαρμακευτική - Μετατραυματική - Νεοπλασματικη

Κλινικοπαθολογοανατομική ταξινόμηση: ΠΕΡΙΚΑΡΔΙΤΙΔΕΣ Κλινικοπαθολογοανατομική ταξινόμηση: Οξεία, η οποία ανάλογα με την ποιότητα του εξιδρώματος διακρίνεται σε: - Οροινώδη - Πυώδη - Αιμορραγική - Φυματιώδη Χρόνια

Η ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ ΟΞΕΙΑΣ ΠΕΡΙΚΑΡΔΙΤΙΔΑΣ - Πλήρης ίαση - Ταχεία συγκέντρωση μεγάλης ποσότητας υγρού εντός της περικαρδιακής κοιλότητας και πρόκληση καρδιακού επιπωματισμού - Χρόνια παραμονή ικανής ποσότητας υγρού εντός της περικαρδιακής κοιλότητας και σχηματισμός πυκνού ινώδους ιστού, πάχυνση των πετάλων του περικαρδίου, συγκόλληση μεταξύ τους και εκφύλισή τους με εναπόθεση αλάτων ασβεστίου (μετάπτωση σε χρόνια συμπιεστική περικαρδίτιδα)

ΝΕΟΠΛΑΣΜΑΤΑ ΤΟΥ ΠΕΡΙΚΑΡΔΙΟΥ Πρωτοπαθή (μεσοθηλίωμα, τεράτωμα) Μεταστατικά ( Ca πνεύμονα,Ca μαστού, μελάνωμα, λέμφωμα)

ΦΛΕΓΜΟΝΕΣ ΤΟΥ ΜΥΟΚΑΡΔΙΟΥ (ΜΥΟΚΑΡΔΙΤΙΔΕΣ) Αιτιολογική ταξινόμηση: - Ιδιοπαθής - Ιογενής - Μικροβιακή - Μυκητιασική - Παρασιτική - Φαρμακευτική - Μετακτινική - Μετά από μεταμόσχευση - Λόγω υπερθυρεοειδισμού - Ανοσολογικής αρχής (π.χ. ρευματική)

ΜΥΟΚΑΡΔΙΤΙΔΕΣ Παθολογοανατομικές αλλοιώσεις Μακροσκοπικές: - Καρδιά πλαδαρή και με ωχρή χροιά - Διάταση των καρδιακών κοιλοτήτων - Παρουσία μικρών κοκκιωμάτων Μικροσκοπικές: -Στοιχεία χρόνιας και οξείας φλεγμονής (λεμφοκύτταρα, ουδετερόφιλα) - Διάμεσο οίδημα - Εκφύλιση μυοκαρδικών ινών και νέκρωση - Σχηματισμός αποστημάτων - Διάμεση ίνωση και σχηματισμός ουλών

Το ενδοκάρδιο επικαλύπτει την εσωτερική επιφάνεια της καρδιάς και τις γλωχίνες των βαλβίδων Ιστολογικά, αποτελείται από ένα στοίχο ενδοθηλιακών κυττάρων, κάτω από τα οποία υπάρχει λεπτό στρώμα χαλαρού συνδετικού ιστού

ΠΑΘΗΣΕΙΣ ΤΟΥ ΕΝΔΟΚΑΡΔΙΟΥ ΕΝΔΟΚΑΡΔΙΤΙΔΕΣ Πρέπει να θυμόμαστε ότι η ενδοκαρδίτιδα: Αναπτύσσεται στα σημεία σύγκλεισης των γλωχίνων Στην οξεία φάση της μπορεί να παρέλθει απαρατήρητη Αναπτύσσεται συχνότερα σε δυσπλαστική καρδιά Συνοδεύεται από την παρουσία αγγείων μέχρι και στα τελικά άκρα των γλωχίνων Αποτελεί νόσο που σήμερα θεραπεύεται πλήρως (συντηρητικά ή χειρουργικά) Προσβάλλει συχνότερα την αριστερή κοιλία και λιγότερο τη δεξιά, ενώ κατά σειρά συχνότητας προσβάλλει η μιτροειδής, το αορτικό στόμιο, η τριγλώχινα και το στόμιο της πνευμονικής αρτηρίας. Σε ποσοστό 20-30% προσβάλλεται συγχρόνως με τη μιτροειδή και η αορτική βαλβίδα.

