Τα δώρα της θάλασσας 3ο Δημοτικό Σχολείο Λιτοχώρου Β΄ τάξη Πρόγραμμα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης σχ. έτος 2003-04 Υπεύθυνη δασκάλα : Κλιγγοπούλου Αικατερίνη

θεματικές ενότητες Παραλίες της περιοχής Μέσα συγκοινωνίας Χλωρίδα και πανίδα Είδη τουρισμού υγροβιότοποι Θαλάσσια σπορ Τροφική αλυσίδα Μύθοι και παραδόσεις ρύπανση Επαγγέλματα σχετικά με τη θάλασσα Απειλούμενα με εξαφάνιση είδη

ΓΝΩΡΙΖΩ ΤΙΣ ΠΑΡΑΛΙΕΣ ΤΟΥ ΤΟΠΟΥ ΜΟΥ Η θάλασσα καλύπτει τα δύο τρίτα του πλανήτη μας , δηλ είναι πολύ μεγαλύτερη από την ξηρά. Ο τόπος μας βρίσκεται στο Θερμαϊκό κόλπο, ο Θερμαϊκός στο Αιγαίο Πέλαγος και μαζί ανήκουν στη Μεσόγειο Θάλασσα. Για να προσδιορίσουμε καλύτερα τον τόπο μας σε σχέση με τη Μεσόγειο, σχεδιάσαμε το χάρτη του Θερμαϊκού , του Αιγαίου και της Μεσογείου . Για να γνωρίσουμε τις παραλίες μας επισκεφτήκαμε το Σταθμό , τη Γρίτσα και την Πλάκα Λιτοχώρου. Παρατηρήσαμε τις ακτές εξερευνήσαμε και συλλέξαμε υλικό - αστερίες ιππόκαμπους και όμορφα κοχύλια- που μετά Σα μικροί καλλιτέχνες τα χρησιμοποιήσαμε στις χειροτεχνίες μας.

ΧΛΩΡΙΔΑ ΚΑΙ ΠΑΝΙΔΑ Μέσα από ταινίες και ντοκιμαντέρ θαυμάσαμε τον κόσμο του βυθού και συνειδητοποιήσαμε ότι η θάλασσα κρύβει μέσα της ένα μαγικό κόσμο. Ταξιδέψαμε σε μεγάλα βάθη και γνωρίσαμε τη ζωή και τις συνήθειες των σιωπηλών κατοίκων της . Ξέρετε ότι τα θηλυκά δελφίνια βοηθούν το ένα το άλλο όταν γεννούν ; Ότι οι φάλαινες επικοινωνούν με ήχους που ταξιδεύουν ως πέντε χιλιόμετρα μακριά ; Ότι σήμερα απόμειναν μόνο πεντακόσιες φώκιες στη Μεσόγειο ; Ότι γαρίδα μπαίνει στο στόμα ή στα βράγχια των ψαριών για να βρει τροφή και τα καθαρίζει από τα παράσιτα ; Ότι τα κοράλλια και οι ανεμώνες ενώ είναι ζώα μοιάζουν με λουλούδια ; Ότι οι θαλάσσιες χελώνες γυρίζουν μετά από τριάντα χρόνια στην παραλία που γεννήθηκαν για να γεννήσουν τα αβγά τους ; Κι ότι τα Λιβάδια Ποσειδωνίας , δηλαδή τα φύκια παράγουν το οξυγόνο της θάλασσας και συγκρατούν την άμμο του βυθού; Αυτά και άλλα θαυμαστά βρήκαμε και μάθαμε . Δραματοποιήσαμε τους κατοίκους του βυθού παίζοντας «το σπάρο και το δελφίνι» ; Σχεδιάσαμε , ζωγραφίσαμε , απεικονίσαμε και παρουσιάζουμε τα έργα μας στη μικρή έκθεσή μας . Θέλοντας να εμπλουτίσουμε το λεξιλόγιό μας και τις γνώσεις μας διαβάσαμε πολλά βιβλία και έχουμε να σας προτείνουμε περισσότερα. Κάναμε το Αλφαβητάρι της Θάλασσας και βρήκαμε παροιμίες και εκφράσεις .

ΥΓΡΟΒΙΟΤΟΠΟΙ Τον Οκτώβριο επισκεφτήκαμε με το σχολείο μας τον υγροβιότοπο στο Δέλτα του Αλιάκμονα. Ανεβήκαμε στο Παρατηρητήριο και παρακολουθήσαμε με το τηλεσκόπιο και τα κιάλια τα φλαμίγκος και τα άλλα σπάνια είδη πουλιών που βρίσκουν καταφύγιο εκεί . Συζητήσαμε για την αξία των υγροβιότοπων και την ανάγκη προστασίας τους για την ισορροπία της χλωρίδας και πανίδας της περιοχής. Την ίδια μέρα επισκεφτήκαμε τις Αλυκές Κίτρους και μάθαμε πώς παίρνουμε το αλάτι από τη θάλασσα. ΤΡΟΦΙΚΗ ΑΛΥΣΙΔΑ Και στη θάλασσα ισχύουν οι νόμοι της ξηράς , δηλαδή το μεγάλο ψάρι τρώει το μικρό . Το μικρό πάλι τρέφεται με μικροοργανισμούς και αυτοί με φυτοπλαγκτόν . Αν σ΄ αυτή την αλυσίδα σπάσει ένας κρίκος, τότε καταστρέφεται η ισορροπία με απρόσμενα για το περιβάλλον και τον άνθρωπο που βρίσκεται στην κορυφή κάθε τροφικής αλυσίδας αποτελέσματα .

