Η Παιδαγωγική ως επιστήμη

Η Παιδαγωγική ως επιστήμη Παιδαγωγική (επιστήμη) - επιστήμη της Αγωγής Αγωγή Φαινόμενο από καταβολής ανθρώπου Προοδευτική εξέλιξη μέσα στο χρόνο Εξαρτάται από το πλαίσιο κάθε εποχής (συνθήκες, ιδέες) Παιδαγωγική (επιστήμη) ή Επιστήμη της Αγωγής   - αγωγή: φαινόμενο που χρονικά συμπίπτει με την εμφάνιση του ανθρώπου, από τη στιγμή που η απόκτηση και μετάδοση της πείρας ήταν ανάγκη για επιβίωση - αγωγή: φαινόμενο, πραγματικότητα που εξελίσσεται μέσα στο χρόνο (προοδευτική διαφοροποίηση και εξέλιξη) - το περιεχόμενο που προσλαμβάνει αυτό το φαινόμενο επηρεάζεται από τις κοινωνικο-ιστορικές συνθήκες, την πολιτιστική ταυτότητα της κάθε εποχής και από την εξέλιξη των ιδεών μέσα σε αυτό το πλαίσιο

Η «παιδαγωγική» ως έννοια Περιεχόμενο της παιδαγωγικής: «Σύνολο από εμπειρίες, απόψεις και δραστηριότητες σχετικά με την αγωγή του νέου ανθρώπου ύστερα από παρέμβαση ενηλίκων»; Η παιδαγωγική ως «πρακτική» (πράξη) Η παιδαγωγική ως γνωστικός χώρος (θεωρία)

Με ποια σημασία πρωτοεμφανίζεται ως όρος; Παιδαγωγός: «παις» + «άγω» Παιδαγωγώ: ανατρέφω, καθοδηγώ, συνοδεύω, εκπαιδεύω Εξέλιξη της Παιδαγωγικής: από ανθρώπινη ενέργεια σε επιστήμη Η «παιδαγωγική» ως όρος εμφανίζεται για πρώτη φορά στην αρχαιότητα (ελληνική, ρωμαϊκή): «παις»  «άγω», «παιδαγωγός»=μορφωμένος σκλάβος που συνόδευε τα παιδιά από το σπίτι στο σχολείο.   Στους ελληνιστικούς χρόνους: «παιδαγωγώ»= ανατρέφω, εκπαιδεύω

Παιδαγωγική επιστήμη; Ηλικίας 200 χρόνων (19ος και 20ός αι) Συστηματικότερη από τις αρχές του 20ού Πώς εξελίχθηκε; Η «παιδαγωγική» ως όρος εμφανίζεται για πρώτη φορά στην αρχαιότητα (ελληνική, ρωμαϊκή): «παις»  «άγω», «παιδαγωγός»=μορφωμένος σκλάβος που συνόδευε τα παιδιά από το σπίτι στο σχολείο.   Στους ελληνιστικούς χρόνους: «παιδαγωγώ»= ανατρέφω, εκπαιδεύω

Η έννοια της «επιστήμης» «επίσταμαι» = γνωρίζω καλά Επιστήμη = μια διαδικασία αναζήτησης της γνώσης για τον κόσμο Οι αντιλήψεις για την «επιστήμη» διαφοροποιούνται ανάλογα με την εποχή Κοινωνικο-πολιτισμικές συνθήκες Φιλοσοφικές παραδόσεις -         Δεν υπάρχει ένας ορισμός -         Ετυμολογικά: «επίσταμαι»=γνωρίζω καλά -         Επιστήμη = διαδικασία αναζήτησης της γνώσης του κόσμου (αντικείμενο) -         Σε κάθε εποχή: η προσέγγιση της γνώσης γινόταν μέσα από διαφορετικές απόψεις και θέσεις και μέσα από άλλες μεθόδους -         Άρα: το κοινωνικο-οικονομικό πλαίσιο της κάθε εποχής και το πολιτισμικό κεφάλαιό της επηρεάζουν την έννοια, τη φυσιογνωμία της επιστήμης, τόσο ως δραστηριότητα όσο και ως σύστημα θέσεων γύρω από αυτή.

