ΠΛΗΡΟΦΟΡΗΜΕΝΗ ΣΥΝΑΙΝΕΣΗ ΑΣΘΕΝΟΥΣ ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΔΟΔΗΜΑ ΕΠΙΚΟΥΡΟΣ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ ΙΑΤΡΟΔΙΚΑΣΤΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΑΘΗΝΩΝ

Άρθρο 5 Συντάγματος: Ατομικές ελευθερίες Όλοι όσοι βρίσκονται στην Ελληνική Επικράτεια απολαμβάνουν την απόλυτη προστασία της ζωής, της τιμής και της ελευθερίας τους, χωρίς διάκριση εθνικότητας, φυλής, γλώσσας και θρησκευτικών ή πολιτικών πεποιθήσεων.

Υποχρέωση λήψης πληροφορημένης συναίνεσης Ν 2071/1992 (Εκσυγχρονισμός και Οργάνωση Συστήματος Υγείας), άρθρο 47 (Τα δικαιώματα του νοσοκομειακού ασθενούς), παρ. 3-5 Ν 2619/1998 Σύμβαση για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα και τη Βιοϊατρική, άρθρο 5 3418/2005: Κώδικας Ιατρικής Δεοντολογίας, άρθρο 11,12

ΑΠ 5512/2003 ΕΦ ΑΘ Υποστηρίζεται ότι ιατρική πράξη από μέρους του ιατρού, έστω και αν γίνεται lege artis, πλήττει την προσωπική ελευθερία του ατόμου και μπορεί να συνιστά το έγκλημα της παράνομης βίας.

Παράνομη βία, Άρθρο 330 ΠΚ Όποιος χρησιμοποιώντας σωματική βία ή απειλή σωματικής βίας ή άλλης παράνομης πράξης ή παράλειψης εξαναγκάσει άλλον σε πράξη, παράλειψη ή ανοχή για τις οποίες ο παθών δεν έχει υποχρέωση τιμωρείται με φυλάκιση μέχρι δύο ετών, ανεξάρτητα αν το απειλούμενο κακό στρέφεται εναντίον εκείνου που απειλείται ή κάποιου από τους οικείους του.

Υποχρέωση ενημέρωσης Κατάσταση της υγείας Το περιεχόμενο και τα αποτελέσματα της ιατρικής πράξης, Τις συνέπειες, κινδύνους και επιπλοκές Εναλλακτικές προτάσεις Πιθανός χρόνος αποκατάστασης

Υποχρέωση ενημέρωσης Ο ασθενής μπορεί να επιλέξει να μην ενημερωθεί Επιλέγει ο ίδιος ο ασθενής το πρόσωπο ή τα πρόσωπα που θα ενημερωθούν στη θέση του

Συναίνεση του ασθενούς Η συγκατάθεση του αρρώστου προκειμένου να πραγματοποιηθούν στον ίδιο οι ιατρικές εκείνες πράξεις που κρίνονται αναγκαίες από τον ιατρό.

Έγκυρη συναίνεση Να παρέχεται μετά από πλήρη, σαφή και κατανοητή ενημέρωση. Να μην είναι αποτέλεσμα πλάνης, απάτης ή απειλής και να μην έρχεται σε σύγκρουση με τα χρηστά ήθη. Να καλύπτει πλήρως την ιατρική πράξη κατά το περιεχόμενό της και κατά το χρόνο εκτέλεσής της.

Έλλειψη ικανότητας συναίνεσης Η κατάσταση του ασθενούς δεν του επιτρέπει την επικοινωνία με το περιβάλλον Ανηλικότητα Ψυχοπάθεια Στις δύο τελευταίες περιπτώσεις σκόπιμο είναι να γίνει προσπάθεια λήψης συναίνεσης

Κατοχυρώνει τον ιατρό η έγγραφη συναίνεση; Οι τυποποιημένες φόρμες δεν καλύπτουν Μόνο αν είναι εξατομικευμένη και εξειδικευμένη. Κατοχυρώνει ως προς τη λήψη πληροφορημένης συναίνεσης και όχι ως προς θέματα αμέλειας που πιθανόν να ανακύψουν.

