Πανεπιστημίου Αιγαίου Ο επικοινωνιακός ρόλος των διευθυντών σχολικών μονάδων Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης: Θεωρητικές και πρακτικές προσεγγίσεις Παναγιώτης Ι. Σταμάτης Επίκουρος Καθηγητής Πανεπιστημίου Αιγαίου

Γιατί πήρες αυτούς τους βαθμούς; Γιατί έβαλες αυτούς τους βαθμούς; 1975 2015 Γιατί πήρες αυτούς τους βαθμούς; Γιατί έβαλες αυτούς τους βαθμούς; Υπάρχει πρόβλημα;

Ποιοι εκπαιδευτικοί θεωρούνται σήμερα «καλοί» ή «κακοί»; Ποιο ρόλο παίζει η επικοινωνία στις σύγχρονες εκπαιδευτικές και διοικητικές συνθήκες , στο «κλίμα» των σχολικών μονάδων; Πώς οι διευθυντές σχολικών μονάδων Π.Ε. θα μπορούσαν να διαχειριστούν αποτελεσματικότερα παρόμοιες καταστάσεις;

ΔΑΣΚΑΛΟΚΕΝΤΡΙΚΟ ΜΟΝΤΕΛΟ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ ΜΕΤΑΔΙΔΕΙ/ΜΕΤΑΦΕΡΕΙ /ΜΕΤΑΛΑΜΠΑΔΕΥΕΙ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΔΑΣΚΑΛΟΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΣ ΜΑΘΗΤΗΣ ΓΝΩΣΕΙΣ ΕΠΕΞΗΓΕΙ / ΕΠΑΝΑΛΑΜΒΑΝΕΙ / ΕΞΑΣΚΕΙ

ΜΑΘΗΤΟΚΕΝΤΡΙΚΟ ΜΟΝΤΕΛΟ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ ΠΑΡΑΚΙΝΕΙ / ΠΡΟΤΡΕΠΕΙ / ΕΝΘΑΡΡΥΝΕΙ / ΚΑΘΟΔΗΓΕΙ / ΥΠΟΣΤΗΡΙΖΕΙ / ΔΙΑΠΡΑΓΜΑΤΕΥΕΤΑΙ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΣΥΜΜΕΤΕΧΕΙ ΕΝΕΡΓΑ / ΕΝΔΙΑΦΕΡΕΤΑΙ / ΕΡΕΥΝΑ / ΑΝΑΚΑΛΥΠΤΕΙ… ΔΑΣΚΑΛΟΣ ΠΑΙΔΑΓΩΓΟΣ ΜΑΘΗΤΗΣ ΔΕΞΙΟΤΗΤΕΣ (ΓΝΩΣΤΙΚΟ, ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ & ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΟ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΣΗΣ) ΠΡΟΣΚΤΑ ΔΙΝΕΤΑΙ ΕΜΦΑΣΗ ΣΤΟ ΚΛΙΜΑ ΤΗΣ ΤΑΞΗΣ ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΔΙΑΠΡΟΣΩΠΙΚΩΝ ΣΧΕΣΕΩΝ: ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΟΥ ΠΛΑΙΣΙΟΥ