Η εξέλιξη της επιστήμης Προσωκρατικοί φιλόσοφοι: απαρχή της επιστημονικής σκέψης και ενασχόληση με την πηγή της γνώσης Αριστοτέλης: πιο συστηματική ενασχόληση με την έννοια, αναζήτηση της επιστημονικής μεθόδου, ποιες οι προϋποθέσεις της επιστήμης, πώς προκύπτει η επιστημονική απόδειξη; Προσωκρατικοί φιλόσοφοι: απαρχή της επιστημονικής σκέψης και των ζητημάτων που σχετίζονται με την πηγή της γνώσης   Αριστοτέλης: πιο συστηματική ενασχόληση με την έννοια της επιστήμης, αναλύσεις για το πρόβλημα της επιστημονικής μεθόδου, των προϋποθέσεων της επιστήμης και την επιστημονική απόδειξη (έργα του: «Η πρώτη φιλοσοφία (Μεταφυσική)» και «Αναλυτικά ύστερα»)

Η εξέλιξη της επιστήμης Μεσαίωνας: Θωμάς ο Ακκινάτης: αριστοτελική φιλοσοφία – θεολογία – ηθική (επιστήμη = λογική + πίστη) 16ος – 17ος αι: επιστημονική επανάσταση, εξελίξεις-επιτεύγματα, αλλαγή της θεώρησης του κόσμου (μηχανιστική), νέα μέθοδος επιστημονικής θεώρησης (αναλυτικο-λογική), παγκόσμιοι νόμοι ---διατύπωση προβλέψεων 18ος, 19ος αι: ανάπτυξη της «κλασικής» επιστήμης Θωμάς ο Ακκινάτης (13 αι. μ.Χ): συνδυάζει το σύστημα περί φύσης του Αριστοτέλη με τη χριστιανική θεολογία και ηθική και δημιουργεί ένα σύστημα αντιλήψεων και γνώσεων για τον κόσμο, που παραμένει αναμφισβήτητο μέχρι το τέλος του Μεσαίωνα. Επιστήμη (λογική  πίστη) - Γιατί συμβαίνουν τα διάφορα φυσικά φαινόμενα; - Ερωτήματα σε σχέση με την ανθρώπινη ψυχή και την ανώτερη ηθική   16ος και 17ος αι.: εποχή της επιστημονικής επανάστασης, μέχρι και τέλος του 19ου αι. Εξελίξεις και επιτεύγματα στο χώρο της φυσικής και της αστρονομίας (Κοπέρνικος, Γαλιλαίος, Νεύτωνας) δίνουν μια νέα θεώρηση στον κόσμο («τεράστια μηχανή» και όχι ενός ζωντανού οργανικού σύμπαντος) και εισάγουν μια νέα μέθοδο επιστημονικής προσέγγισής του (τη μαθηματική περιγραφή μέσω της αναλυτικο-λογικής μεθόδου του Καρτέσιου)

Η εξέλιξη της επιστήμης Αρχές 20ού αι: αμφισβήτηση του κυρίαρχου επιστημονικού μοντέλου – νέο επιστημολογικό πρότυπο (κόσμος = αποτελείται από «ανοιχτά» συστήματα σε σχέση με το περιβάλλον) Από τους «παγκόσμιους» νόμους στις σχέσεις «αλληλεπίδρασης» Από τον κόσμο του «είναι» στον κόσμο του «γίγνεσθαι» Από τη γραμμικότητα και τον ντετερμινισμό … στην πολυπλοκότητα και την αβεβαιότητα. Αρχές 20ού αι.: αμφισβητήσεις του κυρίαρχου μοντέλου των αιτιοκρατικών, γραμμικών και μηχανιστικών σχέσεων και βεβαιοτήτων μέσα από την ίδια την επιστήμη (Αινστάιν, κβαντική θεωρία, θεωρία της αβεβαιότητας του Heisenberg, κ.ά).   Οι νέες αντιλήψεις στη φυσική εισάγουν ένα νέο επιστημολογικό παράδειγμα (από τους παγκόσμιους νόμους περνάμε στους νόμους της αλληλεπίδρασης). Ορισμένα τμήματα του κόσμου ίσως να λειτουργούν ως μηχανές, τα περισσότερα είναι όμως ανοικτά συστήματα, που ανταλλάσσουν ενέργεια, ύλη και πληροφορίες με το περιβάλλον. Η πραγματικότητα – και μάλιστα η κοινωνική και η ανθρώπινη – δεν έχει τάξη, σταθερότητα και ισορροπία. Περνάμε από έναν κόσμο του «είναι» σε έναν κόσμο του «γίγνεσθαι», στον οποίο συμμετέχουμε κι εμείς οι ίδιοι και τον συνδιαμορφώνουμε. Εγκαινιάζεται έτσι μια νέα εποχή στη διανόηση («μετα-μοντέρνα»), μέσα από την οποία εγκαταλείπεται η πίστη στην αιτιοκρατική βεβαιότητα και αναδύεται η πολυπλοκότητα και η αλληλεπίδραση.

