ΤΟ ΘΕΑΤΡΙΚΟ ΟΙΚΟΔΟΜΗΜΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑ ΕΩΣ ΣΗΜΕΡΑ Το αρχαίο θέατρο χωρίζεται σε τρία είδη: Το ελληνικό θέατρο Το ελληνιστικό θέατρο Το Ρωμαϊκό θέατρο

Το ελληνικο θεατρο 1.Η πρώτη μορφή του αρχαίου θεάτρου και συγκεκριμένα το θέατρο του Διονύσου αποτελούνταν από ένα κύκλο, ένα αλώνη, την ορχήστρα. Γύρω βρίσκονταν όρθιοι οι θεατές, ενώ αργότερα κάθονταν σε μια ξύλινη εξέδρα και από την αντίθετη μεριά υπήρχε μια πρόχειρη σκηνή, που το πίσω μέρος χρησίμευε για την αλλαγή ρούχων. Η σκηνή αποτελούνταν ίσως από ένα ξύλινο πατάρι, ξύλινο φόντο με κολόνες, πόρτα στο κέντρο και πιθανόν με κάποιο ζωγραφικό διάκοσμο. Με το πέρασμα των χρόνων το θέατρο απόκτησε πέτρινα καθίσματα, ενώ μεγάλωσε αισθητά και ο χώρος του θεάτρου. Το τελείωμα του ξύλινου φόντου της σκηνής χρησίμευε για την εμφάνιση των Θεών και ονομαζόταν θεολογείο, αφού από εκεί

πάνω μιλούσαν οι Θεοι. Πιθανόν στην εποχή του Αισχύλου ζωγράφιζαν σε πανία ή σε σανίδια, παλάτια, κάστρα ή ανάλογο που να ταίριαζε με τα θέματα των τριλογίων. Επίσης στα έργα του Αισχύλου φαίνεται να χρησιμοποιήθηκε το εκκύκλημα δηλαδή μια μικρή ξύλινη εξέδρα τραβιόταν από το φόντο της σκηνής και ερχόταν μπροστά παρουσιάζοντας δρώμενο εσωτερικού ή εξωτερικού χώρου. Άλλες λύσεις για τα διάφορα πολύπλοκα δρώμενα του αρχαίου θεάτρου ήταν η χρήση των μηχανών από όπου εμφανίζονταν οι από μηχανής θεοί.

Ελληνιστικο θεατρο 2.Στην ελληνιστική εποχή το αρχαίο θέατρο αλλάζει εντελώς μορφή. Η σκηνή υπερυψώνεται σημαντικά και χωρίζεται σε δύο μέρη. Στο κάτω μέρος υπήρχε το προσκήνιο με κολόνες όπου ανάμεσα από τα ανοίγματά τους τοποθετούσαν ζωγραφικά πανό και η κυρίως σκηνή με τις κολόνες και τα θυρώματα, όπου από μέσα τους τοποθετούσαν ζωγραφικά πανό και πάλι. Τα πανό παρουσίαζαν εικόνες ανάλογα με το είδος των έργων που παριστάνονταν αλλά υπήρχαν και κάποια τυπικά στοιχεία όπως: προσόψεις ανακτόρου και ναού , κίονες και αγάλματα ήταν τα σταθερά χαρακτηριστικά της ηρωικής τραγικής σκηνοθεσίας , αστικές προσόψεις σπιτιών με παράθυρα και εξώστες σχετίζονταν με την αστική κωμωδία ,ρυάκια και δεντροστοιχίες , βουνά και θάλασσα αποτελούσαν το ειδυλλιακό πλαίσιο του σατυρικού δράματος. Επιπλέον στα τελευταία χρόνια Ελληνιστικής Εποχής χρησιμοποιούσαν για την γρήγορη αλλαγή των σκηνικών τους περίακτους. Μια τριγωνική κατασκευή που καθώς γύριζε παρουσίαζε τρία διαφορετικά σκηνικά. Επιπλέον με την υπερυψωμένη σκηνή της Ελληνιστικής περιόδου ο χορός εξαφανίζεται και οι υποκριτές αποκτούν το κυριότερο ενδιαφέρον.

Το θέατρο της Επιδαύρου θεωρείται το αρτιότερο δείγμα της ελληνιστικής περιόδου κατασκευασμένο από τον αρχιτέκτονα Πολύκλειτο τον 4ο αιώνα π.Χ.

