ΓΕΝΕΤΙΚΑ ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΜΕΝΑ ΠΡΟΪΟΝΤΑ

Στη σύγχρονη εποχή, σημαντικότατο ζήτημα αποτελεί η παρέμβαση της γενετικής μηχανικής στη φύση των ζωντανών οργανισμών, που σκοπεύει στην ποσοτικά και ποιοτικά αυξημένη παραγωγή τροφίμων…

Η Γενετική Μηχανική δίνει τη δυνατότητα προσθήκης νέων γονιδίων απευθείας στον οργανισμό Διαγονιδιακά ή Μεταλλαγμένα ή Γενετικά Τροποποιημένα (ΓΤ) ονομάζονται τα φυτά και τα ζώα που έχουν υποστεί αλλαγή στο γενετικό υλικό με τη χρήση των τεχνικών της Γενετικής Μηχανικής

Η Γενετική Μηχανική έχει τη δυνατότητα να εξάγει γονίδια από τα κύτταρα κάποιου οργανισμού και να τα εισάγει στα κύτταρα άλλου οργανισμού, προσδίδοντάς του μ’ αυτόν τον τρόπο νέες ιδιότητες. Οι οργανισμοί που δέχονται το γενετικό υλικό ονομάζονται «γενετικά τροποποιημένοι» και όχι «μεταλλαγμένοι»

Σήμερα, χρησιμοποιούνται σε ευρεία κλίμακα και προσφέρουν πλουσιότερες σοδειές, μειωμένη χρήση φυτοφαρμάκων, ποικιλίες προσαρμοσμένες σε ειδικές περιβαλλοντικές συνθήκες, φυτά με επιθυμητές ιδιότητες, και κατά συνέπεια ελαττωμένο κόστος καλλιεργειών, μεγαλύτερο κέρδος, μικρότερη μόλυνση του περιβάλλοντος από τοξικά ζιζανιοκτόνα και εντομοκτόνα, και καλλιέργειες σε περιοχές όπου το «φυσικό» φυτό αδυνατεί να επιβιώσει/

Η ανεξέλεγκτη απελευθέρωση αυτών των προϊόντων στην κατανάλωση και στη φύση έχει οδηγήσει σε φόβους για απευθείας τοξική δράση στον άνθρωπο, καθώς και για ενδεχόμενη μη αντιστρεπτή αλλοίωση του φυσικού περιβάλλοντος, κατά τρόπο απρόβλεπτο και, τελικά, επιζήμιο και για τον άνθρωπο Είναι γεγονός ότι μέχρι σήμερα οι κερδοσκοπικές εταιρίες που προωθούν την ανάπτυξη του τομέα των γενετικά τροποποιημένων προϊόντων, προκειμένου να μεγιστοποιήσουν το κέρδος τους, έχουν παραμελήσει ένα μεγάλο μέρος της έρευνας για την ανάπτυξη των μεθόδων ελέγχου που απαιτούνται για να εξακριβωθεί η επίδραση των νέων οργανισμών στο φυσικό περιβάλλον, καθώς και στον καταναλωτικό πληθυσμό

Αριστερά: Γενετικά τροποποιημένη φράουλα Δεξιά: Κανονική φράουλα

ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΠΟΥ ΕΠΙΦΕΡΟΥΝ ΤΑ ΓΕΝΕΤΙΚΑ ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΜΕΝΑ ΠΡΟΪΟΝΤΑ ΣΤΗΝ ΥΓΕΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

Υπάρχουν τέσσερις βασικές πηγές κινδύνων: Οι οφειλόμενοι στην εισαγωγή νέων γονίδιων και των προϊόντων τους Ανεπιθύμητες επιπλοκές των μεθόδων της νέας τεχνολογίας Αλληλεπιδράσεις μεταξύ των εξωγενών γονιδίων και αυτών του ξενιστή Κίνδυνοι από την «κάθετη» ή και την «οριζόντια» μεταβίβαση των νεοεισαχθέντων γονιδίων

ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΟΦΕΙΛΟΜΕΝΟΙ ΣΕ ΝΕΑ ΓΟΝΙΔΙΑ ΚΑΙ ΤΑ ΠΡΟΪΟΝΤΑ ΤΟΥΣ Νέα γονίδια και γονιδιακά προϊόντα εισάγονται σήμερα σε είδη διατροφής Συχνά προερχόμενα από βακτήρια, ιούς και άλλα μη βρώσιμα είδη, που οι μακροπρόθεσμες επιπτώσεις τους στην ανθρώπινη υγεία θα είναι απρόβλεπτες, αφού πολλές φορές δεν υφίσταται διαχωρισμός αυτών των προϊόντων και συνακόλουθα δεν μπορούν να διεξαχθούν σχετικές έρευνες μετά την τοποθέτησή τους στην αγορά 

