Autism – θεραπευτικές παρεμβάσεις & στρατηγικές ??? κ Γιαννούλη Βίκη

Ποικίλες αιτιολογικές προσεγγίσεις – πέραν της νευροβιολογικής/γονιδιακής Εγκυμοσύνη – πιθανές επιπλοκές κατά την γέννηση Αντιδράσεις εμβολιασμού Περιβαλλοντικές μολύνσεις Γαστρεντερολογικά προβλήματα νεογνών Διατάραξη της χημικής ισορροπίας των εγκεφαλικών κυττάρων Αλλεργικές αντιδράσεις σε διατροφικά συστατικά Αδυναμία μεταβολισμού μετάλλων στο σώμα

Autism –παρεμβάσεις & στρατηγικές --- αυτισμός είναι μια δια βίου ‘αναπηρία’ επηρεάζει τις δεξιότητες κοινωνικής αλληλεπίδρασης, επικοινωνίας και συμπεριφοράς ---------- χαρακτηρίζεται από δυσκολία στην επεξεργασία των πληροφοριών μέσου των αισθητηριακών συστημάτων με αποτέλεσμα τα αυτιστικά άτομα να καταφεύγουν σε ‘υπερβολικά έντονες’ - ή - σε ‘υπερβολικά παθητικές’ αντιδράσεις

Συνήθως έχουμε δυσλειτουργία αισθητηριακών συστημάτων Τα αυτιστικά άτομα παρουσιάζουν ευαισθησία σε έντονο φωτισμό, σε συγκεκριμένους θορύβους, αποφεύγουν ή δυσανασχετούν στην επαφή, ενοχλούνται από ετικέτες και ραφές στα ρούχα τους, από κάτι που επικάθεται στα ρούχα τους ενώ συχνά επιδεικνύουν μικρή ανοχή σε συγκεκριμένα είδη τροφών και οσμών

παρέμβαση αισθητηριακής ολοκλήρωσης Sensory Integration (SI) είναι μία αισθητηριο-κινητική παρέμβαση που αναπτύχθηκε από τον Dr. A. Jean Ayres. Οι υποστηρικτές της αυτής θεωρίας σηματοδοτούν ότι η αισθητηριακή ολοκλήρωση είναι μια εγγενής νευρολοβιολογική διαδικασία (Hatch-Rasmussen, 1995), όπου τα παιδιά με αυτισμό έχουν την δυσκολία ότι τα αισθητηριακά τους ερεθίσματα δεν ολοκληρώνονται, δεν οργανώνονται μέσα στον εγκέφαλο

Εκπαίδευση ακουστικής ολοκλήρωσης Προτάθηκε 1960s από τον ένα Γάλλο physician Guy Berard AIT βασίζεται σε μία αναπόδειχτη θεωρία ότι τα συμπτώματα του αυτισμού οφείλονται σε δυσλειτουργία της ακουστικής αντίληψης η οποία και διαστρεβλώνει τον ήχο ή προκαλεί ακουστική υπερευαισθησία (hyperacusis). Η θεραπευτική παρέμβαση βασίζεται στην αναγνώριση του διαστρεβλωμένου ήχου και ακολουθείται από δύο συνεδρίες την ημέρα για δύο εβδομάδες κατά τις οποίες ένας υπολογιστής τροποποιεί μουσική κατάλληλη για το παιδί ενώ αυτό παίζει διαμέσου ενός εξαρτήματος που ονομάζεται Audiokinetron.

Floortime–/DIR - Greenspan ---1990-96 θεραπευτικό μοντέλο βασισμένο σε αισθησιο-κινητικά στοιχεία ανάπτυξης ---η θεωρητική του βάση = η γλώσσα, οι γνωστικές –κοινωνικές δεξιότητες, & τα συναισθήματα μαθαίνονται μέσα από τις συσχετίσεις μας με νόημα-σημασία είτε με το άμεσο ή έμμεσο περιβάλλον ---DIR/Floor περιλαμβάνει αλληλεπιδραστικές εμπειρίες, παρακινούμενες από το ίδιο το παιδί,σε περιβάλλον με χαμηλού επιπέδου ερεθίσματα, σε διάρκεια 4-5 ωρών την ημέρα. κατά την διάρκεια το νηπιαγωγείου, DIR/Floor περιλαμβάνει ενσωμάτωση με παιδιά τυπικής ανάπτυξης.