ΜΑΘΗΤΟΚΕΝΤΡΙΚΟ ΜΟΝΤΕΛΟ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ ΑΝΑΚΑΛΥΠΤΙΚΗ ΚΑΙ ΟΜΑΔΟΣΥΝΕΡΓΑΤΙΚΗ ΜΑΘΗΣΗ… ΔΙΝΕΤΑΙ ΕΜΦΑΣΗ ΣΤΟ ΚΛΙΜΑ ΤΗΣ ΤΑΞΗΣ ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΔΙΑΠΡΟΣΩΠΙΚΩΝ ΣΧΕΣΕΩΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΟΥ ΠΛΑΙΣΙΟΥ: ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ ΔΙΔΑΚΤΙΚΗΣ Ή ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΗΣ ΙΚΑΝΟΤΗΤΑΣ ΣΧΕΣΕΙΣ ΠΑΙΔΑΓΩΓΟΣ ΜΑΘΗΤΗΣ ΓΝΩΣΕΙΣ ΘΕΡΜΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ ΨΥΧΡΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ ΚΑΛΟΣ ΚΑΚΟΣ ΠΡΟΣΙΤΟΣ ΑΠΡΟΣΙΤΟΣ ΕΝΘΑΡΡΥΝΤΙΚΟΣ ΑΠΟΘΑΡΡΥΝΤΙΚΟΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΟΣ ΑΥΤΑΡΧΙΚΟΣ ΜΕ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝ ΑΔΙΑΦΟΡΟΣ ΕΚΔΗΛΩΤΙΚΟΣ ΒΛΟΣΥΡΟΣ ΟΜΙΛΗΤΙΚΟΣ ΟΛΙΓΟΜΙΛΗΤΟΣ ΘΕΡΜΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ ΨΥΧΡΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ ΕΚΦΡΑΣΤΙΚΟΣ ΑΝΕΚΦΡΑΣΤΟΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΣ ΑΚΟΙΝΩΝΗΤΟΣ ΕΥΓΕΝΙΚΟΣ ΑΓΕΝΗΣ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΜΟΣ ΜΗ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΜΟΣ ΕΝΔΙΑΦΕΡΩΝ ΑΝΙΑΡΟΣ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΟΣ… ΜΗ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΟΣ… ΑΜΕΣΟΣ ΜΗ ΑΜΕΣΟΣ ΟΙΚΟΔΟΜΕΙ

Ποιος θα μπορούσε να είναι ο επικοινωνιακός ρόλος των διευθυντών σχολικών μονάδων Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης αναφορικά με τη βελτίωση της διοικητικής ή διδακτικής αποτελεσματικότητας;

Διαπροσωπική επικοινωνία στην εκπαιδευτική κοινότητα

Ενδοομαδική επικοινωνία στη σχολική κοινότητα

Οργανωσιακή επικοινωνία στην εκπαιδευτική κοινότητα: ιεράρχηση της επικοινωνιακής διαδικασίας… καθοδική, ανοδική, διαγώνια και οριζόντια επικοινωνία, δηλ. προς πάσα κατεύθυνση!

Μορφές επικοινωνίας που αναπτύσσονται στη σχολική μονάδα και επηρεάζουν τη λειτουργία της

Σχέσεις επικοινωνίας που αναπτύσσονται στη σχολική μονάδα και επηρεάζουν τη λειτουργία της

Οι διευθυντές και οι διευθύντριες «επικοινωνιακοί κόμβοι» της σχολικής μονάδας… Πώς αντιμετωπίζονται διεθνώς τα ζητήματα επικοινωνίας στην σύγχρονη εκπαίδευση;

Εκπαιδευτική Επικοινωνία ή Επικοινωνία στην Εκπαίδευση Εξετάζει τις μορφές επικοινωνίας που εκδηλώνονται στη σχολική μονάδα ή στην τάξη και τις τεχνικές ανάπτυξης δεξιοτήτων για αποτελεσματικότερη επικοινωνία Παιδαγωγική επικοινωνία (communication pedagogy): αναφέρεται στη διδασκαλία μαθητών με στόχο τη βελτίωση των επικοινωνιακών τους δεξιοτήτων με την εφαρμογή κατάλληλων μεθόδων (communication competencies) Αναπτυξιακή επικοινωνία (developmental communication): αναφέρεται στην ανάπτυξη της επικοινωνιακής ικανότητας του ανθρώπου (communication skills) Διδακτική επικοινωνία (instructional communication): αναφέρεται στον τρόπο που οι εκπαιδευτικοί αξιοποιούν τις τεχνικές επικοινωνίας στη διδασκαλία τους (use of communication)

