Η σημασία των αντιοξειδωτικών στη διατροφή του ανθρώπου Βασιλική Κωσταρέλλη, Επίκουρη Καθηγήτρια Χαροκοπείου Πανεπιστημίου

Αντιοξειδωτική άμυνα Παραγωγή ελευθέρων ριζών, μία συνεχής και αναπόφευκτη απειλή Μάχη μεταξύ αντιοξειδωτικών & ελευθέρων ριζών

Τι είναι τα αντιοξειδωτικά; Ως αντιοξειδωτικό μπορεί να χαρακτηριστεί οποιαδήποτε ουσία, η οποία όταν είναι παρούσα σε χαμηλές συγκεντρώσεις συγκριτικά με εκείνες των υποστρωμάτων που πρόκειται να οξειδωθούν, καθυστερεί ή αναστέλλει την οξείδωση αυτών των υποστρωμάτων. Διατήρηση της οξειδοαναγωγικής ομοιόστασης

Ελεύθερες ρίζες Οι ελεύθερες ρίζες ενεργοποιούν μια σειρά αλυσιδωτών αντιδράσεων Αντιοξειδωτικό Ελεύθερη ρίζα Κυτταρική μεμβράνη Κύτταρο Καταστροφή κυτταρικής μεμβράνης Εσωτερικό του κυττάρου

Προ-οξειδωτική:αντιοξειδωτική ισορροπία Διατροφικές πηγές Τρόφιμα και φάρμακα Προ-οξειδωτική:αντιοξειδωτική ισορροπία Ενδογενής παραγωγή Αερόβιος μεταβολισμός Οξειδωτικό στρες Διατροφικές πηγές Περιβάλλον Ελεύθερεςρίζες οξυγόνου Αντιοξειδωτικά Ακτινοβολία Διάγραμμα1: Η αντιοξειδωτική άμυνα του οργανισμού εξισορροπεί το φορτίο των ελευθέρων ριζών και εμποδίζει το οξειδωτικό στρες (Benzie & Strain, 2005)

Ατνιοξειδωτικά της διατροφής Ασκορβικό οξύ (βιταμίνη C) Βιταμίνη Ε (α-τοκοφερόλη) Καροτινοειδή Φλαβανοειδή Σελήνιο

Αντιοξειδωτικά και υγεία

Παθήσεις που σχετίζονται με την διατροφή Καρδιαγγειακά νοσήματα Διαβήτης Υπέρταση Καρκίνος Παχυσαρκία Κατάθλιψη

Οξειδωτικό στρες Το οξειδωτικό στρες φαίνεται να εμπλέκεται στη παθοφυσιολογία της: Καρκινογένεσης Αθηροσκλήρωσης Υπέρτασης και στις Νευροεκφυλιστικές νόσους

Βλάβες στο DNA, μετάλλαξη Οξείδωση λιπιδίων & LDL Ελεύθερες ρίζες Διαταραχές στην λειτουργία των υποδοχέων Βλάβες στο DNA, μετάλλαξη Οξείδωση λιπιδίων & LDL Ενζυμική ενεργοποίηση/ απενεργοποίηση Βλάβες στα μιτοχόνδρια Διαταραγμένος κυτταρικός μεταβολισμός Καρκινογένεση Αθηροσκλήρωση Αυτοάνοσα νοσήματα Άνοια Εγκεφαλικά Καταρράκτης Καρδιαγγειακές παθήσεις Γήρας Διάγραμμα 2: Πιθανή σχέση ελευθέρων ριζών με το γήρας και με χρόνιες εκφυλιστικές παθήσεις (Benzie & Strain, 2005) Καρκίνος Διαβήτης

Σωματικά κύτταρα: Καρδιακές αρτηρίες Φακός του οφθαλμού πχ. του πνεύμονα Καρκίνος Καρδιακές αρτηρίες Αθηροσκλήρωση Έμφραγμα του μυοκαρδίου ή εγκεφαλικό Φακός του οφθαλμού Καταρράκτης Διάγραμμα 3: Τα αντιοξειδωτικά προστατεύουν από τις μακροχρόνιες οξειδωτικές αλλαγές στο DNA, στα λιπίδια και στη πρωτεΐνη, οι οποίες μπορούν να οδηγήσουν σε χρόνιες εκφυλιστικές παθήσεις (Benzie & Strain, 2005)

Αθηροσκλήρωση

Βλάβη ενδοθηλίου Φλεγμονή Οξειδωμένη LDL Ρήξη πλακών Συγκόλληση αιμοπεταλίων Θρόμβος