Floortime–/DIR -Greenspan σαν μέθοδο παρέμβασης προσπαθεί = Α) να δημιουργήσει ζεστές σχέσεις επικοινωνίας ανάμεσα σε ενήλικες και παιδιά Β) να επικοινωνήσει με χειρονομίες και λέξεις Γ) να κάνει χρήση αφηρημένης λογικής & εμπάθειας Δ) να συγχωνέψει συναισθηματικούς, κοινωνικούς, γνωστικούς, εκπαιδευτικούς στόχους

Floortime–/DIR -Greenspan αποτελείται από = Α) Floortime ίσως το πιο σημαντικό συστατικό (Π. στο σπίτι) Β) Ημι-δομημένες δραστηριότητες επίλυσης προβλημάτων (Π. στο σπίτι & σχολείο) Γ) λογοθεραπεία (Π. στο σχολείο) Δ) εργασιοθεραπεία (Π. σχολείο) Ε) ευκαιρίες παιχνιδιού με συνομήλικους Ζ) εκπαιδευτικά προγράμματα (σχολείο) Η) βιοχημικές παρεμβάσεις

Floortime–/DIR -Greenspan -----παρέμβαση στο σπίτι--- είναι οικογενειακή προσέγγιση με δύο στόχους 1. ακολουθώ το παράδειγμα του παιδιού 2. φέρνω το παιδί σε επαφή με τον κόσμο ….του μοιράζομαι πράγματα…..

Floortime–/DIR -Greenspan ---δεν έχει να κάνει με το κάνω κάτι σωστά ή λάθος - έχει να κάνει με το μαθαίνουμε μαζί…… Ο γονέας σκέφτεται τον εαυτό του ως “συμπαίκτη” Ο τόνος της φωνής είναι το πιο σημαντικό εργαλείο καθώς ο γονέας προσπαθεί να συναντήσει το αναπτυξιακό επίπεδο του παιδιού, και οχι τις δικές του προσδοκίες ….καθώς προσπαθεί να δώσει σε αντικείμενα συμβολική σημασία…..καθώς προσπαθεί να ακολουθήσει τον ρυθμό ανάπτυξης του παιδιού…..

Floortime–check list Πολύ απλά ο γονέας συμμετέχει – ακολουθώντας το παράδειγμα του παιδιού….προσπαθώντας να το τραβήξει προς τον δικό του κόσμο…..καταγράφοντας, αναλύοντας…καταστάσεις, απαντώντας σε ερωτήσεις Εμπλέκεται/ ασχολείται το παιδί με παιχνίδια/αντικείμενα ή με μένα? …….αντιδράει ή αλληλοεπιδρά? ……ανοίγει/κλείνει κύκλους επικοινωνίας? …..ονομάζει/δημιουργεί δικές του νέες ιδέες κατά την διαδικασία του παιχνιδιού? ….απαντά –ανταποκρίνεται στις ιδέες μου το ίδιο καλά όπως στις δικές του? ---ο γονέας προσπαθεί να δημιουργήσει περιβάλλοντα μάθησης πέραν του σπιτιού, με συνομηλίκους, ακόμα και στο σχολείο---

Son-Rise –Option Ιnstitute Kaufman Οι αρχές αυτής της θεραπευτικής παρέμβασης είναι = Τα παιδιά έχουν ένα Δυναμικό χωρίς όρια ο αυτισμός είναι διαταραχή συσχέτισης και αλληλεπίδρασης & όχι διαταραχή συμπεριφοράς Η παρουσία κινήτρων είναι η αρχή κάθε μάθησης ---Οι στερεοτυπικές συμπεριφορές έχουν σημασία και νόημα--- ενώ ο γονέας είναι η καλύτερη πηγή γνώσης για το παιδί ----γονείς/επαγγελματίες είναι αποτελεσματικοί όταν είναι πιο άνετοι & αισιόδοξοι με τα παιδιά ----

Son-Rise –Option Ιnstitute Kaufman Η παρέμβαση αυτή τροποποιεί το παράδειγμα ερέθισμα – αντίδραση με ένα απλή αναδίπλωση. Εισαγάγει ένα τρίτο στοιχείο: ‘BELIEF-πιστεύω’. Κάθε ερέθισμα που προκαλεί μία αντίδραση από μας αρχικά φιλτράρεται και μετά επεξεργάζεται μέσα από ένα ή περισσότερα ‘πιστεύω’ - καθώς τα πιστεύω μας αλλάζουν, αλλάζουν και οι αντιδράσεις μας & οι εμπειρίες μας - αυτή η απλή αλλαγή αλλάζει όλη μας την ζωή, μεταφέροντας μας από την θέση του επιβάτη στην θέση του οδηγού

