Γιώργος Παυλικάκης Σχολικός Σύμβουλος ΠΕ04 Ε-Mail: pavlikak@gmail.com

Το μάθημα της Φυσικής η «Φυσική με Πειράματα» Το μάθημα της Φυσικής η «Φυσική με Πειράματα» διδάσκεται μία ώρα την εβδομάδα, στην τάξη ή στο εργαστήριο περιλαμβάνει απαραίτητα (και) πραγματικό πειραματισμό, από τους ίδιους τους μαθητές, σε ομάδες.

α) προτείνεται η εφαρμογή κατά την εκπαιδευτική διαδικασία της επιστημονικής/εκπαιδευτικής μεθόδου με διερεύνηση β) επιλέγονται και προτείνονται δώδεκα θεματικές ενότητες 1. Μετρήσεις μήκους – Η μέση τιμή. 2. Μετρήσεις χρόνου – Η ακρίβεια. 3. Μετρήσεις μάζας – Τα διαγράμματα. 4. Μετρήσεις θερμοκρασίας – Η βαθμονόμηση. 5. Από τη θερμότητα στη θερμοκρασία – Η θερμική ισορροπία. 6. Οι αλλαγές κατάστασης του νερού – Ο "κύκλος" του νερού. 7. Η διαστολή και συστολή του νερού – Μια φυσική "ανωμαλία". 8. Το φως θερμαίνει – "ψυχρά" και "θερμά" χρώματα. 9. Το φαινόμενο του θερμοκηπίου υπερ-θερμαίνει. 10. Το ηλεκτρικό βραχυ-κύκλωμα – Κίνδυνοι και "ασφάλεια". 11. Από τον ηλεκτρισμό στο μαγνητισμό – Ο ηλεκτρικός (ιδιο-)κινητήρας. 12. Από το μαγνητισμό στον ηλεκτρισμό – Η ηλεκτρική (ιδιο-)γεννήτρια. Παράρτημα: Ο μικρό-κοσμος συγκροτεί και εξηγεί το μακρόκοσμο.

Μεθοδολογικό βήμα Στόχος παρατηρώ, πληροφορούμαι, ενδιαφέρομαι πρόκληση / παρώθηση/ έναυσμα ενδιαφέροντος συζητώ, αναρωτιέμαι, υποθέτω να αναρωτηθούν να διατυπώσουν υποθέσεις να συνηθίσουν να συζητούν με άλλους να σκέπτονται ορθολογικά χωρίς προκαταλήψεις να συν-μετέχουν ενεργά στις προσπάθειες επίλυσης προβλημάτων ενεργώ, πειραματίζομαι η ενεργοποίηση/δραστηριοποίηση των μαθητών, η δημιουργική συνεργασία τους σε ομάδες η επινοητικότητα η ανάπτυξη πρακτικών δεξιοτήτων η ικανότητα καταγραφής των παρατηρήσεών τους η βέλτιστη εκτέλεση πειραματισμών η αναγνώριση / αντιμετώπιση πιθανών ατελειών ή αστοχιών. συμπεραίνω, καταγράφω η ανακάλυψη της γνώσης από τους μαθητές και η ολοκλήρωση του γνωσιακού αντικειμένου της μελέτης κάθε θεματικής ενότητας εφαρμόζω, εξηγώ, γενικεύω η εφαρμογή των συμπερασμάτων για την εμπέδωση της γνώσης , η εξήγηση φυσικών φαινομένων και τεχνολογικών εφαρμογών η ερμηνεία φυσικών μακροσκοπικών φαινομένων με τις δομές, τις κινήσεις και τις διαδικασίες του μικρόκοσμου η γενίκευση των συμπερασμάτων σε ευρύτερα φυσικά φαινόμενα, τεχνολογικές πρακτικές και εφαρμογές αιχμής

Κάθε μεθοδολογικό βήμα αποτελεί αντικείμενο αξιολόγησης Οι στόχοι αποτελούν και τα κριτήρια αξιολόγησης

Τρόποι γραπτής αξιολόγησης Ερωτήσεις σύντομης ανάπτυξης.  Ερωτήσεις πολλαπλής επιλογής.  Ερωτήσεις Σωστού – Λάθους με ή χωρίς αιτιολόγηση.  Ερωτήσεις συμπλήρωσης και αντιστοίχισης  Ασκήσεις Απλών εφαρμογών.  Σύνθετα Προβλήματα

Από την ιστοσελίδα του μικρόκοσμου http://micro-kosmos.uoa.gr/gr/dialogs/fylla_ergasias.htm