Λευκή συγκατάθεση «Ο/Η υπογεγραμμέν... που νοσηλεύομαι στην Χειρουργική Κλινική του Νοσοκομείου…, αφού ενημερώθηκα από τους θεράποντες Ιατρούς για την πάθησή μου, δηλώνω υπεύθυνα με πλήρη ψυχική και πνευματική διαύγεια ότι εμπιστεύομαι τον εαυτό μου στο επιστημονικό προσωπικό του τμήματος που με νοσηλεύει και δίνω την συγκατάθεσή μου να καθορίσουν και να εφαρμόσουν οποιαδήποτε διαγνωστική μέθοδο και θεραπευτική αγωγή ενδείκνυται με χειρουργικά, φαρμακευτικά και ακτινολογικά μέσα.

Λευκή συγκατάθεση Επίσης, συγκατατίθεμαι και εμπιστεύομαι απόλυτα τους γιατρούς μου για κάθε άλλη ιατρική πράξη, την οποία αυτοί θα κρίνουν αναγκαία (αναισθησία, μετάγγιση αίματος, παρακεντήσεις κλπ.) για να αποκατασταθεί η υγεία μου, πάντοτε με πλήρη γνώση όλων των ενδεχόμενων για την ζωή μου κινδύνων κατά την εφαρμογή αυτών.»

Λευκή συγκατάθεση ..η απαίτηση από ασθενή, που εκ των πραγμάτων βρίσκεται σε θέση αδυναμίας, μιας γενικής συναίνεσης για "ο,τιδήποτε", αποτελεί πράξη που ευθέως αντιβαίνει στην υποχρέωση σεβασμού της προσωπικότητας του ανθρώπου ασθενούς. (13218/2001 ΣΥΝΗΓΟΡΟΣ ΠΟΛΙΤΗ)

Επείγοντα περιστατικά Σε επείγοντα περιστατικά ο ιατρός έχει δικαίωμα και υποχρέωση να προβεί σε αυτόγνωμη ιατρική πράξη, δηλαδή να πράξει κατά την κρίση του για το συμφέρον του ασθενούς. Σε διαφορετική περίπτωση μπορεί να κατηγορηθεί για παράλειψη λύτρωσης από κίνδυνο ζωής (άρθρο 307 του ΠΚ).

Αυτόγνωμες ιατρικές πράξεις Αυτόγνωμες ιατρικές πράξεις είναι όλες οι επεμβάσεις του ιατρού στον άρρωστο (διαγνωστικές, θεραπευτικές, προληπτικές), για τις οποίες η λήψη της απόφασης για την εκτέλεσή τους εναπόκειται αποκλειστικά και μόνο στον ιατρό.

Προϋποθέσεις Η αυτόγνωμη επέμβαση να είναι η απόλυτα ενδεδειγμένη και να αποσκοπεί στην αποτροπή βαρείας βλάβης της υγείας ή θανάτου Η αδυναμία αναβολής της συγκεκριμένης και ενδεδειγμένης ιατρικής πράξης-ύπαρξη άμεσου και σπουδαίου κινδύνου Η αδυναμία συναίνεσης του αρρώστου ή των συγγενών του

Επεμβάσεις ενάντιες στη θέληση του ασθενούς Σε εξαιρετικές και επείγουσες περιπτώσεις ο ιατρός, μπορεί να επέμβει, ενεργώντας την ενδεδειγμένη εγχείρηση ή τη μετάγγιση αίματος και εναντίον της θέλησης του δικαιούμενου σε συναίνεση. Σ' αυτές τις περιπτώσεις η επέμβαση και αν έχει ως αποτέλεσμα τη βλάβη της υγείας ή τη στέρηση της ζωής του ασθενούς κρίνεται δικαιολογημένη, εφ' όσον ανταποκρίνεται στην επιστημονική άσκηση του ιατρικού λειτουργήματος (2692/1991 ΓΝΜΔ ΕΙΣΕΦ ΘΕΣΣΑΛ).