Τι είναι επιστήμη; Διαδικασία αναζήτησης της γνώσης Διαφοροποιείται από εποχή σε εποχή Δεν καθορίζονται απόλυτα τα χαρακτηριστικά της, οι λειτουργίες και οι μέθοδοι Δημιούργημα συναίνεσης ανθρώπων και προϊόν μιας εποχής Π.χ. σήμερα: ανακάλυψη μέσω έρευνας Επιστήμη   Κοινό προσδιοριστικό στοιχείο στην αντίληψη της επιστήμης ανά εποχές είναι ότι πρόκειται για μια διαδικασία αναζήτησης της γνώσης. Όμως, ανά εποχές υπάρχει μια ιδιαιτερότητα στον τρόπο προσέγγισης της επιστήμης, με βάση την πολιτιστική ατμόσφαιρα, τη φιλοσοφική παράδοση της εποχής και τον κοινωνικό χώρο μέσα από τον οποίο προέρχεται. Άρα, δεν είναι δυνατόν να καθοριστούν άπαξ και διαπαντός τα χαρακτηριστικά της, οι λειτουργίες και οι μέθοδοί της. Και αυτό γιατί η επιστήμη δεν είναι ένας γνωστικός χώρος που υπάρχει αντικειμενικά έξω από τον άνθρωπο, αλλά ένα κατόπιν συναίνεσης με άλλους δημιούργημα του ανθρώπου, μέσα σε συγκεκριμένες κοινωνικές συνθήκες. Σήμερα, η εικόνα που έχουμε για την επιστήμη είναι ότι αυτή η διαδικασία αναζήτησης της γνώσης για τον κόσμο περιλαμβάνει ανακάλυψη και όχι εκ των προτέρων συγκρότηση φιλοσοφικών επιχειρημάτων.

«Επιστημονική» γνώση; Αποδεδειγμένη γνώση Έχει εξαχθεί με αυστηρό τρόπο από την εμπειρία (μέθοδος, κριτήρια) Είναι αξιόπιστη Τι σημαίνει σήμερα «επιστημονική γνώση»;   -         Είναι αποδεδειγμένη γνώση. Έχει εξαχθεί με κάποιον αυστηρό τρόπο από τα γεγονότα της εμπειρίας, τα οποία εξετάζονται με αντικειμενικές μεθόδους και μετρήσιμα κριτήρια. Με την έννοια αυτή είναι αξιόπιστη γνώση.