Είδη ερωτήσεων Ερωτήσεις αναγνώρισης εικόνων Ερωτήσεις πολλαπλών υποθέσεων για την επιλογή της σωστής υπόθεσης, όπως έχει αποδειχθεί από το πείραμα Περιγραφή των πραγματοποιηθέντων πειραμάτων Συμπλήρωση από τους μαθητές των συμπερασμάτων, στα οποία έχουν καταλήξει, με τη βοήθεια λέξεων ή φράσεων οι οποίες δίνονται Εφαρμογή των συμπερασμάτων στα φαινόμενα τα οποία εικονίζονται Συμπλήρωση από τους μαθητές προτάσεων, οι οποίες αφορούν στον μικρόκοσμο, για γενίκευση / εμπέδωση, με λέξεις ή φράσεις οι οποίες δίνονται:

Ερωτήσεις αναγνώρισης εικόνων (πολλαπλής επιλογής ή Σωστού-Λάθους) Ποιες εικόνες σου θυμίζουν το πείραμα που πραγματοποίησες; Α Β Γ Δ

Ερωτήσεις πολλαπλών υποθέσεων (1) (ή πολλαπλής επιλογής ή Σωστού – Λάθους) Η μέτρηση του μήκους του θρανίου μου Είναι ακριβής όταν χρησιμοποιώ μετροταινία Είναι πιο ακριβής όταν την επαναλάβω μερικές φορές και βρω τη μέση τιμή Όσες φορές κι αν την επαναλάβω θα είναι η ίδια Είναι εξίσου καλή αν γίνει χρησιμοποιώντας την παλάμη μου Σημείωσε με √ στο αντίστοιχο κουτί τη σωστή υπόθεση

Ερωτήσεις πολλαπλών υποθέσεων (2) Θέλουμε να μετρήσουμε τους παλμούς της καρδιάς μας σε ένα λεπτό. Νομίζεις ότι πρέπει να χρησιμοποιήσουμε: Ιατρικό ακουστικό (στηθοσκόπιο) Χρονόμετρο Το αυτί μας

Περιγραφή πειράματος (1) (Σύντομη ανάπτυξη) Θέλουμε να μετρήσουμε τους παλμούς της καρδιάς μας σε ένα λεπτό. Να περιγράψεις έναν απλό τρόπο για να γίνει αυτό: α) Τι όργανα θα χρησιμοποιήσεις β) Τι διαδικασία θα ακολουθήσεις; γ) Πως θα εξασφαλίσεις την καλύτερη δυνατή ακρίβεια του αποτελέσματός σου;

Περιγραφή πειράματος (2) (Σύντομη ανάπτυξη – άσκηση) Τα αποτελέσματα μέτρησης της περιόδου ενός απλού εκκρεμούς δίνονται παρακάτω Να συμπληρώσετε τη δεύτερη στήλη του πίνακα. Πως θα βρείτε τη περίοδο του εκκρεμούς; Πόση είναι η περίοδος του εκκρεμούς; Χρόνος 10 ταλαντώσεων σε δευτερόλεπτα Περίοδος ταλάντωσης σε δευτερόλεπτα 1 11 2 12 3 4 13 5

Αλλά και… (ανάπτυξη –άσκηση) Διαβάστε το παρακάτω κείμενο α) Τι σημαίνει μονάδα μέτρησης; β) Ποια είναι μονάδα μέτρησης της μάζας στο μετρικό σύστημα; γ) Γιατί η Ελλάδα κατάργησε όλα τα παλαιά μέτρα το 1959 και χρησιμοποιεί από τότε μονάδες του μετρικού συστήματος; δ) Μία παλαιά νοικοκυρά για να φτιάξει «μία δόση» κουλουράκια χρησιμοποιούσε 1 οκά αλεύρι και 100 δράμια λάδι. Αυτές οι ποσότητες σε πόσα γραμμάρια αντιστοιχούν; Η οκά ήταν Οθωμανική μονάδα μέτρησης μάζας. Ύστερα από την κατάρρευση της Οθωμανικής αυτοκρατορίας, συνέχισε να χρησιμοποιείται στα κράτη που προέκυψαν από τη διάλυσή της, συνήθως παράλληλα με τις μονάδες του μετρικού συστήματος. Η οκά υποδιαιρούνταν σε 400 δράμια. Στην Ελλάδα η οκά αντιστοιχούσε σε 1.282 γραμμάρια και το δράμι σε 3,205 γραμμάρια και παρέμεινε σε παράλληλη χρήση με τις μονάδες του μετρικού συστήματος οι οποίες είχαν υιοθετηθεί από το 1876. Ειδικά για τη μέτρηση υγρών οι αντιστοιχίες ήταν 1 οκά = 1.280 γρ. και 1 δράμι = 3,2 γρ. Η επίσημη κατάργηση όλων των παλαιών μέτρων και σταθμών έγινε στις 31 Μαρτίου του 1959. Παρ' όλα αυτά, η χρήση της επέζησε έως τη δεκαετία του 1990 στις συσκευασίες εμφιάλωσης του ούζου, του τσίπουρου και των συναφών ποτών: 80 γρ. ("εικοσιπενταράκι"), 160 γρ. ("πενηνταράκι"), 320 γρ. ("εκατοσταράκι"), 640 γρ. ("μισοκάρικο"). Στην Κύπρο η οκά παρέμεινε σε χρήση έως τη δεκαετία του 1980. (Πηγή: wikipedia)