Ανάγκη στάθμισης υπέρτερου συμφέροντος «Αφενός σωτηρία του ασθενούς από κίνδυνο που διατρέχει η ζωή ή η υγεία του και αφ' ετέρου τον σεβασμό προς το δικαίωμα της αυτοδιαθέσεως του ασθενούς. Μόνο τότε επιτρέπεται στο γιατρό να προσβάλει το δεύτερο (δικαίωμα της αυτοδιαθέσεως) όταν το πρώτο (συμφέρον της σωτηρίας) με την προτίμηση του δεύτερου κινδυνεύει άμεσα»(2692/1991 ΓΝΜΔ ΕΙΣΕΦ ΘΕΣΣΑΛ).

Επεμβάσεις ενάντιες στη θέληση του ασθενούς Αυτό σημαίνει ότι, όταν σοβαρός κίνδυνος, απειλεί τη ζωή ή την υγεία του ασθενούς η ιατρική επέμβαση πρέπει να επιχειρείται αμέσως και να μη διακυβεύεται η αποτροπή του κινδύνου από τους δισταγμούς του γιατρού που προέρχονται από την έλλειψη της συναίνεσης του ασθενούς ή εκείνων που τον επιμελούνται. »(2692/1991 ΓΝΜΔ ΕΙΣΕΦ ΘΕΣΣΑΛ).

Η βούληση του ασθενούς είναι ο υπέρτατος νόμος; «Η άποψη κατά την οποία "η βούληση του ασθενούς είναι ο υπέρτατος νόμος" επικρίθηκε ως εσφαλμένη, επειδή μπορεί να οφείλεται σε αμάθεια, φανατισμό ή σε παρερμηνεία (όπως π.χ. συμβαίνει με τους μάρτυρες του Ιεχωβά) ή άλλο λόγο, η τυχόν δε εγκατάλειψη του ασθενούς στην τύχη του εξ αφορμής μιας παράλογης άρνησης αντίκειται στην κρατούσα αξιολογιστική τάξη πραγμάτων»(2692/1991 ΓΝΜΔ ΕΙΣΕΦ ΘΕΣΣΑΛ).

Επεμβάσεις ενάντια στη θέληση τρίτων με εξουσία συναίνεσης Συναίνεση δεν απαιτείται σε άρνηση χορήγησης συναίνεσης από μέρους γονέων ανηλίκου, συγγενών ή τρίτων που έχουν εξουσία συναίνεσης και υπάρχει άμεσος κίνδυνος για την ζωή ή την υγεία του ασθενούς (Κώδικας Ιατρικής Δεοντολογίας).

Επέκταση χειρουργικής επέμβασης: Ερώτημα 1 Ο ιατρός χειρουργός διαπιστώνει διεγχειρητικά ότι απαιτείται μια πιο εκτεταμένη (ριζική) αντιμετώπιση από την προγραμματισμένη. Η συγκατάθεση του ασθενούς έχει δοθεί, αλλά για μια πιο «ήπια» επέμβαση. Ο ιατρός χειρουργός θα πρέπει: να προχωρήσει; να λάβει τη συγκατάθεση των συγγενών; να διακόψει την επέμβαση και να την επαναλάβει αφού λάβει τη συναίνεση του ασθενούς;

Ο ιατρός χειρουργός θα πρέπει: να έχει λάβει κάθε δυνατή μέριμνα και να έχει προβεί σε όλες τις εξετάσεις που θα του επιτρέψουν την πιο ακριβή προεγχειρητική διάγνωση να έχει προβλέψει τις πιθανές αποκλίσεις και να έχει λάβει τη σχετική συναίνεση από τον ασθενή. Αν, παρόλα αυτά, αντιμετωπίσει το ως άνω δίλημμα, μοναδικός γνώμονας για την απόφασή του κατά τη διάρκεια της επέμβασης, θα πρέπει να αποτελεί το συμφέρον του ασθενούς.

Εξέταση για λοιμώδη νοσήματα Μόνο μετά από ενημέρωση και συναίνεση του ασθενούς!