Χαρακτηριστικά ή κριτήρια της «επιστημονικότητας» Αντικειμενικότητα ερευνητή (κριτική απόσταση) Ανοιχτή στον έλεγχο διαδικασία (δεν υπάρχει απόλυτη αλήθεια) Προϊόν διαλόγου μιας επιστημονικής κοινότητας Σκοπός: η εξαγωγή «έγκυρων» θέσεων. Μέθοδος Επικέντρωση σε συγκεκριμένα ερευνητικά προβλήματα (αντικείμενο) Μεθοδική και συστηματική διαδικασία για προσέγγιση και έλεγχο της γνώσης Χαρακτηριστικά – κριτήρια επιστημονικότητας o       Κριτική απόσταση από το αντικείμενο και αποφυγή προκαταλήψεων και αξιολογήσεων πριν από την έρευνα. o       Ανοιχτός χαρακτήρας της όλης διαδικασίας. Δεκτική κριτικής και ελέγχου, η διατύπωση μιας πρότασης έχει υποθετικό χαρακτήρα και ισχύει κάτω από προϋποθέσεις o       Χαρακτήρας της είναι διυποκειμενικός και διαπροσωπικός. Ο κάθε ερευνητής μπορεί να επαληθεύσει η να διαψεύσει μια επιστημονική θέση. o       Σκοπός: η διατύπωση έγκυρων θέσεων. Το πώς καθορίζεται από την επιστήμη. o       Έχει ένα συγκεκριμένο αντικείμενο, που συναρτάται από ένα καθορισμένο πλήθος προβλημάτων. o       Χρησιμοποιεί συγκεκριμένες μεθόδους, δηλαδή οδούς για την προσέγγιση και τον έλεγχο της γνώσης

Επιστήμη είναι … η αναζήτηση και απόκτηση γνώσης (διαδικασία) σε σχέση με την πραγματικότητα (αντικείμενο) μέσα από συγκεκριμένους τρόπους προσέγγισης και έρευνας (μέθοδοι) Πάνω στη βάση που αναπτύσσουν επιστήμονες και επιστημονική κοινότητα (πλαίσιο)

Ποια η έννοια της Παιδαγωγικής ως επιστήμης; Πολυφωνία αντιλήψεων Διαφοροποιήσεις ανάλογα με εποχές Σχετίζονται με αντιλήψεις για την έννοια της «επιστήμης» Ιδιαιτερότητα αντικειμένου της: άνθρωπος Είδος γνώσης Δυνατότητες προσέγγισης και μέτρησής της Ποια η έννοια της Παιδαγωγικής ως επιστήμης;   Ανάλογη με την πολυφωνία και πανσπερμία αντιλήψεων που υπάρχουν ανά εποχές και διαφορετικά κοινωνικο-πολιτισμικά πλαίσια για την έννοια της επιστήμης, είναι και η κατάσταση όσον αφορά την έννοια της Παιδαγωγικής ως επιστήμης. Και αυτό το διαπιστώνει κανείς αν εξετάσει την εξέλιξη της παιδαγωγικής σκέψης μέσα στους αιώνες. Αυτό που θα διαπιστώσει είναι ότι υπάρχουν πολλές και διαφορετικές αντιλήψεις όσον αφορά το χαρακτήρα της Παιδαγωγικής Επιστήμης, που προέρχονται από τις διαφορετικές αντιλήψεις για το τι είναι αυτή καθεαυτή η επιστήμη. Επιπλέον, η Παιδαγωγική είναι μια επιστήμη που ασχολείται με τον άνθρωπο, και όπως και με άλλες παρεμφερείς επιστήμες τίθεται το πρόβλημα του είδους της γνώσης και των δυνατοτήτων προσέγγισης και μέτρησής του.

Η εξέλιξη της Παιδαγωγικής 1η φάση: η «τέχνη» της αγωγής 2η φάση: οι «πρακτικές διδασκαλίες» της αγωγής 3η φάση: η «επιστήμη» της αγωγής

Η παιδαγωγική ως «τέχνη της αγωγής» Παλαιότεροι ---- νεώτεροι Παιδαγωγική γνώση= προσωπικές εμπειρίες, πεποιθήσεις, προσωπικές αντιλήψεις για τη ζωή και τον άνθρωπο, παραδόσεις σε θέματα αγωγής παιδιών Παιδαγωγική τέχνη (όχι επιστήμη): ανοιχτή σε όποιον θέλει να την εξασκήσει Α. Η παιδαγωγική ως τέχνη της αγωγής: - Παλαιότεροι ---- νεώτερους (καθοδήγηση και μύηση στον τρόπο ζωής τους) - Παιδαγωγική γνώση: προσωπικές εμπειρίες, πεποιθήσεις, προσωπική αντίληψη για τη ζωή και τον άνθρωπο, ή από ότι περιλαμβάνει η προφορική και γραπτή παράδοση σε θέματα αγωγής των παιδιών - Παιδαγωγική τέχνη (όχι επιστήμη). Ανοιχτή στον οποιονδήποτε ήθελε να την εξασκήσει.

