Ορισμοί της Κοινωνικής Εργασίας Εισαγωγή στην ΚΕ Ορισμοί της Κοινωνικής Εργασίας Καλλινικάκη Θ., ΔΠΘ 2013-2014

O πρώτος ορισμός: Mary Richmond Αφορούσε στην κατά περίπτωση με άτομα κοινωνική εργασία που ήταν διαδεδομένη εκείνη την εποχή. Σύμφωνα με αυτόν «η κοινωνική εργασία με άτομα είναι η τέχνη μέσω της οποίας επιτυγχάνεται καλύτερη προσαρμογή στις σχέσεις ανδρών και γυναικών” (Richmond, 1917: 324). Πέντε χρόνια αργότερα, αποσαφήνισε ότι: «η κοινωνική εργασία αφορά στις διεργασίες που οδηγούν στην ανάπτυξη της προσωπικότητας διαμέσου προσαρμογών, οι οποίες είναι απόρροια συνειδητών πράξεων από ένα άτομο σε ένα άλλο, αλλά και μεταξύ των ατόμων και του κοινωνικού περιβάλλοντος» (Richmond, 1922:98). Καλλινικάκη Θ., ΔΠΘ 2013-2014

H 1η συλλογική προσπάθεια ορισμού της ΚΕ Συνδιάσκεψη ακαδημαϊκών και επαγγελματιών κ.ε., εστίασε στις διαστάσεις των εφαρμογών της σε καταστάσεις ορατής και σοβαρής αδυναμίας, που ήταν εξαιρετικά διαδεδομένες εκείνη την εποχή (Midford Conference, 1929), ως εξής: «Η συνεισφορά της κοινωνικής εργασίας είναι σημαντική στην αντιμετώπιση σοβαρών κοινωνικών προβλημάτων, όπως η φτώχεια, η αναπηρία και η εγκατάλειψη των παιδιών, και στην ανάπτυξη της ικανότητας του ατόμου για αυτοσυντήρηση στις υπάρχουσες κοινωνικές συνθήκες, ενώ παράλληλα βοηθά το άτομο να αναγνωρίσει τις ανάγκες του και να αξιοποιήσει τις πηγές της κοινότητας» (ό.π.). Καλλινικάκη Θ., ΔΠΘ 2013-2014

Το κοινό χαρακτηριστικό των πρώτων ορισμών η εστίαση στο άτομο, τις δυσκολίες, τις αδυναμίες, τις ανεπάρκειες που αντιμετώπιζε, και ελάχιστα στην κοινωνική διάσταση των κοινωνικών προβλημάτων και τις δομικές αιτίες που προκαλούν την εμφάνιση και ευνοούν τη διατήρησή τους. Στη συνέχεια, οι εξελίξεις στη μεθοδολογία, η μετακίνηση του στόχου από το άτομο και τη διεύρυνση του στόχου της πρακτικής σε ομάδες και κοινότητες, που συντελέστηκε τη δεκαετία του '40, αποτυπώθηκαν σε έναν ευρύτερο και αυξημένου κύρους ορισμό, καθώς έφερε την υπογραφή του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών. Καλλινικάκη Θ., ΔΠΘ 2013-2014

Ο ορισμός του ΟΗΕ, (1950) Σύμφωνα με αυτόν, η κοινωνική εργασία ήταν το «σύνολο των ενεργειών που σχεδιάζονται να προσφέρουν βοήθεια στην επίλυση προβλημάτων που εμποδίζουν άτομα, οικογένειες και ομάδες να επιτύχουν ένα ελάχιστο επιθυμητό κριτήριο–επίπεδο κοινωνικής και οικονομικής ευημερίας τους. Είναι μία κοινωνική ενέργεια που δεν συντελείται από ιδιώτες για προσωπικό όφελος, αλλά από κυβερνητικές ή μη οργανώσεις που έχουν συσταθεί προς όφελος των μελών της κοινότητας τα οποία θεωρούνται ότι έχουν ανάγκη. Είναι μία ενέργεια διασύνδεσης–δικτύωσης μέσω της οποίας μειονεκτούντα άτομα, οικογένειες και ομάδες βοηθούνται να εντοπίσουν τις διαθέσιμες για τις ανάγκες τους πηγές της κοινότητας» Καλλινικάκη Θ., ΔΠΘ 2013-2014

