Μάθημα 7ο H Μεσόγειος τον 20ο αιώνα www.facebook.com/groups/ioannissakkasistorikoi Τον 20ο αι. η Μεσόγειος άλλαξε. Δεν είναι πια το κέντρο του κόσμου, ούτε μια κλειστή θάλασσα. Είναι όμως ένα από τα πιο σημαντικά οικονομικά και πολιτισμικά κέντρα διεθνώς. Το πρώτο μισό του 20ου αι. συντελέστηκαν σημαντικές πολιτικές αλλαγές στο μεσογειακό τοπίο:

H οθωμανική αυτοκρατορία κατέρρευσε, στη θέση τους επέβαλαν οι Αγγλο-Γάλλοι τις «Εντολές» τους (mandates) – που υπό την αιγίδα της Κοινωνίας των Εθνών, προσέφερε μια νομιμοφανή κάλυψη για την ευρωπαϊκή αποικιοκρατία – Η Ιταλία επιχείρησε να ανταγωνιστεί τις Μεγάλες Δυνάμεις οικοδομώντας μια αυτοκρατορία. Στα Βαλκάνια οξύνθηκαν οι εθνικές αντιπαραθέσεις και οι πόλεμοι μετέβαλαν τα όρια των κρατών. Οι εθνικισμοί απείλησαν πολύ-πολιτισμικές - κοσμοπολίτικες πόλεις στην ανατολική Μεσόγειο, όπως την Αλεξάνδρεια, τη Σμύρνη και τη Θεσσαλονίκη.

Οι εντολές – οι Μεγ. Δυνάμεις στη Μέση Ανατολή

Βρετανία – Γαλλία - Ιταλία H Βρετανία διατήρησε την πρωτοκαθεδρία στη Μεσόγειο και ιδιαίτερα στη Μέση Ανατολή. Μετά τη διάλυση της οθωμανικής αυτοκρατορίας είχε υπό τον έλεγχό της την Παλαιστίνη και το Ιράκ. Και στην Αίγυπτο η επιρροή της ήταν μεγάλη. Τα συμφέροντά της ήταν κυρίως στρατιωτικά και οικονομικά (εμπόριο και πετρέλαιο).

Η Γαλλία είχε εκτεταμένες αυτοκρατορικές κτήσεις στη δυτική Αφρική, τη Νότια Αμερική, τη νοτιοανατολική Ασία και τον Ειρηνικό, στις οποίες προστέθηκαν το 19ο και 20ο αιώνα τεράστιες εκτάσεις της βόρειας Αφρικής: η Αλγερία, η Τυνησία και η ενδοχώρα του Μαρόκου. Επίσης σημαντική ήταν η γαλλική επιρροή στο Λίβανο από το 1860 και στη Συρία από το 1919-20.

Ισπανία Ο ιταλικός ιμπεριαλισμός (Λιβύη, Δωδεκάνησα, Τεργέστη, Φιούμε, Αιθιοπία) Ο ιταλικός φασισμός Ισπανία ηγέτιδα δύναμη το 16ο αι. Το 19ο αι. έχασε τις περισσότερες κτήσεις της και στράφηκε προς τη βόρεια Αφρική, όπου απέκτησε προτεκτοράτο στα μεσογειακά παράλια του Μαρόκου, ενώ το εσωτερικό περιήλθε στους Γάλλους.

Η ιταλική αυτοκρατορία

Μουσολίνι, 1920

Στις αρχές του 20ου αιώνα η ισπανική κοινωνία ριζοσπαστικοποιήθηκε μέσω των κινημάτων του σοσιαλισμού και του αναρχισμού. Όμως το 1923 επιβλήθηκε η δικτατορία του Πρίμο ντε Ριβέρα. Επρόκειτο για καθεστώς δικτατορικό-φασιστικό, που κατέρρευσε με την οικονομική κρίση του 1928-9. Άνοδος της Αριστεράς, ο εμφύλιος πόλεμος και δικτατορία του Φράνκο (1939-75).

Γκουέρνικα – Πρίμο ντε Ριβέρα

Ο Φράνκο

Η Μεσόγειος κατά το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο Η Μεσόγειος αποτέλεσε σημαντικό θέατρο του πολέμου. Η Ιταλία απέτυχε να επεκταθεί προς τα Βαλκάνια ή τη Βόρεια Αφρική. Όταν οι Σύμμαχοι αποβιβάστηκαν στη Σικελία το Σεπτ. του 1943, το καθεστώς του Μουσολίνι διαλύθηκε, αλλά ο ίδιος επιβίωσε ως το 1945. Στη Μάλτα οι Βρετανοί υπερασπίστηκαν τη βάση τους με σθένος ενάντια στους Ιταλούς και Γερμανούς. Και στο Ελ Αλαμέιν το 1942 νίκησαν τους Γερμανούς, οι οποίοι σχεδίαζαν να προελάσουν ως το Ιράν και να εκμεταλλευτούν τα αποθέματα πετρελαίου.

Αποαποικιοποίηση, κρίση στο Σουέζ, Ψυχρός Πόλεμος Η κρίση στο Σουέζ, αιτίες (βρετανικός ιμπεριαλισμός – αραβικός εθνικισμός) Η στάση των υπερδυνάμεων Οι συνέπειες της κρίσης α) φάνηκε η αδυναμία των Αγγλο-Γάλλων να προασπίσουν τα συμφέροντά τους στη Μέση Ανατολή, περιοχή που ήδη αποτελούσε πεδίο ανταγωνισμού των δυο υπερδυνάμεων, β) ο Νάσερ αναδείχτηκε αδιαμφισβήτητος ηγέτης του κινήματος για την αραβική ανεξαρτησία και ενότητα. Ο Ψυχρός Πόλεμος στη Μεσόγειο Το Δόγμα Τρούμαν Οι εξελίξεις στον ευρωπαϊκό Νότο (Βαλκάνια, Ισπανία, Πορτογαλία)