ΚΕΛΤΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ Εισαγωγή: Η καταγωγή τους προέρχεται από ινδοευρωπαϊκά φύλα. Κάποιοι απ' αυτούς εγκαταστάθηκαν τη 2η χιλιετία π.Χ. στην περιοχή του άνω Δούναβη και στην Ανατολική Γαλλία. Μεταξύ του 7ου και 6ου αιώνα π.Χ., κατά την εποχή του λεγόμενου "πολιτισμού του Χάλστατ", που πήρε το όνομά του από μια μικρή αυστριακή πόλη όπου ανακαλύφθηκε μια σημαντική νεκρόπολη, διέσχισαν το Ρήνο κι έφτασαν στην Κεντρική και Βόρεια Γαλλία καθώς και στο Βέλγιο. Ορμώμενοι από εκεί, εξαπλώθηκαν προς την Ισπανία, τη Βορειοδυτική Ιταλία και τα βρετανικά νησιά. Τον 5ο αιώνα π.Χ. δημιουργήθηκε μεταξύ του Ρήνου, της Καμπανίας και του Μάρνη ο πρώτος αμιγής κελτικός πολιτισμός, αυτός του Λα Τεν, ο οποίος μέχρι τον 1ο αιώνα π.Χ. κυριάρχησε σχεδόν σε όλη τη Δυτική Ευρώπη. Μέσα από τα αλπικά περάσματα ήρθαν σ' επαφή με τους πολιτισμούς της Μεσογείου και γνώρισαν σημαντική άνθηση Διασπορά των Κελτών στην ευρωπαϊκή ήπειρο

ΚΟΙΝΩΝΙΑ Η κελτική κοινωνία ήταν ιεραρχικά δομημένη σε τάξεις. Τις φυλές κυβερνούσαν βασιλείς και οι πολιτικοί θεσμοί τους διακρίνονταν για την πλαστικότητά τους. Σύμφωνα με ρωμαϊκές και ιρλανδικές πηγές, η κελτική κοινωνία διαιρείτο σε τρεις ομάδες: μια πολεμική αριστοκρατία, μια τάξη διανοητών στην οποία περιλαμβάνονταν οι δρυίδες, οι ποιητές και οι δικαστές, και μια τρίτη στην οποία περιλαμβάνονταν όλοι οι άλλοι. Στην κελτική κοινωνία, αν και περιστρεφόταν γύρω από μια αριστοκρατία πολεμιστών, η θέση των γυναικών ήταν αρκετά υψηλή. Στις πρώιμες περιόδους οι γυναίκες συμμετείχαν και στις εχθροπραξίες και στην ιερατική βασιλεία. Παρόλο που αργότερα οι Κέλτες υιοθέτησαν το πατριαρχικό πρότυπο, διατήρησαν στη μυθολογία και τη λογοτεχνία τους τη μνήμη γυναικών που αναδείχθηκαν ως ηγέτιδες και πολεμίστριεςδρυίδεςΚέλτες μυθολογίαλογοτεχνία

OIKONOMIA Η κελτική κοινωνία βασίστηκε σχεδόν εξ ολοκλήρου στον βουκολισμό και την ανατροφή βοοειδών ή προβάτων. Απ’ ό,τι φαίνεται υπήρξε γεωργική εκμετάλλευση στον κελτικό κόσμο, αλλά όχι σημαντική. Η σημασία των βοοειδών και της ποιμενικής ζωής δημιούργησε έναν μοναδικό θεσμό στην κελτική, ιδιαίτερα την ιρλανδική, ζωή, τις επιδρομές για την αρπαγή ζώων, δηλαδή την ζωοκλοπή. Η κλοπή των βοοειδών μιας άλλης ομάδας ήταν ουσιαστικά αποδεικτικό σημείο θάρρους και γενναιότητας μιας ομάδας νέων πολεμιστών. ζωοκλοπή

ΘΡΗΣΚΕΙΑ Οι Θεοί των Κελτών Από τις πηγές που έχουμε στα χέρια μας γνωρίζουμε τουλάχιστον 400 ονόματα θεών, που δεν συναντιούνται όμως όλοι συχνά. Αρχή όλων των θεών ήταν ο Λουγκ, ο θεός του ήλιου. Από τον Λούγκ πήρε το όνομα της η σημερινή πόλη Λυών. Άλλοι γνωστοί θεοί ήταν: ο Μπελένος θεός του πολέμου,ο Γραννός θεραπευτής θεός, ο Κερνούνος με κέρατα ελαφιού, ο Τάρανης θεός του κεραυνού, ο Τουτάτης θεός της φυλής που εντοπίζεται στην Γαλατία. Η πιο μεγάλη γυναικεία θεότητα ήταν η Μοριγκάν. Οι ναοί των Κελτών είχαν κυκλικό σχήμα αποτελούμενο από ακατέργαστες πέτρες. Στο κέντρο τους είχαν μία όρθια επιμήκη πέτρα. Το μενίρ ήταν μία πέτρινη στήλη που πιθανόν να χρησίμευε για θρησκευτικούς σκοπούς