Παιδαγωγική-διδακτική επικοινωνία Κάθε επικοινωνιακή διαδικασία δεν μπορεί να χαρακτηριστεί ως «παιδαγωγική ή διδακτική», αν δεν πραγματώνεται στο πλαίσιο της διαπαιδαγώγησης κι αν δεν εμφανίζονται ορισμένα χαρακτηριστικά όπως: 1. Αμεσότητα και η σύναψη διαπροσωπικών, επικοινωνιακών σχέσεων 2. Ανάπτυξη παιδαγωγικού κλίματος στην τάξη ή τη σχολική μονάδα 3. Ανάπτυξη παιδαγωγικών αλληλεπιδράσεων, με στόχο την άμβλυνση επικοινωνιακών αδυναμιών 4. Καθοδήγηση των παιδαγωγούμενων από τον/την παιδαγωγό, με απώ-τερο στόχο την ανάπτυξη μιας κατά το δυνατόν επικοινωνιακά συμμετρικής σχέσης. 5. Βελτίωση της διοικητικής ή διδακτικής αποτελεσματικότητας με αξιοποίηση επικοινωνιακών μεθόδων και ισόρροπη ανάπτυξη της νοημοσύνης εκπαιδευτικών και μαθητών (γνωστικής, συναισθηματικής, πνευματικής ).

Στο πλαίσιο εφαρμογής βασικών αρχών της Παιδαγωγικής- Διδακτικής Επικοινωνίας, οι διευθυντές πρέπει γενικότερα να αξιο-ποιούν αποτελεσματικές δεξιότητες επικοινωνίας, καλλιεργώντας μεταξύ άλλων μορφές: Συναισθηματικής Επικοινωνίας, δηλ. να αξιοποιούν ό,τι κινεί το ενδιαφέρον των συνομιλητών και αυξάνει τη διάθεσή τους για συνεργασία, με σεβασμό στη συναισθηματική τους κατάσταση, Μη Λεκτικής Επικοινωνίας, δηλ. να χαμογελούν συχνά, να κοιτάζουν με βλέμμα που δηλώνει ενδιαφέρον, να χρησιμοποιούν κατάλληλες εκφράσεις προσώπου ανάλογες με την περίσταση, να προσέχουν τη στάση του σώματος και να ελέγχουν τον τόνο της φωνής τους. Όλα αυτά συμβάλλουν θετικά στη διαμόρφωση του επικοινωνιακού κλίματος του σχολείου, Αντανακλαστικής Επικοινωνίας, δηλ. να βοηθούν τους επικοι-νωνιακά αδύναμους συνομιλητές, αξιοποιώντας κάθε πρόσφορο μέσο επίτευξης αποτελεσματικής επικοινωνίας και ενεργητικής ακρόασης μεταξύ τους, Χιούμορ, ώστε να δημιουργείται οικειότητα, περιορίζοντας το φόβο και αυξάνοντας την επικοινωνιακή διάθεση, Χρήση σύγχρονων, τεχνολογικών μέσων, όπου είναι απαραίτητο, με στόχο την πλέρια διάχυση κάθε πληροφορίας (ενημέρωση).

Οι διευθυντές λαμβάνοντας υπόψη ότι… … η επικοινωνία αποτελεί διαδικασία αλληλεπίδρα-σης κατά την οποία εκπαιδευτικοί και μαθητές, αναπτύσσοντας ένα δυναμικό και ευμετάβλητο πλαίσιο που αλλάζει ανάλογα με τις διαθέσεις, τα ενδιαφέροντα, τα συναισθήματα, τις σκέψεις, τις στάσεις και τις συμπεριφορές τους, συνδιαμορ-φώνουν συνθήκες αποτελεσματικής συνεννόησης μέσα στην τάξη, οι οποίες αντανακλούν στις ακαδημαϊκές επιδόσεις των μαθητών και παράλληλα στο σχολικό κλίμα, … οφείλουν να εστιάζουν το ενδιαφέρον τους… - στην επικοινωνιακή δυναμική μεταξύ εκπαιδευτικών και μαθητών - στις διδακτικές μεθόδους για πιο αποτελεσματική επικοινωνία στην τάξη - στην επικοινωνία μεταξύ εκπαιδευτικών - στην επικοινωνία μεταξύ εκπαιδευτικών και γονέων - στην επικοινωνία μεταξύ σχολείου, εκπαιδευτικών φορέων και τοπικής κοινωνίας … συνεπώς διαθέτουν έναν εξαιρετικά πολυδιά-στατο και κομβικό επικοινωνιακό ρόλο.

