Η έννοια της ισότητας στην ελληνική εκπαίδευση Περιεχόμενο και ιστορική εξέλιξη

Ιστορικότητα των εκπαιδευτικών θεσμών Πότε εμφανίζεται η εκπαίδευση με τη μορφή που την ξέρουμε σήμερα;

Συνθήκες διαμόρφωσης α) Αλλαγές στο οικονομικό σύστημα Βιομηχανική επανάσταση: μετάδοση στοιχειωδών γνώσεων αναγκαίων για την ενσωμάτωση στη μισθωτή αγορά εργασίας

Συνθήκες διαμόρφωσης β) Αλλαγές στην πολιτική οργάνωση Μόρφωση: επιτρέπει τη λειτουργία του δημοκρατικού πολιτικού συστήματος Υποχρέωση της πολιτείας να μεταδώσει σε όλους τους πολίτες τις αναγκαίες γνώσεις για να ασκούν τα πολιτικά τους δικαιώματα Διαμόρφωση του πολίτη του έθνους- κράτους

Συνθήκες διαμόρφωσης γ) Ιδεολογικές αλλαγές Στοιχειώδης μόρφωση: προϋπόθεση και θεμέλιο της αστικής ισότητας Διαφωτισμός –ορθός λόγος Σφυρηλάτηση εθνικής συνείδησης

Ρόλος του σχολείου Διαμορφώνει το αίσθημα συμμετοχής στο εθνικό σύνολο Προετοιμάζει την ένταξη στο οικονομικό σύστημα (καταμερισμός εργασίας) Προετοιμάζει τη συμμετοχή στο πολιτικό σύστημα.

Η ισότητα απέναντι στην εκπαίδευση Η αντίληψη για την ισότητα στην εκπαίδευση είχε το ίδιο περιεχόμενο άλλοτε και τώρα; Πότε εμφανίζεται ως αξία στην ελληνική κοινωνία;

«Εισηγητική Έκθεση» νομοσχεδίων 1913 «Πρώτη απαίτησις [που πρέπει] να πληρωθεί δια της μεταρρυθμιστικής νομοθεσίας [είναι] να προσφερθεί εις εκάστην κοινωνικήν τάξιν [..] η εις αυτήν αναγκαίουσα γενική μόρφωσις […] [Το εκπαιδευτικό σύστημα περιλαμβάνει:] 1) Δημοτική εκπαίδευσις ενιαία, ομοιόμορφος και κοινή δια πάντας τους ελληνόπαιδας αποτελουμένη προς το παρόν εξ ενός μόνον κύκλου εξαετούς.

2. Έναρξις της μέσης εκπαιδεύσεως μετά το πέρας του κύκλου τούτου. […] 3.Σχολεία της μέσης εκπαιδεύσεως παράλληλα, ήτοι ανεξάρτητα απ’αλλήλων, έκαστον με έναν αυτοτελή κύκλο μαθημάτων, βραχύτερον μεν το δια την μέσην, εκτενέστερον δε το δια την ανωτέραν τάξιν προοριζόμενον.

Κατά το σύστημα το υφ’υμών εισαγόμενον τα σχολεία ταύτα είναι ανεξάρτητα απ’ αλλήλων, άλλο μεν εξυπηρετούν τας ανάγκας της μέσης αστικής τάξεως [το αστικό σχολείο], άλλο δε το εξυπηρετούν τας ανάγκας της ανωτέρας [το γυμνάσιο]. Αμφότερα δέχονται τους μαθητάς αυτών από της έκτης τάξεως του δημοτικού σχολείου και εν μεν τω αστικώ σχολείω τω προοριζομένω δια την μέσην αστικήν τάξιν η φοίτησις είναι τριετής, εν δε τω γυμνασίω τω προοριζομένω δια την ανωτέραν η φοίτησις είναι εξαετής. […]

Έγγραφο του Υπ. Παιδείας προς τον Δ/ντή του Ελληνικού Σχολείου Σκύρου (1867) «Μετ’ απορίας ημών είδομεν εν τω υποβληθέντι δια της [..] αναφοράς σας καταλόγω των εις την δοκιμαστήριον εξέτασιν υποβληθέντων αποφοίτων μαθητών των δημοτικών σχολείων Σκύρου, συμπεριλαμβανόμενα και κοράσια δύο, την Μαριγώ Κομνηνού και την Καλήν Σκουλουδάκη.

