1. ΕΠΙΣΤΗΜΟΛΟΓΙΑ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΜΕΘΟΔΟΙ/ΤΕΧΝΙΚΕΣ MEΘK 132 Χειμερινό 2014-15 Γιώτα Παπαγεωργίου

Επιστημολογία Μελετά τη ΓΝΩΣΗ τη δομή της --αφηρημένο/ συγκεκριμένο/ μείγμα??? σχετικό απόλυτο, περιορισμένο, κλπ. την προέλευσή της, πηγές της??? (λογική, ορθολογιστική σκέψη, αισθήσεις, διαίσθηση, συνήθεια, κλπ). το σκοπό της συγκρίνει, αξιολογεί, μετρά, αναλύει, ερμηνεύει το σκοπό της γνώσης, τα όρια, τη δομή, την έκταση, τους στόχους, κλπ. Κεντρική στην φιλοσοφία, μία γέφυρα με τα άλλα φιλοσοφικά θέματα (πώς έχουμε καταλήξει σε συγκεκριμένες γνώσεις που στηρίζουν ένα συγκεκριμένο κλάδο??) Θεσμοθετεί κανόνες ή κανονιστικά κριτήρια για τη «γνώση». Δηλαδή προσπαθεί να νομιμοποιήσει τη γνώση (για τον τύπο, το μέγεθος, σκοπό της γνώσης).

Εμπειριστές Η γνώση → από την εμπειρία των αισθήσεων/ σχετική Εξαρτάται από την επανάληψη και την επαλήθευση Πραγματικός κόσμος αποτελείται από υποκείμενα και γεγονότα/ κανονικότητα, ομοιότητα, Σχέση: υποκειμένου/ αντικειμένου – πραγματικότητας/ γνώστη Εμπειρικοί κανόνες απαιτούν φαινόμενα → αποτέλεσμα της εμπειρίας, π.χ., ιστορικά στοιχεία/. επαλήθευση και επανάληψη

Ιδρυτές του Εμπειρισμού Bacon (1561-1626) Γνώση →αποτέλεσμα παρατήρησης όχι αυθεντίες Διάγνωση: προσεκτική παρατήρηση/ συλλογή στοιχείων -- κατάλληλη αρίθμηση/ πινακοποίηση/ τοποθέτηση σε κατάλληλη σειρά. Ανάλυση στοιχείων: αντικειμενική +ουδέτερη/ εξήγηση της σημασίας τους / τι αναμένεται στο μέλλον?

J. Locke (1632-1704) (μοντέρνος εμπειριστής όχι έμφυτες ιδέες. Γνώση →αποτέλεσμα εξωτερικών ιδεών / (tabula rasa / παθητικός δέκτης/ παθητικό μυαλό, όχι μηχανισμό επιλογής είδη εμπειρίας 1). εξωτερική -- εισροή ακατέργαστων εμπειριών 2). Εσωτερική α) - ιδέες από εξωτερικές γνώσεις/ (αισθήσεις) β) αντανάκλαση αισθήσεων τυπωμένη στο παθητικό μυαλό . Το μυαλό αντανακλά πάνω από τις εντυπώσεις των αισθήσεων, και τις μετατρέπει σε πιο σύνθετες και αφηρημένες ιδέες.

Hume (1711-1776) Γνώσεις - μια σειρά από αντιλήψεις, εντυπώσεις και ιδέες Η γνώση → εμπειρία, - πηγή = άγνωστη, σχετική και αποκτάται μέσω της δοκιμής και του λάθους. Οι αντιλήψεις συμβαίνουν όταν τις βλέπουμε, τις αισθανόμαστε, τις φανταζόμαστε, τις θυμόμαστε, κλπ. Πηγή γνώσης το έθιμο/ απόρριψη θεού

J.S. Mill (1806-1873) Καθαρός εμπειριστής/ Αιτία –Αποτέλεσμα Παρουσία ενός παράγοντα οδηγεί σε ένα συγκεκριμένο αποτέλεσμα Απουσία παράγοντα = όχι αποτέλεσμα Αιτία και αποτέλεσμα – μεταβάλλονται συγχρόνως Αιτία προηγείται αποτελέσματος Εναλλακτικές εξηγήσεις που αναιρούν την αιτιακή λογική – απορρίπτονται (Κυριαζή , σελ. 150-151)

Κριτική του Εμπειρισμού Βάση = εμπειρία των αισθήσεων – όμως όχι κοινή συμφωνία (μεταξύ εμπειριστών). Locke/ γνώση- βαση οι αισθήσεις/ επιβάλλονται στο μυαλό μας από τα αντικείμενα μέσω αισθήσεων. Hume / βάση →άγνωστη. διέγερση (stimulation) των αισθήσεων είναι ψυχολογική Οι αισθήσεις μας συχνά μας ξεγελούν. → Η εμπειρική γνώση είναι αβέβαιη → ο κόσμος δεν είναι τελείως ομοιόμορφος και προβλέψιμος.