Άλλο κείμενο Το τάλαντο είναι μονάδα μέτρησης της μάζας που χρησιμοποιείτο κατά την αρχαιότητα από πολλούς λαούς της Μεσοποταμίας και της Μεσογείου. Οι υποδιαιρέσεις του, όταν αναφέρονταν σε πολύτιμα μέταλλα, λειτουργούσαν και ως νομίσματα. Συνήθως ένα τάλαντο ισοδυναμούσε με το βάρος του νερού που χωρά σε έναν τυποποιημένο αμφορέα. Αυτό ποίκιλλε από λαό σε λαό. Κατά προσέγγιση ένα ελληνικό («αττικό») τάλαντο ισοδυναμούσε με 26 σημερινά χιλιόγραμμα, ένα αιγυπτιακό με 27, ένα βαβυλωνιακό με 30,3 και ένα ρωμαϊκό με 32,3. Οι Εβραίοι χρησιμοποιούσαν το βαβυλωνιακό τάλαντο, αλλά αργότερα το αναθεώρησαν - το βαρύ τάλαντο της εποχής της Καινής Διαθήκης θα ζύγιζε σήμερα 58,9 χιλιόγραμμα. (Πηγή: wikipedia)

Συμπλήρωση συμπερασμάτων (συμπλήρωση κενού) Όταν μετρώ το …………… του θρανίου μου, το …………… με το μήκος της μετροταινίας. Τα …………, τα υγρά και τα ……………., όταν θερμαίνονται, δηλαδή όταν …………….ενέργεια διαστέλλονται.

Εξηγώ-γενικεύω (σύντομη ανάπτυξη) Εξηγώ-γενικεύω (σύντομη ανάπτυξη) Σχολιάστε τη διπλανή εικόνα, σύμφωνα με το πείραμα που κάνατε. -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Αττικός μελανόμορφος αμφορέας του 540 π.Χ.

Αξιολογούμε τη συμμετοχή και το βαθμό δραστηριοποίησής του σε κάθε μεθοδολογικό βήμα την προετοιμασία του πειράματος αναφορικά με τη συγκέντρωση υλικών ή την πραγματοποίηση προεργασίας όπου αυτή απαιτείται, αλλά και στο συμπληρωμένο από το μαθητή φύλλο εργασίας με την αναπαραγωγή μέρους ή μικρού πειράματος με ολιγόλεπτες γραπτές δοκιμασίες (1-2 ερωτήσεις όπως οι παραπάνω)

Αξιολογούμε Η αξιολόγηση στο τέλος των δύο πρώτων τριμήνων προτείνεται να προκύπτει: Από το σύνολο των συμπληρωμένων από κάθε μαθητή φύλλων εργασίας, Τη συνολική συμμετοχή και δραστηριοποίησή του Τις ωριαίες υποχρεωτικές γραπτές δοκιμασίες οι οποίες προβλέπεται να γίνονται κατά τη διάρκειά των τριμήνων. Ο εκπαιδευτικός μπορεί να ζητήσει από κάθε μαθητή: την εκτέλεση ενός πειράματος ή τη συμπλήρωση ενός φύλλου εργασίας, από αυτά που έχουν γίνει, ή παρόμοια, κατά την κρίση του, δίνοντας ή όχι πειραματικά δεδομένα, ή ακόμη το συνδυασμό περισσοτέρων του ενός φύλλων εργασίας.

Αξιολογούμε Η προαγωγική αξιολόγηση κατά τις γραπτές ανακεφαλαιωτικές εξετάσεις στο τέλος του σχολικού έτους είναι δυνατόν να βασίζεται σε ερωτήσεις, σε δραστηριότητες και σε πειραματισμούς (με ή χωρίς πειραματικά δεδομένα) που έχουν συζητηθεί και απαντηθεί κατά τη διάρκεια της σχολικής χρονιάς στα φύλλα εργασίας, να ζητείται δε από το μαθητή να διατυπώνει τις υποθέσεις και τα συμπεράσματα.