Εξελίξεις στον ορισμό Η εστίαση της κοινωνικής εργασίας στην αλληλεπίδραση των ατόμων με το περιβάλλον/τα περιβάλλοντά τους και στη μεθοδολογία της, η οποία είχε στο μεταξύ αναπτυχθεί, ↔ αποτυπώθηκε στον ορισμό των εφαρμογών της που έδωσε η Εθνική Ένωση Κοινωνικών Λειτουργών των ΗΠΑ (ΝΑSW), το 1958. «η κοινωνική εργασία συνίσταται από μία σύνθεση αξιών, στόχων, γνώσεων και μεθόδων, που αποσκοπεί στο να βοηθήσει άτομα και ομάδες να αναγνωρίσουν και να λύσουν ή να περιορίσουν τα προβλήματα που είναι πιθανό να εκδηλωθούν στις σχέσεις μεταξύ αυτών και του περιβάλλοντός τους, και στο να επισημάνει πιθανές περιοχές δυσλειτουργίας μεταξύ ατόμων ή ομάδων και του περιβάλλοντός τους, έτσι ώστε να προλάβει την εκδήλωση της δυσλειτουργίας και να αναζητήσει, να καθορίσει και να ενισχύσει όσο το δυνατόν περισσότερο τις υπάρχουσες ικανότητες των ατόμων, των ομάδων και των κοινοτήτων» (ό.π.). Καλλινικάκη Θ., ΔΠΘ 2013-2014

Εξελίξεις στον ορισμό (συνέχεια) Η κατίσχυση της οπτικής των δυνατών σημείων έναντι εκείνης που εστίαζε στην αδυναμία και την ευθύνη του ατόμου για τα προβλήματα και τη λύση τους, επισημοποιήθηκε με τον εύστοχο ορισμό της Katherine Kental (1978), «η κοινωνική εργασία εκτιμά τη φύση της ανάγκης και του προβλήματος, αποτιμά την ικανότητα του ατόμου να χειριστεί την ανάγκη/το πρόβλημα, υποκινεί κάθε εσωτερική πηγή δύναμης με στόχο να βρει τη λύση και να αξιοποιήσει όλες τις εξωτερικές πηγές στο περιβάλλον και την κοινότητα, που θα μπορούσαν να συμβάλουν στην προσπάθεια επίλυσης του προβλήματός του» (ό.π., 43). Καλλινικάκη Θ., ΔΠΘ 2013-2014

Σύνοψη από φοιτητές Γιατί αλλάζουν οι ορισμοί της ΚΕ ?? Τι επιδρά σε αυτό ?? και Αυτή η αλλαγή επιδρά στην πρακτική –τις εφαρμογές της ΚΕ ?? Αν ναι πως ?? Καλλινικάκη Θ., ΔΠΘ 2013-2014

Στάδια ανάπτυξης της ΚΕ Η ανάπτυξη δεν είναι γραμμική, είναι σπειροειδής Τα στάδια είναι αλληλένδετα, πολλά σημεία τους επικαλύπτονται Καλλινικάκη Θ., ΔΠΘ 2013-2014

φιλανθρωπικό και μετα-φιλανθρωπικό (1900–τη δεκαετία 1920) φιλανθρωπικό και μετα-φιλανθρωπικό (1900–τη δεκαετία 1920) Ο De Schweinitz: ορίζει την κοινωνική εργασία ως «η τέχνη της βοήθειας». Η Mary Richmond (1917): «κοινωνική εργασία με άτομα.. είναι η τέχνη μέσω της οποίας επιτυγχάνεται η καλύτερη προσαρμογή στις σχέσεις αντρών, γυναικών και παιδιών». Καλλινικάκη Θ., ΔΠΘ 2013-2014

2. Το στάδιο ανάπτυξης ψυχο κοινωνικών λειτουργιών (1920 – 1960). Χαρακτηριστικό της η εξέλιξη στη μεθοδολογία της Κ Ε: Η ΚΕΑ «είναι μια διεργασία που χρησιμοποιείται από ορισμένες οργανώσεις πρόνοιας για να βοηθήσει τα άτομα να αντιμετωπίσουν πιο αποτελεσματικά τα προβλήματα τους σε σχέση με την κοινωνική τους λειτουργικότητα» (Perlman, 1957). Η ΚΕΟ «στοχεύει στη χρησιμοποίηση της ομάδας ως μέσου για την επιβοήθηση των ατόμων που αντιμετωπίζουν προβλήματα στους κοινωνικούς τους ρόλους» (Payne, 2000). Η ΚΕΚ «αποσκοπεί στην επαύξηση της ικανότητας της κοινότητας ως συνόλου, για την επίλυση των προβλημάτων της και την επίτευξη ορισμένων στόχων» (Επιτροπή Κοινοτικής Οργάνωσης της Εθνικής Ένωσης Κοινωνικών Λειτουργών των ΗΠΑ, 1962). Εστίαση στη βελτίωση και τη διατήρηση της κοινωνικής λειτουργικότητας μέσα στο ισχύον κοινωνικό σύστημα Καλλινικάκη Θ., ΔΠΘ 2013-2014