ΕΝΔΟΚΑΡΔΙΤΙΔΕΣ Ταξινόμηση Λοιμώδης ενδοκαρδίτιδα (ρευματική κλπ) Μη βακτηριδιακή θρομβωτική ενδοκαρδίτιδα Μη βακτηριδιακή ακροχορδονώδης ενδοκαρδίτιδα

ΕΝΔΟΚΑΡΔΙΤΙΔΑ Το χαρακτηριστικό παθολογοανατομικό εύρημα είναι ο σχηματισμός εκβλαστήσεων στο ενδοκάρδιο και κυρίως στις βαλβίδες της καρδιάς. Η μικροσκοπική εικόνα των εκβλαστήσεων εξαρτάται από το είδος της ενδοκαρδίτιδας

Μικροσκοπική εικόνα εκβλαστήσεων ΕΝΔΟΚΑΡΔΙΤΙΔΑ Μικροσκοπική εικόνα εκβλαστήσεων Λοιμώδης ενδοκαρδίτιδα Εκβλαστήσεις στο ενδοκάρδιο και στην άνω επιφάνεια των βαλβίδων μεγέθους 1-2mm αποτελούμενες από ινική, φλεγμονώδη κύτταρα (κυρίως ουδετερόφιλα) και τους υπεύθυνους μικροοργανισμούς. Μη βακτηριδιακή θρομβωτική ενδοκαρδίτιδα Εκβλαστήσεις μεγέθους 1-5 mm στο ενδοκάρδιο και στην άνω επιφάνεια των βαλβίδων, αποτελούμενες από ινική και αιμοπετάλια Μη βακτηριδιακή ακροχορδονώδης ενδοκαρδίτιδα Οι εκβλαστήσεις εμφανίζονται στην κάτω επιφάνεια των βαλβίδων, ενώ μικροσκοπικά έχουν παρόμοια εικόνα με της ρευματικής ενδοκαρδίτιδας

ΡΕΥΜΑΤΙΚΗ ΕΝΔΟΚΑΔΙΤΙΔΑ Υπεύθυνος μικροοργανισμός: β-αιμολυτικός στρεπτόκοκκος της ομάδας Α Επιδημιολογία : <1% των περιπτώσεων στρεπτοκοκκικής φαρυγγίτιδας χωρίς θεραπεία οδηγούν σε οξύ ρευματικό πυρετό. Ένα ποσοστό αυτών θα αναπτύξει ρευματική ενδοκαρδίτιδα. Ο ρευματικός πυρετός εμφανίζεται κυρίως στις ηλικίες μεταξύ 5-15 ετών με ίση αναλογία στα δυο φύλα Παθολογική Ανατομική: Οξεία ρευματική καρδίτιδα (πανκαρδίτιδα) Ενδοκαρδίτιδα: Το ενδοθήλιο των βαλβίδων εμφανίζει πολυάριθμες μικρές εκβλαστήσεις μεγέθους 1-2mm αποτελούμενες από ινική, φλεγμονώδη κύτταρα (κυρίως ουδετερόφιλα) και τους υπεύθυνους μικροοργανισμούς. Αυτές οι εκβλαστήσεις αναπτύσσονται πάνω σε θέσεις εξελκωμένου ενδοκαρδίου

ΡΕΥΜΑΤΙΚΗ ΕΝΔΟΚΑΡΔΙΤΙΔΑ Φάσεις σχηματισμού εκβλαστήσεων 1η φάση: Εξοίδηση γλωχίνων και τοπική εξίδρωση πλάσματος 2η φάση: Άθροιση λεμφοκυττάρων, λευκοκυττάρων και δικτυοκυττάρων γύρω από την εστία του οιδήματος. Εναπόθεση ινιδοειδούς. Πήξη του ινιδοειδούς επί της βαλβίδας και σχηματισμός μικρών οζιδίων Ινιδοειδές= συστατικά πλάσματος του αίματος σε νεκρούμενα στοιχεία του κολλαγόνου συνδετικού ιστού, δηλαδή ινίδια + συστατικά διάμεσης θεμέλιας ουσίας 3η φάση: Άθροιση πάνω στα οζίδια του ινιδοειδούς πολλών ιστιοκυττάρων, δικτυοκυττάρων και μικρών γιγαντοκυττάρων και σχηματισμός κοκκιωμάτων (ρευματικά οζίδια ή οζίδια Aschoff) 4η φάση:Επούλωση της βλάβης→σχηματισμός ουλής →πάχυνση γλωχίνων και σύμφυσή τους → στένωση ή / και ανεπάρκεια βαλβιδικού στομίου

ΕΠΙΠΛΟΚΕΣ ΤΗΣ ΕΝΔΟΚΑΡΔΙΤΙΔΑΣ Εμβολές ( από έμβολα φλεγμονώδη ή σηπτικά, άσηπτα Διαταραχές της σύγκλεισης των βαλβιδικών στομίων (στένωση, ανεπάρκεια)