Οι ιεροπραξίες τελούνταν από μια ειδική ιερατική τάξη, τους αποκαλούμενους από τους Ρωμαίους "δρυίδες". Η λέξη δρυίδης προέρχεται πιθανώς από ανάλογη γαλατική λέξη. Ως ειδική κάστα, οι δρυίδες εκτελούσαν πολλές από τις λειτουργίες που θα αποκαλούσαμε σήμερα «ιερατικές», συμπεριλαμβανομένων των τελετουργιών και των θυσιών, αλλά και λειτουργίες που αφορούσαν την «εκπαίδευση» και τον «νόμο». Αυτές οι τελετουργίες και πρακτικές τηρούνταν πιθανώς μυστικές -μια παράδοση κοινή μεταξύ των πρώτων ινδοευρωπαϊκών λαών- κάτι που μας βοηθά να καταλάβουμε γιατί ο κλασικός κόσμος δεν γνώριζε ουσιαστικά τίποτα για αυτές. Το μόνο που αναφέρουν οι κλασικές πηγές, είναι ότι οι δρυίδες τελούσαν «βαρβαρικά» ή «φρικτά» τελετουργικά στις λίμνες και τα άλση. Υπάρχουν στοιχεία ανθρωποθυσιών μεταξύ των Κελτών, αλλά η ανθρωποθυσία δεν φαίνεται πως ήταν η επικρατούσα πρακτική.δρυίδεςθυσιώνανθρωποθυσία

ΤΕΧΝΗ Στην κελτική τέχνη η οφαλμαπάτη και η μεταμόρφωση είναι κοινός τόπος: το μάτι εξαπατάται στη θέα διάφορων ζώων ή προσώπων. Η γεωμετρία και οι αριθμοί είναι το σταθερό θεμέλιο της κελτικής τέχνης, ενώ ο κύκλος και ο αριθμός 3 είναι ιδιαίτερα σημαντικοί. Κάτω από όλη αυτή την τέχνη υποκρύπτεται είναι μια βαθιά εκτίμηση της δυνατότητας διαμόρφωσης της κελτικής αισθητικής για τις φυσικές μορφές. Η κελτική εικονογραφία ερευνά τα ζώα και τους θεούς που ενοικούν στην τέχνη και τη λογοτεχνία του συνόλου των κελτικών πολιτισμών. Η τριπλότητα, το τριπλό μοτίβο, βρίσκεται σχεδόν σε όλα τα κελτικά συμφραζόμενα και είναι μια από τις «καθολικότερες» εικονογραφικές συμβάσεις. Η μητέρα θεά και τα πνεύματα cucullati εμφανίζονται συχνά ως τριάδα.

Από τα πρώτα τέχνεργα που βρέθηκαν σε πρώιμους τάφους του πολιτισμού Λα Τεν, όπως τα μεγάλα και ογκώδη περισφύρια, ως τις ύστερες ιρλανδικές πόρπες, το κόσμημα δεν εξυπηρετούσε μόνον διακοσμητικούς σκοπούς. Ιδιαίτερα διακοσμημένα θηκάρια που βρέθηκαν στον ποταμό Μπαν ήταν αναμφισβήτητα αναθηματικές προσφορές, που υποχρέωναν τη θεότητα να προστατεύσει ή να θεραπεύσει εκείνον που έκανε την προσφορά. Το περιλαίμιο ήταν το κατ' εξοχήν κελτικό σύμβολο, ακόμα και για την ελληνιστική μνημειακή γλυπτική. Στην ελληνική, ρωμαϊκή και κελτική τέχνη είναι το μοτίβο που προσδιορίζει τον κάτοχό του ως Κέλτη, όχι Ρωμαίο ή Έλληνα.τέχνεργα Η χύτρα (Cauldron) Gundestrup. Εθνικό μουσείο Δανίας. Courtesy Malene Thyssen.Malene Thyssen

ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΟ Περίοδος ΧάλστατΧάλστατ 800 π.Χ.Εμφάνιση του κελτικού πολιτισμού στην Ευρώπη 700 π.Χ.Στην τέχνη αναδύεται μια πρώιμη τεχνοτροπία με διακοσμήσεις σχεδιασμένες με διαβήτη και οι συνθέσεις βασίζονται σε αξονική συμμετρία. Ανάμεσα στα τέχνεργα αυτής της πρώιμης περιόδου ξεχωρίζουν τα χρυσά γαλατικά περιδέραια, εξαρτήματα αρμάτων, φάλαρα 2 (εμβλήματα τιμής), πόρπες, θηκάρια, οινοχόες και γλυπτικά έργα π.Χ.Ο Ευθυμένης από τη Μασσαλία -μια φωκαϊκή αποικία που φαίνεται να συνδέεται με το φαινόμενο εξαστισμού των Γαλατών Κελτών- βγαίνοντας με το πλοίο του εκτός των Ηρακλείων Στηλών εξερευνά τη Βόρειο Θάλασσα και τις «εξωτερικές» ακτές της Αφρικής. Συγγράφει το Περίπλους της έξω θαλάσσης, στο οποίο περιγράφονται δύο μακρινά νησιά, η Ιέρνη (Ιρλανδία) και η Αλβιών (Αγγλία)ΜασσαλίααποικίαΑφρικήςΠερίπλους της έξω θαλάσσης 550 π.Χ.Ο πρίγκηπας Χόκντορφ και η πριγκήπισσα του Βιξ θάβονται στην νότια Γερμανία 500 π.Χ.Ο κελτικός πολιτισμός είναι πλέον διεσπαρμένος στην Βρετανία, τη Γαλλία, τη δυτική Ισπανία, τη νότια Γερμανία έως τη Μαύρη ΘάλασσαΜαύρη Θάλασσα

Περίοδος Λα Τεν, εποχή του σιδήρουΛα Τεν 450 π.Χ.Ο Ηρόδοτος περιγράφει τους Κέλτες στη δυτική Ισπανία και γύρω από τις πηγές του Δούναβη.Ηρόδοτος 400 π.Χ.Στην τέχνη συνεχίζεται ο φυτικός διάκοσμος. Συνθέσεις με ακτινική συμμετρία. Εμφανίζεται το ερυθρό σμάλτο και τα αρυθρόμορφα αγγεία. Ανάμεσα στα τέχνεργα διατηρούνται τα κράνη, τα ξίφη και οι θήκες τους και τα περικάρπια (ψέλια). 390 π.Χ.Οι Κέλτες διασχίζουν τις Άλπεις, εισβάλλουν στην Ιταλία και κατακτούν την Ρώμη.Άλπεις 325 π.Χ.Ταξίδι του Μασσαλιώτη Πυθέα, που περιγράφει τα βρετανικά νησιά. 300 π.Χ.Οι κελτικοί λαοί αρχίζουν να εγκαθίστανται στην Αγγλία. Η τεχνοτροπία στην τέχνη αλλάζει, αποκτώντας πλαστική δύναμη και εμφανίζεται η τεχνοτροπία του ξιφοειδούς. Ανάμειξη ανθρωπομορφικών, θηριομορφικών και φυτικών παραστάσεων. Σύνθετες συνθέσεις που ενσωματώνουν διάφορες μορφές συμμετρίας. Ακμή της μεταλλουργίαςκλαι στα ήδη υπάρχοντα τέχνεργα προστίθενται χρωματιστές γυάλινες χάντρες και βραχιόλια.μεταλλουργίας 225 π.Χ.Οι Κέλτες ηττώνται από τους Ρωμαίους στην μάχη του Τελαμώνα στην Ιταλία π.Χ.Οι Ρωμαίοι κατακτούν την νότια Γαλατία.

100 π.Χ.Η ρωμαϊκή φαντασία (Interpretatio Romana) απεικονίζει τους κελτικούς θεούς με ρωμαϊκό τρόπο. Οι μορφές αποκτούν φυσικό μέγεθος και αποκτούν ιδιότητες. Ο Ιούλιος Καίσαρας κατακτά τη Γαλατία και εισβάλλει στην Βρετανία (58-50 π.Χ.). Οι εξεγέρσεις του Άκκο (53 π.Χ.) και του Βερκινγκέτοριξ (52 π.Χ.) καταστέλλονται. Ρωμαιοκελτική περίοδος 43 μ.Χ.Ο ρωμαίος αυτοκράτορας Κλαύδιος εισβάλλει στην Βρετανία, νικώντας τον Κάραντοκ στη μάχη του ποταμού Μέντγουεϊ. 60 μ.Χ.Συντρίβεται η εξέγερση της βασίλισσας Μπουντίκκα. Η Βρετανία, εκτός της Ιρλανδίας, γίνεται ρωμαϊκή αποικία. 84 μ.Χ.Η Βρετανία υποτάσσεται ως τη Σκωτία.Σκωτία 122 μ.Χ.Χτίζεται το τείχος του Αδριανού για την αντιμετώπιση των Πικτών. "Ο Θνήσκων Γαλάτης", Ρωμαϊκό μαρμάρινο αντίγραφο Ελληνιστικού έργου, Musei Capitolini, ΡώμηΟ Θνήσκων ΓαλάτηςΕλληνιστικού έργου