Διαφοροποιημένη διδασκαλία και εναλλακτική αξιολόγηση Παναγιώτης Νταβαρίνος Σχολικός Σύμβουλος Φιλολόγων

Η ΔΙΑΦΟΡΟΠΟΙΗΜΕΝΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ Ο όρος «διαφοροποιημένη διδασκαλία» αναφέρεται σε μια συστηματική προσέγγιση στο σχεδιασμό του συνόλου της διδασκαλίας για μαθητές με διαφορετικές μαθησιακές ανάγκες και δυνατότητες. Για τον κατάλληλο σχεδιασμό της διδασκαλίας, δίνεται έμφαση στις τρεις διαστάσεις της διδασκαλίας: το περιεχόμενο, τις διαδικασίες επεξεργασίας του περιεχομένου και το τελικό προϊόν.

Η ΔΙΑΦΟΡΟΠΟΙΗΜΕΝΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ [α] Σύγχρονες έρευνες αναφέρουν ότι η διαφοροποιημένη διδασκαλία στη-ρίζεται στους παράγοντες που αφορούν το γνωστικό προφίλ του μαθητή (δημιουργικότητα, συνθετική ή αναλυτική σκέψη, συνερνατικότητα ή ανταγωνιστικότητα, συγκεκριμένη ή αφηρημένη σκέψη, στοχαστικότητα ή έντονη δράση). Για το λόγο αυτό το διδακτικό υλικό θα πρέπει να διαφοροποιείται ανάλογα με το γνωστικό προφίλ των μαθητών της τάξης.

Η ΔΙΑΦΟΡΟΠΟΙΗΜΕΝΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ [β] Με την διαφοροποιημένη διδασκαλία όλοι οι μαθητές διδάσκονται το ίδιο αντικείμενο. Δεν διαφοροποιούνται τα θέματα που εξετάζονται, αλλά το επίπεδο των θεμάτων και ο τρόπος προσέγγισής τους. Με άλλα λόγια, ο εκπαιδευτικός διδάσκει το ίδιο αντικείμενο, αλλά διαφοροποιεί το επίπεδο αφαίρεσης, την δυσκολία της κριτικής σκέψης που απαιτείται και τον βαθμό καθοδήγησης. Με αυτό τον τρόπο, όλοι οι μαθητές καλούνται να σκεφθούν κριτικά, αλλά σε διαφορετικό επίπεδο.

Η ΔΙΑΦΟΡΟΠΟΙΗΜΕΝΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ [γ] Ο εκπαιδευτικός με διαφορετικές ερωτήσεις μπορεί να καλέσει ορισμένους μαθητές να βρουν αιτιακές σχέσεις, άλλους να κάνουν βασικές υποθέσεις και άλλους να βρουν τα κεντρικά σημεία της ενότητας. Όλοι οι μαθητές εργάζονται στο ίδιο αντικείμενο, με διαφορετικούς όμως τρόπους. Σύμφωνα με σύγχρονα επιστημονικά ερευνητικά πορίσματα η διαφοροποίηση της διδασκαλίας μπορεί να αποτελέσει την απάντηση στο πρόβλημα της αυξανόμενης διαφορετικότητας στις τάξεις μικτής ικανότητας και της δεδομένης ανομοιογένειας των σχολικών τάξεων.

Η ΔΙΑΦΟΡΟΠΟΙΗΜΕΝΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ [δ] Η διαφοροποιημένη παιδαγωγική εισηγείται μια μέθοδο διδασκαλίας, που βασίζεται στη δεδομένη ανομοιογένεια του μαθητικού πληθυσμού και αντιμετωπίζει τους μαθητές ως μοναδικούς και όχι ως αντίγραφα της ίδιας εικόνας. Αναγνωρίζει τις προσωπικές τους δυνάμεις και τους προσφέρει ευκαιρίες, για να τις αξιοποιήσουν και να καταδείξουν τις δεξιότητες τους. Οι εκπαιδευτικοί που εφαρμόζουν μια τέτοια προσέγγιση λαμβάνουν υπόψη τις διαφορές των μαθητών ως προς το βαθμό ετοιμότητάς τους και τα ενδιαφέροντά τους.

Η ΔΙΑΦΟΡΟΠΟΙΗΜΕΝΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ [ε] Στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες έχουν συντελεστεί ραγδαίες αλλαγές σε κοινωνικό επίπεδο με συνέπεια τη δημιουργία πολυ-πολιτισμικών κοινωνιών. Η πολιτισμική διαφορετικότητα θεωρείται ως ένα χαρακτηριστικό γνώρισμα των σύγχρονων κοινωνιών, το οποίο έχει ωθήσει την σύγχρονη εκπαίδευση σε προσεγγίσεις με βάση τις θεωρητικές αρχές της Διαπολιτισμικής Παιδαγωγικής.

ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ Με τον όρο «εναλλακτική αξιολόγηση» εννοούμε τις μορφές αξιολόγησης, οι οποίες, εκτός από το αποτέλεσμα της μαθησιακής διαδικασίας, αποτιμούν και τις επιμέρους συστατικές του αποτελέσματος δραστηριότητες (π.χ. ανάπτυξη πρωτοβουλιών, συνεργασιών στην τάξη κ.ά.). Στόχος της εναλλακτικής αξιολόγησης είναι ο εντοπισμός των ελλείψεων της μάθησης αλλά και της διδασκαλίας και η εφαρμογή κατάλληλων παιδαγωγικών μεθόδων για την επίτευξη θετικών αποτελεσμάτων.

ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ [α] ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ [α] Μοντέλα αξιολόγησης μαθητή Παραδοσιακή αξιολόγηση Εναλλακτική αξιολόγηση Έμφαση στο αποτέλεσμα της γνώσης. Έμφαση στην διαδικασία της μάθησης. Τελική αξιολόγηση. Διαμορφωτική αξιολόγηση. Ποσοτική :εκφράζεται με βαθμούς. Ποιοτική: εκφράζεται με περιγραφές. Ελέγχει την απομνημόνευση συγκεκριμένων γνώσεων. Απαιτεί σύνθετες νοητικές διεργασίες. Αποσυνδέει την αξιολόγηση από την διδασκαλία και την μάθηση. Συνδέει τις διαδικασίες διδασκαλίας-μάθησης-αξιολόγησης. Συνεπάγεται την βαθμολογική κατάταξη μαθητών. Εξατομικεύει την αξιολόγηση μαθητών. Δημιουργεί κλίμα ανταγωνισμού. Ενθαρρύνει συνεργασίες.

ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ [β] ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ [β] Μέθοδοι εναλλακτικής αξιολόγησης μαθητή Συστηματική παρατήρηση του μαθητή στις δραστηριότητες της τάξης. (Ο εκπαιδευτικός παρατηρεί τον μαθητή κατά την συμμετοχή του σε δραστηριότητες που απαιτούν σύνθετες διανοητικές εργασίες: πώς ο μαθητής διαβάζει, γράφει, συνεργάζεται, σκέφτεται, δρα, κρίνει;). Μικρές έρευνες με την μορφή σχεδίων δράσης (projects). Αυτοαξιολόγηση και αξιολόγηση από συμμαθητές.

ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ [γ] ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ [γ] Μέθοδοι εναλλακτικής αξιολόγησης μαθητή Φάκελος εργασιών μαθητή (portfolio): Ο εκπαιδευτικός αξιολογεί την μεθοδικότητα του μαθητή στην συλλογή και στην οργάνωση των πληροφοριών του Φακέλου, την ολοκλήρωση των εργασιών, την αυτοαξιολογική ικανότητα του μαθητή και την ποιότητα του τελικού αποτελέσματος της μαθησιακής διαδικασίας. Περιγραφικές αξιολογικές κρίσεις: Ο εκπαιδευτικός στο δελτίο περιγραφικής αξιολόγησης του μαθητή δεν πρέπει να χρησιμοποιεί γενικούς χαρακτηρισμούς π.χ. καλός, ανεπαρκής κ.ά., αλλά να προτιμά ρηματικές εκφράσεις, που δηλώνουν τι μπορεί να κάνει ο μαθητής, πώς εργάζεται στην τάξη και ποιες είναι οι αδυναμίες του. Η εναλλακτική αξιολόγηση στοχεύει στην ενθάρρυνση του μαθητή, για να διαμορφώσει προσωπικούς ρυθμούς μάθησης με αναγνώριση των αδυναμιών του και όχι στην επίκρισή του, για όσα δεν μπόρεσε να κάνει.

ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ [δ] ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ [δ] Δυσκολίες και προβλήματα κατά την χρήση εναλλακτικών μορφών αξιολόγησης Η εφαρμογή της εναλλακτικής αξιολόγησης απαιτεί αρκετό (διδακτικό και εξωδιδακτικό) χρόνο. Είναι απαραίτητη η επιμόρφωση των εκπαιδευτικών σε θέματα εναλλακτικής αξιολόγησης. Έλλειψη κατάλληλης υλικοτεχνικής υποδομής σχολείων: τάξεις με μικρό αριθμό μαθητών και οργανωμένες βιβλιοθήκες για ερευνητικές εργασίες (projects) μαθητών. Βαθμιαία προσαρμογή μαθητών στις μαθητοκεντρικές μαθησιακές διαδικασίες. Δυσκολίες οι οποίες προέρχονται από το εξεταστικό σύστημα. Απαραίτητη η αναπροσαρμογή της σχετικής νομοθεσίας. Η διαφοροποιημένη διδασκαλία και η εναλλακτική αξιολόγηση συμβάλλουν στην διαμόρφωση της ικανότητας του μαθητή και του αποτελέσματος της μαθησιακής διαδικασίας.

ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ και ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ Αξιολόγηση: πλάστιγγα δικαιοσύνης

Επιλεγμένη Βιβλιογραφία Κατσαρού Ελ., Δεδούλη Μ. 2008, Επιμόρφωση και Αξιολόγηση στο χώρο της Εκπαίδευσης, ΥΠΕΠΘ/Π.Ι., Αθήνα Πολέμη-Τοδούλου Μ., «Η Συστημική Προσέγγιση, κλειδί για έναν νέο εκπαιδευτικό σχεδιασμό», Περιοδικό Μετάλογος, Δεκέμβριος 2010, τεύχος 18 Σολομών Ι.(επιμ.) 1999, Εσωτερική αξιολόγηση και προγραμματισμός του εκπαιδευτικού έργου στη σχολική μονάδα, Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, Αθήνα Moren Edgar 2002, Οι επτά γνώσεις κλειδιά για την παιδεία του μέλλοντος, Εκδόσεις του 21ου αιώνα, Αθήνα

Σας ευχαριστώ για την προσοχή σας! Ο διδάσκων δις διδάσκεται!