Son-Rise –Option Ιnstitute Kaufman --- Επικεντρώνεται = α) στην έλλειψη της βλεμματικής επαφής & στην μη λεκτική επικοινωνία --- ---ενισχύοντας “το θέλω” να κοιτάξω στα μάτια τον άλλοv σε αντίθεση με το “πιέζομαι να κοιτάξω στα μάτια τον άλλο” με στόχο να πάρω ένα αντικείμενο επιθυμητό---- ----Πλεονεκτήματα βλεμματικής επαφής---- εκμάθηση εκφράσεων προσώπου εκμάθηση ομιλίας μεγαλύτερη έκταση προσοχής

Son-Rise –Option Ιnstitute Kaufman Επικεντρώνεται = Β) στην μεταφορά από μη θεμιτούς τρόπους επικοινωνίας (e.g,.κλάμα, tantrums) σε θεμιτούς με χρήση λέξεων Γ) στη χρήση μίας λέξη σε χρήση περισσότερων λέξεων σε μικρό διάλογο Στόχοι επικοινωνίας -έκφραση του τι θέλω /& τι δεν θέλω- -το πώς αισθάνομαι /τι μου αρέσει- -δραστηριότητες επικοινωνίας/έναρξης συνομιλίας-

Son-Rise –Option Ιnstitute Kaufman Κάθε στάδιο βαθμολογείται κάθε 4 – 8 εβδομάδες για το αν εξελίσσεται ή έχει κατακτηθεί Το ‘σημαντικό’ εδώ είναι ότι: κανένα παιδί δεν επιδεικνύει τις παραπάνω δεξιότητες 100% κάθε φορά (βλεμματική επαφή, λεκτική επικοινωνία, προσοχή, ευλυγισία) ---η αρχική γραμμή εξέλιξης κάθε δεξιότητας ορίζεται μετά από παρατήρηση οι κοινωνικοί στόχοι καθορίζονται μετά μπορεί να κρατήσουν και ένα μήνα μέχρι να ολοκληρωθούν --- ξεκάθαροι στόχοι γραμμένοι/αναρτημένοι/ μοιράζονται με όλους τους εμπλεκομένους ---

Son-Rise –Option Ιnstitute Kaufman Π.χ. στόχων του προγράμματος Βλεμματική επαφή: ‘παρακινούμε τον Γιάννη να μας κοιτάξει όταν δείχνει ενδιαφέρον στο τι κάνουμε’ Επικοινωνία: “παρακινούμε τον Γιάννη να απαντήσει σε ερωτήσεις που έχουν να κάνουν με παρελθοντικά & μελλοντικά γεγονότα” Έκταση προσοχής: “προσκαλούμε τον Γιάννη να αλληλοεπιδράσει μαζί μας πέντε φορές την μία ώρα ή περισσότερο’ Ευλυγισία: παρακινούμε τον Γιάννη να συμμετέχει λεκτικά σε μία δραστηριότητα αλληλεπίδρασης”

Can be combined with…. Complimentary Therapies: Bio-Medical Interventions Dietary Interventions Auditory Training Programs Sensory Integration Interventions Cranial Sacral Therapy The Handle Program Massage Therapy Homeopathy The Listening Program® Neuro Feedback The Fast ForWord® Program Therapeutic Horseback Riding Supplemental Interventions: Vitamins, minerals, probiotics, essential fatty acids, etc. Enzyme Therapy - Highly recommend enzymes by Enzymedica® www.enzymedica.com The Defeat Autism Now Protocol The Alert Program www.alertprogram.com Not ABA video - ABA Son rise vs ABA video LINK www.autismtreatmentcenter.org 19

Speech & Language Therapies κάνοντας χρήση ΑBΑ Η αλήθεια είναι ότι οι συμπεριφορικές τεχνικές σε συνδυασμό με τις στοχευμένες λογοθεραπείες είναι αποτελεσματικές στην ανάπτυξη της γλώσσας και της επικοινωνίας σε παιδιά με αυτισμό (e.g., activity schedules, audio modeling, video modeling, PECS)

Ανάπτυξη κοινωνικής κρίσης και κατανόησης Οι κοινωνικές ιστορίες & οι κωμικές συνομιλίες - Comic Strip Conversations- αποτέλεσαν μέθοδο ανάπτυξης/εξέλιξης της κοινωνικής κατανόησης από την Carol Gray (1991) ---θεωρείται αποτελεσματική μέθοδο διδασκαλίας της κοινωνικής αλληλεπίδρασης & επικοινωνίας - βασιζόμενη στην θεωρία του νου ενώ χρησιμοποιεί την οπτικοποίηση σαν βασική μέθοδο μάθησης---