Η παιδαγωγική ως «διδασκαλία της αγωγής» Οι ασκούντες την αγωγή: γονείς – δάσκαλοι (ειδικοί) Πρώτες προ-επιστημονικές προσπάθειες: ταξινόμησης και συστηματοποίησης του τρόπου μετάδοσης της παιδαγωγικής γνώσης και των προβλημάτων «Διδασκαλίες αγωγής»: οδηγίες προς δασκάλους Εγκυρότητα βασίζεται στην επίκληση μεταφυσικών ή θεϊκών δυνάμεων ή μιας κρατικής αυθεντίας (χριστιανική αγωγή) Β. Η παιδαγωγική ως διδασκαλία της αγωγής: - Οι ασκούντες την αγωγή: γονείς – δάσκαλοι (ειδικοί) - Πρώτες προεπιστημονικές προσπάθειες: ταξινόμησης και συστηματοποίησης του τρόπου μετάδοσης αυτής της παιδαγωγικής γνώσης και των προβλημάτων που προκύπτουν κατά τη φάση αυτή. - Συγγραφή των πρώτων «διδασκαλιών αγωγής»: οδηγίες προς δασκάλους για την αντιμετώπιση πρακτικών προβλημάτων και τους τρόπους επίτευξης των διατυπωμένων ιδανικών. - Η εγκυρότητά τους στηρίζεται στην επίκληση μεταφυσικών ή θεϊκών δυνάμεων ή μιας κρατικής αυθεντίας (χριστιανική αγωγή: Αυγουστίνος, Λούθηρος, σύγχρονη χριστιανική αγωγή)

Η παιδαγωγική ως «επιστήμη» Φάση επιστημονικής θεωρητικής συγκρότησης (φαινόμενα αγωγής: έρευνα – προτάσεις – σύστημα γνώσης) Κινείται παράλληλα με την εξέλιξη της επιστήμης, αλλά και με δικούς της ρυθμούς Γ. Η παιδαγωγική ως επιστήμη: - Φάση της επιστημονικής θεωρητικής συγκρότησης της παιδαγωγικής: γεγονότα ή φαινόμενα της αγωγής υφίστανται συστηματική εκ βάθους έρευνα με κατάληξη τη διατύπωση επιστημονικών προτάσεων και συστημάτων γνώσεων. - Κινείται παράλληλα με την εξέλιξη της επιστήμης αλλά και με τους δικούς της ρυθμούς κυρίως λόγω των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών του αντικειμένου της αλλά και των ελευθεριών που της επιτρέπει το πλαίσιο επιστημολογικών ιδεών και πρακτικών της κάθε εποχής.

Η παιδαγωγική ως «επιστήμη» Αριστοτελική φιλοσοφία: Παιδαγωγική = αναζήτηση της γνώσης γύρω από το φαινόμενο της αγωγής (κλάδος της πρακτικής φιλοσοφίας) Σκοποί της αγωγής, αρχές της παιδαγωγικής πράξης, ο ανθρώπινος προορισμός, μορφές οργάνωσης της αγωγής, αντικείμενο της αγωγής - Οι απαρχές της Παιδαγωγικής ως μιας διαδικασίας αναζήτησης της γνώσης γύρω από το φαινόμενο της αγωγής πηγαίνουν πίσω μέχρι τον Αριστοτέλη (κλάδος της Πρακτικής Φιλοσοφίας): εξετάζονται από φιλοσοφική σκοπιά ποιοι θα πρέπει να είναι οι επιδιωκόμενοι σκοποί της αγωγής, ποιες οι οργανωτικές μορφές της εκπαίδευσης, ποιο το αντικείμενο και ποια η πραγματικότητα της αγωγής  