ΜΟΛΥΝΣΗ Κατά τη διάρκεια των επισκέψεών μας στις ακτές διαπιστώσαμε ότι υπάρχουν πολλά σκουπίδια. Αυτό ήταν για μας η αφορμή να συζητήσουμε για τη μόλυνση στη θάλασσα. Κάναμε καταγραφή των απορριμμάτων και τα χωρίσαμε σε κατηγορίες . Μερικά απ΄ αυτά μπορούν να ανακυκλωθούν και να ξαναχρησιμοποιηθούν . Για να διαλυθεί στο βυθό της θάλασσας ένα πλαστικό μπουκάλι χρειάζονται 450 χρόνια,. για ένα κουτί από αλουμίνιο 200 ως 500 χρόνια. Μερικά ζώα μπερδεύουν τα σκουπίδια με την τροφή τους , τα τρώνε και πεθαίνουν . Άλλα σκουπίδια καταλήγουν στο βυθό προκαλώντας ασφυξία στη θαλάσσια ζωή. Άλλες πηγές μόλυνσης για τη θάλασσα είναι το πετρέλαιο , η χρήση φυτοφαρμάκων στις αγροτικές καλλιέργειες, η βιομηχανική και βιολογική ρύπανση, η υπεραλίευση , η αλλαγή κλίματος και ο μαζικός τουρισμός. Εμείς, σε συνεργασία με το Δήμο Λιτοχώρου, ως μικρή ένδειξη αγάπης και σεβασμού προς τη θάλασσα και τις ακτές, καθαρίσαμε ένα μικρό μέρος της παραλίας στο λιμάνι της Γρίτσας , ελπίζοντας με την πράξη μας αυτή να ευαισθητοποιηθούν κι άλλοι άνθρωποι και τα σκουπίδια στην παραλία να γίνονται όλο και λιγότερα. Μετά τη σκληρή δουλειά ο Δήμος μας αντάμειψε προσφέροντάς μας ένα δροσερό αναψυκτικό.

ΑΠΕΙΛΟΥΜΕΝΑ ΕΙΔΗ Η φώκια, Μοναχός, που ζει κυρίως στη Μεσόγειο είναι ένα από τα έξι πιο απειλούμενα με εξαφάνιση είδη στον κόσμο. Η χελώνα, Καρέτα , που έβρισκε καταφύγιο στις ανατολικές παραλίες της Πελοποννήσου , στη Ζάκυνθο και στην Κρήτη μετά τη μεγάλη ανάπτυξη του τουρισμού δε βρίσκει παραλία να γεννήσει τα αβγά της. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα να κινδυνεύει με εξαφάνιση. Το δελφίνι, ζώο αγαπητό από τα πανάρχαια χρόνια στον άνθρωπο, απειλείται σήμερα με εξαφάνιση. ΨΑΡΑΔΕΣ Κατά τη διάρκεια του προγράμματος επισκεφτήκαμε τους ψαράδες στο λιμάνι της Γρίτσας . Γνωριστήκαμε , συζητήσαμε μαζί τους , μας μίλησαν για τη δουλειά τις εμπειρίες τους και τα προβλήματά τους, επεξεργαστήκαμε τα εργαλεία τους μάθαμε για τους τρόπους ψαρέματος και δεχτήκαμε με χαρά τα δώρα τους. Την επόμενη μέρα στο σχολείο μαγειρέψαμε , φάγαμε και ήπιαμε στην υγειά τους .

ΙΣΤΟΡΙΕΣ ΜΥΘΟΙ ΚΑΙ ΠΑΡΑΔΟΣΕΙΣ Ο λαός μας από τα πανάρχαια χρόνια είναι στενά συνδεδεμένος με τη θάλασσα . Αυτό καταμαρτυρούν οι ιστορίες , οι μύθοι και οι παραδόσεις που υπάρχουν γι αυτήν . Εμείς ανατρέξαμε σε πηγές και μελετήσαμε μερικές απ΄ αυτές . Οι αρχαίοι Έλληνες λάτρεψαν τον Ποσειδώνα και την Αμφιτρίτη , το Νηρέα και τις Νηρηίδες . Ο Οδυσσέας περιπλανήθηκε δέκα χρόνια στη Μεσόγειο , γνώρισε πολλούς λαούς , θαλάσσια τέρατα σαν τη Σκύλα και τη Χάρυβδη και γοητεύτηκε από το τραγούδι των Σειρήνων Ο Γλαύκος, θαλάσσια θεότητα βοηθάει και σώζει τους ναυτικούς. Η Γοργόνα, η αδελφή του Μέγα-Αλέξανδρου ρωτάει αν ζει ο βασιλιάς Ο Αι-Νικόλας σήμερα, προστάτης άγιος των ναυτικών, έκανε θαύματα και βοηθάει ναυτικούς και ψαράδες στον αγώνα τους. ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ Εκτός από το μαζικό τουρισμό αρκετοί άνθρωποι προτιμούν τον οικοτουρισμό , οποίος δεν επιβαρύνει τόσο το περιβάλλον. Ας τον προωθήσουμε . Εμείς καταγράψαμε τις ιδέες μας και κάναμε το δεκάλογο του καλού τουρίστα.