Ρωμαϊκο θεατρο 3.Το ρωμαϊκο θέατρο δημιουργήθηκε από το ελληνικό θέατρο το οποίο μεταφυτεύτηκε από την Μεγάλη Ελλάδα στη Ρώμη. Στη ρωμαϊκη περίοδο διακρίθηκαν τέσσερα είδη θεάτρου : η Παλιάτα, η Τογκάτα, η Ατελάνα και το Μιμόδραμα. Τα δύο τελευταία αυτά είδη παρουσίαζαν πολλές ομοιότητες όπως είναι η χρήση της αυλαίας και μιας δεύτερης κουρτίνας για τις αλλαγές αλλά υπήρχαν μεταξύ τους πολυάριθμες διαφορές. Η σκηνή στα ρωμαϊκά θέατρα παρουσίαζε αυτοσχέδιο χαρακτήρα. Αποτελούνταν από ένα πατάρι με κάποιο ζωγραφιστό σκηνικό στο πίσω μέρος. Το πρώτο πέτρινο θέατρο χτίστηκε από τον Πομπήιο εντυπωσιάζοντας με τον όγκο και την μεγαλοπρέπειά του.

Σημαντικό ρόλο έπαιζαν οι περίακτοι δημιουργώντας αλλαγές στο σκηνικό με το να παρουσιάζουν τις διαφορετικές πλευρές τους ανάλογα με τις ανάγκες κάθε παράστασης. Δεξιά και αριστερά των περιάκτων δηλώνονταν με προεξοχές οι είσοδοι που οδηγούν στην σκηνή. Η μία είσοδος από την αγορά και η άλλη από την εξοχή. Επιπλέον ζωγραφισμένα υφάσματα δίνουν την ψευδαίσθηση του ανάγλυφου, μηχανές επιτρέπουν την αλλαγή σκηνικού μπροστά στα μάτια των θεατών και γερανοί και καταπακτές στο δάπεδο της σκηνής κατεβάζουν θεούς και ανεβάζουν φαντάσματα. Ένα σημαντικό δείγμα ρωμαϊκού θεάτρου είναι το θέατρο της Πέτρας της Ιορδανίας και αυτό της Μπόρσας της Συρίας.

ΘΕΑΤΡΟ 15ος – 19ος αιώνας 1. ΙΤΑΛΙΚΟ ΘΕΑΤΡΟ 2. ΚΟΜΕΝΤΙΑ ΝΤΕΛ ΑΡΤΕ 3. ΤΟ ΙΣΠΑΝΙΚΟ ΘΕΑΤΡΟ 4. ΤΟ ΓΑΛΛΙΚΟ ΘΕΑΤΡΟ 5. ΤΟ ΘΕΑΤΡΟ ΕΠΟΧΗ ROCOCO 6. ΤΟ ΘΕΑΤΡΟ ΤΟΥ ΡΟΜΑΝΤΙΣΜΟΥ

1. Η Αναγέννηση άρχισε στην Ιταλία 1.Η Αναγέννηση άρχισε στην Ιταλία. Αριστουργήματα της αναγεννησιακής αρχιτεκτονικής θεωρούνται τα Teatro Olympico και το Teatro Farneze της Πάρμας. Υπήρχαν τρία διαφορετικά σκηνικά για τα τρία είδη θεάτρου : αρχοντικά και παλάτια με κάποιο δρόμο στην μέση για την τραγωδία , σπίτια με μαγαζιά και δρόμο για την κωμωδία και ένα τοπίο εξοχής με αγρόσπιτα για το σατυρικό δράμα. Τα πρώτα σκηνικά κατασκευάζονταν με ξύλο και αργότερα γίνονταν ζωγραφιστά. Αξίζει να σημειωθεί ότι στην ιταλική αναγέννηση χρησιμοποιούνταν ευρηματικά σκηνικά τα οποία λειτουργούσαν με τροχαλίες και μηχανές. Προς το τέλος της Αναγέννησης εμφανίστηκαν μόνιμες χτιστές σκηνές. Η χτιστή σκηνή ήταν στεγασμένη κλειστή στο βάθος και με σταθερούς πλαϊνούς τοίχους. Επίσης ονομάστηκε Boite italienne επιεδή θύμιζε ένα κουτί που είναι ανοιχτό από τη μία πλευρά του μόνο της όψης προς τους θεατές. ΙΤΑΛΙΚΟ ΘΕΑΤΡΟ

Κομεντια ντελ αρτε 2.Ωστόσο παράλληλα με το επίσημο θέατρο της Αναγέννησης υπήρχε και η κομέντια ντελ αρτε που το λαϊκό της θέαμα ήταν γεμάτο με κίνηση, ζωντάνια και ποίηση. Οι θίασοι της Commedia έστειναν τις σκηνές τους σε δημόσιες πλατείες. Ένα ζωγραφισμένο πανό στο βάθος της σκηνής που υποδήλωνε κάποια πλατεία με διάφορα κτίσματα ολόγυρα, αποτελούσε και το μοναδικό σκηνικό. Από τα σχισίματα αυτών των πανό μπαινοβγαίνουν οι ηθοποιοί.