2. Στάδιο ανάπτυξης ψυχοκοινωνικών λειτουργιών (1920–1960) (συνέχεια) Η εν λόγω εξέλιξη αποτυπώθηκε στον ορισμό του (Boehm, 1958): «Η ΚΕ επιδιώκει να ενισχύσει την κοινωνική λειτουργικότητα των ανθρώπων ατομικά και ομαδικά, με δραστηριότητες που επικεντρώνονται στις κοινωνικές τους σχέσεις και συνιστούν αλληλεπιδράσεις μεταξύ αυτών και του περιβάλλοντος τους. Αυτές οι δραστηριότητες κατευθύνονται στους εξής στόχους: αποκατάσταση της δυσλειτουργικότητας, παροχή ατομικών πόρων, και πρόληψη της κοινωνικής δυσλειτουργικότητας» Καλλινικάκη Θ., ΔΠΘ 2013-2014

3. Το στάδιο της επέμβασης για την κοινωνική αλλαγή (1960 – 1980). Ο Στόχος της Κ Ε διευρύνεται, αποσκοπεί σε αλλαγή όχι μόνο στο επίπεδο του ατόμου ( στη μικροκλίμακα) αλλά και στο κοινωνικοοικονομικό περιβάλλον (στη μακροκλίμακα). Σχεδιασμός: η συνδυασμένη, συστηματική, ορθολογική προσπάθεια για τη διαπίστωση και επίτευξη σκοπών αλλαγής και κοινωνικής αλλαγής. Κοινοτική Εργασία (ριζοσπαστικές απόψεις): εστιάστηκε στην ενθάρρυνση των ατόμων να αναλάβουν ενεργό πολιτική δράση, απαιτώντας ουσιαστικές αλλαγές στις δομές και στη λήψη των αποφάσεων που τους αφορούν. Καλλινικάκη Θ., ΔΠΘ 2013-2014

3. Το στάδιο της επέμβασης για την κοινωνική αλλαγή (1960 – 1980). Διαμορφώνεται η μεθοδολογία και το πεδίο δράσης της κλινικής κοινωνικής εργασίας ψυχοδυναμικής έμπνευσης. Lieberman (1986): «Η κλινική κοινωνική εργασία χαρακτηρίζει τους κοινωνικούς λειτουργούς που εξασκούν ψυχοδυναμικά προσανατολισμένη κοινωνική εργασία με άτομα και ομάδες. Λειτουργεί ως ενοποιημένη έννοια και για όσους κοινωνικούς λειτουργούς εργάζονται και έχουν ειδικές γνώσεις για τη βοήθεια διαταραγμένων ατόμων με ποικίλα προβλήματα. Οι παρεμβάσεις τους βασίζονται σε μια δυναμική κατανόηση του λογικού/ παράλογου, του συνειδητού/ ασυνείδητου του ατόμου και του περιβάλλοντος του. Το είδος αυτής της κατανόησης καθορίζει τους στόχους της παρέμβασης, ενώ η μέθοδος που θα ακολουθηθεί εξαρτάται από τις ανάγκες του ατόμου, της οικογένειας, ή της ομάδας». Καλλινικάκη Θ., ΔΠΘ 2013-2014