Σκοποί κοινωνικών ιστοριών & συνομιλιών με comics Αναπτύσσουν = κοινωνικές δεξιότητες, πρόβλεψη κοινωνικών καταστάσεων κοινωνική κρίσης -&- κατανόηση ---------------------------------- Η κοινωνική ιστορία περιγράφει μία κατάσταση, μία δεξιότητα, μία ικανότητα ή αντίληψη μέσα σε πλαίσιο ποικίλων κοινωνικών συμβάσεων Οι απώτεροι στόχοι τους είναι: ---να εξηγούν και να παρέχουν πληροφορίες για μία κοινωνική σύμβαση ---να παρέχουν πληροφορίες για την αντίληψη/αντιλήψεις άλλων ----να δίνουν οδηγίες για την σωστή αναμενόμενη κοινωνική συμπεριφορά και δεξιότητα ---δεν στοχεύουν σε καμία περίπτωση να τροποποιήσουν ή να αλλάξουν την συμπεριφορά---

Οι κοινωνικές ιστορίες ---είναι η οπτικοποίηση – οπτική περιγραφή της κοινωνικής συμπεριφοράς ή δεξιότητας που είναι κατάλληλη για συγκεκριμένη κοινωνική περίσταση - συμβάν--- Εμπεριέχουν εικόνες με στόχο να βοηθήσουν το εκάστοτε παιδί να θυμάται και να καταλαβαίνει το κοινωνικό πλαίσιο - προσφέρουν μίμηση δεξιοτήτων οι οποίες και μπορούν μετέπειτα να υιοθετηθούν

Περιεχόμενο κοινωνικών ιστοριών Οι κοινωνικές ιστορίες αποτελούνται από = 1) Περιγραφικές προτάσεις: περιγράφουν τι συμβαίνει και γιατί σε κάθε κατάσταση/συμβάν 2) Καθοδηγητικές προτάσεις : λένε στο παιδί τι αναμένεται από αυτό ως απάντηση σε κάθε περίσταση Οι περιγραφικές προτάσεις θα πρέπει να πιο πολλές από ότι οι καθοδηγητικές. Social Stories Formula περιγραφικές > 2 καθοδηγητικές Μία καθοδηγητική πρόταση για κάθε 2-5 περιγραφικές προτάσεις.

Πως γράφονται οι κοινωνικές ιστορίες Πάντοτε κάνουμε χρήση φράσεων …..‘θα προσπαθήσω, …..μερικές φορές, …….συνήθως’ αποφεύγουμε όρους όπως ……‘πάντοτε’. ----------- ---η έκταση της ιστορίας κυμαίνεται με βάση την αναγνωστική ηλικία και το εύρος της προσοχής του παιδιού ---κάνουμε χρήση του λεξιλογίου που χρησιμοποιεί το παιδί ---παρουσιάζουμε την πληροφορία χωρίς απειλητική μορφή --------------- ---διαβάζοντας κοινωνικές ιστορίες καθημερινά και πριν την στοχοποιημένη κοινωνική κατάσταση/συμβάν μπορούμε σταδιακά να αφαιρέσουμε τις εικόνες----

θέμα: παπούτσια Είχατε την ευκαιρία να φορέσετε…

χορού? παντουφλίτσες? βατραχοπέδηλα? Roller skates?

Μπότες Cowboy? Παπούτσια Ballet? αθλητικά? γόβες?

Δοκιμάστε παπούτσια μπροστά στον καθρέφτη,είναι εμπειρία! (εμπειρία που το παιδί δεν θα ξεχάσει ποτέ.)

Τι άλλο μπορούμε να κάνουμε με τα παπούτσια? κρύβω αντικείμενα στα παπούτσια ζωγραφίζω αχνάρια παπουτσιών επιλέγω παπούτσια για μένα και για άλλους φοράω παπούτσια σε κούκλες επισκέπτομαι κατάστημα με παπούτσια μεγάλα και μικρά σε μέγεθος παπούτσια

Ερωτήσεις που καθοδηγούν τις συνομιλίες με comics : ------ Ο στόχος τους είναι η αναγνώριση του τι μπορεί να σκέφτονται οι άλλοι καθώς και η παρουσία με εικόνες βασικών επικοινωνιακών δεξιοτήτων και η αναπαραγωγή των συναισθημάτων με χρώματα -------- Ερωτήσεις που καθοδηγούν τις συνομιλίες με comics : Που είναι/βρίσκεται το παιδί? Ποιος άλλος βρίσκεται εκεί? Τι κάνει το παιδί? Τι συμβαίνει? Τι σκέπτεται το παιδί? Τι κάνουν οι άλλοι?Τι λένε και τι σκέπτονται?