Ελισαβετιανο θεατρο 3.Τα ελισαβετιανό θέατρο διαμορφώθηκε στην Αγγλία από 1559 – 1642. Το πιο διάσημο από αυτά υπήρξε το Globe όπου εμφανίστηκαν τα περισσότερα έργα του Σαιξπηρ. Το ελισαβετιανό οικοδόμημα έχει τα εξής χαρακτηριστικά : ανυψωμένη σκηνή πολλές φορές με ένα κυγκλίδωμα γύρω, ελεύθερος χώρος για όρθιους θεατές και δύο ή τρεις γαλαρίες με πάγκους ή σκαμνιά γύρω τους. Πίσω από αυτή την σκηνή υπήρχε ένας τοίχος στον οποίο στηριζόταν μία γαλαρία για τους μουσικούς και τους ηθοποιούς η οποία κατέληγε σε έναν πύργο που έκρυβε τον τεχνικό εξοπλισμό. Από αυτόν τον πύργο μία τρομπέτα έδινε το σήμα για την έναρξη του έργου. Πάνω από την σκηνή υπήρχε ένα στέγαστρο γνωστό με το όνομα ‘’ουρανός’’. Ο ουρανός στηριζόταν σε κολόνες και η οροφή του ήταν

Ισπανικο θεατρο ζωγραφισμένη μπλε με χρυσά άστρα. Το ελισαβετιανό θέατρο δεν χρησιμοποιούσε ούτε αυλαία ούτε σκηνικά. Οι ηθοποιοί έλεγαν π.χ εδώ είναι το δάσος ή εκεί το βουνό. Όταν όμως παρουσιαζόταν κάποιο έργο στη βασίλισσα, τότε τα σκηνικά γίνονταν με υπερβολική διακοσμητική φροντίδα. 4. Το ισπανικό αναγεννησιακό θέατρο παρουσίαζε μεγάλες ομοιότητες με το ελισαβετιανό. Το πιο διάσημο ήταν το κορράλ ντε λα κρουζ και κορραλ ντε πριντσιπε. Σε αυτά το κοινό στεκόταν όρθιο στην αυλή ή καθόταν στις γύρω γαλαρίες και στα θεωρεία. Υπήρχε μια ειδική γαλαρία για τις γυναίκες και ένα μπαλκόνι όπου έφτανε κανείς ανεβαίνοντας μια σειρά από σκαλοπάτια.

Γαλλικο θεατρο Η ισπανική σκηνή έκανε χρήση μιας μικρής εσωτερικής σκηνής με αυλαία, διάφορα σκηνικά εφέ καθώς και καταπακτές στο πάτωμα. Εκτός από το λαϊκά θέατρα υπήρχαν και παραστάσεις που παίζονταν στα διάφορα παλάτια και ο διάκοσμός τους ήταν πολύ επιμελημένος και πλούσιος. 5.Στη Γαλλία του 17ου αιώνα δεν υπήρχαν μόνιμα θέατρα. Για παράδειγμα τα θεατρικά έργα του Μολιέρου παίζονταν είτε σε κλειστές αίθουσες, είτε σε παλάτια με κεριά. Ακόμα οι διάφοροι θίασοι έπαιζαν στα jeux de paume και στα νοσοκομεία. Τα jeux de paume ήταν αυτοσχέδια θέατρα σε παραλληλόγραμμο σχήμα όπου σε κάποιο σημείο στηνόταν ενώ ολόγυρα υπήρχαν τα θεωρεία. Οι θεατές που βρίσκονταν στο κέντρο μένανε όρθιοι. Στο Παρίσι εκείνη την εποχή εκτός από τα jeux de paume υπήρχαν και τα μόνιμα θέατρα όπως το Palais Royal και το θέατρο των Βερσαλίων.