3. Το στάδιο της επέμβασης για την κοινωνική αλλαγή (1960 – 1980). Rosenblatt και Waldfogel (1983): «η κλινική κοινωνική εργασία από πλευράς μεθοδολογίας περιλαμβάνει τρεις κυρίαρχες κατευθύνσεις: την ψυχοδυναμική, τη συστημική και τη συμπεριφορική. Άλλες θεωρίες, όπως η γνωστική, η θεωρία της επικοινωνίας και η θεωρία των ρόλων έχουν επηρεάσει τη μεθοδολογία της κλινικής κοινωνικής εργασίας με νέα μοντέλα παρέμβασης». ενιαία, ολιστική προσέγγιση της ΚΕ. Goldstein (1974):«Η κοινωνική εργασία είναι μια μορφή κοινωνικής παρέμβασης, η οποία ενδυναμώνει, διατηρεί και επαυξάνει τα μέσα με τα οποία οι άνθρωποι ατομικά ή/και συλλογικά επιλύουν αποκλίσεις από την κοινωνική τους λειτουργικότητα. Το επάγγελμα αναγνωρίζει το άτομο ως ένα μοναδικό ενεργό οργανισμό και το κοινωνικό περιβάλλον ως μια δύναμη «εν κινήσει» και σε αλληλεπίδραση με το άτομο. Το αντικείμενο και ο σκοπός της ΚΕ είναι η διαχείριση της κοινωνικής μάθησης, διεργασία που αναπτύσσεται ως αποτέλεσμα μιας σκόπιμης ανθρώπινης σχέσης που περιλαμβάνει και εμπλέκει τον κοινωνικό λειτουργό και τα άτομα – ατομικά ή συλλογικά – σε σχέση με τον σκοπό αυτό». Καλλινικάκη Θ., ΔΠΘ 2013-2014

4. Το στάδιο μορφοποίησης του επαγγέλματος ή στάδιο της σχετικής αποσύνδεσης του επαγγέλματος από τον κοινωνικό και πολιτικό χώρο (1980 – 1990). κρίση του κράτους πρόνοιας -άνοδος του νεοφιλελευθερισμού από-πολιτικοποίση της ΚΕ προγράμματα και δεξιότητες για την εργασία με ειδικές ομάδες μεταναστών, νέων ανέργων, ηλικιωμένων, μονογονεϊκών οικογενειών, χρηστών ουσιών, κακοποιημένων γυναικών, μειονοτήτων, ασθενών AIDS, κλπ. έμφαση δίνεται πλέον στο γενικό – ολιστικό – διαμεθοδικό μοντέλο, με θεωρητική στήριξη την οικολογική – συστημική οικολογική – συστημική προσέγγιση. «οι παρεμβάσεις της ΚΕ κατευθύνονται στην αλληλεπίδραση του ατόμου με το περιβάλλον του ή σε προβλήματα που απορρέουν από την αλληλεπίδραση αυτή» (Compton και Galaway,1984). Καλλινικάκη Θ., ΔΠΘ 2013-2014

5. Το μεταμοντέρνο στάδιο της Κοιν 5. Το μεταμοντέρνο στάδιο της Κοιν. Εργασίας (τέλη 20ου–αρχές 21ου αιώνα) Καθιέρωση τους Γενικού, Ολιστικού – Διαμεθοδικού μοντέλου. «ο ρόλος και ο στόχος της ΚΕ στη μεταμοντέρνα κοινωνία, στην οποία κυριαρχούν η κοινωνική αδικία, η έλλειψη εμπιστοσύνης, ο κίνδυνος, η πόλωση, ο κατακερματισμός και η αποξένωση, είναι η ενδυνάμωση των ατόμων, των ομάδων, των κοινοτήτων, των κοινωνιών ώστε να αναλάβουν δράση, είναι η επαναδραστηριοποίηση της κοινωνίας των πολιτών για διασφάλιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και της ίσης μεταχείρισης που αξίζουν» (Powell 1998). η ΚΕ γίνεται περισσότερο διεκδικητική σε ότι αφορά τα ανθρώπινα δικαιώματα και τη κοινωνική δικαιοσύνη. Επικράτηση της προσέγγισης ενάντια στις διακρίσεις και την καταπίεση Επικράτηση της τεκμηριωμένης από ευρήματα έρευνας πρακτικής της Κ Ε (evidence-based). Καλλινικάκη Θ., ΔΠΘ 2013-2014

Ορισμός του επαγγέλματος (Διεθνής Ομοσπονδία Κοινωνικών Λειτουργών & Διεθνής Οργάνωση Σχολών Κοινωνικής Εργασίας, Αδελαΐδα της Αυστραλίας 2004) «Το επάγγελμα της Κοινωνικής εργασίας προάγει την κοινωνική αλλαγή, την επίλυση προβλημάτων που δημιουργούνται στις ανθρώπινες σχέσεις, την ενδυνάμωση και την απελευθέρωση των ανθρώπων από παράγοντες που εμποδίζουν την προαγωγή της ευημερίας τους. Αξιοποιώντας θεωρίες της ανθρώπινης συμπεριφοράς και των κοινωνικών συστημάτων, η κοινωνική εργασία παρεμβαίνει στα πεδία αλληλεπίδρασης των ατόμων με το περιβάλλον τους. Οι αξίες των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και της κοινωνικής δικαιοσύνης είναι θεμελιώδεις για την κοινωνική εργασία». Καλλινικάκη Θ., ΔΠΘ 2013-2014