Η εξέτασις των κορασίων τούτων εγένετο παρ’ υμών ατόπως πάντη και παρανόμως, καθότι εις τας δοκιμαστηρίους εξετάσεις υπάγονται μόνον οι θέλοντες να καταταχθώσιν εις τα Ελληνικά σχολεία, περιττόν δε μας φαίνεται να σας παρατηρήσωμεν ότι κοράσια δεν δύνασθε να έχητε μαθητάς. Ταύτα παρατηρούντες υμίν σας καθιστώμεν προσεκτικωτέρους του λοιπού και θεωρούμεν περιττόν να σας παραγγείλωμεν ότι την εγκριθείσαν Μαριγώ Κομνηνού δεν δύνασθε να κατατάξητε εν τω Ελληνικώ σχολείω.»

Αναλφαβητισμός 1913: Φοιτούν στο δημοτικό 12% των αγοριών 5% των κοριτσιών 1940: Ποσοστό αναλφαβητισμού 40% του πληθυσμού 60% των γυναικών

Αναλφαβητισμός (1991) ΑναλφάβητοιΛειτουργικά αναλφάβητοι Σύνολο 2,6% 3,4% Αγρότες 6,5%14,3% Αγρότισσες15,4%17,5%

Εκπαιδευτική ανισότητα των φύλων Η ιστορία της εκπαιδευτικής ανισότητας των φύλων είναι μια μακρά πορεία με πολλές δυσκολίες ―οι περισσότερες αόρατες. Η χειραφέτηση των γυναικών μέσα από την εργασία και τη μόρφωση εγέμιζε άντρες και γυναίκες του ύστερου 19ου αιώνα με «φρίκη».

Στόχοι της εκπαίδευσης των γυναικών (τέλος 19ου/αρχές 20ου) « Φρονίμους δεσποινίδας και αρίστας μητέρας» Εθνική αποστολή: να προετοιμάσουν τους γιους τους να γίνουν καλοί πατριώτες.

Συμμετοχή των γυναικών στο ελληνικό πανεπιστήμιο ,3% (2 φοιτήτριες) ,4% (77 φοιτήτριες) ,4% ,4% % ,4% ,3%

“Σήμερα η συμμετοχή των φύλων στην εκπαίδευση είναι απολύτως ισότιμη, ενώ ειδικά στην πανεπιστημιακή εκπαίδευση τα ποσοστά των γυναικών είναι πια σταθερά πάνω από 50%.” Υπάρχει σήμερα ανισότητα των φύλων στην εκπαίδευση;

Γιατί η διαφορετική κατανομή των φοιτητών ως προς το φύλο στις διάφορες σχολές εκλαμβάνεται ως μορφή ανισότητας;

Συνοπτικά: α) Ιστορικά διαφορετικό περιεχόμενο της έννοιας ισότητας απέναντι στην εκπαίδευση. Αρχές 20ου αι. Η εκπαίδευση είναι σπάνιο αγαθό. Η ισότητα για όλους αφορά (θεσμικά) μόνο τη στοιχειώδη εκπαίδευση. Οι ανισότητες ως προς την κοινωνική τάξη και το φύλο αποδεκτές/ θεμιτές.

β) Διάκριση μεταξύ θεσμοθετημένης και πραγματικής ισότητας Υποχρεωτική εκπαίδευση – Αναλφαβητισμός Μαθητική διαρροή

Πότε εμφανίζεται το αίτημα της εκπαιδευτικής ισότητας στην ελληνική κοινωνία; Δεκαετία Διάδοση της γνώσης στα παιδιά του λαού - «Να σπουδάσουν οι φτωχοί» - Ισότητα ευκαιριών

Θεωρία ανθρώπινου κεφαλαίου Ο άνθρωπος: πηγή πλούτου για μια χώρα, όπως ο φυσικός πλούτος. Η επένδυση στον άνθρωπο (υγεία, εκπαίδευση) είναι η σημαντικότερη επένδυση με στόχο την οικονομική ανάπτυξη.