Στο πλαίσιο του επικοινωνιακού τους ρόλου, οι διευθυντές και οι διευθύντριες θα μπορούσαν π.χ. να αναρωτηθούν: Πώς μπορώ να προσελκύω το ενδιαφέρον των συνομιλητών μου; Τι θα έπρεπε να αναμένω μετά την εκπομπή κάθε μηνύματός μου; Κατανόησαν οι συνομιλητές μου (εκπαιδευτικοί, μαθητές, γονείς κ.ά.) αυτά που τους είπα, με τον τρόπο που εκφράστηκα; Ποιες μπορεί να είναι οι αντιδράσεις των συνομιλητών μου στον τρόπο (στυλ) που επιλέγω να επικοινωνήσω μαζί τους; Τι κλίμα επικοινωνίας θα ήθελα να δημιουργηθεί στο σχολείο μου; Ποιες επικοινωνιακές πρακτικές οφείλω να ενθαρρύνω προς πάσα κατεύθυνση;

Μερικοί διευθυντές, μολονότι μπορεί να είναι επικοινωνιακά χαρισματικοί, έμπειροι ή ακαδημαϊκά καταρτισμένοι, δυσκολεύονται να επικοινωνήσουν αποτελεσματικά, επειδή διαθέτουν περιορισμένες επικοινωνιακές δεξιότητες ή εσφαλμένη αυτοεικόνα. «Καλός» διευθυντής δεν σημαίνει μόνο ή πάντα «καλός» ομιλητής… Οι διευθυντές και οι διευθύντριες… … πρέπει να επικοινωνούν αποτελεσματικά με όλα τα μέλη της σχο-λικής κοινότητας, να παρακινούν σε συνεργασίες τους εκπαιδευτικούς και να συμβάλλουν καταλυτικά στη βελτίωση του σχολικού κλίματος, προλαμβάνοντας ή διευθετώντας ήπια τις συγκρούσεις κάθε μορφής. … πρέπει να χρησιμοποιούν κατάλληλο λεξιλόγιο, να προσέχουν τα λόγια τους, να μιλάνε πάντα ευγενικά, ήρεμα και να μη φωνάζουν, … πρέπει να κοιτάζουν τους συνομιλητές τους, όταν τους απευθύ-νονται, να μιλάνε αργά και να επαναλαμβάνουν όσα λένε, εάν χρειάζεται, ειδικά όταν απευθύνονται σε παιδιά ή άπειρους ενήλικες, … πρέπει να ενθαρρύνουν τους συνομιλητές τους να ζητάνε διευκρινίσεις για ό,τι δεν κατάλαβαν από όσα είπαν.

Η αναποτελεσματική διαχείριση των επικοινωνιακών δεδομένων και καταστάσεων στη σχολική μονάδα θα μπορούσε να κάνει το διευθυντή ή τη διευθύντρια να μοιάζει … Διευθυντής/τρια στην αρχή της μέρας… Διευθυντής/τρια στο τέλος της μέρας…

Πανεπιστημίου Αιγαίου Ευχαριστώ πολύ για την προσοχή και το χρόνο σας… Αναμένω τις ερωτήσεις σας... Παναγιώτης Ι. Σταμάτης Επίκουρος Καθηγητής Πανεπιστημίου Αιγαίου