Οι σκοποί της ΚΕ (με βάση αυτόν τον ορισμό, 2004): Συστηματική δράση για την κοινωνική ενσωμάτωση των περιθωριοποιημένων, κοινωνικά αποκλεισμένων, ευάλωτων και των ευρισκόμενων σε υψηλό κίνδυνο αποκλεισμού πληθυσμιακών ομάδων. Επικεντρώνεται στα εμπόδια, στις ανισότητες και τις κοινωνικές αδικίες, που υπάρχουν στην κοινωνία και μάχεται για την άρση τους. Εργάζεται με και κινητοποιεί άτομα, οικογένειες, ομάδες, οργανισμούς και κοινότητες, για να επαυξήσουν την ευημερία τους την ικανότητα τους να επιλύουν τα προβλήματά τους, με ίδιες δυνάμεις. να εξασφαλίσουν πρόσβαση σε υπηρεσίες να αξιοποιήσουν τους υπάρχοντες και να αναπτύξουν πόρους για τις κοινότητές τους. Καλλινικάκη Θ., ΔΠΘ 2013-2014

σκοποί της ΚΕ: Σχεδιάζει και υλοποιεί πολιτικές και προγράμματα που διασφαλίζουν την ευημερία, προάγουν την ανάπτυξη και τα ανθρώπινα δικαιώματα, τη συλλογική κοινωνική αρμονία και σταθερότητα, έως του σημείου εκείνου στο οποίο, η σταθερότητα αυτή, δεν οδηγεί σε παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Ενθαρρύνει τους ανθρώπους να εμπλακούν στη συνηγορία, σε σχέση με τα τοπικά, εθνικά, περιφερειακά και διεθνή ενδιαφέροντα. Καλλινικάκη Θ., ΔΠΘ 2013-2014

σκοποί της ΚΕ: Συνηγορεί υπέρ ή δρα μαζί με τα ίδια τα άτομα, για το σχεδιασμό και την στοχευμένη υλοποίηση πολιτικών που είναι σύμφωνες με τις ηθικές αξίες του επαγγέλματος. Συνηγορεί υπέρ ή δρα μαζί με τα ίδια τα άτομα, για να επιφέρει αλλαγές στις πολιτικές και τις δομικές συνθήκες που αναπαράγουν την περιθωριοποίηση, την κοινωνική ανισότητα και αποκλεισμό, και καταπατούν την συλλογική κοινωνική αρμονία και σταθερότητα εθνικών - μειονοτικών ομάδων, έως του σημείου εκείνου στο οποίο η σταθερότητα αυτή δεν οδηγεί σε παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Καλλινικάκη Θ., ΔΠΘ 2013-2014

σκοποί της ΚΕ: Εργάζεται για την προστασία ανθρώπων που δεν είναι σε θέση να το πράξουν με τις δικές τους δυνάμεις, όπως, για παράδειγμα, παραμελημένα παιδιά, ψυχικά ασθενείς, νοητικά καθυστερημένα άτομα, σύμφωνα με την ηθικά αποδεκτή κείμενη νομοθεσία. Εμπλοκή σε κοινωνικές και πολιτικές δράσεις που στοχεύουν στον επηρεασμό της κοινωνικής πολιτικής και της οικονομικής ανάπτυξης, και στην πραγματοποίηση αλλαγών διαμέσου της άσκησης κριτικής και της εξάλειψης των κοινωνικών ανισοτήτων. Καλλινικάκη Θ., ΔΠΘ 2013-2014

σκοποί της ΚΕ: Προάγει σταθερές, αρμονικές και αμοιβαία σεβαστές κοινωνίες που δεν καταπατούν τα ανθρώπινα δικαιώματα. Προωθεί το σεβασμό μεταξύ των επιμέρους εθνικών και κοινωνικών ομάδων, προς τις διαφορετικές παραδόσεις, την κουλτούρα, την ιδεολογία, τα πιστεύω και το θρήσκευμα που έχει κάθε μια από αυτές, μέχρι το σημείο που δεν καταπατούν θεμελιώδη ανθρώπινα δικαιώματα. Σχεδιάζει, οργανώνει, προγραμματίζει και διευθύνει προγράμματα και φορείς που στοχεύουν στην πραγματοποίηση και διασφάλιση των προαναφερθέντων σκοπών. Καλλινικάκη Θ., ΔΠΘ 2013-2014