Προσφορά ίσων εκπαιδευτικών ευκαιριών Στόχος: η οικονομική και κοινωνική πρόοδος Μέτρα Οργάνωση εκπαιδευτικών υποδομών (σχολεία, εκπαιδευτικοί) Όμοια βιβλία και αναλυτικά προγράμματα Παροχή υποτροφιών Να μην χάνονται τα ικανά παιδιά που έτυχε να γεννηθούν σε φτωχές οικογένειες.

Η αναγνώριση της ικανότητας και η άρση της κοινωνικής αδικίας «Υπάρχει ένα μεγάλο παράπονον του Λαού μας ότι η Δημοκρατική Πολιτεία μας είναι εις την εκπαίδευσιν πλουτοκρατική. Αλλ’ αυτό είναι έγκλημα απέναντι του Λαού και του Έθνους, διότι αι περισσότεραι πρώται αξίαι μας εχάνοντο. Αναγγέλλω σήμερον την μεγάλην είδησιν εις τον Λαόν μας ότι από το Δημοτικό Σχολείο, όσοι αξίζουν θα προχωρήσουν ως υπότροφοι του Κράτους εις την Μέσην Παιδείαν και από αυτήν όσοι...

…διακρίνονται θα γίνωνται υπότροφοι εις την Ανωτάτην Παιδείαν, από δε την Ανωτάτην θα γίνωνται υπότροφοι εις το εξωτερικόν […]. Είναι τούτο δικαίωμα του ατόμου. Ένα παιδί έχει τάλαντον και διότι δεν έχει χρηματικά μέσα, δεν ημπόρει να συνεχίσει τας σπουδάς του. Είναι τούτο μια παραβίασις της σφραγίδος της δωρεάς, της προσφοράς του Θεού, την οποίαν παραβιάζουν οι άνθρωποι». Απόσπασμα από την ομιλία του Γεωργίου Παπανδρέου, Υπουργού Παιδείας, κατά την πρώτη συνεδρίαση του νεοιδρυμένου Ιδρύματος Κρατικών Υποτροφιών (9/6/1951),

Ισότητα και αξιοκρατία στην εκπαίδευση Εξασφάλιση της ισότητας με την παροχή ίσων ευκαιριών για εκπαίδευση Εξασφάλιση της αξιοκρατίας μέσω της αντικειμενικότητας των κριτηρίων αξιολόγησης Οι ικανότεροι προχωρούν στις ανώτερες βαθμίδες, οι λιγότερο ικανοί παραμένουν στις χαμηλότερες/ τεχνικά σχολεία.

Πού αποδίδεται η σχολική επίδοση; Ατομικές διαφορές ευφυΐας / ικανοτήτων Έφεση για μόρφωση Ενδιαφέρον για το σχολείο Επιμέλεια

Σύνδεση της ισότητας με την αξιοκρατία Άρση των κοινωνικών εμποδίων ώστε οι πιο ικανοί να μπορούν να φτάνουν στις ψηλότερες εκπαιδευτικές βαθμίδες. Πεποίθηση σχετικά με τις εγγενείς ατομικές ικανότητες Η καλή επίδοση είναι υπόθεση του ατόμου

«Θα ήθελα μόνο να τονίσω ότι ακούμε συχνά να γίνεται αναφορά στην έννοια της εξισωτικής παιδείας. Εγώ θα ήθελα να υπογραμμίσω ότι είναι ανάγκη να επανέλθει η παιδεία μας -και η ανωτάτη και η μέση- στην έννοια της αριστείας. Αυτό σημαίνει ότι, πρώτον, θα πρέπει να εγκαταλειφθεί κάθε ιδέα εξισωτικής παιδείας. Θα πρέπει να γυρίσουμε ξανά στα πειραματικά σχολεία αριστείας και όχι στην είσοδο στα σχολεία αυτά με τρόπο εξισωτικό και θα πρέπει οπωσδήποτε να πάψει ο πόλεμος στην ιδιωτική εκπαίδευση, διότι είναι δικαίωμα του κάθε πολίτη να επιλέγει τον τύπο εκπαίδευσης, τον οποίο επιθυμεί να λάβει.» Θ.Φ. 9/2/2015