Η παιδαγωγική ως «επιστήμη» Θεολόγοι – φιλόσοφοι: επιχειρούν να θέσουν πάνω σε μια πιο συστηματική βάση τις παιδαγωγικές αντιλήψεις τους 17ος αι: αρχίζει να διαμορφώνεται μια καθαρά «παιδαγωγική» σκέψη Ratke (Ρατίχιος) – Νοva Didactica (Nέα Διδακτική) Comenius – Didactica Magna (Μεγάλη Διδακτική: πραγματεία περί της παγκόσμιας τέχνης του διδάσκειν τα πάντα στους πάντες) - Διάφοροι θεολόγοι μαζί με φιλόσοφους επίσης επιχειρούν να θέσουν πάνω σε μια πιο συστηματική βάση τις διάφορες παιδαγωγικές αντιλήψεις τους   - 17ος αι: αρχίζει να διαμορφώνεται μια καθαρά «παιδαγωγική» σκέψη Ratke (Ρατίχιος) – Νοva Didactica (Nέα Διδακτική) Comenius – Didactica Magna (Μεγάλη Διδακτική: πραγματεία περί της παγκόσμιας τέχνης του διδάσκειν τα πάντα στους πάντες) -

Η παιδαγωγική ως «επιστήμη» Διαφωτισμός (18oς αι): τάση για συγκρότηση μιας θεωρίας της αγωγής Rousseau – Αιμίλιος ή περί αγωγής Pestalozzi 19ος αι: η Παιδαγωγική αρχίζει να αποκτά επιστημονικότητα Herbart: πατέρας της επιστημονικής παιδαγωγικής Η Παιδαγωγική μπαίνει στα Παν-μια Συζητείται κατά πόσο είναι «ανεξάρτητη» επιστήμη Παιδαγωγική: Φιλοσοφία – Ψυχολογία;; Διαφωτισμός (18oς αι): τάση για συγκρότηση μιας θεωρίας της αγωγής Rousseau – Αιμίλιος ή περί αγωγής Pestalozzi –   - 19ος αι: η Παιδαγωγική αρχίζει να αποκτά επιστημονικότητα, μπαίνει στα Παν-μια Herbart – από πολλούς θεωρούμενος ως ο πατέρας της επιστημονικής παιδαγωγικής Συζητείται κατά πόσο η παιδαγωγική είναι «ανεξάρτητη» επιστήμη. Συσχέτιση της Παιδαγωγικής με τη Φιλοσοφία και την Ψυχολογία.

Η παιδαγωγική ως «επιστήμη» Αρχές 20ού αι: σύστημα επιστημονικής σκέψης Συνδέεται με μια σειρά από συνθήκες: φαινόμενα της αγωγής: πιο πολύπλοκα παιδαγωγική πράξη: πιο σύνθετη δεν αρκεί η χαρισματική ικανότητα του παιδαγωγού και η εμπειρία του χρειάζεται επιστημονικό υπόβαθρο να οργανωθούν οι διάφορες διαδικασίες και να μελετηθούν τα φαινόμενα   οι πρακτικές φιλοσοφίες δεν έχουν τίποτα το ορθολογικό και το μεθοδικό   - Το πώς όμως εξελίχθηκε η Παιδαγωγική ως επιστήμη εξαρτάται και από την ιδιαιτερότητά της σε σχέση με το αντικείμενο: άνθρωπος και ενέργειές του. Που δεν μπορούσε να ενταχθεί απόλυτα στο μοντέλο επιστήμης που αναπτυσσόταν μέχρι τις αρχές του 20ού αι: το ντετερμινιστικό των φυσικών επιστημών.   - Στην ουσία η Παιδαγωγική αρχίζει να δομείται ως σύστημα επιστημονικής σκέψης και πρακτικής στις πρώτες δεκαετίες του 20ού αι και εξής και συνδέεται με μια σειρά από συνθήκες που εμφανίζονται τις προηγούμενες δεκαετίες. Αυτές είναι: -         Τα διάφορα φαινόμενα της αγωγής γίνονται όλο και πιο πολύπλοκα και η παιδαγωγική πράξη όλο και πιο σύνθετη. Δεν αρκεί η χαρισματική ικανότητα του παιδαγωγού και η εμπειρία του. Χρειάζεται ένα επιστημονικό υπόβαθρο να οργανωθούν οι διάφορες διαδικασίες και να μελετηθούν τα φαινόμενα. Οι πρακτικές διδασκαλίες δεν έχουν τίποτα το ορθολογικό και μεθοδικό. -         Τον 18ο και τον 19ο αιώνα η Παιδαγωγική είχε μια μεγάλη εξάρτηση από την Θεολογία και την Φιλοσοφία και ιδιαίτερα από την Ηθική. Για τις επιστήμες αυτές η παιδαγωγική δεν ήταν παρά ένα πεδίο εφαρμογής στοχασμών που προέρχονταν από τις επιστήμες αυτές. Όμως τέλη του 19ου αι, αρχίζει η αποδέσμευσή της από αυτές τις επιστήμες, διαφοροποιούνται τόσο οι μέθοδοι όσο και τα αντικείμενα ενασχόλησης. Και αυτό τόσο γιατί αλλάζουν οι συνθήκες όσο και γιατί η Παιδαγωγική αρχίζει να δέχεται επιδράσεις από τις κοινωνικές επιστήμες, ιδιαίτερα την Ψυχολογία και την Κοινωνιολογία.. Παράλληλα, καλείται να καθορίσει το αντικείμενό της σε σχέση με συγγενείς επιστήμες, ως αυτόνομη και εφαρμοσμένη επιστήμη. Μέσα στον 20ό αι. αρχίζει να απομακρύνεται από τις ιδεολογίες και στρέφεται περισσότερο στην έρευνα της παιδαγωγικής πραγματικότητας.