Ο ΔΕΚΑΛΟΓΟΣ ΤΟΥ ΚΑΛΟΥ ΤΟΥΡΙΣΤΑ Δεν πετάμε σκουπίδια στη θάλασσα και τις ακτές Έχουμε πάντα μαζί μας ένα σακουλάκι για να μαζεύουμε τα σκουπίδια μας Απευθυνόμαστε στους τοπικούς φορείς αν δεν υπάρχουν κάδοι σκουπιδιών Παρεμβαίνουμε όταν βλέπουμε άλλους να μην τηρούν τους νόμους και προκαλούν ρύπανση 5. Συντηρούμε τις βάρκες και τα σκάφη για να μη γίνονται διαρροές πετρελαίου και βενζίνης 6. Όταν ψαρεύουμε να μη χρησιμοποιούμε παράνομα μέσα τα οποία σκοτώνουν τα ψάρια, μικρά και μεγάλα 7. Προστατεύουμε τη χλωρίδα και την πανίδα 8. Σεβόμαστε τους υγροβιότοπους 9. Με τα σκάφη φτάνουμε μόνο μέχρι τις σημαδούρες 10. Πριν φύγουμε ελέγχουμε αν είναι όλα όπως πριν

ΠΑΡΟΙΜΙΕΣ ΚΑΙ ΕΚΦΡΑΣΕΙΣ ΣΧΕΤΙΚΕΣ ΜΕ ΤΗ ΘΑΛΑΣΣΑ Τι ΄ναι ο κάβουρας τι ΄ναι το ζουμί του Κάθε πράμα στον καιρό του κι ο κολιός τον Αύγουστο Εδώ καράβια χάνονται βαρκούλες αρμενίζουν Ο καλός ο καπετάνιος στη φουρτούνα φαίνεται Εδώ σε θέλω κάβουρα να περπατάς στα κάρβουνα Ένα μύδι κι ένα στρείδι κάνουνε τον Αρχιμήδη Του Βαγγελισμού και το Βαγιώ μπαίνει ο διάολος στο γιαλό Κάβουρας πεινάει, φαΐ Δε βρίσκει να φάει

Τα ΄κανες θάλασσα Κόλλησε σα χταπόδι Είναι σκέτη τσούχτρα Περπατά σαν φώκια Ξέφυγε σα σουπιά Γαρίδα είναι το μάτι του Ρουφάει ό,τι ακούει σα σφουγγάρι Τσιμπά σαν αχινός Πάχυνες , σα φάλαινα έγινες Θα σε χτυπήσω σα χταπόδι Τρώει λαίμαργα σαν καρχαρίας Περπατά στραβά σαν τον κάβουρα Επικρατεί σιγή ιχθύος Πυρ , γυνή και θάλασσα , τα τρία κακά Ξεγλιστράει σαν χέλι Κόλλησε σαν στρείδι Οπλισμένος σαν αστακός πέρασε από σαράντα κύματα Τεμπέλης σαν το σπάρο Άπειρα όπως οι κόκκοι της άμμου Λεπτή σαν ζαργάνα Έχασα το μπούσουλα Καλαμάρια και γαρίδες είναι για τους μερακλήδες Πέρκα είμαι , πιάνομαι . Χάννος είμαι χάνομαι . Γύλος είμαι σε γελώ και το δόλωμα χαλώ.

Εμείς , οι μικροί μαθητές της δευτέρας τάξης του 3ου Δημοτικού Σχολείου Λιτοχώρου, δεν υποσχόμαστε να σταματήσουμε τη βιομηχανική και βιολογική ρύπανση, ούτε να αλλάξουμε το κλίμα της γης . Δεν υποσχόμαστε να σταματήσουμε την υπεραλίευση και τα φυτοφάρμακα . Υποσχόμαστε μόνο, αφού γνωρίσαμε και αγαπήσαμε τον κόσμο της θάλασσας , να είμαστε φίλοι της και να αγωνιζόμαστε για την προστασία της . -Και κινούμενοι στο πνεύμα των ημερών θα σας ταξιδέψουμε στο βυθό για να παρακολουθήσετε μια Ολυμπιάδα αλλιώτικη απ΄ τις άλλες .