Εποχη του rococo 6. Όταν αναφερόμαστε στο θέατρο την εποχή του Rococo εννοούμε το βενετσιάνικα θέατρα του 18ου αιώνα που ήταν μεγάλα με βαθιές πλούσιες σκηνές. Οι σάλες , των θεάτρων βρίσκονταν διαρκώς φωτισμένες με υπέροχους πολυέλαιους, έτσι που οι θεατές να μπορούν από τα θεωρεία τους να φλυαρούν και να φλερτάρουν και να επιδεικνύονται χωρίς να δίνουν ιδιαίτερη προσοχή στις θεατρικές παραστάσεις. 7.Από το 1820 στα θέατρα του ρομαντισμού χρησιμοποιήθηκε ο φωτισμός με γκάζι ο οποίος πρόσφερε τη δυνατότητα της αύξησης και της ελάττωσης του φωτός γεγονός που δημιούργησε στο θεατρικό χώρο καινούργιες δυνατότητες

ατμοσφαιρικής μαγείας ατμοσφαιρικής μαγείας. Στα μέσα του 19ου αιώνα χρησιμοποιήθηκε το πανόραμα, ένα τεράστιο πανί που κάλυπτε ολόκληρο το χώρο της σκηνής και αργότερα αντικαταστάθηκε από το κυκλόραμα. Το πάτωμα της σκηνής ήταν σκεπασμένο με ένα ζωγραφιστό χαλί.

ΘΕΑΤΡΟ 19Ος ΑΙΩΝΑΣ - ΣΗΜΕΡΑ ΑΠΠΙΑ ΚΑΙ ΚΡΑΗΓΚ ΡΑΪΝΧΑΡΤ- ΤΟ ΘΕΑΤΡΟ ΤΗΣ ΜΑΖΑΣ ΤΟ ΕΠΙΚΟ ΘΕΑΤΡΟ- ΜΠΡΕΧΤ ΤΟ ΘΕΑΤΡΟ ΤΟΥ ΠΑΡΑΛΟΓΟΥ ΣΥΧΡΟΝΟ ΘΕΑΤΡΟ

1.Δύο πρωτοπόροι σκηνογράφοι ο Άππια και Κραίγκ, τέλη 19ου αιώνα και αρχές 20ου θα στραφούν περισσότερο στο γλυπτικό στοιχείο του θεατρικού χώρου δίνοντας μεγάλη σημασία στο φωτισμό. 2. Γύρω στο 1915 εκφράστηκαν οι απόψεις του σκηνοθέτη Ραίνχαρντ για το θέατρο της μάζας. Στο θέατρο αυτό η σκηνή και η σάλα θεωρούνται δυο ξεχωριστοί. Ο Ραίνχαρντ υποστήριξε πως το λαϊκό θέατρο χρειάζεται κάτι σαν σάλα του τσίρκου π.χ Ο οιδίπους τύραννος Σούμαν. 3. Η σκηνή του θεάτρου Μπρέχτ βρίσκεται άδεια έτσι που να μπορούν να κινούνται άνετα οι πολυάριθμοι ηθοποιοί. Σημασία δίνεται στο δάπεδο της σκηνής, το οποίο οργανώνεται με περισσότερες εξέδρες και επίπεδα.

4. Στο θέατρο του παραλόγου ο σκηνογράφος μπορεί να χρησιμοποιεί ματιέρες περίεργες , να επινοήσει ένα όραμα με εντελώς ανορθόδοξα και πρωτότυπα υλικά. 5.Ta τελευταία χρόνια προβάλλει ένα απογυμνωμένο θέατρο, λιτό, ουσιαστικό χωρίς κανένα εφέ. Τα σύγχρονα θέατρα εκμεταλεύονται ως σκηνικό χώρο αποθήκες, εργοστάσια παλιά βαγόνια και άλλους εναλλακτικούς χώρους με λιτά ή ανύρπακτα σκηνικά κατακτώντας την άμεση επαφή με τους θεατές. Στον ελλαδικό χώρο πρωτοπόρησε ο Κάρολος Κούν με την ΚΥΚΛΙΚΗ σκηνή του θεάτρου ΤΕΧΝΗΣ.

Άγγελος Ντέμος, Νίκος Μπόμπος Βιβλιογραφία 1.Φαίδων Πατρικαλάκης Ιστορία της σκηνογραφίας Εκδόσεις Αιγόκερως Οι μαθητές, Κουκιάς Μιχάλης , Άγγελος Ντέμος, Νίκος Μπόμπος