Εμπειρισμός Πραγματική γνώση είναι πιο αξιόπιστη O όρος εμπειρισμός στις κοινωνικές επιστήμες είναι μια γενική προσέγγιση στην εξέταση της κοινωνικής πραγματικότητας και υποστηρίζει ότι μόνο οι γνώσεις που προέρχονται από την εμπειρία και τις αισθήσεις είναι αποδεκτές. Οι ιδέες πρέπει να είναι υποκείμενες σε συστηματική επιστημονική εξέταση πριν αναγνωριστούν ως γνώση. Πραγματική γνώση είναι πιο αξιόπιστη

Εμπειρισμός Θετικισμός/ Positivism Στην Ευρώπη ο Comte υιοθέτησε τον όρο θετικισμό Εμπειρισμός και Θετικισμός = και τα δύο σημαίνουν βασικά το ίδιο Θετικισμός - Υποστηρίζει ότι η Επιστημονική κοινωνική έρευνα πρέπει να χρησιμοποιεί τα εργαλεία των φυσικών επιστημών για την έρευνα της κοινωνικής πραγματικότητας

Θετικισμός Μόνο γνώση μέσω της εμπειρίας και μέσω αισθήσεων. Οι ιδέες πρέπει να υπόκεινται σε αυστηρή εξέταση πριν ακόμη θεωρηθούν «γνώση». Η συλλογή γεγονότων/ δεδομένων είναι νόμιμος στόχος από μόνο του.

Επιστημολογικά ζητήματα: Δηλαδή τα ζητήματα που συνδέονται με αυτά που θεωρούνται ως κατάλληλες γνώσεις για τον κοινωνικό κόσμο, π.χ., το ερώτημα εάν ένα μοντέλο φυσικών επιστημών της έρευνας μπορεί να χρησιμοποιηθεί και στην κοινωνική έρευνα?

Μεθοδολογία

Μεθοδολογία/ Τεχνικές Κλάδος της επιστημολογίας και λογικής- όχημα που δείχνει την κατεύθυνση της αναζήτησης της γνώσης- Απαιτεί αρχές, διαδικασίες και κανόνες που καθοδηγούν την ερευνητική διαδικασία – αποφασίζει τα βήματα της κάθε μελέτης

Μεθοδολογία Ανάλυση των αρχών που διέπουν τις μεθόδους, τους κανόνες τους Η συστηματική εξέταση των μεθόδων (οι εφαρμοσμένες ή πρόκειται να εφαρμοστούν) σε μία επιστήμη Μεθοδολογία – μία βάση από αρχές και θεωρίες που καθοδηγούν την επιλογή των μεθόδων/ σύστημα αρχών και κανόνων Μέθοδος – οι συγκεκριμένες πρακτικές που διέπουν την έρευνα. Τεχνικές- εργαλεία

Deductive/inductive theory Αντιπροσωπεύει τη φύση της σχέσης μεταξύ θεωρίας και έρευνας Επαγωγή (γενικό → στο ειδικό)/ συνδέεται με την ποσοτική έρευνα Σχηματίζει υποθέσεις που προσπαθεί να τις εξετάσει εμπειρικά μέσω συλλογής στοιχείων /δεδομένων Θεωρία ↓ υπόθεση συλλογή στοιχείων απόρριψη ή αποδοχή Ηο / αναθεώρηση θεωρίας

Inductive theory (Ειδικό στο γενικό) Η θεωρία είναι το αποτέλεσμα της έρευνας, δηλαδή γενικεύσεις από τις παρατηρήσεις Παρατήρηση ↓ Θεωρία Στην πραγματικότητα δεν ακολουθείται πιστά αυτός ο κανόνας

Τρεις βασικές κοινωνιολογικές θεωρίες Δομισμός/ Λειτουργισμός (Structuralism/ Functionalism) ↓ Θετισκιστική προσέγγιση → ποσοτική προσέγγιση Διάδραση (Interaction theories) Ερμηνευτική → ποιοτική προσέγγιση Συγκρούσεων (Conflict theories) Κριτική προσέγγιση → Ιστορική προσέγγιση

Οι θεωρίες και οι μέθοδοι τους Δομισμός/ Λειτουργισμός Δομική θεωρ. Θεωρίες Διάδρασης Μη-δομική θεωρ. Θεωρίες Συγκρούσεων Δομική θεωρ. Θετικιστική Ποσοτική προσέγγιση Ερμηνευτική Ποιοτική προσέγγιση Κριτική Ποιοτική προσέγγιση Δειγματοληπτική Συμμετοχική παρατήρηση Ιστορική μέθοδος