Η μελέτη καρδιάς της Λυών Lyon Diet Heart Study 605 ασθενείς που επιβίωσαν μετά από έμφραγμα του μυοκαρδίου 4 χρόνια προσκόλλησης στην Μεσογειακή Διατροφή (λιπαρά ψάρια, ελαιόλαδο, ξηροί καρποί, φρούτα και λαχανικά) Στην ομάδα παρέμβασης ο κίνδυνος θανάτου μειώθηκε κατά 50%, ενώ ο κίνδυνος εμφάνισης νέου καρδιακού επεισοδίου μειώθηκε κατά 50-70%, σε σχέση με την ομάδα ελέγχου. Kris-Etherton et al., Circulation, 2001

Επίπεδα ασκορβικού οξέος στο πλάσμα (εκατοστημόρια) και θνησιμότητα από όλες τις αιτίες (σταθμισμένη με βάση την ηλικία)

Προοπτικές μελέτες Καροτένιο πλάσματος και σχετικός κίνδυνος ανάπτυξης καρκίνου Καροτένια πλάσματος (εκατοστημόρια)

Επίπεδα πλάσματος βιταμίνης Ε και θνησιμότητα από καρδιακές παθήσεις

USA:Βόρεια Καρολίνα Εβδομαδιαία κατανάλωση τροφίμων

Μεσογειακή Διατροφή

Η Μεσογειακή διατροφή σχετίζεται με τη μακροβιότητα Μικρότερη θνησιμότητα από: Καρδιαγγειακά Διάφορες μορφές καρκίνου και γενική θνησιμότητα. Υπάρχουν επίσης και τεκμηριωμένες εργασίες που καταδεικνύουν ότι η μεσογειακή διατροφή συμβάλλει  και στην πρόληψη των καρδιαγγειακών συμπτωμάτων αλλά συμβάλλει θετικά και στην θεραπεία ύστερα από την εκδήλωση των πρώτων επεισοδίων. 

Τα φυτά περιέχουν πολυάριθμα φυτοχημικά Κουρκουμας-Tumerric Σταφύλια Κουρκουμίνη Ρεσβερατρόλη Πιπεριές καυτερές Μέλι Καψαϊκίνη Καφεϊκό οξύ Τζίνζερ Σκόρδο [6]-τζιντζερόλη Διαλλυλ-σουλφίδια Πράσινο τσάι Λάχανο Ινδόλη-3-καρβινόλη Επιγαλοκατεχίνη Σόγια Μπρόκολο Γενιστεϊνη Σουλφοραφάνη Τομάτες Λυκοπένιο

Κόκκινο κρασί και μακροβιότητα

Περιεκτικότητα φλαβανοειδών σε χορτόπιτες (mg/100g) και σε συγκεκριμένα ποτά (mg/100ml) χορτόπιτα χορτόπιτα κόκκινο κρασί μαύρο τσάι χορτόπιτα χυμός μήλου

Πηγή: Mελέτη της ποιότητας των Ελληνικών παραδοσιακών τροφίμων και εκβιομηχάνιση της παραγωγής τους (2003-2007) στο πλαίσιο των “Επιχειρησιακών Προγραμμάτων Ανταγωνιστικότητας” ΕΠΑΝ - ΤΡ13

Σύσταση για κατανάλωση φρούτων και λαχανικών 5 μερίδες (450γρ) την ημέρα Ποικιλία Επιλογή φρούτων και λαχανικών με έντονα χρώματα Έμφαση στη κατανάλωση τροφών με ισχυρή αντιοξειδωτική δράση

Αυξημένες ανάγκες σε αντιοξειδωτικά

Η επιστήμη της διατροφής στρέφεται από την έννοια της επαρκούς διατροφής στην έννοια της βέλτιστης διατροφής Στην αγορά διατίθενται νέα τρόφιμα τα οποία μπορούν: να βελτιώσουν την πνευματική ευεξία την σωματική ευεξία να μειώσουν τον κίνδυνο εμφάνισης διαφόρων νόσων. Λειτουργικά Τρόφιμα

Τα πιο σημαντικά αντιοξειδωτικά τρόφιμα (τιμή ORAC/ 66γρ τροφίμου) Κακάο σε σκόνη (μη κατεργασμένο) Κακάο σε σκόνη (καβουρδισμένο) Γκότζι Μπέρι Μαύρη σοκολάτα Σοκολάτα γάλακτος Δαμάσκηνα Σταφίδες Μύρτιλλα

Συμπεράσματα Η ενίσχυση της αντιξειδωτικής άμυνας του οργανισμού πολύ πιθανόν να προστατεύει από τα αποτελέσματα του γήρατος, από την εμφάνιση χρόνιων εκφυλιστικών παθήσεων και ως εκ τούτου να οδηγεί σε μακροβιότητα. Σύσταση για κατανάλωση ποικιλίας τροφών πλούσιων σε αντιοξειδωτικά σε ημερήσια βάση