Βt-τοξίνες Προέρχονται από ένα βακτήριο του εδάφους, τον Bacillus thuringiensis, και εισάγονται σε ένα μεγάλο μέρος των νέων γενετικά τροποποιημένων φυτικών ειδών για λόγους προστασίας έναντι επιβλαβών εντόμων και παρασίτων Οι Bt-τοξίνες που εισάγονται μέσω γενετικής μηχανικής καταλήγουν στο έδαφος όπου η αδρανοποίηση τους είναι πολύ βραδεία, με αποτέλεσμα τον αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης ανθεκτικών ειδών επιβλαβών εντόμων και μείωσης του πληθυσμού ωφελίμων εντόμων

Γονίδια ανθεκτικότητας έναντι ζιζανιοκτόνων ευρέως φάσματος Η εισαγωγή τους επιφέρει μεγαλύτερη χρήση ευρέως φάσματος ζιζανιοκτόνων Τα ζιζανιοκτόνα ευρέως φάσματος είναι εξαιρετικά επιβλαβή για παρά πολλά φυτικά είδη, η καταστροφή των οποίων μπορεί να επιφέρει ποικίλες μεταβολές στην χλωρίδα και την πανίδα ενός οικοσυστήματος. Εξάλλου, η αυξημένη χρήση τους οδηγεί σε μειωμένη διάρκεια ζωής μιας καλλιέργειας Μία από τις περισσότερο ευρισκόμενες σε χρήση τέτοιες ουσίες, το glyphosate, είναι ουσία που παρουσιάζει τοξικότητα και για τον άνθρωπο, με συνέπεια η ευρεία χρήση της να αυξάνει την συχνότητα οξέων και χρόνιων δηλητηριάσεων στον αγροτικό και καταναλωτικό πληθυσμό αντίστοιχα

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΟΦΕΙΛΟΜΕΝΑ ΣΕ ΑΝΕΠΙΘΥΜΗΤΕΣ ΕΠΙΠΛΟΚΕΣ ΤΩΝ ΜΕΘΟΔΩΝ ΤΗΣ ΓΕΝΕΤΙΚΗ ΜΗΧΑΝΙΚΗΣ Η επιτυχία εισαγωγής ξένου γονιδίου σε ένα οργανισμό, καθορίζεται από την τυχαία διαδικασία της διείσδυσης του «φορέα» του γονιδίου στο γονιδίωμα του ξενιστή Αυτή η τυχαία διαδικασία πολλές φορές οδηγεί σε απρόβλεπτες και ανεπιθύμητες επιδράσεις, όπως και σε καρκινογενέσεις, ειδικά στα κύτταρα των θηλαστικών Η ύπαρξη τέτοιων επιπλοκών επιβεβαιώνεται από την υψηλή συχνότητα αποτυχίας στη δημιουργία γενετικά τροποποιημένων ζωικών οργανισμών, καθώς και εμφάνισης συγγενών ανωμαλιών ανάμεσα στις επιτυχίες Απρόβλεπτες επιπλοκές δεν είναι σπάνιες και σε φυτικούς οργανισμούς, ενώ γενικά οι τροποποιημένες κυτταρικές σειρές δεν είναι πάντοτε σταθερές Παρόμοιο πρόβλημα αποτελεί και η «γονιδιακή σιώπηση» (κυτταρική διαδικασία που παρεμποδίζει την έκφραση ξένου γονιδιώματος)

ΑΛΛΗΛΕΠΙΔΡΑΣΕΙΣ ΜΕΤΑΞΥ ΕΞΩΓΕΝΩΝ ΓΟΝΙΔΙΩΝ ΚΑΙ ΑΥΤΩΝ ΤΟΥ ΞΕΝΙΣΤΗ Τέτοιες επιπλοκές περιλαμβάνουν παραγωγή νέων αλλεργιογόνων ή και τοξινών, καθώς και μεταβολές στις συγκεντρώσεις ήδη υπαρχόντων Η γενετικά τροποποιημένη σόγια, όπου είχε εισαχθεί γονίδιο από βραζιλιανό φιστικί, βρέθηκε ότι μπορούσε να προκαλέσει αλλεργία σε ευαισθητοποιημένα σ’ αυτό άτομα. Ακόμα, στη σόγια έχουν βρεθεί τουλάχιστον 16 πρωτεΐνες ικανές να προκαλέσουν αλλεργική αντίδραση, μεταξύ δε αυτών η περιεκτικότητα μίας, ενός αναστολέα θρυψίνης, μετρήθηκε κατά 26,7% υψηλότερη από τη φυσιολογική σε μια ποικιλία γενετικά τροποποιημένης σόγιας

ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΑΠΟ ΤΗΝ «ΚΑΘΕΤΗ» Ή «ΟΡΙΖΟΝΤΙΑ» ΜΕΤΑΒΙΒΑΣΗ ΤΩΝ ΝΕΟΕΙΣΑΧΘΕΝΤΩΝ ΓΟΝΙΔΙΩΝ Κάθετη μεταβίβαση = μεταβίβαση από γενεά σε γενεά Οριζόντια μεταβίβαση = μεταβίβαση μεταξύ ατόμων της ίδιας γενεάς Οι εν λόγω κίνδυνοι προκύπτουν από την ανεξέλεγκτη διάδοση διάφορων γονιδίων και ιδίως των «γονιδίων σήμανσης» Γονίδια σήμανσης = προκαλούν την εμφάνιση ανθεκτικότητας σε αντιβιοτικά, και βάσει αυτής τους της ιδιότητας διαχωρίζονται τα γενετικά τροποποιημένα κύτταρα από τα μη 

Κάθετη μεταβίβαση Έχει επισυμβεί σε ορισμένα είδη γενετικά τροποποιημένων φυτών, με αποτέλεσμα τη δημιουργία υπεραγριοχόρτων. Η διάδοση των γονιδίων αυτών λαμβάνει χώρα μέσω της διασταύρωσης του τροποποιημένου είδους με το φυσικό «άγριο» τύπο, όμως πρόσφατες έρευνες κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι και άλλοι μηχανισμοί πρέπει να λαμβάνουν παράλληλα χώρα, αφού βρέθηκε ότι τα εισαχθέντα γονίδια διαδίδονται σε ένα πληθυσμό συχνά ακόμα και 30 φορές ταχύτερα από τα κανονικά γονίδια

Οριζόντια μεταβίβαση Έχει γίνει αντιληπτή σε φυτά στα οποία είχαν εισαχθεί γονίδια ιών, ούτως ώστε να είναι ανθεκτικά σε ιογενείς μολύνσεις. Αντίθετα με τις προσδοκίες, εμφανίστηκαν υπερμολυσματικά ιϊκά στελέχη, λόγω ανασυνδυασμού γονιδίων των διαφορετικών τύπων ιών. Μεγαλύτερος, πάντως, είναι ο κίνδυνος διάδοσης γονιδίων σήμανσης (που προσδίδουν ανθεκτικότητα σε αντιβιοτικά) από τον γενετικά τροποποιημένο οργανισμό σε πληθυσμούς παθογόνων βακτηρίων

Εκτίμηση της ασφάλειας των γενετικά τροποποιημένων τροφίμων ΤΙ ΙΣΧΥΕΙ ΣΕ ΟΛΟ ΤΟΝ ΚΟΣΜΟ 4 χώρες καλλιεργούν το 90% των ΓΤΦ (ΗΠΑ, Αργεντινή, Βραζιλία, Καναδάς) Στην Ευρώπη μόνο το 0,12% της αγροτικής γης καλλιεργείται με το γενετικά τροποποιημένο καλαμπόκι ΜΟΝ 810 της Monsanto 176 από τις 192 χώρες δεν καλλιεργούν ΓΤΟ

ΠΡΟΤΑΣΗ ΓΙΑ ΤΙΣ ΧΩΡΕΣ ΠΟΥ ΚΑΛΛΙΕΡΓΟΥΝ ΓΕΝΕΤΙΚΑ ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΜΕΝΑ ΦΥΤΑ Αποτροπή της επιμόλυνσης φυτών σε περιοχές όπου δεν καλλιεργούνται μεταλλαγμένα φυτά.

ΤΙ ΙΣΧΥΕΙ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Η εισαγωγή κάποιων ΓΤΤ επιτρέπεται, εφόσον συνοδεύονται από τα απαραίτητα πιστοποιητικά. Η καλλιέργεια των ΓΤ φυτών προς το παρόν απαγορεύεται. Πολλές φορές οι αγρότες σπέρνουν σπόρους, που τους προμηθεύουν εταιρίες, χωρίς να γνωρίζουν ότι είναι ΓΤ. Τον τελευταίο χρόνο πάνω από 300.000 τόνοι ΓΤΤ εισήχθησαν στη χώρα μας ως ζωοτροφές, μικρή δε ποσότητα των σπερμάτων σόγιας χρησιμοποιήθηκε για ανθρώπινη κατανάλωση ως σογιέλαιο ή ως λεκιθίνη σόγιας.

ΤΙ ΙΣΧΥΕΙ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Στο τελικό κτηνοτροφικό προϊόν (γάλα, κρέας, τυρί, αυγά) δεν χρειάζεται να αναγράφεται ότι τα ζώα έχουν τραφεί με ΓΤΤ. Όταν περιέχονται στα τρόφιμα ως συστατικά δεν είναι υποχρεωτική η επισήμανση αυτή, εφόσον περιέχονται σε ποσοστό κάτω του 0,9%. Η ελληνική κυβέρνηση είναι αντίθετη στην καλλιέργεια ΓΤΤ. Ενώ πρόσφατα η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενέκρινε 17 γενετικά τροποποιημένα υβρίδια αραβοσίτου για καλλιέργεια στην Ευρωπαϊκή Ένωση, το Ελληνικό Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης απαγόρευσε την καλλιέργειά τους στην Ελλάδα για δύο τουλάχιστον χρόνια.