Οπτικοί ενισχυτές ……μας βοηθάνε να οργανώσουμε διαδοχικά γεγονότα να υποστηρίξουμε την λεκτική πληροφορία να ενισχύσουμε την επικοινωνία……. Όλοι μας χρειαζόμαστε οπτικούς ενισχυτές Καθημερινά κάνουμε χρήση…χαρτών,ημερολογίων,τηλεφ. καταλόγων, memos, σημειώσεων, υπενθυμίσεων Μπορεί να έχουν την μορφή Γραμμένων λέξεων Φωτογραφιών Νοημάτων -χειρονομιών Γνωστών αντικειμένων στο περιβάλλον Χωροταξική οργάνωση: i.e., οι καρέκλες τοποθετημένες σε κύκλο ανάγνωσης

Οπτικά προγράμματα

Μini –προγράμματα ένδυσης –πρόγραμμα στο σπίτι ή στο διαλείμμα

Οπτικοποίηση συμβολαίων

Δόμηση φράσεων –δόμηση δραστηριοτήτων ή επιλογών I need help, please. Yes, please.

Δομημένη θεραπευτική παρέμβαση TEACCH Treatment and Education of Autistic and Communication-related Handicapped Children Μπορεί να συνδυαστεί με ανάλυση συμπεριφοράς 2 είναι οι προτεραιότητες = Α) Δομημένη διδασκαλία η οποία και καλλιεργεί τα δυνατά σημεία και ενδιαφέροντα των παιδιών έναντι των μεμονωμένων δυσλειτουργιών Β) η φυσική δόμηση – ο καθορισμός φυσικών ορίων του χώρου που περιβάλει το παιδί - του περιβάλλοντος του, της αίθουσα, του σπιτιού, του χώρου κοινωνικοποίησης –τα φυσικά όρια θα πρέπει να είναι ξεκάθαρα & εμπλουτισμένα με δουλειά, παιχνίδι, φαγητό, μουσική, και μετάβαση

Δομημένη θεραπευτική παρέμβαση TEACCH Η αίθουσα θα πρέπει να διαμορφώνεται = Α) μικρός χώρος εργασίας Β) χώρος ατομικής εργασίας Γ) χώρος εργασίας 1:1 Δ) χώρος παιχνιδιού -χαλάρωσης Ε) χώρος για αισθητηριοκινητικές δραστηριότητες Ζ) χώρος διαλείμματος

Δομημένη θεραπευτική παρέμβαση TEACCH Έχει Scheduling - πρόγραμμα ---το οποίο δείχνει τι θα πρέπει να κάνει κάθε μαθητής και πότε θα πρέπει να το κάνει--- ---- ---η διαδοχή των καθημερινών δραστηριοτήτων είναι ξεκάθαρη – όπως ξεκάθαρη είναι και η διαδοχή των εβδομαδιαίων δραστηριοτήτων, μέσα από φωτογραφίες, αντικείμενα, σχέδια –ζωγραφιές, ή κάθε μορφής οπτικοποιημένου υλικού-υπαινιγμού

Δομημένη θεραπευτική παρέμβαση TEACCH Το καθημερινό σύστημα δουλειάς είναι οργανωμένο -καθορίζεται επακριβώς στο παιδί τι αναμένεται από αυτό κατά την διάρκεια μιας δραστηριότητας, πόσο πολύ θα πρέπει να δουλέψει για να ολοκληρωθεί η δραστηριότητα αυτή, & τι ακολουθεί μετά την ολοκλήρωση της κάθε δραστηριότητας. ---ο σκοπός της μεθόδου είναι η αυτονομία του ατόμου στην κάθε δραστηριότητα--- ---αντικείμενα ως θετικοί ενισχυτές, επιθυμητές δραστηριότητες, διαλείμματα ή ελεύθερη επιλογή δραστηριοτήτων λειτουργεί/γούν ως κίνητρα ολοκλήρωσης και μη επιθυμητών δραστηριοτήτων---

Μορφές προγραμμάτων

Routine Η ρουτίνα είναι ανάλυση δραστηριότητας. Στην μέθοδο TEACCH, η πιο λειτουργική δεξιότητα για τα αυτιστικά παιδιά είναι η ρουτίνα η οποία περιλαμβάνει έλεγχο του ατομικού προγράμματος και πιστή εφαρμογή βήμα βήμα των επιμέρους δραστηριοτήτων εργασίας. Αυτή η ρουτίνα χρησιμοποιείται στην καθημερινή ζωή του αυτιστικού παιδιού και μπορεί να εφαρμοστεί & σε άλλες κοινωνικές συνθήκες .

Σας ευχαριστώ!!!