ΕΝΔΟΚΑΡΔΙΤΙΔΕΣ Θεραπεία & πρόγνωση: συντηρητική – χειρουργική θανατηφόρος εάν δεν θεραπευθεί Αν οφείλεται σε gram(-) βακτήρια ή μύκητες – 5ετής επιβίωση 60-70%

ΜΥΟΚΑΡΔΙΟΠΑΘΕΙΕΣ Παθολογικές καταστάσεις της καρδιάς όπου παρατηρείται υπερτροφία των τοιχωμάτων αυτής με ή χωρίς διάταση των καρδιακών κοιλοτήτων και σημεία καρδιακής ανεπάρκειας

Παθογενετική ταξινόμηση ΜΥΟΚΑΡΔΙΟΠΑΘΕΙΕΣ Παθογενετική ταξινόμηση - Πρωτοπαθείς ή ιδιοπαθείς (αγνώστου αιτιολογίας) - Δευτεροπαθείς (αίτια: αλκοολισμός, ιογενείς λοιμώξεις, νοσήματα κολλαγόνου, νοσήματα ΚΝΣ και μυών, μεταβολικά νοσήματα, αμυλοείδωση, φάρμακα, τοξικές ουσίες)

1.Συμφορητική ή διατατική μυοκαρδιοπάθεια ΜΥΟΚΑΡΔΙΟΠΑΘΕΙΕΣ Πρακτική ταξινόμηση βασιζόμενη σε κλινικοπαθολογοανατομικά ευρήματα: 1.Συμφορητική ή διατατική μυοκαρδιοπάθεια 2. Υπερτροφική μυοκαρδιοπάθεια 3. Συμπιεστική μυοκαρδιοπάθεια

ΜΥΟΚΑΡΔΙΟΠΑΘΕΙΕΣ Διατατική: Όλες οι καρδιακές κοιλότητες διατεταμένες. Μπορεί να συνυπάρχει υπερτροφία. Η συνηθέστερη αιτία είναι ο αλκοολισμός. Μπορεί να είναι το τελευταίο στάδιο της ιογενούς μυοκαρδίτιδας. Υπερτροφικη: Ο συνηθέστερος τύπος. Οδηγεί συνήθως σε υπαορτική στένωση λόγω ασύμμετρης υπερτροφίας του μεσοκοιλιακού διαφράγματος παρεμπόδιση της εξόδου του αίματος από την αριστερή κοιλία. Συμπιαστική: Το μυοκάρδιο διηθείται από υλικό το οποίο μειώνει τη συσταλτικότητά του και τη χωρητικότητα των κοιλιών και οδηγεί σε αδυναμία πλήρωσής τους. Οι συνηθέστερες αιτίες είναι η αμυλοείδωση και η αιμοχρωμάτωση.

ΜΥΟΚΑΡΔΙΟΠΑΘΕΙΕΣ Μικροσκοπική εικόνα - Υπερτροφία των μυοκαρδιακών κυττάρων Διαταραχή της αρχιτεκτονικής του μυοκαρδιακού ιστού Οίδημα και ίνωση του διάμεσου υποστρώματος

ΝΕΟΠΛΑΣΜΑΤΑ ΤΗΣ ΚΑΡΔΙΑΣ Πρωτοπαθή Καλοήθη - Μύξωμα -Ραβδομύωμα -Θηλώδες ινοελάστωμα - Αιμαγγείωμα - Λεμφαγγείωμα - Λίπωμα - Σβάνωμα - Τεράτωμα Κακοήθη - Σαρκώματα - Λεμφώματα Δευτεροπαθή (μεταστατικά) - Μελάνωμα - Ca μαστού, νεφρού, πνεύμονα

ΝΕΟΠΛΑΣΜΑΤΑ ΚΑΡΔΙΑΣ ΜΥΞΩΜΑ - 50% των πρωτοπαθών όγκων της καρδιάς - Δυο τύποι: σποραδικός και οικογενής - Συχνότερη εντόπιση: αριστερός κόλπος - Μακροσκοπική εικόνα: Μαλθακής σύστασης, πολυποειδείς, ωχρής χροιάς μάζες με ή χωρίς μίσχο - Μικροσκοπική εικόνα: Στρογγυλά, πολυγωνικά ή αστεροειδή κύτταρα περιβαλλόμενα από άφθονο χαλαρό στρώμα πλούσιο σε βλεννοπολυσακχαρίτες - Θεραπεία: Χειρουργική