Ποιοτικές/ποσοτικές μέθοδοι ΠΟΣΟΤΙΚΗ ΠΟΙΟΤΙΚΗ Ενδιαφέρεται για γενικούς νόμους, εμπειρικούς κανόνες Ψάχνει για νόημα σε ένα συγκεκριμένο κοινωνικό/πολιτιστικό περιεχόμενο/ πιθανότητα θεωρητικών γενικεύσεων Υιοθέτηση της μεθόδου των φυσικών επιστημών (η ουδετερότητα είναι κεντρικό στοιχείο) Απόρριψη των φυσικών επιστημών Προσπαθεί να προκαλέσει μια πειραματική κατάσταση Φυσιολογικές συνθήκες Ερμηνεία = πρόβλεψη των στοιχείων, συμπεριφοράς, στάσεων (στατιστική αιτιότητα) Ερμηνεία, ερμηνεία της παρατηρούμενης συμπεριφοράς = κατανόηση Μακρο-έρευνες, (εκτεταμένες έρευνες) Τυχαίο δείγμα Έρευνες μικρών ομάδων, case studies (έρευνες συγκεκριμένων περιπτώσεων), όχι τυχαίο δείγμα Deduction (απαγωγή) από το γενικό στο ειδικό Επαγωγή Από το ειδικό στο γενικό Ερωτηματολόγια με προκαθορισμένες απαντήσεις /κατηγορίες που βασίζεται στο θεωρητικό πλαίσιο Αριθμητική ανάλυση Ανοικτά ερευνητικά εργαλεία (ημι-δομημένες ερωτήσεις, συνεντεύξεις βάθους, βιογραφικό ιστορικό, focus groups, παρατήρηση, από τις οποίες θεωρητικές κατηγορίες πιθανόν να αναδυθούν. Ανάλυση Λέξεων Υιοθέτηση των θετικών επιστημών Απόρριψη των θετικών επιστημών (εξήγηση της υποκειμενικής γνώμης) Ποιοτικές/ποσοτικές μέθοδοι

Δυσχέρειες κοινωνικής έρευνας Οι άνθρωποι + οι ενέργειές τους = περίπλοκες για να επιτρέπουν ακριβή πρόβλεψη. Τα άτομα # βακτηρίδια έχουν συναισθήματα, κίνητρα, και άλλα χαρακτηριστικά προσωπικότητας.

‘Αντικειμενικότητα’ Η αντικειμενικότητα είναι δύσκολο αν όχι αδύνατο να επιτευχθεί. Η επίτευξη της επιστημονικής αντικειμενικότητας αποτελεί ιδεατό μάλλον παρά πραγματικότητα Ο ερευνητής δεν μπορεί να εξασφαλίσει τη δική του, προσωπική αντικειμενικότητα Π.χ. η επιλογή του θέματος προς διερεύνηση και οι σχετικές ερευνητικές ερωτήσεις Δεν μπορεί κανείς να διεξάγει μερικά πειράματα στους ανθρώπους, (για ηθικούς λόγους).

Ποιοτική μέθοδος Διερευνά νοήματα και αναπαραστάσεις που αποδίδουν τα υποκείμενα (δρώντες) Εξετάζουν σχέσεις ή συσχετίσεις μεταξύ κοινωνικών υποκειμένων-κοιν. ομάδων, Απαντά στο ‘τι συμβαίνει εδώ’, πως’ (νοήματα) και ‘γιατί’ (ερμηνείες) Εφαρμογή εξαρτάται από την φύση του ερευνητικού προβλήματος Επιλογές του ερευνητή

Ποιοτική μέθοδος Θεωρία πολύ βασική για την μέθοδο που αποφασίζει για την διατύπωση του ερευνητικού ερωτήματος και τον σχεδιασμό της έρευνας Πολλές φορές επηρεάζονται από την ιδεολογία τους, αντιλήψεις, πεποιθήσεις, κλπ. Ερευνητές/τριες έχουν προσωπική εμπλοκή Εξεταζόμενοι – όχι αντικείμενα έρευνας αλλα συνεργάτες της έρευνας

Ποιοτική μέθοδος Κυριαρχούν οι μεταμοντερνιστικές, διαδραστικές, κριτικές θεωρίες Εργαλεία ποιοτ. Έρευνας : συμμετοχική παρατήρηση, συνέντευξη, βιογραφικό ιστορικό, ιστορική μέθοδος, ανάλυση λόγου, περιεχομένου, κλπ. Έμφαση στο βάθος – λεπτομερή περιγραφή της πολυδιάστατης προσέγγισης Έμφαση στα βιώματα, εμπειρίες, νοήματα και αναπαραστάσεις, Εκφράζεται με μη-μετρήσιμες διαστάσεις της πραγματικότητας που αποτελείται από πολύπλοκο πλέγμα νοηματικών και ερμηνευτικών παραγόντων. Όχι γενικεύσεις Μικτή μέθοδος – πιο ολοκληρωμένη