Η παιδαγωγική ως «επιστήμη» Αποδεσμεύεται από Θεολογία και Φιλοσοφία (Ηθική) Διαφοροποιούνται οι μέθοδοι και τα αντικείμενα ενασχόλησής της Δέχεται επιδράσεις από τις κοινωνικές επιστήμες (Ψυχολογία, Κοινωνιολογία) Καλείται να καθορίσει το αντικείμενό της σε σχέση με συγγενείς επιστήμες, ως αυτόνομη και εφαρμοσμένη επιστήμη Απομακρύνεται από τις ιδεολογίες και στρέφεται περισσότερο στην έρευνα της παιδαγωγικής πραγματικότητας   Τον 18ο και τον 19ο αιώνα η Παιδαγωγική είχε μια μεγάλη εξάρτηση από την Θεολογία και την Φιλοσοφία και ιδιαίτερα από την Ηθική. Για τις επιστήμες αυτές η παιδαγωγική δεν ήταν παρά ένα πεδίο εφαρμογής στοχασμών που προέρχονταν από τις επιστήμες αυτές. Όμως τέλη του 19ου αι, αρχίζει η αποδέσμευσή της από αυτές τις επιστήμες, διαφοροποιούνται τόσο οι μέθοδοι όσο και τα αντικείμενα ενασχόλησης. Και αυτό τόσο γιατί αλλάζουν οι συνθήκες όσο και γιατί η Παιδαγωγική αρχίζει να δέχεται επιδράσεις από τις κοινωνικές επιστήμες, ιδιαίτερα την Ψυχολογία και την Κοινωνιολογία.. Παράλληλα, καλείται να καθορίσει το αντικείμενό της σε σχέση με συγγενείς επιστήμες, ως αυτόνομη και εφαρμοσμένη επιστήμη. Μέσα στον 20ό αι. αρχίζει να απομακρύνεται από τις ιδεολογίες και στρέφεται περισσότερο στην έρευνα της παιδαγωγικής πραγματικότητας.  

Είναι η Παιδαγωγική επιστήμη; Δυνατότητα γενίκευσης των θέσεων – συμπερασμάτων της; Μοναδικότητα του μαθητή – παιδαγωγικής επίδρασης. Πράξη της αγωγής. Θεωρία; Τέχνη, προεπιστημονικές αντιλήψεις

Είναι η Παιδαγωγική αυτόνομη επιστήμη; Βασίζεται και αξιοποιεί πορίσματα άλλων επιστημών Έχει το δικό της αντικείμενο και μεθόδους έρευνας

Είναι η Παιδαγωγική χρήσιμη; Η γνώση του «αντικειμένου» από μόνη της δεν είναι αρκετή για να διδαχθεί Μεγάλο φάσμα προβλημάτων αποτελούν το αντικείμενο της Παιδαγωγικής